lexicon van het nederlandse landschap - Voetvanoudheusden.nl
lexicon van het nederlandse landschap - Voetvanoudheusden.nl lexicon van het nederlandse landschap - Voetvanoudheusden.nl
gelegen akker, op hoge zandgrond v/e oudestrandvval. vroeger met bos bedektgeestgrond bouwland ontstaan door afgraving voude strandwal, waarbij de bovengrond v'd vrijzuivere zandbodem ontkaikt was en relatiefhoog boven de grondwaterspiegel lag. Doorafgraving tot ca 55 cm boven de grondwaterspiegelen opbrengen v stadscompost is laterzeer goede landbouwgrond ontstaangef'fel aanspoelsel v/d grote rivieren dat de boerenverzamelden voor strooiselmest *daak. deek, veek,ruigte. watermerk = flabbergegeven (bouwk) ligging en natuurlijke gesteldheidv/e terreingeglent omheining, omrasteringgehucht klein dorpje zonder kerk *buurtschap,hameide. leitschapgeilpol plek in bouw- of weiland waar een stukgrond door (toevallig aanwezige) meststofvruchtbaarder is dan elders en de planten zichonderscheiden door sterke wasdom, wordtechter door vee niet aangevreten *mette, gelp~ gonstgel beeknaam @Kgelaagdheid v bodemhorizont, gesteenteband,veenpakket of van natuurlijk bos (boomlaag,struiklaag en kruidlaag)gelande eigenaar v land binnen een waterschap,met een zekere zeggenschap, vgl gewaarde(markelid)geleeg huis en erf, mn boerderij met de erbijhorende landerijengelie tegen de wind beschut *lij. luwgelp land weelderige en vruchtbare akkergrond*bate. baat. geilgeluidswal geluidswerende wal v opgeworpenaarde langs een verkeersweg, vooral om woonwijkente ontlasten. Bovenop de wal kan nogextra beplanting of een scherm geplaatst zijngemaal i inrichting voor het bemalen v/e polder,zodat het water op het gewenste peil wordtgehouden. Tot de introductie v/d stoom- en laterdiesel- en electnseh gemaal werd gebruik gemaaktv e windmolen. De beschikbaarheid venergie op de gewenste tijdstippen deed dewindmolens verdwenen; 2 collectieve groepmolengemarke grenspaalgemeenlandshuis vergaderingsgebouw waarin hetbestuur v/e waterschap is gevestigdgemeenschappelijk beheerde grond *marke. mande.gement. almende. malenvelden. hamrikgemeente zelfstandig onderdeel v/d staat, zelfbestuuren autonomie bevattend 5-deel. -ga *menegemenebest republiekgemeneland (ZHld) polderschapgemengde rivier: rivier met regiem v half regenensmeltwatergement (NBr) grond in gemeenschappelijk beziezoals weide en heidevelden (later gemeente)*almendegemet (Zld) oppen'laktemaat van 300 roeden (ofhond), 1/2 morgen ofwel 0.4945 hagemeynte (NBr) organisatie v ingezetenen voorgemeenschappelijk gebruik v woeste gronden[aard
geschulpte laag bij rijsbossen: met de langste asv/d doorsnede hellend tegen elkaar aangevleidgeselpaal gerechtspaal •giezelpoale (Gr), kaak. schandpaalgesloten / bos: bosterrein waar de boomkrumenbij een volgroeide opstand minstens 60% v/hgrondoppervlak afdekt (kroonprojectie); 2 landschap:gebied waarin de landschappelijke ruimteklem of afwezig isgesteente (ver)hard aardmateriaalgestijpt pallisade, omheininggetert plaats waar veel gelopen wordt, drukkeweg (voetgeterde)getij periodieke waterbeweging oiv planetaireaantrekkinggetijbossen vloedbossengetijdezoom *zate. strandgetijhoogte toegevoegd gemiddelde v/h hoogstevloedniveau, langs de kust: Oostende 38 dm,Texel 14 dm, Eems 20 dm, Borkum 26 dm (enmet opstuwing in zeegaten: Vlissingen 37 dm,Bath 45 dm, Delfzijl 29 dm)getto afgesloten stadswijk *beis. buurtgetuigeberg (Z-Lb) geïsoleerde berg of heuvelals restant v/e vroeger tafelland of cuestarug*voorpostberg. restheuvelgeul 1 diepste gedeelte v/e vaarwater, of tussentwee zandbanken (balg), ijsdoorgang (slochter);2 greppel, sloot *geme; J kreek, blamgeurt samenloop v wateren «-mondinggeute (Gr) slootgootgevest / (jag) omgeving v/h wild 'biotoop; 2 versterkteplaatsgewaarde eigenaar v/e boerderij, met stemrechti/d marke, vgl gelande (waterschap)gewaarsam (O-Nld) verblijfplaatsgewade ondiepte, een voor schepen gevaarlijkeplaats, gevaarlijk water «rak. ongemak, gewasgewande landgoed, boerderijgewand-verkaveling (Betuwe) patroon m/e groepstrookvorrruge percelen met gemeenschappelijkebuitengrenzen «"versnipperinggewas / doorwaarbare plaats *wade. ondiep; 2drinkplaats voor paarden *wed; 5 overhaal,veerpont; 4 gevaarlijke plaats i/e water metsterke stroming "gewade, ongemak; 5 ligplaats vschepen *kade. gracht; 6 begroeiing of plantenkweek*aardinge. groensweerdegewasspoor kleur- en hoogteverschil i/h gewasontstaan door verschil in bodemkwaliteit oftoestandgewegen samenlopen v landsgrenzengewelf holgebogen bezoldering blakke, wuift, wiege,voorhofgewende / akkereind waar de paardeploeg werdgekeerd «akkerbed. trappeleind. voor- en achterwending;2 afstandsmaat, lengtemaat v 100 pasgewest landstreek, oord, deelgebiedgewin 1 het bedrag der kosten v herstel aandijken waarop de landgraaf recht had, ter vergoedingv risico bij zijn uitschotten; 2 boerenbedrijf,pachthoevegewrechte, gewrucht omheining *wrochtgezichtseinder horizon, de lijn waar hemel enaarde elkaar schijnen te raken, afstand van 10km op zee (rekening houdend met aardkrommingen straalbuiging) •kimgezichtswijdte blikveldgezondmaking reiniging v vervuilende of bodem(grondwater)belastende stoffen *saneringgezwaai ; strook gemaaid gras *zwad; 2 loof vbomengidsfossiel in stncte zin een fossiel met een grotehorizontale en een geringe verticale spreiding inafzettingen en daardoor kenmerkend voor eenbepaalde geologische ouderdom, in ruimere zineen dateringskenmerk i/d bodem zoals een\ eenlaagje, vegetatiehonzont of oudheidkundigevondstengidsmineraal indicator naar de vormingsachtergrondv/e aardlaaggiede (NW-Ov) oppervlaktemaat, afgeleid v'e tebewieden grootte *gee. gie QOND: geden 'wieden'gieping bocht i/e vaarwater die de schipper, voorde wind varende, dwingt te gijpen (zeil over tebrengen)gier urine v (rund)vee dat vroeger gemengd metstro als mest op het land aangewend (produktie18 liter per koe per dag, met als voedingsstoffen0.1% N, 0.8% K 2 O en sporen P 2 O 5 ), vgl aalt *ier.jiergierbrug drijvende (zwenk)brug i/e riviergierstroom versterkte getijstroom bij springtij*giertij. giervloedgiersloot *binge. soegiesser stoombron (=geysir)giet zekere maat v buitendijks land (= 8 voet)gif(t) ernstig schadelijke stof voor organismengilde (Oldambt) dorpsdeel *kluftGIS geografisch informatiesysteem, een gedigitaliseerdbestand v topografische gegevensgisp hoeveelheid water die ineens wordt uitgestoten,bv v/e kortstondige regenbuigit door verkoling v hout ontstane zwarte delfstof,zeer hard en vnl voor sieraden gebruikt*zwart agaat, zwart barnsteenglaciaal / ijstijd; 2 betrekking hebbend op ijs wboorsprong of medium, agens; 3 afzetting oivlandijs of gletsjer gevormdglaciatie ijstijd37
- Page 1 and 2: LEXICONVAN HETNEDERLANDSE LANDSCHAP
- Page 3 and 4: Aaa (Dr Gld NBr) natuurlijke afwate
- Page 5 and 6: aardgracht (schei)sloot tussen twee
- Page 7 and 8: afrit helling of glooiing waarlangs
- Page 9 and 10: aquaduct (NBr) watergang voor turfv
- Page 11 and 12: in klei. ploegzool bij akker, ijzer
- Page 13 and 14: enedenzon zonbeeld onder het horizo
- Page 15 and 16: iogeografie leer v d verspreiding v
- Page 17 and 18: oetgading landsehapsgencht waarin o
- Page 19 and 20: oveeg (Z-Nld) boven de weg gelegen
- Page 21 and 22: uitendijken door het• binnenwaart
- Page 23 and 24: te kunnen repareren zonder het schi
- Page 25 and 26: Ddaak door een waterloop aangespoel
- Page 27 and 28: dichtslempen het zich vast aaneensl
- Page 29 and 30: draap zandhoogte of rug op de bodem
- Page 31 and 32: ijmengmg v fosforwaterstof (bij luc
- Page 33 and 34: els (Biesbosch) -kreekelu geel. vaa
- Page 35 and 36: faan (Gr) *veenface de naar de aanv
- Page 37: ga (Frl) dorpsgebied of landstreek,
- Page 41 and 42: ak milieu (zie aanslibbing) en rela
- Page 43 and 44: grondverbetering beëming. bemestin
- Page 45 and 46: elemmert infiltreren v smelt- en re
- Page 47 and 48: hel / bevroren plek i/d grond *hal;
- Page 49 and 50: hoofdsteen / hoeksteen als bescherm
- Page 51 and 52: ide ankerplaats of aanlegplaats voo
- Page 53 and 54: jaagpad pad langs een trekvaart voo
- Page 55 and 56: kame vlaksnewijze smeltwaterafzetti
- Page 57 and 58: kielsponning ingraving v zo'n 30 cm
- Page 59 and 60: kluis / (Utr) werfkelder langs grac
- Page 61 and 62: neerslag. De neerslag is dikwijls k
- Page 63 and 64: kruisland (Zld/NBr) landstuk door g
- Page 65 and 66: Llaadplaats aan de oever gelegen la
- Page 67 and 68: leek (Frl) beekje *iekleem / kleiac
- Page 69 and 70: looierskuil kuil waarin de huiden v
- Page 71 and 72: Mmaaidag oppen laktemaat, volgens d
- Page 73 and 74: mennegat landweg (over het land v a
- Page 75 and 76: molenwerf matmoles (Ov/Gld) stenen
- Page 77 and 78: Nnaakt / kaal of onbegroeid terrein
- Page 79 and 80: noodweg notwegnoord windrichting, h
- Page 81 and 82: omloop / tijdsverschil in bosbouw t
- Page 83 and 84: opdriebomen opmetenopdrijven met de
- Page 85 and 86: slepen, ten tijde voor ingebruiknam
- Page 87 and 88: parelbliksem zeldzame vorm v blikse
geschulpte laag bij rijsbossen: met de langste asv/d doorsnede hellend tegen elkaar aangevleidgeselpaal gerechtspaal •giezelpoale (Gr), kaak. schandpaalgesloten / bos: bosterrein waar de boomkrumenbij een volgroeide opstand minstens 60% v/hgrondoppervlak afdekt (kroonprojectie); 2 <strong>landschap</strong>:gebied waarin de <strong>landschap</strong>pelijke ruimteklem of afwezig isgesteente (ver)hard aardmateriaalgestijpt pallisade, omheininggetert plaats waar veel gelopen wordt, drukkeweg (voetgeterde)getij periodieke waterbeweging oiv planetaireaantrekkinggetijbossen vloedbossengetijdezoom *zate. strandgetijhoogte toegevoegd gemiddelde v/h hoogstevloedniveau, langs de kust: Oostende 38 dm,Texel 14 dm, Eems 20 dm, Borkum 26 dm (enmet opstuwing in zeegaten: Vlissingen 37 dm,Bath 45 dm, Delfzijl 29 dm)getto afgesloten stadswijk *beis. buurtgetuigeberg (Z-Lb) geïsoleerde berg of heuvelals restant v/e vroeger tafelland of cuestarug*voorpostberg. restheuvelgeul 1 diepste gedeelte v/e vaarwater, of tussentwee zandbanken (balg), ijsdoorgang (slochter);2 greppel, sloot *geme; J kreek, blamgeurt same<strong>nl</strong>oop v wateren «-mondinggeute (Gr) slootgootgevest / (jag) omgeving v/h wild 'biotoop; 2 versterkteplaatsgewaarde eigenaar v/e boerderij, met stemrechti/d marke, vgl gelande (waterschap)gewaarsam (O-Nld) verblijfplaatsgewade ondiepte, een voor schepen gevaarlijkeplaats, gevaarlijk water «rak. ongemak, gewasgewande landgoed, boerderijgewand-verkaveling (Betuwe) patroon m/e groepstrookvorrruge percelen met gemeenschappelijkebuitengrenzen «"versnipperinggewas / doorwaarbare plaats *wade. ondiep; 2drinkplaats voor paarden *wed; 5 overhaal,veerpont; 4 gevaarlijke plaats i/e water metsterke stroming "gewade, ongemak; 5 ligplaats vschepen *kade. gracht; 6 begroeiing of plantenkweek*aardinge. groensweerdegewasspoor kleur- en hoogteverschil i/h gewasontstaan door verschil in bodemkwaliteit oftoestandgewegen same<strong>nl</strong>open v landsgrenzengewelf holgebogen bezoldering blakke, wuift, wiege,voorhofgewende / akkereind waar de paardeploeg werdgekeerd «akkerbed. trappeleind. voor- en achterwending;2 afstandsmaat, lengtemaat v 100 pasgewest landstreek, oord, deelgebiedgewin 1 <strong>het</strong> bedrag der kosten v herstel aandijken waarop de landgraaf recht had, ter vergoedingv risico bij zijn uitschotten; 2 boerenbedrijf,pachthoevegewrechte, gewrucht omheining *wrochtgezichtseinder horizon, de lijn waar hemel enaarde elkaar schijnen te raken, afstand <strong>van</strong> 10km op zee (rekening houdend met aardkrommingen straalbuiging) •kimgezichtswijdte blikveldgezondmaking reiniging v vervuilende of bodem(grondwater)belastende stoffen *saneringgezwaai ; strook gemaaid gras *zwad; 2 loof vbomengidsfossiel in stncte zin een fossiel met een grotehorizontale en een geringe verticale spreiding inafzettingen en daardoor kenmerkend voor eenbepaalde geologische ouderdom, in ruimere zineen dateringskenmerk i/d bodem zoals een\ ee<strong>nl</strong>aagje, vegetatiehonzont of oudheidkundigevondstengidsmineraal indicator naar de vormingsachtergrondv/e aardlaaggiede (NW-Ov) oppervlaktemaat, afgeleid v'e tebewieden grootte *gee. gie QOND: geden 'wieden'gieping bocht i/e vaarwater die de schipper, voorde wind varende, dwingt te gijpen (zeil over tebrengen)gier urine v (rund)vee dat vroeger gemengd metstro als mest op <strong>het</strong> land aangewend (produktie18 liter per koe per dag, met als voedingsstoffen0.1% N, 0.8% K 2 O en sporen P 2 O 5 ), vgl aalt *ier.jiergierbrug drijvende (zwenk)brug i/e riviergierstroom versterkte getijstroom bij springtij*giertij. giervloedgiersloot *binge. soegiesser stoombron (=geysir)giet zekere maat v buitendijks land (= 8 voet)gif(t) ernstig schadelijke stof voor organismengilde (Oldambt) dorpsdeel *kluftGIS geografisch informatiesysteem, een gedigitaliseerdbestand v topografische gegevensgisp hoeveelheid water die ineens wordt uitgestoten,bv v/e kortstondige regenbuigit door verkoling v hout ontstane zwarte delfstof,zeer hard en v<strong>nl</strong> voor sieraden gebruikt*zwart agaat, zwart barnsteenglaciaal / ijstijd; 2 betrekking hebbend op ijs wboorsprong of medium, agens; 3 afzetting oivlandijs of gletsjer gevormdglaciatie ijstijd37