Die Plaaswerker • The Farmworker - AMG Media & Promotions

CONTENTSINHOUDDutoit Groep hou nuwe plukkompetisie 04Agri Mega Week 2013: Landbou vir werkskepping 05La Motte to sponsor promising Cape Wine Master student,Bongani Ndlovu 06Brandveiligheid vir ouers en kinderoppassers 06Dialogue with Government held in De Doorns 07Ses leerling kaasmakers leer by Franse Kaasmeesters 09Why do we Garden? 10Plaaswerkers Suid-Afrika hou Sportdag 11Jan se droom word waar 12Miss Bottelary 2013 13BRIEWE • LETTERS 14Wees my SHINE-valentyn! 15Biddeloosheid is sonde, want dit is die vrug van ongeloof 16Randrekkers: Maalvleis maaltye 17Ons Kalender/Our Calender 18Wenke om jou kankerrisiko te verminder 19Kopkrap Kompetisie - Wen R100! 19Child support and maintenance: What to do? 20Preparing for a new baby 20Kids Corner 21Pruning to the Solaxe shape 22Só hanteer jy stres 23Dutoit Groep hou nuwe plukkompetisie - bladsy 4Ligte, kamera, aksie!Het jy al ooit gewonder hoe ‘n TV-program se opnames werk?Om agter die skerms van ‘n opname te wees is baie interessant.Die studio waarin die opname plaasvind is nogal groot. Hoewel,die stel is baie kleiner as wat dit op TV lyk. Jy verkyk jou aan al dieligte, kabels, kameras en ander tegniese apparate. Kameraskoteword vooraf gedoen om te kyk of die beligting reg is, die klankword herhaaldelik getoets en gedurig verstel. Dis werklik ‘n miernesvan bedrywighede wat jy jou nie kan indink as jy die finaleproduk op kassie sien nie.I am very reluctant to get to the real point of my topic for thismonth’s foreword. Maybe it’s because I am a behind-the-scenesperson. I don’t mind being in the background, I am in fact a backupsinger at church and have no problem to be out of the spotlight.So, announcing the following news to you is really againstmy normal way of doing things.‘n Kollega van my het my egter oortuig om wel vooraf bekend temaak dat ek binnekort ‘n deelnemer op Noot-vir-Noot gaan wees.My familie en vriende het teen hierdie tyd in elk geval ook al sekeral die hele wêreld daarvan vertel. Julle moet maar self op die7de Junie kyk hoe ek gevaar het, ek moet darem die spanning ‘nbietjie uitrek. Ek was redelik kalm gedurende die opnames, maaras ek nou aan die uitsending dink, trek my maag op ‘n knop.So, as jy jou die Vrydagaand voor die kassie tuismaak, dink maaraan my, want ek sal dan waarskynlik meer senuweeagtig wees astydens die opname self!LeensieDie Plaaswerker publikasie is beskikbaar by toonaangewende landboukoöperasiesen agribesighede in jou area • The Farm Worker publication is available atleading agricultural co-operatives and agri businesses in your area.AberdeenAddoAlbertiniaAshtonAugrabiesAvontuurBarrydaleBeaufort-WesBellvilleBitterfonteinBloemsmondBonnievaleBrackenfellBrandvleiBredasdorpCaledonCalitzdorpCalviniaCarnarvonCeresCitrusdalClanwilliamDarlingDe Rust KlawerDurbanville KlipdaleEendekuil KnysnaFranschhoek KraaifonteinFraserburg KrakeelGariesKrige StasieGeorge Ladismith (WK)Graaff-Reinet LaingsburgGraafwater LangebaanGrabouw LeeugamkaGreyton LoeriesfonteinGroblershoop LoxtonHankey LutzvilleHeidelberg (WK) MalmesburyHerbertsdale MisgundHermon MontaguHumansdorp MoorreesburgJansenville MosselbaaiKakamas MurraysburgKamieskroon NapierKareedouw NieuwoudtvilleKeimoes NollKirkwood Noorder-PaarlOp die BergOrchardOudtshoornPaarlPatensiePhilippiPiketbergPlettenbergbaaiPort ElizabethPortervillePrince AlbertProtemRawsonvilleRiebeeck-WesRietpoelstasieRiversdalRiviersonderendRobertsonSimondiumSir Lowry’s PassSomerset-WesSpringbokStanfordStellenboschSteytlervilleSutherlandSwellendamTulbaghTweeriviereUitenhageUniondaleUpingtonVan RhynsdorpVan WyksvleiVelddrifVictoria-WesVilliersdorpVosburgVredenburgVredendalVyeboomWellingtonWillistonWillowmoreWolseleyWorcesterMenings van medewerkers, rubriekskrywers, korrespondente, en adverteerders wordnie noodwendig deur Die Plaaswerker/The Farm Worker onderskryf nie. The viewsand opinions of co-workers, columnists, correspondents and advertisers don’t necessarilyreflect those of The Farm Worker/Die Plaaswerker.Hierdie publikasie is die eiendom van/This publicationis the property of: Agri Mega en word uitgegee deur/andis published by AMG Media & PromotionsReg no: 2008/000367/07HOOFBESTUURDER/GENERAL MANAGER: AMG Media & PromotionsTeresa Labuschagne +27 79 517 1959REDAKTEUR/EDITORLeensie Streicher +27 72 224 7376leensie@agrimega.co.zaJOERNALIS/JOURNALISTMarelle FortuinUITLEG EN ONTWERP/LAYOUT AND DESIGNHantie Engelbrecht +27 21 863 1803DRUK/PRINTINGWiz Marketing +27 82 777 3591ADVERTENSIES/BORGSKAPPE - ADVERTISING/ SPONSORSHIPSCharlene Marx +27 73 981 2779charlene@agripromo.co.zaVERSPREIDING/DISTRIBUTIONAgrinetREKENINGE/ACCOUNTSCarin Oosthuizen +27 72 374 4879ALGEMEEN/GENERALGerda Kriel +27 28 424 1716E-mail/E-pos: agripromo@telkomsa.net • Web: www.agrimega.co.zaMEDIA & PROMOTIONSyour challenge, our passionMAY • JUNIE 2013The Farm Worker/Die Plaaswerker May • Junie 2013 3

Dutoit Groep hou nuwe plukkompetisieDeur Louise Brodie, uitgegee deur Dutoit Groep.Tussen 22 en 24 April het die Dutoit Groep ‘n plukkompetisie tussendie wenner plukspanne van ses van hulle vrugteplase in dieKoue Bokkeveld, naby Ceres in die Wes-Kaap, gehou. Die DutoitGroep is een van Suid-Afrika se grootste produsente en uitvoerdersvan sagtevrugte en groente. Dit is die eerste keer dat diekompetisie gehou is en dit het groot opgewondenheid veroorsaakonder die spanne wat aan die kompetisie deelgeneem het.Die kompetisie is op Lindeshof in die Koue Bokkeveld, noord vanCeres, aangebied en deelnemers is gekies uit die 112 plukspannewat vir die Dutoit Groep in die Koue Bokkeveld werk.Mac Mackenzie, Projekbestuurder by die Dutoit Groep, verduidelikdat die kompetisie net na Nuwejaar van stapel gestuur is. Dit wasna aanloop van die negatiewe omstandighede wat geskep is deurdie onluste en stakings in November 2012 en die moeilike uitdagingvan verdere beplande stakings later in Januarie 2013. DieDutoit Groep het groot skade aan sy infrastruktuur gely as gevolgvan brandstigting en vandalisme, maar die Groep se bestuurspanwas nogtans gretig om ‘n positiewe gees van entoesiasme entoewyding onder die werkmag te bevorder en te koester. Daar isdus besluit om die plukkompetisie, wat reeds op elke landgoedgehou is, uit te brei na ‘n kompetisie tussen die Dutoit Groeplandgoedere in die Koue Bokkeveld en dit blyk dat hierdie waarskynlik‘n jaarlikse instelling sal word.In die Wes-Kaap is daar op Dutoit Groep landgoedere, geleë indie Koue Bokkeveld, 112 plukspanne wat uit 25 mense elk (16plukkers, 6 sorteerders, 2 trekkerbestuurders en 1 toesighouer)bestaan. Gedurende die oes word daar dus werk geskep vir2800 plukkers. “Ons hoop om deur middel van hierdie kompetisieons toesighouers en hulle spanne te bemagtig deur die gees vanonderneming by die eenhede aan te moedig,” verduidelik Gysdu Toit, Besturende Direkteur: Produksie, van die Dutoit Groep.“Alhoewel ons oes net vir vier maande duur, is goeie plukvaardighedevan groot waarde vir produsente en sal dit hierdie mensein staat stel om gedurende ander tye van die jaar hul dienste aanvrugteprodusente in ander dele van ons land te bied.”Die kompetisie is gehou tussen die wenspanne van die DutoitGroep landgoedere: Kromfontein, Vastrap, Nooitgedacht, Tandfontein,Lindeshof en Paardekloof, en het op Lindeshof, 10kmvanaf die dorpie Op-die-Berg in die Koue Bokkeveld, plaasgevind.Die spanne wat deelgeneem het, het in dieselfde boord Pink Ladygepluk om te sorg dat die plukomstandighede vir al die spannedieselfde was.Die spanne het vanaf Maandag 22 April tot Woensdag 24 Aprilgepluk en die wenspanne is Woensdagaand by ‘n samekoms,waar die ses spanne en Dutoit Groep se Produksiebestuur teenwoordigwas, deur Gys du Toit aangekondig. Die aankondigingis by ‘n laaiblad tussen die boorde op die pragtige Lindeshofgedoen en al die gaste het ‘n ligte maaltyd geniet om die geleentheidte vier.Petrus Ruiters, Produksiebestuurder by Lindeshof, het saam metMac Mackenzie die kompetisie gekoördineer. Mackenzie was ookdie beoordelaar van die kompetisie en het verduidelik dat die kriteriavir die kompetisie gebaseer is op kwantiteit, kwaliteit en dievolg van die korrekte pluk protokol tydens die oesproses.“Die hoeveelheid ‘bins’ wat per dag gepluk word, is baie belangrikomdat die landgoedere die vrugte moet pluk voordat dit oorrypword. Die oes was vanjaar beslis ruim met aansienlike grotervolumes as verlede jaar, so die tyddruk is ‘n baie groot faktorgedurende die plukseisoen.Die toesighouers is permanente werknemers wat op die plasewoon en hulle werk reeds sedert Januarie met hulle huidigespanne. Die meerderheid van die plukspanne is Xhosa-werkerswat gekontrakteerde seisoenwerkers is vanaf Sterkspruit enQueenstown in die Oos-Kaap. Hulle bly gewoonlik gedurende dieplukseisoen op die Dutoit Groep se landgoedere en keer na dieseisoen terug huistoe. Die plukseisoen is nou reeds vier maandeaan die gang en is amper klaar, met meer as 90% van die vrugtewat reeds gepluk is. Die tydsberekening van die kompetisie valsaam met die einde van ‘n intensiewe tydperk van harde arbeid4 The Farm Worker/Die Plaaswerker May • Junie 2013Maureen Galant, Toesighouer - Kromfontein.Cripps Pink appels gereed vir pluk.vir die spanne en die werkers klim vir tot nege uur per dag op enaf met traplere. Die moontlikheid van ‘n ekstra beloning vir hardewerk was beslis ‘n aansporing vir hulle gedurende hierdie periode.Die doel van die kompetisie was om opwinding en entoesiasmeby die werkers aan te wakker en dit was beslis suksesvol. Diewerkers is ook opgewonde vir die toekoms omdat dit waarskynliklyk dat hierdie kompetisie ‘n jaarlikse instelling sal word.

Die wenners was soos volg: Die wenspanwas van Lindeshof (Toesighouer: AndrewPedro), die tweede span was van Nooitgedacht(Toesighouer: Thebe Mokalakala) endie derde span was van Vastrap (Toesighouer:Ace Madondolo). Die toesighouervan die wenspan, Andrew Pedro, het voordie aankondiging gesê: “Die plukspanneis baie opgewonde oor die kompetisieen vanaf dag een was ons mense gretigom te wen. Dit was beslis motivering ommeer produktief te werk en ons het baiegeleer oor die optimale plukmetodes in dieproses.”Die eerste prys was ‘n besoek aan Robbeneilandom te sien waar Oud-PresidentNelson Mandela destyds voor Suid-Afrikase demokrasie aangehou is. Die tweedeprys was ‘n besoek aan die Akwarium en ‘nete by die Victoria en Alfred Waterfront inKaap-stad. Die derde prys was ‘n ete in ‘nrestaurant op Ceres.Plukkers in ‘n vrolike luim.Kromfontein-Span.Agri Mega Week 2013: Landbou vir werkskeppingDeur Jan GreylingAl die ratte is ge-olie en aan die rol vir ‘nbuitengewone mondigwordings-ekspotydens Agri Mega Week 2013 te Bredasdorp.Die omvattende eenstop internasionaleLandbou toonvenster in die Overbergis onder leiding van Niel Giliomee, vir dieeerste keer in 1992, as ‘n boeredag inBredasdorp gehou. In 2012 het meer as 20000 mense Agri Mega Week bygewoon.“Landbou vir Werkskepping” is diehooftema van die tiende Agri Mega Weekte Mega Park. Uitstallings, demonstrasies,boer-, kleinboer- en plaaswerkerprogramme,suksesverhale, strategiesebeplanning, gesprekvoering en netwerkaktiwiteitesal werkgewers en werknemersvanaf Woensdag, 18 tot Saterdag, 21September op Mega Park, Bredasdorpbyeen bring.“Agri Mega Week wordmondig in 2013”Volgens die jongste arbeidsmarkopnamevan Statistieke SA het mense in diensvan die Landbou vanaf 603 000 in dievorige kwartaal tot 598 000 in die tweedekwartaal van 2012 gedaal en die getalwerklose mense het tot 4,5 miljoen toegeneem.Orton King, Groep Uitvoerende Direkteurvan die Agri Mega Groep is passievol oor18 - 21 September 2013| Mega Park | Bredasdorpdie geleenthede wat Agri Mega Week aanboere, landboubesighede, die owerhede,plaaswerkers, landbouwerknemers en landbouwerkskeppingsprojektebied.Agri Mega Week 2013 is die platform waarbedryfsorganisasies, opleidingsinstansies,boerdery-ondernemings en rolspelerswat waarde toevoeg in die volle Landbouwaardeketting hul werkskeppingsprojekte.Besprekings vir deelname aan Agri MegaWeek 2013 is oop en die tyd om Landbouse rol in die oplossing vir die jongste werkloosheidsyfervan 25,7% van Suid-Afrika sevolwasse bevolking aan te spreek, is nou.Daar word reeds lank gepraat oor diegebrek aan werkgeleenthede vir dieskoolverlaters en selfs gediplomeerde engegradueerde jong Suid-Afrikaners. Metdie tegnologiese vooruitgang van volhoubare,mededingende Landbou in die heleSuid-Afrika moet vrae oor die toekoms vanwerkgeleenthede vir geskooldes binne dieLandbou daadwerklik aangespreek word.“Dit is die ideale scenario dat besighede,die onderwys, verdere opleidingsinstansies,die owerhede en veral besluitnemers indie ontwikkeling van opleiding- en werkgeleenthedein die Landbou opnuut oor diepotensiaal van die sektor en sy bydrae totwerkskepping sal besin,“ meen King.Agri Mega Week 2013 is ‘n noodsaaklikeroete na ‘n hoopvolle en groeiendetoekoms vir die Landbou.Navrae en besprekings ooraktiwiteite kan gerig word aanAnne-Marie le Roux by 021 863 0397 ofmegaevents@agrimega.co.za.Besoek www.agrimega.co.za vir meerinligting.The Farm Worker/Die Plaaswerker May • Junie 2013 5

ElsenburgAgricultural Training InstituteWe are offering a variety of courses in Agriculture.Choose Elsenburg and let’s grow the agricultural industrybetter together.What we offerB. Agric degree (3 years)Higher Certificate in Agriculture (2years)Diploma in Agriculture (3 years)Short skills courses (NQF levels 1-4)Learnerships (1 year, on differentlevels of the NQF)B. Agric DegreeAgronomy and PasturesLarge and Small Stock ProductionPomologyVegetable ProductionViticultureWine ScienceAgri-tourism and ExtensionDiplomas in AgricultureCellar TechnologyExtensionVegetables and AgronomyEquine StudiesShort skills coursesWe offer more than 35 different shortcourses presented on farms, in ruralcommunities and at the trainingcentres at Elsenburg, Outeniqua,Oudtshoorn, Bredasdorp andClanwilliam.“Training bydoing”Contact us:tel. 021 808 5451e-mail: info@elsenburg.comwww.elsenburg.com | www.westerncape.gov.za8 The Farm Worker/Die Plaaswerker May • Junie 2013

Ses leerling kaasmakers leer by Franse KaasmeestersUitgereik deur CN Communication namens Agri-Expo.Eeue-oue kaasmaakkundigheid lê noubinne bereik van ses jong Suid-Afrikaansekaasmakers wat op 24 April 2013, tydensdie DuPont Qualité Toekenningsdinee,gehoor het dat hulle elk ‘n studiebeurs naBoergondië, Frankryk, ontvang het. Hierdieses, Warren Phipson (Kasselshoop Kaas),Petrus October (Langeberg Kaas), WisemanNkamisa (Simonsberg) Kerwick Boonzaaier(Portobello), Marika Claasen (Forest Hill) enKarla Steyl (La Montanara), kry die geleentheidom vir 3 weke by CSPPA – Sentrumvir Opleiding en Bemarking van Landbouin Macon Davayein, Frankryk, te leer aandie hand van verskeie kundiges as deel van‘n samewerkingsooreenkoms tussen dieregerings van die Wes-Kaap en Boergondië.Agri-Expo, organiseerder van die SA Suiwelkampioenskappeen gewilde SA Kaasfees,tree vir die afgelope agt jaar op asfasiliteerder van die projek. “Sedert 2005het daar reeds 32 leerling kaasmakers baatgevind by dié praktiese kursus wat ‘n wyespektrum van die maak en bemarking vankaas dek,” sê Johan Ehlers, Hoof UitvoerendeBeampte van Agri-Expo. Die meestevan die beurswenners is uit groeperingswat in die verlede minder toegang tot sulkegeleenthede gehad het.” Volgens Ehlers lêdeel van die sukses van die projek daarin datBELANGRIKEKENNISGEWINGONS PLAN VIR LANDBOUERSDie Wes-Kaapse Regering wil saam met landbouers werk om die uitdagingsvan plaaswerkers en werkgewers aan te spreek. Tesame kan ons oplossingsvind. Hier is ons planne:1. ’n Hulplyn, 0860 142 142, spesifiek vir plaaswerker aangeleenthede.2. Ondersoek nuwe plaaswerkerbehuisingsmodelle.3. Meganisasie opleiding.4. Gespreksessies vir plaaswerkers en werkgewers.5. Ondersteun plaaswerker spreekbuise en onwikkelingsprogramme.6. Belê in plaaswerker sportgeleenthede.7. Jeug bemagtiging in landelike areas.8. Etiese kodes.9. Suksesverhale wat ideale werkgewer-werknemer verhoudingeuitbeeld.10. ’n Provinsiale plaaswerker opname.11. ’n Plaaswerker kommunikasieplan.12. Finansier onafhanklik navorsing deur die Wes-Kaapse EkonomieseOntwikkelings Vennootskap. Die “Future for Agriculture and RuralEconomy” (FARE) projek poog om ’n gedeelde visie vir ’n langtermynsuksesvolle Wes-Kaapse landbousektor te skep.TBWA\P39603\Ajong kaasmakers bemagtig word en geïnspireerdterugkom om met nuwe ywerhul loopbane in die spesifieke bedryf aante pak. “Sommige van die kaasmakerswat hierby gebaat het, staan vandag inhoë posisies in groot maatskappye óf hetteruggekom na hul onderskeie kaasmakeryeen nuwe produkte ontwikkel,” sêhy.Marius Paulse, Direkteur van die Programvir Gestruktureerde Landbou-opvoedingen opleiding by die Wes-Kaapse DepartementLandbou wat die beurse befonds,meen hierdie uitruilprogram is een vandie spog-inisiatiewe van die Departement.“Op hierdie wyse lewer ons ‘n insiggewendebydrae tot die plaaslike kaasensuiwelbedrywe,” sê hy. “Die nuutstetegnologiese en praktiese inligting watnog nie in Suid-Afrika beskikbaar is nie,word met jong en opkomende kaasmakersgedeel.” Gedurende hul tydin Boergondië kry die kaasmakers diegeleentheid om sowat 15 kaasfabrieke tebesoek en by hoogs gekwalifiseerde kaasmakerste leer. “Die Departement is trotsop die sukses van hierdie projek en voorsiendat dit onbepaald sal voortgaan.”The Farm Worker/Die Plaaswerker May • Junie 2013 9

BRIEWE • LETTERSDie Plaaswerker • The Farmworker,Posbus / PO Box 1477, Paarl, 7624Neem die pen op en maak gebruik van die geleentheid om hier jou mening te lug oor dinge wat vir jou saakmaak. / Make use of theopportunity and write to us to express your opinion about things that matter to you.Vir wie dit mag aangaan:Die Plaaswerker is ‘n baie interessante tydskrif. Ons as plaasmense kan nie wag virdie volgende uitgawe van die tydskrif nie. Alles is aan SHINE te danke dat ons asplaaswerkers die tydskrif kry.In Uitgawe 57 (Maart/April 2013), sien ek dat die drukkersduiwel ‘n fout gemaakhet. Op bladsy 11 “SHINE se modeparade”-blad is Mej Sonstraaltjie se naam verkeerdelikgedruk. Dit is Rashieda de Wee van Waterval en nie Christel Domingo vanKaaimansgat nie.Baie dankie dat ons ook elke maand kan lees in die tydskrif wat op ander plase inander dorpe aangaan.Danksy ons drie dames aan die stuur by SHINE, verloop alles sommer vlot; metdie beplanning, organisering en die gebeurtenisse wat elke maand moet plaasvind.SHINE events is altyd iets om na uit te sien met die verrassings wat by elkegeleentheid is, want almal is so nuuskierig om te sien watter “celebrity” opdaag.Dit trek altyd groot bywoning en die sale is vol. Ons plaasmense, oud en jonk,geniet elke geleentheid wat SHINE vir ons gee.Vir my as ‘n gemeenskapsontwikkelingsbeampte (GOB) is dit baie lekker om tewerk by ‘n gebeurtenis, want dan sien ek ook wie die gaskunstenaar of celeb is.Dit is baie lekker om nuwe mense, plekke en mense wat ons net op televisie sien,te ontmoet.Groete vanuit VilliersdorpHariet Julies, GOB vir WatervalBeste HarietBaie dankie vir jou brief en dat jy ons wys op die drukkersfout. Dis lekker om te sien datjy die tydskrif geniet en waarde daaruit vind, en ook dat jy met soveel aandag die artikelslees. Dis ook verblydend om te sien hoe jy jou taak as GOB geniet en dat jy omgee vir Waterval semense. Hiermee die foto soos ons dit geplaas het, met die korrekte onderskrif.Vriendelike GroeteDie Plaaswerker Tydskrif RedaksieRashieda de Wee van Waterval,Mej Sonstraaltjie van SHINE vir2012.14 The Farm Worker/Die Plaaswerker May • Junie 2013

Wees my SHINE-valentyn!Deur Izel BothaSHINE se jaarlikse Valentynsdinee was weereens ‘n spog geleentheidwaar daar heerlik saam gekuier is. Die dames het asemrowendgelyk en die manne baie aantreklik. Eddie’s Sound Hirehet gesorg vir heerlike dansmusiek en oud en jonk het die dansvloerlewendig gehou. Die aand was ‘n geleentheid om mekaar tewaardeer en te laat spesiaal voel, en paartjies het diep in mekaarse oë gestaar. Ons maak beslis volgende jaar weer so!The Farm Worker/Die Plaaswerker May • Junie 2013 15

Biddeloosheid is sonde, want dit is die vrug van ongeloofDeur Hennie Viljoen, Amos Agrimin.Lees: Luk 18:1-8 en Hebr 11:6, asook Jak 1:6-7Die hele Bybel is een groot uitnodigingvan God aan die mens om in verhoudingmet Hom te leef. Dis vol uitnodigings omte bid; die Here aan te roep; sy hulp te vrain tye van nood; vir Hom alles te vra wat jydaagliks nodig het; al jou bekommernissein gebed na Hom te bring, ensovoorts.Maar waarom bid mense dan so min, ofselfs glad nie? Die antwoord is eenvoudig:Hulle glo nie in gebed nie, want hulleglo nie in God nie. Hulle glo moontlik in’n god, in ’n onpersoonlike hoër hand, in’n bonatuurlike mag, of so iets. Maar hulleglo nie in die Here God, die Almagtige nie.Hulle glo nie in die God van die Bybel wat’n persoonlike verhouding met sy kindershet nie. Hulle glo nie dat God is wie Hysê Hy is nie. Hulle het hul eie idees oorGod. Hulle dink vir hulleself ’n god uit.Hulle besluit wie Hy is en wat Hy kan doen.Hulle aanvaar nie dit wat God oor Homselfin die Bybel sê nie, want hulle lees enbestudeer nie die Bybel nie. As jy nie ’npersoonlike verhouding met God het nie;as jy Hom nie ken as jou Vader nie; as jynie glo dat Hy is wie Hy sê Hy is nie; nieglo dat Hy jou liefhet en dat Hy almagtig isnie; as jy nie glo dat Hy besluit het om syseën en goedheid net in antwoord op diegebede van sy kinders te gee nie, waaromsal jy dan bid? Dan is gebed mos om metjouself te praat. Dit maak nie sin nie. Jy isjuis in die moeilikheid omdat jy jouself niekan help nie. As jy oortuig is dat God in elkgeval sy seën en goedheid aan mense salgee al vra hulle dit nie, waarom sal jy danmoeite doen om te bid? Wat nog te sê vanaanhou bid?In Lukas 18 vertel Jesus ’n verhaal om onste leer om altyd aan te hou bid, sonder ommoedeloos te word. Daardeur het Jesusons geleer dat gebed nie altyd kitsresultatelewer nie. Hy weet die versoeking is grootom op te hou bid wanneer dit vir jou voelof God Hom nie aan jou gebed steur ennie vir jou wil gee wat jy vra nie. Jesus sêdat jy, wanneer jy só voel, moet aanhoubid. Jy moet God onophoudelik “lastig val”met jou saak. Jy moet dag en nag tot Homroep. Jy moet voor die troon van Godboer. Jy sal dit alleen doen as jy werklikglo. Dit is dan ook die rede waarom Jesusaan die einde van die verhaal die vraagvra: Sal die Seun van die Mens, wanneerHy kom, geloof op die aarde vind?Dis nie maar ’n algemene vraag nie. Dis ’nspesifieke vraag wat in verband staan metvolhardende gebed. As ek en jy voor dietroon van God bly boer, sal ons optredewys dat ons werklik in God glo.Wie nie werklik glo dat God is wie Hy sêHy is nie, wie nie werklik die Bybel glonie, sal dit nooit regkry om dag en nag tevolhard in gebed nie. Biddeloosheid is dusdie gevolg van ’n dieperliggende probleem:ongeloof! Ongeloof is sonde. Daarom isbiddeloosheid sonde. As jy ongeloof wiloorwin, begin onderstaande gebed herhaaldelikte bid: Here, help my om te glodat U is wie U sê U is. Help my om te glodat U steeds kan doen wat U in die verledegedoen het. Help my om te glo dat U alleskan, wil en sal doen wat U belowe het.Amos-Bediening Leierskap-Span(ABLS)Amos Ministry Leadership Team(AMLT)E-pos: amlt@amosafrica.netABLS Koördineerder Piet DreyerE-pos: piet.dreyer@amosafrica.netBydraes, briewe en navrae:Amos Agrimin, Posbus 17270Bain’s Vlei 9338Tel: +27(51) 451 1874/1981Faks: +27(51) 451 1598E-pos: info@amosafrica.netTuisblad: www.amosafrica.netBankbesonderhede:Eerste Nasionale Bank, CollegeCourtRekeninghouer: AMOS AGRIMINTaknommer: 230-137Rekeningnommer: 5299 000 884216 The Farm Worker/Die Plaaswerker May • Junie 2013

Randrekkers: Maalvleis maaltyeDeur Marelle Fortuin.Die gedagte om elke dag te wonder oor wat ek tog vanaand gaankook, is nogal iets waarvoor ek bang is. Julle weet nou al dat eksteeds by my ouers woon en wonderlike ouers het wat tot ophierdie ouderdom na my kyk. Hier na 5uur se kant toe vra my kollegasal wat ek dink hulle vanaand vir aandete moet voorsit. Asofek my nou daaroor bekommer, ek het mos met my agterwêreld indie botter geval! Wanneer ek na werk by die huis kom, is die kosal reg. Ek moet net skep en is tog so lief om dit onder die einstekollegas se neuse te vryf. Daar is natuurlik ‘n negatiewe aspek totmy geluk: ek moet eet wat my ma kook, of ek nou daarvan houof nie. Ek moet bieg, daar is dae wanneer ek lus vir pizza en danwag daar ‘n bredie vir my op die stoof. Ook bygesê, my ma maakmeeste van die tyd lekker kos.Ek het besef dat my Randrekkers nie altyd die rande rek nie, maardis tog lekker. Hierdie maand is my resepte definitief Randrekkers.Hierdie maand is ook vir die pasgetroude vrou en die meisies watwil leer kook. En vir die ma wat nooit haar ma se resepte geërfhet nie en nou by haar man hoor dat hy maar na sy ma se huismoet gaan net vir ‘n stukkie bobotie. Hierdie maand se randrekkersis vir julle. As julle van iemand weet wat bietjie sukkel in diekombuis, deel asseblief hierdie resepte met hulle. Ek is seker daaris mans wat jou ewig dankbaar sal wees. Van herderspastei totspaghetti bolognaise, alles met maalvleis en alles “randrekkers”.Ek sou graag ‘n bobotie resep wou byvoeg, maar my spasie is niegenoeg nie. Vra maar gerus vir jou ma, ouma of die tannie langsjou vir haar resep en moenie bang wees nie, dit klink erger as watdit is.Ek kan elke dag van my lewe hoender en aartappels eet. Enigehoender en enige aartappel. So nou en dan kry ek lus vir herderspastei,ek dink dis die kapokaartappels wat dit so aanloklik maak.Wanneer jy die kapokaartappels maak, proe maar gedurig of ditreg smaak terwyl jy dit fyn maak.Herderspastei(4 porsies)Bestanddele:• 45 ml olie• 1 ui, fyngekap• 1 knoffelhuisie, fyngekap• 1 kg maalvleis• 5 ml gemengde droë kruie• sout en varsgemaalde swartpeper na smaakBolaag• 5 groot aartappels, geskil• 30 ml botter• 100 ml warm melk• sout en varsgemaalde swartpeper na smaakMetode:Verhit oond tot 180ºC. Kook aartappels vir bolaag tot sag en geurmet sout. Verhit olie in ’n kastrol. Braai ui en knoffel saam vir 3minute. Voeg maalvleis by en braai tot dit los en nie meer pienk isnie. Gooi kruie by. Geur met sout en swartpeper. Laat prut vir 40minute. Gooi mengsel in ’n oondbak. Dreineer gaar aartappels.Druk fyn en roer botter en melk by, voeg klein bietjies op ‘n slagen onthou om te proe. Skep kapokaartappels bo-op vleis en bakvir ongeveer 30 minute tot goudbruin.Spaghetti bolognaise(4 porsies)Dit is nou nie die spoggerige Italiaanse weergawe nie, dis meergoedkoop Suid-Afrikaanse bolognaise.Bestanddele:• 45 ml olie• 1 ui, fyngekap• 1 blikkie tamatiepasta• 1 knoffelhuisie, fyngekap• 1 kg maalvleis• 5 ml gemengde droë kruie• sout en varsgemaalde swartpeper na smaak• SpaghettiMetode:Bruin ui en knoffel in olie in ‘n pot vir ongeveer 2 minute, nettot die ui sag is. Voeg dan die maalvleis by en braai totdat ditnie meer pienk is nie. Voeg tamatie, gemengde kruie en sout enpeper by die maalvleis, meng en laat prut vir 40 minute. Gooispaghetti in kookwater met bietjie sout en kook tot sag (wees versigtigom dit nie pap te kook nie). Bedien maalvleis op spaghetti.Frikkadelle(16 – 20 frikkadelle)Bestanddele:• 3 snye dik witbrood• 125 ml melk• 1 eier• 1 kg maalvleis• 60 ml asyn• 15 ml worcestersous• 125 ml vars pietersielie, gekap• 1 ui, gerasper• 15 ml sout• 15 ml fyn koljander• 2,5 ml matige kerriepoeier• swartpeperMetode:Verhit oond tot 180°C. Week brood in melk en maak goed fyn.Voeg die res van die bestanddele by en meng goed deur met ’nvurk. Maak frikkadelle en pak in ’n gesmeerde oondbak. Bak vir45 minute tot lekker bruin. Of maak ’n bietjie olie in ’n braaipanwarm en braai die frikkadelle stadig daarin tot gaar.The Farm Worker/Die Plaaswerker May • Junie 2013 17Foto: http://ohsweetday.com/wp-content/uploads/2009/09/Ragu-alla-Bolognese2.jpg

Ons Kalender/Our Calender May • Junie 2013Gebeure – Events25 May 2013Geek Pride Day29 May 2013International Day of UN Peacekeepers31 May 2013World No-Tobacco Day01 June 2013• Global Day of Parents• International Children’s Day04 June 2013International Day of Innocent Children Victims of Aggression05 June 2013World Environment Day06 – 09 June 2013Wacky Wine Weekend (Robertson), Tel: 023 626 316708 June 2013• World Oceans Day• World Brain Tumor Day10 June 2013Ballpoint Pen Day12 June 2013World Day against Child Labour14 June 2013World Blood Donor Day15 June 2013World Elder Abuse Awareness DayNapier Patat Festival (Napier), Tel: 028 423 332515 – 17 June 2013ABSA Calitzdorp Port & Wine Festival (Calitzdorp),Cell: 073 388 861216 June 2013National Youth dayFathers’ Day17 Junie 2013Openbare VakansiedagWorld Day to Combat Desertification and Drought17 – 23 June 2013Delheim Mushroom Week (Stellenbosch), Tel: 021 888 460718 June 2013Autistic Pride Day20 June 2013World Refugee Day20 – 21 June 2013We Luv Wine Festival (Brackenfell)21 Junie 2013Skole sluitWorld Music Day23 June 2013United Nations Public Service Day23 June 2013International Widow’s Day25 June 2013Day of the Seafarer26 June 2013• International Day against Drug Abuse and Illicit Trafficking• United Nations International Day in Support of Victims ofTortureKursusse – Courses03 Junie 2013Dissiplinêre verhore en prosedures, Ceres (Hopkins Calvert)03 – 04 June 2013Understand basic plant structure (PATC)04 – 05 Junie 2013Menslike Hulpbronbestuur vir Junior MH-bestuurders, Robertson(Hopkins Calvert)04 - 05 & 10 - 12 Junie 2013Toesighouding, Stellenbosch (Kaap Agri)05 – 06 Junie 2013Assertiwiteit in die werkplek, Ceres (Hopkins Calvert)05 – 07 June 2013Pruning and shaping ornamental shrubs (PATC)10 - 12 Junie 2013Snoei van rose (PATC)10 – 13 Junie Mei 2013Noodhulp Vlak 2 en 3, Wellington (Hopkins Calvert)10 – 14 Junie 2013Sweiskursus, Malmesbury Werkwinkel (Kaap Agri)11 Junie 2013Vaardigheidsontwikkeling en Gelyke indiensneming, Ceres (HopkinsCalvert)12 – 13 Junie 2013Noodhulp, Wellington (Kaap Agri)13 Junie 2013• Arbeidswetgewing, Ceres (Hopkins Calvert)• Applying health and safety in Horticulture (PATC)18 – 19 Junie 2013• Spuitpomp Operateur, Riebeek-Wes Spesiale skool (Kaap Agri)• Applying water to landscaped areas (PATC)19 – 20 Junie 2013Voeding en Voedselveiligheid, De Doorns (Hopkins Calvert)20 Junie 2013Hantering van Chemiese middels, Stellenbosch(Kaap Agri)20 – 21 June 2013Applying fertilizer manually to ornamental plants and landscapes(PATC)25 - 26 June 2013Landscape Maintenance (PATC)Vir meer inligting oor kursusse kontak:HopkinsCalvert - 021 851 3639; Protea AgriculturalTraining Centre (PATC) - 021 836 8025; KaapseInstituut vir Landbou Opleiding (KILO) - 021 8085111; Kaap Agri Akademie (Kaap Agri) - 022 9318231; Cape Millennium Skills & Development - 028424 1124.18 The Farm Worker/Die Plaaswerker May • Junie 2013

Wenke om jou kankerrisiko te verminderLaat jouself gereeld toetsKANSA bied siftingstoetse landswyd aan by ons KANSASorgsentra & Mobiele Gesondheidseenhede:• FotoFinder - baanbrekers opsporings-tegnologie vir velkanker• Prostaat kanker - Prostaat Spesifieke Antigeen (PSA) toetse -bloedtoetse vir PSA vlakke,Hoë vlakke mag verwysing vir verdere toetse soos 'n Digitale RektaleOndersoek deur jou dokter vereis.• Leiding oor Teskilulêre- en bors selfondersoeke• SureTouch - die nuutste tegnologie vir veilige borsondersoek. Indien nodig,mag jy na jou dokter verwys word vir 'n mammogram• Servikale kanker - gaan ten minste elke 2 tot 3 jaar vir Papsmere vanaf die ouderdom van 30• Lewenstyl risikobepalingwww.cansa.org.zaTolvry 0800 22 66 22MOBILE HEALTH UNITKopkrap Kompetisie - Wen R100!Kopkrap Kompetisie - Wen R100!F A H E L L L E S F M I E L CE R U S P U S L U R T F E S LM N M A T F L L N A A A E K EU U E A I E E N R L R D R K VR U R B A K R S A K L L A E AA U U C E M A N D I B U L A AA L S P A L K L U M B A L E LA S C L E S A M K M K E E P CE N E B E L A P R A K A T E MA U E S U I D A R I N L A L UA N L P P S S O V A L E P V TE F A I B I T A R S K B U I BU C E A A P L N U L E R S S KS I S K O K K A U E S R R E AI A E R I E D U A A A E T S AFalankseFemurFibulaHumerusKalkaneusKarpale beneKlavikelKoksisLumbaleMandibulaMetakarpale benePatellaPelvisRadiusSacrumScapulaSternumTarsale beneTibiaTorakaleUlnaDie woorde wat onder die vierkant verskyn is almal versteekin die vierkant. Kleur die letters van elke woord in, die eerstewoord is klaar vir jou ingekleur.Vul jou besonderhede in en pos aan: Kopkrap Kompetisie,Die Plaaswerker, Posbus 1477, Paarl, 7624.Die sluitingsdatum vir hierdie kompetisie is 15 Julie 2013.Alle korrekte inskrywings sal in aanmerking kom vir ‘ngelukkige trekking waarna die wenner gekontak sal word.Prysgeld vir hierdie kompetisie is R100.Naam en Van: __________________________________________Adres: ____________________________________________________________________________________________________Kode: __________Telefoonnommer waar u gekontak kan word:_________________________________________________Die wenner van Maart/April 2013 se kopkrap kompetisie is:Lucy Farrel van DurbanBaie Geluk!The Farm Worker/Die Plaaswerker May • Junie 2013 19

Child support and maintenance: What to do?By Marelle Fortuin.So you have a child. You and the child’s fatherare no longer together and he is no longersupporting the child financially, what do youdo?What is maintenance?Maintenance is the obligation to provideanother person, for example a minor, withhousing, food, clothing, education and medicalcare, or with the means that are necessaryfor providing the person with these essentials.This legal duty to maintain is called ‘the dutyto maintain’ or ‘the duty to support’.The duty to maintain is based on blood relationship,adoption, or the fact that the partiesare married to each other.A child must be supported or maintainedby:• his or her parents, whether married, livingtogether, separated or divorced, includingparents who have adopted the child; and/or• his or her grandparents, whether or notthe child’s parents were married to eachother. However, this varies from one case toanother.• The duty to support a family member isnot limited to supporting a child. Any familymember, irrespective of his or her age,can ask any family member to support ormaintain him or her, provided that thefollowing two conditions are met:Preparing for a new babyBy Marelle Fortuin.o The family member who claimssupport is unable to maintain him orherself.o The family member from whommaintenance is claimed is able to affordthe maintenance that is claimed.o The main requirement of the meanstest is that the person who is liableto pay maintenance must have MEANSand the maintenance claimed must beREASONABLE.Steps to Follow:• Apply for maintenance at the Magistrates’Court in the district where you live.• If you are in doubt, your local court will tellyou at which court to apply formaintenance.• Go to the relevant court and complete andsubmit Form A: Application for aMaintenance Order.• In addition to the completed form, submitproof of your monthly income andexpenses, such as receipts for foodpurchases, electricity and/or rent billpayments.• The court will serve a summons (a letterinstructing a person to come to court) onthe respondent (the person against whomthe claim is brought) to appear in court ona specific date to discuss the matter.• The respondent agrees to pay the maintenance as claimed, and a magistrate willreview the relevant documentation. He orshe will then make an order, and maydecide to do so without requiring theparties to appear in court.• If the person who is allegedly liable to paymaintenance does not consent to theissuance of an order, he or she must appearin court, where evidence from both partiesand their witnesses will be heard.• If the court finds the person liable forpaying maintenance, payments must bemade.The court can order maintenance money tobe paid in one of the following ways:• At the local magistrate’s office or any othergovernment office designated for thispurpose.• Into the bank or building society accountdesignated by the person concerned.• Directly to the person who is entitled to themoney.• By means of an order that directs theemployer of the person who is liable forpaying maintenance to deduct the maintenancepayment directly from theemployee’s salary, in accordance with thenew Maintenance Act, 1998.For more information, contact a maintenanceofficer at your local Magistrates’ Court. Source:www.justice.gov.za and www.westerncape.gov.za.A while ago it was Mother’s day, so I’m thinking, ok, I’ll just cooklunch, quickly. It would probably only take me an hour or so too. Iwas sadly mistaken, even with all the help from my grandmotherand mother. This was the toughest mother’s day I have ever experienced.It got me thinking, this parent thing is really tough. If youthink about it, from the moment you discover you’re pregnant; yourlife is no longer yours, during the pregnancy you have to watch whatyou eat and what you do. And then, once the child is born, you havethis human being you have to take care of, feed, bath, change diapers,send to school, clothe, listen to (I think the listening to part isthe worst for me). I have this nightmare of having children that talkconstantly and just never leave me alone.Anyway, the point that I’m trying to make is this: you should thinkcarefully before you have a baby, they might just be 27 and still livingunder your roof, eating your food and using all the hot water,like me. I am aware that I might be a bit cynical and that once youhave a baby it will be the best thing that has ever happened to you,but for now I’m ok with my dogs.If you do decide to have a baby, here are a few tips for the hospitaland what you will need when bringing the baby home.Safe and happy siblingsIf you already have children, make sure that they are part of the“baby process”. Include them in choosing a name for the baby, inpreparing the room and once the baby is born, get them a gift fromthe baby, it doesn’t have to be something big, it can just be a chocolate.It will make them feel like the baby likes them and wants to betheir friend. When you arrive home with the baby, make your olderchild feel like a big brother or sister. Ask them to help you change adiaper or help you bath the baby.Things you will need for the baby• A crib, you can get a second hand cot, just ask around.• A mattress, some cots come with a mattress.• A baby bath, a small bath is easier to bath baby in.• Linen for the crib and enough blankets.• A change station, it is an easy place to change diapers and dress20 The Farm Worker/Die Plaaswerker May • Junie 2013baby. If you have a chest of drawers, you can use the top as achange table.• A hooded towel, to keep drafts away from baby’s head.• Nappies and wipes.• Many women are now using towelling nappies because they arebetter for the environment. If you are going to use towellingnappies, make sure you have a soaking bucket and that the buckethas a lid; it has to be covered at all times. Nappies are soakedovernight and washed the following day. You will also neednappy liners, snappies and waterproof. If you are going to usedisposable nappies, stock us, you are going to use a whole lot ofthose.• You will need at least ten pairs of long sleeve baby grows, as wellas short sleeve baby grows. Baby grows are comfortable andmaking changing easier. Don’t spend a fortune on baby clothes;your baby will probably not wear half of it. Stock up on bootiesor socks as well as hats, soft jerseys and vests for when it’s cold.• A thermometer and medicine dropper.• Shampoos, baby oil, petroleum jelly, nail scissors, baby soap andbum cream.• A sterilising unit for the baby’s bottles.• Bottle fed babies will need at least five bottles.• Dummies.Things you will need for mother• Nursing pads.• Breast pads.• Nipple cream.• Breast cold packs.• Breast pump.On baby’s scheduleTry and sleep when baby sleeps, so you’re not too tired. Don’t bescared to ask for help, a new born can be difficult to handle.Enjoy every momentDon’t forget to enjoy your time with your baby, time flies and thereare some moments you will never get back.

EDITION/UITGAWE 59 | MAY • JUNIE 2013www.agrimega.co.zaThe Farm Worker/Die Plaaswerker May • Junie 2013 1Pruning to the Solaxe shapeCompiled by Leensie Streicher.The French Solaxe system is a tree trainingsystem that was developed by Jean-MarieLespinasse and colleagues and is used allover the world with great success. TheSolaxe system allows light to reach allparts of the tree and has revolutionised theindustry.Shape and construction of the treeA tree that has been trained to the Solaxesystem consists of a very strong centralleader and 18 to 22 bearing branches thatare spread around the tree on which thefruit will grow. Apart from the bearingbranches, the central leader is kept freeof all other growth. The first 40cm fromthe central leader of each bearing branchis also kept free of growth. This creates achimney down the centre of the tree thatallows light to penetrate through the middleof the tree.The Solaxe branches are trained downwardat an angle that is just below the horizontal.This will slow their growth and makethem fruitful and reproductive. This isdone by attaching string to the branch andsecuring the other end to the base of thetree. The string should never be put roundthe trunk of the tree.The central leader should remain dominant.It’s important for it to reach the desiredheight as soon as possible. The heightof each tree is determined by the spacingof the trees.On the Solaxe branch, remove any strongcompetition to the branch that is morethan one third of its thickness and removeall forking branches.Never head back into the Solaxe branchas this will stimulate new shoot growth.Shoot growth is not wanted; the branchshould be handled to encourage it to becomereproductive and fruitful.With the Solaxe system only thinning cutsare made to remove branches from thebearing units or the central leader.Maintenance pruningOnce the Solaxe system is established inthe tree, there is very little pruning to do.One concentrates on keeping the chimneyopen by removing shoots from the centralleader and from the base up to 40cm fromthe central leader on the bearing branches.It’s important to fill the bearing area allocatedto the tree before putting the firstcrop on the tree. If the tree is cropped tooearly, the tree will never fill the bearingarea allocated to it; it tends to stay atthe smaller size that it had reached whenit bore fruit for the first time. Usually inSouth Africa the tree will bear a substantialcrop in year four.Please note that pruning programmes arethere to give the general theory relatedto the pruning activity. Please adapt theinformation to your own situation andchat to a consultant who can advise you inyour orchard if you have further queries.The information above is available as a freetraining video, visit www.saorchard.co.zafor more information.teken in op / subscribe toTHEFarm WorkerDutoit Groephou nuwe plukkompetisieDIEPlaaswerkerFREEGRATISDialogue with Governmentheld in De DoornsPlaaswerkers Suid-Afrika hou SportdagTeken NOU in op Die Plaaswerker tydskrif teen R99.00 per jaar (posgeld en hanteringsfooi) en ons stuur elke maand vir jou ‘n GRATISuitgawe. Subscribe NOW to The Farm Worker magazine at R99.00 per year (postage and handling fee) and you will receive a FREE copyeach month.Naam en van / Name and surname:Adres / Address:Kode / Code:Ses leerlingkaasmakersleer by Franse KaasmeestersOur Magazine • Incwadi Yethu • Ons TydskrifPlaas / Farm: Tel: E-pos / E-mail:KOSTE: R99.00 per jaar (11 uitgawes) BTW ingesluit. Pos, faks of e-pos hierdie vorm tesame met ‘n bewys van betaling aan Die Plaaswerker, Posbus 1477, Paarl,7624 of faks na 086 696 6482 of e-pos na agripromo@telkomsa.net. Gebruik asseblief u naam en van as verwysing op bewys van betaling.COST: R99.00 per year (11 issues) VAT included. Send, fax or e-mail this form and your proof of payment to: The Farm Worker, PO Box 1477, Paarl, 7624 or fax to086 696 6482 or e-mail to agripromo@telkomsa.net. Please use your name and surname as reference on proof of payment.BANKBESONDERHEDE / BANKING DETAILS:Rekening / Account: Agri Mega Promotions Tak / Branch: FNB Bredasdorp Takkode / Branch Code: 200112 Rek no / Acc no: 6217498875222 The Farm Worker/Die Plaaswerker May • Junie 2013

Só hanteer jy stresDeur Marelle Fortuin.Toe ek op skool was, was daar ‘n meisie in my klas wat elke keerwanneer sy nie iets verstaan het nie, gehuil het. Dit was vir mybaie snaaks, elke toets het sy gehuil en ons was toe maar net indie laerskool. Ek wil nie eers dink hoe dit nou met haar gaan nie.Ek gaan nou vir julle ‘n geheim vertel: Toe ek op skool was, vir 12jaar elke aand voor die eerste dag van skool, het ek gehuil. Elkeliewe jaar. Hoekom? Want ek was bang. Bang vir die nuwe onderwysers,die werk, die kinders. Tog was ek my hele skoolloopbaanin dieselfde skool. Dieselfde gebou, meestal dieselfde onderwysersen ‘n handjievol kinders. So hoekom die stres? Ek óórdinkalles. Daar is dae wat ek die keuse van watter sjokolade ek wil hê,soos die keuse van trou of kinders kry hanteer. Maar sê nou dit enmaar sê nou dat? Dit kan vir ewig aanhou en elke tipe sjokoladeword ‘n “wat as” geval.Ek hou daarvan om te dink dat ek nie ‘n stresbol is nie. Ek stresnie, sê ek vir mense, maar diep binne in my stres ek oor alles. Eksteek dit dalk net beter weg as ander. Ek hardloop nie rond soos‘n mal haas nie, ek skree nie op mense nie. Ek gaan huis toe, lêin my bed en rol heelaand rond, ja, maar ek stres nie. Ek stres nieeers oor stres nie.Hoe hanteer ‘n mens stres?Of dit nou eksamen-, werk-, familie- of verhoudingstres is, eending het ek geleer: moenie te veel tyd op hande hê vir stres nie.Wanneer dit kom by verhoudings en families moet jy liewer doenwat jy dink reg is en dinge hul gang laat gaan. Moenie in ‘n balletjie,opgekruip in jou bed gaan lê nie. Gaan kuier vir jou vriende,kyk ‘n fliek; hou jouself besig!Werk en eksamen is egter ‘n heel ander storie. As dit kom by eksamen,berei jouself van die begin af reg voor. Luister in die klas,doen jou huiswerk en jou take en jy sal klaar 50% oor die streepwees. Al dié dingetjies tel in jou guns. Jou onderwyser tel al joutaakpunte en klein toetsies bymekaar en as jy jou kant bring enal die klein dingetjies doen, ken jy basies al jou werk wat jy moetvoorberei. Eksamen behoort dus net hersiening te wees.Berei jouself voor vir die eksamen; stel ‘n studierooster op sodatjy jou tyd goed kan benut. Maak seker om spasie te laat vir rusen eet en, as jy kan, ook ‘n bietjie oefening. Vars lug en oefeningis goed vir die brein. As jy dan jou studierooster volg, behoortdaar genoeg tyd te wees om alles geleer te kry. En dan, nadatjy alles onder die knie het, kry ‘n goeie nagrus die aand voor dieeksamen. Jou brein kan nie optimaal benut word as jy moeg isnie. Rus met die wete dat jy jou bes gedoen het. Dit help ook nieom te stres nadat jy geskryf het nie, daar is niks wat jy kan doennadat jy jou vraestel ingehandig het nie.Nog ‘n paar wenke:• Eet gesond, moenie te veel gemorskos eet nie.• Kry oefening in, al loop jy net om die blok.• Probeer om jou lessenaar naby ‘n venster te sit, sodat jy nou endan daardeur kan kyk om jou oë ruskans te gee.• Slaap genoeg!The Farm Worker/Die Plaaswerker May • Junie 2013 23

24 The Farm Worker/Die Plaaswerker May • Junie 2013Baie geluk aanKatriena Septembervan De Grendel –Durbanville sePlaaswerker van die Jaarvir 2012