Sessie 2.2 Fysieke omgeving en zelfredzaamheid van Lenthe.pdf

De rol van de fysieke omgeving voor lichamelijkeactiviteit, zelfredzaamheid en kwaliteit van leven vankwetsbare ouderenFrank van Lenthe 1 , Astrid Etman 1 , Carlijn Kamphuis 1 Jeroen Borst 2 , Johan Mackenbach1, Alex Burdorf 1 , Frank Pierik 2i.s.m. GGD Rottterdam-Rijnmond, gemeente Spijkenisse, Genero ouderen-panel1Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg, Erasmus MC, Rotterdam2TNO Urbane Leefomgeving, Utrecht

Inleiding! Toename aantal (kwetsbare) ouderen! Succesvol ouder worden! Preventie van beperkingen! Voorkomen verlies van zelfredzaamheid! Terugdringen van zorg

Determinanten van gezond ouder wordenIndividueel! Biologisch! Leefstijl, in het bijzonder lichamelijke activiteit! Psychisch! Sociaal-economisch! Persoonlijkheidskenmerken! Omgeving! Sociaal! Fysiek: mogelijkheden voor o.a.:! Activiteiten en mensen bezoeken! Boodschappen doen! Bewegen

Kwetsbaarheid naar woonvorm (SCP 2011)! “een proces van opeenstapeling van lichamelijke, psychische en/of socialetekorten in het functioneren dat de kans vergroot op negativegezondheidsuitkomsten! Kracht, uithoudingsvermogen, lichamelijke activiteit! Ongeveer 25% van de zelfstandig wonende ouderen is kwetsbaar! Dit percentage stijgt sterk met de leeftijd: 38% onder 75+ en 50% onder 80+! Kwetsbaarheid komt vaker voor onder lager opgeleiden, vrouwen enalleenwonenden!

Deze presentatie! Inzicht geven in de stand van zaken van de wetenschappelijkeliteratuur! Beschrijven van de opzet van nieuw onderzoek!

Inbedding van ons onderzoek (1)! Nationaal Programma Ouderenzorg (ZonMW)! (www.nationaalprogrammaouderenzorg.nl)! Doel: Samenhangend zorgaanbod dat beter is afgestemd opde individuele behoefte van ouderen

Inbedding van ons onderzoek (2)! Academische Coalitie Rotterdam (www.cephir.nl)! Doel:! Gezondheidsverschillen tussen Rotterdam en de rest vanNederland terugbrengen! Speerpunten:! Preventieve gezondheidszorg ouderen! Versterking van de eerstelijnszorg! Wijkgericht werken aan gezondheidsachterstanden

Om welke factoren gaat het?

Recreatief wandelen (Van Cauwenberghe et al., 2011)! Wandelbaarheid (0,0)! Bevolkingsdichtheid (0, +)! Diversiteit grondgebruik (+)! Connectiviteit van straten (0,0)! Toegang voor voorzieningen (0,+)! Toegang tot winkels (0,+, +)! Toegang tot openbaar vervoer (0)! Toegang tot recreatieve voorzieningen (0,0,0,0,0,+,+,+)! Wandel faciliteiten (0,0,0,0)! Sociale veiligheid (0,0,0,0, +)! Verkeersveiligheid (0,0)! Esthethiek (0,0,+)

Wandelen voor transport (Van Cauwenberghe et al.,2011)! Wandelbaarheid (+,+)! Bevolkingsdichtheid (0, +)! Diversiteit grondgebruik (-,0,0,0,+, +)! Connectiviteit van straten (0,+)! Toegang voor voorzieningen (+)! Toegang tot openbaar vervoer (0,0,+,+)! Toegang tot recreative voorzieningen (0,+)! Wandel faciliteiten (0,0,0,0, +,+,+)! Sociale veiligheid (-,0,0,+,+,+,+)! Verkeersveiligheid (-,0)! Esthethiek (-,0,0,0,0,0,0,+)! Urbanisatie (-,0)

Een gemengd patroon van resultaten! Veelal buitenlands, in het bijzonder Amerikaans, onderzoek! Selectiepatronen: migratie op basis van gezondheid! Mix aan meetmethoden! Perceptie van mensen! “Objectieve” kenmerken van buurten! Geografische informatiesystemen! buurtbeoordelingsinstrumenten! Dwarsdoorsnede onderzoek: je moet wandelen om te ervaren datde omgeving onveilig is! Is de variatie te beperkt?

Opleidingsverschillen in wandelen onder ouderen: de GLOBE study(Kamphuis et al., Int J Behav Nutr Phys Act. 2009 Jan 5;6:1)% no walking ORs (95% CI)(adjusted for age+sex)1- Laag (n=86) 40.7 1.52 (0.87-2.66)2- (n=281) 40.9 1.58 (1.04-2.39)3- (n=168) 35.1 1.14 (0.73-1.77)4- Hoog (n=198) 32.8 1.00

Omgevingskenmerken en bewegen: deGLOBE study (Kamphuis et al., 2007)Physical activity (PA)Fruit and vegetable consumption (FV)Environmental factors equal salient for high and low SES participants(+) social support from relevant others (+) social support from relevant others(+) meeting people during PA (+) observed behaviour of relevant others(+) availability of home equipment (+) availability of FV at home(+) enjoyable nature in surroundings (+) own kitchen garden(+) PA possibilities in childhood (-) availability of convenience foods(+) summer, good weather (+) FV availability in childhood(-) winter, bad weather (+) media attention for health/health-behaviourEnvironmental factors more salient to high SES participants(+) accessibility of facilities (+) availability of FV in shops(+) neighbourhood aesthetics (+) presentation of FV in shopsEnvironmental factors more salient to low SES participants(-) poor neighbourhood safety (-) poor accessibility of shops(-) poor neighbourhood aesthetics(-) cost considerations(-) poor accessibility of facilities(-) cost considerations(+ or - sign indicates that the factor is respectively a promoter + or barrier -)

Het belang van de aantrekkelijkheid van debuurt: kwantitatief onderzoek! Een minder aantrekkelijk buurt was significant geassocieerd metminder wandelen voor recreatieve doelen! en wanneer rekening werd gehouden met deze verschillenverminderde het verschil tussen opleidingsgroepen! (Kamphuis et al., 2009)

Een routekeuzemodel (Borst et al., 2009)! Routekeuze model afkomstig uit transport onderzoek.! Factoren die de “weerstand” om te wandelden:! Verhoogde Verlaagde! Verhogingen en trappen Voortuinen! Groene stroken Winkels! Blinde muren Woningen! Parken!! Vuil op straat

Doelstellingen nieuw onderzoek1. Inzicht krijgen in de rol van de fysieke (“gebouwde”) omgevingvoor lichamelijke activiteit, functiebehoud- en herstel,zelfredzaamheid en kwaliteit van leven van kwetsbare ouderen,en het hieraan gerelateerde ziekenhuisgebruik2. Aanbevelingen opstellen voor a) integratie van de omgeving inadvies en ondersteuning voor functieherstel onder kwetsbareouderen, en b) aanpassing, renovatie van bestaande en bouwvan nieuwe woonwijken.

Woonvisie 2010 – 2020 GemeenteSpijkenisse Compleet Wonen! Het uitgangspunt voor het beleid voor wonen met welzijn enzorg is dat inwoners van Spijkenisse zo lang mogelijkzelfredzaam kunnen zijn in hun eigen omgeving. Bij hetopvangen van de vergrijzing moet wel rekening wordengehouden met flexibele voorzieningen, die voldoen aan dewensen van de tijd.

Uitkomstmaten! Lichamelijke activiteit! Wandelen! Functiebehoud! Participatie! Zelfredzaamheid! Kwaliteit van leven

Plan van aanpak (1)Fysieke omgeving en functieverlies1. In kaart brengen van fysieke omgevingSpijkenisse:a. geografisch informatie systeem (GIS)b. buurtbeoordelingsinstrumentc. perceptie van ouderen via vragenlijst2. Relateren aan functieverlies, ADL,depressieve gevoelens,zelfredzaamheid, kwaliteit vanleven

Plan van aanpak (2)Fysieke omgeving en lichamelijke activiteit1. In kaart brengen van fysieke omgevingSpijkenisse:a. geografisch informatie systeem (GIS)b. buurtbeoordelingsinstrumentc. perceptie van ouderen via vragenlijst2. Meten van lichamelijke activiteit insteekproef van 200 kwetsbareouderen en 200 ‘niet-kwetsbare’ouderena) GPS en beweegmeterb) Beweegdagboek

Voorbeeld van combinatie GPS en beweegmeterBepaling van:! Lokatie! Route! Snelheid! Afstand22

Plan van aanpak (3)In kaart brengen van mogelijkheden voor interventies1. Focusgroepen ouderen- Herkenning van resultaten?- Mogelijkheden voor verandering?2. Interviews met stakeholders- Bevorderende en belemmerende factoren voor implementatie

Samenvattend! De fysieke omgeving kan een rol spelen bij behoud vanzelfredzaamheid, maar het wetenschapelijke bewijs voor eenbelangrijke rol van specifieke factoren uit de omgeving is nogbeperkt! Potentieel de meest relevante factoren betreffen veiligheid, deaanwezigheid van voorzieningen, en eventueel deaantrekkelijkheid van de omgeving! Beleid en interventies gericht op aanpassen van de fysiekeomgeving kan direct effect hebben op gezondheid van veelouderen, en kan bijdragen gezondheidsverschillen te reduceren

Dank voor uwaandachtMeer informatie:f.vanlenthe@erasmusmc.nl