lexicon van het nederlandse landschap - Voetvanoudheusden.nl
lexicon van het nederlandse landschap - Voetvanoudheusden.nl lexicon van het nederlandse landschap - Voetvanoudheusden.nl
martelaartje bouwboer met een klein bedrijf*keütermascarat plotseling sterk opkomende vloed inriviermondingen *bore. riviervloed,waterwalsmasiere lemen of stenen muur om een kerkhof,tuin, stad (als scheidingsmuur)massa landschap met relatief weinig zicht (bvbos, bebouwde kom)massabeweging verzamelnaam voor verplaatsingv aardmatenaal oiv de zwaartekracht, op hellingendoor (langzame) vloei of glijden (snel),langs steilwanden door afstorting, of door verzakking(klink, instort v onderaardse holten). InNld is veelal sprake v kleinschalige afstortenlangs wateroevers en dijken *kalf. koe. hondmassief grondgebergtemast eikels en beukenoten als varkensvoer *akermastbos cultuurbos v pijnbomen (den)mastepaal fundenngs-, hei- of steigerpaalmatdijk dijk waarvan het onderhoud v verschillendestukken aan bepaalde personen is opgedragen•S'aanbestoelingmate (Ov'Gld) met houtwallen omgeven vochtighooiland *medematrozenhel (lit) benaming voor deel v/d Noordzeeten Z v Noorwegen dat vaak zeer stormachtigismeander rivierbochtslinger waarvan de stromingsrichtmgtussen de uiteinden > 180' verschilt*waver. kronkelmeanderbank rug bestaande uit rivierafzettingendie ad binnenzi|de v e meander wordt gevormd*kronkelwaardrugmear (Frl) grenswater of kleine waterloop alssloot "maarmedegang tochtslootmedekijn kamp je land ra*mademeede (Gr) hooiland *mademeedcnverkaveling (Gr) dorpsgebieden die inhun totaliteit in doorgaande stroken zijn verkaveld[hoevestrook < opstrekkende heerde]meeldijk droge dijk die door voorbedijking geenwater meer keert •middeldijkmeene (Gld) meentmeenschaar (Gr) gemeenschappelijk weidegrondin beekdalen (buiten de hoevestroken) waar 'szomershet vee v d hoger gelegen zandgrondenwerd ingeschaard 'mienskarmeent l (Ov Gld) markeweide of gemene weideof heidegrond, mn die van Gelderse en OverijsselseSteden •commonie. schaarweide (grasland), mient.mande; 2 (ZHld) zijdewendemeentebrug brug op de openbare wegmeer / uitgestrekt, met stromend binnenwatervan een zodanige omvang dat ze in de nabijeomgeving aanleiding geeft tot micro-klimatologischeverschijnselen [plasje < meer < binnenzee]; 2grens(paal)meerdijk zeedijkmeere (schand)paalmeermolm fijne, zwarte aardsoort op de bodemv veenmeren *plasbaggermeersen 1 (Lb) grasland, het vlakke weiland aanwater of door water omspoeld; 2 (VI) marsland,moerasland, broeklandmeerstal (Dr) kleine waterplas of meer i/d hoogvenenmeertje i/d hei: wieltje, peel, zijp, zoei, fonteintje,wijer, vijver, meerstalmeerwai wal die door de golfwerking wordtgevormd op de (overheersende) windwaartsgelegen oevermeestoof (W-NBr/Zld) gebouw met verhittevloeren (eesten) waar meekrap werd gedroogden fijngestampt. Uit meekrap werd rode kleurstofgewonnenmeet l gedeelte v/e akker tussen greppel en sloot,halve akker; 2 (Zld) hooiland *mademeetje rechthoekig stuk land i/e Dollardpoldermeetsloot (Gr) sloot i/e aanslibbende oever gegravenom slib uit het vloedwater te vangenmegaflute kms lange rug die door bewegendlandijs is gevormd i/d stromingsrichtmgmegen marktplaats "vitte @L magusmeier 1 schout, baljuw; 2 pachter of huurboer*beklemde; 3 iemand die een boerderij beheertvoor rekening v/d eigenaar *huurcerter. zetboermeierij 1 vrije boerderij "vrijhof; 2 (Frankisch)kroondomein, onder toezicht v/e ambtenaar(hofmeier)meiier met turf of fijne kool bedekte stapel v metplaggen en zand toegedekte stukken hout, bestemdom in houtskool te worden omgezetmeir / meer; 2 (VI) hoofdstraatmeiveld (lit) groene weide, bloeiende akker*aardinge. groenweerdemelen opstuiven v water bij harde windmelioratie grondverbetering vooral door ontwateringof bevloeiingmelkbocht met staketsel omheinde ruimte i/ehoek v/e weiland waarin men vee drijft om temelkenmelkzee lichtend zeeoppervlak «s^zeelichtingmelme 1 droge aarde, droog zand, stof, molm; 2(Utr) uitgezakte, zandige rivieroever, ondieptemelsveld (NBr) woestenij, 'homngveld' *bijsterveidmen laagliggend weilandmene gemeentemendagland oppervlaktemaat, zoveel bouwlandals in één dag met het gemende trekvee geploegdkon worden70
mennegat landweg (over het land v ander) dienaai achterliggende akkers loopt *zoekweg; 2weggat door wagens of karren geslagenmenneweg wagenpad, weg waarlangs de oogstkan worden binnengehaaldmerdaalge drekhoopmergel / (Lb) zachte soort kalksteen v/h heuvelland,verhard mengsel v kalk en klei *marle @Lmarga 'zacht gesteente'; 2 slijk of bagger uit slotenmeridiaan geogr lengtecirkel 'middaglijnmerk / (N-Veluwe) marke; 2 schuim door de zeeo/h strand achtergelaten *vloedmerk. moetmerkske (NBr) grens *markmerksteen grenssteenmersk (Terschelling) drasland *marskmerwe moeraswoudmesgroeve mestkuil, beerputmeshof 1 mestvaalt, beerput; 2 mest «(messene.mestede, messade. messie)mesotroof matig voedselrijk v/e milieu voorplanten of micro-orgarusmenmessel verrotmessene l mestvaalt, beerput; 2 mestmessing •mestput, hoop. belt. vaaltmest minerale voedingstoffen ter verhoging v/dbodemvruchtbaarheid, die kunnen worden gewonnenuit uitwerpselen (mn v staldieren enmet stro vermengd), slootbagger of andereorganische stoffen, of uit kunstmest *skern, skarn.binge. misse, messene, drek. stront, ton. toort. toert. dong.geffel. molmbeer. mot. potstal. flabbermestvaalt tijdelijke opslagbult v stalmest "belt.pluis, drekstede. messene, meshof. urie. valde. schokkemet (Zld) oppervlaktemaat «"gemetmeteorologie leer der verschijnselen i d atmosfeer,ihb die welke bepalend zijn voor het weermeter wichelaar, toveraar «'bijgeloofmetinge aandeel i d grond, erfdeelmette / geit *sege; 2 vruchtbaarmetro ondergrondse spoorbaanmetropool wereldstadmeulen molenmeyerschap ambt en rechtsgebied v/e meiermicroklimaat verzamelnaam voor de specifiekeklimaatsomstandigheden, voor zover ze geziende dagelijkse gang afwijken v/h omliggendgebied, door locale verschil in land/water,beschutting (reliëf of begroeiing), expositie ed.Vegetatie kan effectief beschutting bieden als ze>4 m hoog is, landbouwkundig is de luchtlaagtot 2 m hoogte het belangrijkst ivm nachtvorstmiddaglijn "meridiaanmiddagzon *noenzon. muidenmiddeldijk *meeldijkmiddellaan hoofdlaan ï e tuin of bosmiddelstam gemiddelde boom of modelboom uiteen houtopstandmiddelveste een i/h midden gelegen versterktstadsgedeelte a/d binnenzijde der singelgracht*middelwalmiddelwal middelvestemiddelzand een i/h midden v/e rivier opkomendezandplaatmiddenbos bos dat zowel hakhout als opgaandebomen bevatmiddernacht noorderzonmideilant land v matige kwaliteitmiede (Frl) uitgestrekte grasvlakte veelal voorhet winnen v hooi *mademiegel op urine gelijkende modder @o- migilömieiand (Texel) plaatselijk drassig terrein *mierland?mielge afstandsmaat, mijl of halve mijlmient (NW-Nld) waterloop of sloot in algemeenbeheermientgrond (NHld/Texel) meentgrondmijl l rechtsgebied v/e stad met ban- of vangrecht@L: milla 'duizend schreden'; 2 afstandsmaat:geogr mijl= 1/15 grootcirkelgraad dwz 7407.41m, een hollandse mijl= 1/20 graad (5555.6 m)mijn winningsplaats v delfstoffenmijngas uit steenkool ontstane hoogwaardigegasvormige brandstof, samengesteld vooruit uitCH 4 en relatief veel O-atomen (bevat oa hetverradelijke CO), vgl aardgas (aardolie) »gasmijntrechter trechtervormig grondgat door eenontplofte landmijn *inslagkratermijt zorgvuldig opgestapelde hoop stro, hooi oftakkenbos *oppermilieubederf algemene benaming voor alle verschijnselenv verstoring, vervuiling en verontreinigingv water en lucht, en geluidhinder diede bewoonbaarheid v/e streek schaden •milieuerosiemilitaire werken verdedingsconstructies tegenvijandelijke aanvallen, als afzonderlijke bouwselsof in linieverband opgenomen *bastion, fort.motte, vluchtberg. vesting, schans, retranchement. rondeel,bunker, kazemat. waterliniemilieu omgeving temidden en door middel waarvaneen levensgemeenschap kan levenmiltvuurbosje (Utr/Hld) geriefhoutbosje i/hveenweidegebied waar vroeger vee begravenwerd dat het slachtoffer was geworden v miltvuur-epidemieën*koebosje = pestbosjemineraal i/d natuur voorkomende anorganische,in fysisch/chemische zin homogene stoffen (vasten vloeibaar), zowel i/d aardkorst als i/d biosfeerminerale grond bodemmatenaal waarbij deminerale component overheerst boven de orga-71
- Page 21 and 22: uitendijken door het• binnenwaart
- Page 23 and 24: te kunnen repareren zonder het schi
- Page 25 and 26: Ddaak door een waterloop aangespoel
- Page 27 and 28: dichtslempen het zich vast aaneensl
- Page 29 and 30: draap zandhoogte of rug op de bodem
- Page 31 and 32: ijmengmg v fosforwaterstof (bij luc
- Page 33 and 34: els (Biesbosch) -kreekelu geel. vaa
- Page 35 and 36: faan (Gr) *veenface de naar de aanv
- Page 37 and 38: ga (Frl) dorpsgebied of landstreek,
- Page 39 and 40: geschulpte laag bij rijsbossen: met
- Page 41 and 42: ak milieu (zie aanslibbing) en rela
- Page 43 and 44: grondverbetering beëming. bemestin
- Page 45 and 46: elemmert infiltreren v smelt- en re
- Page 47 and 48: hel / bevroren plek i/d grond *hal;
- Page 49 and 50: hoofdsteen / hoeksteen als bescherm
- Page 51 and 52: ide ankerplaats of aanlegplaats voo
- Page 53 and 54: jaagpad pad langs een trekvaart voo
- Page 55 and 56: kame vlaksnewijze smeltwaterafzetti
- Page 57 and 58: kielsponning ingraving v zo'n 30 cm
- Page 59 and 60: kluis / (Utr) werfkelder langs grac
- Page 61 and 62: neerslag. De neerslag is dikwijls k
- Page 63 and 64: kruisland (Zld/NBr) landstuk door g
- Page 65 and 66: Llaadplaats aan de oever gelegen la
- Page 67 and 68: leek (Frl) beekje *iekleem / kleiac
- Page 69 and 70: looierskuil kuil waarin de huiden v
- Page 71: Mmaaidag oppen laktemaat, volgens d
- Page 75 and 76: molenwerf matmoles (Ov/Gld) stenen
- Page 77 and 78: Nnaakt / kaal of onbegroeid terrein
- Page 79 and 80: noodweg notwegnoord windrichting, h
- Page 81 and 82: omloop / tijdsverschil in bosbouw t
- Page 83 and 84: opdriebomen opmetenopdrijven met de
- Page 85 and 86: slepen, ten tijde voor ingebruiknam
- Page 87 and 88: parelbliksem zeldzame vorm v blikse
- Page 89 and 90: plat / platkaart: kaartprojectie vo
- Page 91 and 92: pseudo-asar dekzandrug die grote ui
- Page 93 and 94: ecognitie betaling voor gebruik v/e
- Page 95 and 96: iggeling (bosb) heinhoutrijen (bosb
- Page 97 and 98: ooster wild- of veedrempel bij natu
- Page 99 and 100: schapedrift grond waarover een kudd
- Page 101 and 102: schraalland 1 ontwaterd of juist on
- Page 103 and 104: 4 elk der afdeling waarin bouwland
- Page 105 and 106: sneeuw of landijs; te onderscheiden
- Page 107 and 108: sprunk (Z-Lb) bron *sprengspui afsl
- Page 109 and 110: stiltegebied gebied v enkele km 2 w
- Page 111 and 112: stroomversnelling plaatselijk sterk
- Page 113 and 114: thië centraal plein als openbare v
- Page 115 and 116: in houtarme gebieden [balk < tuinwa
- Page 117 and 118: Vvaag 1 vettigheid v/d grond mn doo
- Page 119 and 120: hebben ingenomen. Als vegetatieland
- Page 121 and 122: vingerlijn boogvormige stuw- of sch
martelaartje bouwboer met een klein bedrijf*keütermascarat plotseling sterk opkomende vloed inriviermondingen *bore. riviervloed,waterwalsmasiere lemen of stenen muur om een kerkhof,tuin, stad (als scheidingsmuur)massa <strong>landschap</strong> met relatief weinig zicht (bvbos, bebouwde kom)massabeweging verzamelnaam voor verplaatsingv aardmatenaal oiv de zwaartekracht, op hellingendoor (langzame) vloei of glijden (snel),langs steilwanden door afstorting, of door verzakking(klink, instort v onderaardse holten). InNld is veelal sprake v kleinschalige afstorte<strong>nl</strong>angs wateroevers en dijken *kalf. koe. hondmassief grondgebergtemast eikels en beukenoten als varkensvoer *akermastbos cultuurbos v pijnbomen (den)mastepaal fundenngs-, hei- of steigerpaalmatdijk dijk waar<strong>van</strong> <strong>het</strong> onderhoud v verschillendestukken aan bepaalde personen is opgedragen•S'aanbestoelingmate (Ov'Gld) met houtwallen omgeven vochtighooiland *medematrozenhel (lit) benaming voor deel v/d Noordzeeten Z v Noorwegen dat vaak zeer stormachtigismeander rivierbochtslinger waar<strong>van</strong> de stromingsrichtmgtussen de uiteinden > 180' verschilt*waver. kronkelmeanderbank rug bestaande uit rivierafzettingendie ad binnenzi|de v e meander wordt gevormd*kronkelwaardrugmear (Frl) grenswater of kleine waterloop alssloot "maarmedegang tochtslootmedekijn kamp je land ra*mademeede (Gr) hooiland *mademeedcnverkaveling (Gr) dorpsgebieden die inhun totaliteit in doorgaande stroken zijn verkaveld[hoevestrook < opstrekkende heerde]meeldijk droge dijk die door voorbedijking geenwater meer keert •middeldijkmeene (Gld) meentmeenschaar (Gr) gemeenschappelijk weidegrondin beekdalen (buiten de hoevestroken) waar 'szomers<strong>het</strong> vee v d hoger gelegen zandgrondenwerd ingeschaard 'mienskarmeent l (Ov Gld) markeweide of gemene weideof heidegrond, mn die <strong>van</strong> Gelderse en OverijsselseSteden •commonie. schaarweide (grasland), mient.mande; 2 (ZHld) zijdewendemeentebrug brug op de openbare wegmeer / uitgestrekt, met stromend binnenwater<strong>van</strong> een zodanige om<strong>van</strong>g dat ze in de nabijeomgeving aa<strong>nl</strong>eiding geeft tot micro-klimatologischeverschijnselen [plasje < meer < binnenzee]; 2grens(paal)meerdijk zeedijkmeere (schand)paalmeermolm fijne, zwarte aardsoort op de bodemv veenmeren *plasbaggermeersen 1 (Lb) grasland, <strong>het</strong> vlakke weiland aanwater of door water omspoeld; 2 (VI) marsland,moerasland, broeklandmeerstal (Dr) kleine waterplas of meer i/d hoogvenenmeertje i/d hei: wieltje, peel, zijp, zoei, fonteintje,wijer, vijver, meerstalmeerwai wal die door de golfwerking wordtgevormd op de (overheersende) windwaartsgelegen oevermeestoof (W-NBr/Zld) gebouw met verhittevloeren (eesten) waar meekrap werd gedroogden fijngestampt. Uit meekrap werd rode kleurstofgewonnenmeet l gedeelte v/e akker tussen greppel en sloot,halve akker; 2 (Zld) hooiland *mademeetje rechthoekig stuk land i/e Dollardpoldermeetsloot (Gr) sloot i/e aanslibbende oever gegravenom slib uit <strong>het</strong> vloedwater te <strong>van</strong>genmegaflute kms lange rug die door bewegendlandijs is gevormd i/d stromingsrichtmgmegen marktplaats "vitte @L magusmeier 1 schout, baljuw; 2 pachter of huurboer*beklemde; 3 iemand die een boerderij beheertvoor rekening v/d eigenaar *huurcerter. zetboermeierij 1 vrije boerderij "vrijhof; 2 (Frankisch)kroondomein, onder toezicht v/e ambtenaar(hofmeier)meiier met turf of fijne kool bedekte stapel v metplaggen en zand toegedekte stukken hout, bestemdom in houtskool te worden omgezetmeir / meer; 2 (VI) hoofdstraatmeiveld (lit) groene weide, bloeiende akker*aardinge. groenweerdemelen opstuiven v water bij harde windmelioratie grondverbetering vooral door ontwateringof bevloeiingmelkbocht met staketsel omheinde ruimte i/ehoek v/e weiland waarin men vee drijft om temelkenmelkzee lichtend zeeoppervlak «s^zeelichtingmelme 1 droge aarde, droog zand, stof, molm; 2(Utr) uitgezakte, zandige rivieroever, ondieptemelsveld (NBr) woestenij, 'homngveld' *bijsterveidmen laagliggend weilandmene gemeentemendagland oppervlaktemaat, zoveel bouwlandals in één dag met <strong>het</strong> gemende trekvee geploegdkon worden70