Passie loop deur are van sewe geslagte Passie ... - This is Senwes

HOOFSTORIE•••5Besluit vroegtydig waar en watter tipe wild jy wil jag enbegin navorsing oor jagplase te doen.Die na-somer bring ook die besefdat ‘n mens vroeg moet wikkel om alles in plekte kry, want tyd vlieg en geen jagter wil met diebroek om die enkels gevang word nie. Belangrikstedinge egter eerste; wat en waar wil jy in 2013gaan jag? Jagtydskrifte het gewoonlik ‘n afdelingwaarin jaggeleenthede geadverteer word. Snuffeldaardeur en begin solank om met jagondernemersin verbinding te tree. Onthou om deeglike navorsingte doen voordat jy dit begin bespreek; dit is ookbelangrik om die fynskrif te lees.Die spesifieke tipe wild wat jy wil jag, sal diekaliber bepaal wat gebruik moet word asook hoedaar gejag gaan word. Indien jy koers kies vlaktestoe waar skietafstande oor die algemeen verderas 200 m is, moet jy verkieslik een of ander“platskietkaliber” kies, aangesien dié kaliber sekoeël ‘n plat trajek het, wat die noukeurige skatvan skietafstande minder belangrik maak. Vir diebos kan jy weer een van die stadige Janne kies.Bosveldjagters skiet selde verder as 100 m; dus hoestadiger die koeël trek, hoe minder die vleisskade.Vind spesifiek uit hoe daar gejag word en ligdie jagondernemer in oor jou onderskeie voorenafkeure. As jy stap en bekruip verkies, maaruitvind dat bakkieskiet die norm is eers nadat jyby jou bestemming aangeland het, is dit te laat.Wees wys en koop vroegtydig genoeg ammunisieen/of herlaaikomponente aan vir die kalibers watjy beplan om te gebruik. As jy vroeg begin, is daartyd om na winskopies te soek. Indien jy ‘n nuweteleskoop of koeël- en ladingkombinasies wilApril 2013 • www.senwes.co.zaprobeer, raak daarmee vertroud voordat jy jou indie jagveld begewe.Kry al die papierwerk vroegtydig in orde– toestemmingsbriewe, jaglisensies, vervoerasook invoer- en uitvoerpermitte ensovoorts.Onthou dat ‘n uitnodigingsbrief van die grondeienaarnoodsaaklik is as jy in Namibië wil jag.Dit is ook veiliger om gewaarmerkte afskrifte vanjou geweerlisensies en ID-boek te gebruik as omdie oorspronklikes saam te karwei.Maak gerus ‘n opname van jou jagbenodighedeasook die onnodige dinge wat in die verledesaamgesleep is. Pak ‘n jagkis of -trommel metsekere noodsaaklike items en hou dit op ‘ngereedheidsgrondslag. Só ‘n jagtrommel verhoeddat ‘n mens iets vergeet as daar haastig gepakmoet word die dag voor jou vertrek. Onthou ookom verlede jaar se onnodige snuisterye by diehuis te los.Om nuwe koeël- en ladingkombinasies teprobeer, is deel van die pret wat jag en skietinhou, maar te veel mense probeer die idealekoeël vind en haak dan by ladingsontwikkeling vasin plaas daarvan om aandag aan jagtegniek enskietvermoë te gee. Ons het ook ‘n obsessie metplatskietkalibers en spandeer duisende rande omdie koeël/lading met die platste moontlike trajekte ontwikkel. My wenk is om ‘n range finder aante skaf – dan het jy nie die super-platskietersnodig nie, want jy hoef slegs jou koeël se trajekte leer ken.vervolg op bladsy 6>

SPRING WEG MET DIEBESTE EN VOED ’N NASIEWitbasters vir goeie risikobestuur envooruitstrewende boerderyPANNAR se toonaangewende mieliepakkette is saamgestel uitkonvensionele, stronkboorder-weerstandbiedende, glifosaattolerante en stapelgeenbasters.Saam boer ons vir die toekoms.Prestasie beproefde saadGLOBALE TEGNOLOGIEPLAASLIKE PRESTASIEwww.pannar.cominfoserve@pannar.co.za2013/MAIZE/A/01

8 ••• HOOFSTORIEWees slaggereedvoor die eerste skoot klapvervolg van bladsy 6Ek wissel my oefeninge af deur ‘n groeperingvanaf verskillende posisies op dieselfde teiken teskiet – op dieselfde en verskillende afstande. Só ‘nsaamgestelde groep kan nogal insiggewend wees.Skiet veral op afstande oor 150 m. Dit is baiemakliker om akkuraat op korter afstande te skiet asjy voorheen op langer afstande geoefen het. Ek vinddit ook nuttig om die oefeninge gereeld af te wissel,anders word jy gekondisioneer om aan spesifiekeomstandighede gewoond te raak. As die weer slegis (baie warm of koud) of die wind sterk waai, is onsgeneig om die skietbaan te vermy, maar dit is juisdán wanneer jy moet oefen, want die weer kom nieop bestelling in die jagveld nie. Die enigste manierom ondervinding op te doen, is om die elemente tegaan trotseer.Wanneer jy oefen, spasieer die skote langeruitmekaar, soos wat in die jagveld die geval souwees. Dit is die eerste skoot of twee wat tel; onsskiet nie vyfskootgroeperings na bokke nie.Indien jy op groeperingskiet konsentreer, onthoudat dit nie die kleinste groepering vanaf die bankis nie, maar wel jou grootste groepering vanafveldposisies op praktiese jagafstande, wat gaanbepaal hoe ver jy na bokke behoort te skiet.Hoe meer ‘n geweer gebruik word, hoe meerword dit aan stampe en stote blootgestel; gaandus die kolf se borgskroewe asook die skroewe vandie teleskoopmonterings en -ringe gereeld na omte sien of almal nog vas is en herhaal dit voor entydens die jagtog. Lekker beplan en lekker jag! SDit is noodsaaklik dat jou geweer goed groepeer,maar dit moenie tydens groeperingskiet vanafskietbanke vashaak nie; oefen ook om vanuitveldposisies te skiet.As jou beplanning en oefening vooraf reg verloop, saljy die vrugte daarvan in die veld pluk. Dié springbok isin die Moordenaarskaroo met ‘n 30.06 oor ‘n afstandvan 270 m geskiet.Toets vroegtydig enige nuwe koeël- ofladingkombinasies, sodat jy daarmee vertroud is asdie jagseisoen aanbreek.>Lees meer oor wapens en jag op bladsy 26.Koos Barnard is ‘n voltydse jagskrywer.www.senwes.co.za • April 2013

EINDE VANSEISOENAANBIEDINGE!Ons kundigheid as ’n leier en spesialisvervaardiger op die gebied van wentelsnyers in Suid-Afrika isduidelik in ons uitgebreide reekse Falcon Wentelsnyers en Hooimakers ® en dit getuig van ons meer as 27 wentelsnyerreekse lewer die beste snit vir jou, elke keer!FALCON F80/180EV HOOIMAKER ®FALCON F50/150/4 WENTELSNYERNORMALE VERKOOPPRYSR39 400.00 voor BTWPROMOSIE PRYSR31 520.00*voor BTWNORMALE VERKOOPPRYSR30 200.00 voor BTWPROMOSIE PRYSR24 160.00*voor BTWDie Falcon Hooimaker ® is die enigste manier om goeiekwaliteit hooi te maak. Die spesiaal-ontwerpte hoë-vryhoogte-dek om die vrye vloei van materiaal te verseker en dubbelsnyte verhoed, terwyl die tonnel en vingers ’n netjiese windryvorm wat gou uitdroog. Dit is die ideale implement vir diemaak van hoëgehalte-hooi.Die Falcon Wentelsnyer lewer jare se probleemvrye diens.Die verskillende modelle se snywydtes wissel van 0,9 tot 3 mom aan ’n verskeidenheid sny- en bossiekap- behoeftes tevoorsien. Die beproefde snymeganisme verseker ’n skoonsnit in alle toestande. Wentelsnyers moet nie vir hooimaakdoeleindes gebruik word nie.Skakel nou jou naaste Senwes Village vir hierdie en nog baie meer spesiale aanbiedinge.*Pryse geldig vanaf 02 April tot 10 Mei 2013. Bepalings en voorwaardes geld.www.falconequipment.co.za

10 •••KOLLIG OP KOBUS DANNHAUSERPassie loop deur die arevan sewe geslagte“OM ‘N BEESPRODUSENT TE WEES,MOET ‘N MENS DIE HART DAARVOORHÊ. JY MOET OOK PASSIEVOL WEESEN ALTYD POOG OM BETER TEVAAR, SONDER ‘N PLAFON WAT JOUTERUGHOU,” SÊ KOBUS DANNHAUSER,VOORAANSTAANDE SIMMENTALER-TELER VAN DIE DEO-VOLENTÉ STOET OPBRAKLAAGTE NABY PARYS.Suid-Afrika betref, voel ek dat die tegnologie sovinnig verbeter het met die ontwikkeling van nuwekultivars, droogtebestande kultivars asook diefinansieringsprodukte wat op die mark beskikbaar is,dat die risiko in saaiboerdery oor die afgelope tienjaar baie verminder het,” sê Kobus.Dit is in dié tyd dat hy vir homself die mikpuntgestel het om die beesboerdery binne vyf jaar opdieselfde vlak as die saaiboerdery te kry asook om‘n voerkraal te begin ten einde ‘n mark vir sy eiegraan te skep en sodoende die druk van bemarking> TEKS: ELMARIE HELBERG> FOTO'S: WAYNE VILJOENVolgens Kobus is een van diepilare wat tot die sukses van die boerdery bygedrahet, rekordhouding en beplanning. “Jy moet vanhulpmiddels en tegnologie gebruik maak asook diebeste teelmateriaal wat jy kan bekom,” meen hy.Kobus het in 1981 begin boer, terwyl sy familiereeds die afgelope 127 jaar op die plaas boer.Johan Dannhauser, Kobus se seun, wat ongeveerdrie jaar gelede saam met hom begin boer het enhoofsaaklik vir die beesboerdery verantwoordelikis, is die sewende geslag betrokke by die boerdery.Aanvanklik het Kobus hoofsaaklik op saaiboerderygefokus en hy is ook in 2005 as Graan SA seGraanprodusent van die Jaar aangewys.Kobus vertel van ‘n situasie in 2005 waar daar‘n totale oorproduksie van graan was. “Graan SAhet produsente aangeraai om 30% minder graan teplant. My geaardheid is egter nie van so ‘n aard datek ‘n ding slegs gedeeltelik kan doen nie; ek doenalles voluit. Ek het gesien dat die graanbedryf in ‘nbaie moeilike situasie was, terwyl die wêreldmarkook nie so toeganklik soos nou was nie. Jy moet metArgentinië, Brasilië en Amerika kompeteer. In dielaaste 15 jaar het die Ooste ook vir ons oopgegaanen die wêreld het kleiner geword weens beter vervoerenkommunikasiestelsels. Wat graanproduksie inSimmentalers het ‘n uitstekende temperamenten hulle is maklik hanteerbaar, aldus JohanDannhauser, Kobus se seun.BRAKLAAGTENABY PARYS> www.senwes.co.za • April 2013www.senwes.co.za • April 2013

KOLLIG OP KOBUS DANNHAUSER•••11te verlig. Die kommersiële beeskudde bestaan uit ongeveer 4 500koeie en die Simmentaler-stoetery is 250 koeie sterk. Die landeryeop die plaas word tans aan topgraanprodusente, wat dit in standhou, uitverhuur.Kobus skryf die finansiële sukses van sy boerdery merendeels aandie genade van die Here toe. “Jy kan die beste beplanner wees, maaras jy nie geseënd is en alles in plek het nie, gaan jy nêrens komnie. Ek moet egter ook ‘n pluimpie aan die geslagte voor my gee,aangesien almal van hulle goeie en soliede finansiële beplanningtoegepas het. Dus het ek die boerdery in ‘n goeie toestand gekry.”Hy glo ook daaraan dat produsente binne hulle perke moetproduseer: “Moenie oorboord gaan nie; baie van die jonger boereis geneig om té vinnig té groot te gaan. Dit help nie om te vliegwaar jy nie hoort nie. Jy moet bereid wees om te erken wat jy kandoen en wat jy nie kan doen nie.” Kobus glo ook daarin dat ‘n mensstandvastigheid in jou boerdery moet hê. Sy finansiële raadgewer,Senwes en FNB is onder diegene wat 30 jaar gelede saam methom begin het. “Dit is belangrik dat ‘n produsent met hierdiemense/instansies ‘n pad stap en van raadgewers gebruik maak.”Op die vraag waarom juis Simmentalers, het Johan heelwat te sêApril 2013 • www.senwes.co.zagehad. “Omdat hulle temperamentbaie goed is. Slegs 2 - 3 werkershoef met ‘n hele trop te werk.As jy met Brahmane werk, het jynagenoeg tien werkers vir dieselfdetrop nodig. Daar is ook nie baiebeesrasse wat die Simmentaler metgroei klop nie – dit is wetenskaplikbewys dat hoëkwaliteit beesteteen relatiewe lae pryse in dieland beskikbaar is, omdat daar sobaie telers is.” Volgens Johan gee‘n Simmentaler jou onmiddellik25% meer speenmassa; dus isdaar ‘n 25% verbetering in jouvleisproduksie per hektaar as jy ditmet ‘n ander beesras kruis. Diestoet het aanvanklik ontstaan sodatdie Dannhausers hulle eie bulle kanteel, maar het nou só gegroei datdit onder van die bestes in die landgereken word. Om dié rede houhulle nou jaarliks ‘n produksieveiling,waarvan die volgende een op1 November vanjaar sal plaasvind.Volgens Kobus is Simmentalers virEuropese toestande geteel en moetdie Simmentalers wat hulle verkoop,geharde en aangepaste beeste wees.Verder moet hulle ook kort hare hê,oor ‘n gladde vel beskik en nie té grootraam nie. “Dit moet ‘n gemaklike beeswees, dit is hoe jy die opposisie moetaanvat. ‘n Mens moet ‘n bees teel watmet die minimum aandag kan oorleef– jy hoef nie met ‘n Nguni of ‘n Borante boer nie, want hierdie bees doendieselfde en ons sien dit daagliks inons boerdery. Ons kommersiële Simmentalersword dieselfde as die anderbeeste versorg; hulle kry dieselfdelekke en loop op dieselfde veld, metdie groot verskil egter dat hulle ‘n300 kg-kalf speen, waar ander beeste‘n 230 kg-kalf speen. Dit is hierdieekstra 70 kg wat ‘n mens uiteindelik‘n voorsprong bo jou medeprodusentgee,” verduidelik Kobus.Kobus en Johan laat hullestoetverse op twaalf maandedek en die kommersiële verseop 18 maande.vervolg op bladsy 13>

BEPROEFDE RESULTATEERVAAR DIE VERSKILKUHN SLEEPSPUITERovicLeers bemark die reeks van Kuhn sleepspuite baie suksesvolin Suider-Afrika. Die twee gewildste modelle is die KUHN BALTIQUEen KUHN GRAND LARGE. Die KUHN BALTIQUE sleepbalkspuit is dieintreevlak met kapasiteit van 2400L tot 3200L en balklengtes tot24m. Die KUHN GRAND LARGE is die top van die reeks mettenkgroottes tot 5000L en 38m balke. Comet PM165 pistondiafragmapompmet stewige aluminium balke word gebruik.KUHN - SLEEPSPUIT 2400L - 5000LRovicLeers bemark die volledige reeks spuite wat enige graanboer se behoefte salbevredig. Die PLA selfaangedrewe spuit kom in verskillende modelle en is standaardmet spuitbalk. Die spuitbalk kan ook met ‘n kousbalk vervang word.Die ATASA 3-punt spuite het hulle nou gevestig in ons mark as die alles in een spuitmet eenvoudige verstellings en stewige balke. Die groter 3-punt spuite (1000L en1200L) met 15m balk is baie gewild onder die koringboere. Alle ATASA spuite isstandaard met handewastenk. Vir bone boere is die plaaslik vervaardigde Rovickousbalkspuit van 18m die oplossing om siektes te beheer.Besoek gerus u naaste RovicLeers Handelaar vir meer besonderhede.SOLARAD D-2ATASA - 400L, 600L EN 800L SPUITATASA - 1000L EN 1200L SPUITROVIC - KOUSBALKSPUITwww.rovicleers.co.zaJohannesburgTel: (011) 396 6200

KOLLIG OP KOBUS DANNHAUSER•••13Passie loop deur die arevan sewe geslagtevervolg van bladsy 11Kobus en sy seun, Johan, wat hoofsaaklik vir die beesboerdery verantwoordelik is.Die dragtigheidspersentasie by verse is hoër as 90%en koeie s’n bo 85%. Hulle benut twee kalfseisoeneper jaar, maar meen ‘n produsent kan dit slegs doenas hy oesreste in die winterdekseisoen het, anderssal die koeie nie beset raak nie. Hulle lê ook baieklem op die belangrikheid van kalfseisoene. “Asjou koeie regdeur die jaar kalf, het jy geen periodewaarin jy met die beeste kan werk nie. Ekonomiessal dit beter wees om regdeur die jaar te dek, maardie gesondheid van jou beeste en jou rekordhoudingsal daaronder ly; dus sal dit nie winsgewend in dielang termyn wees nie. Die gemiddelde speenmassaop die plaas is tussen 265 kg by die kommersiëlebeeste en meer as 300 kg by die stoetbeeste. Onsmaak ons beeste juis kleiner, maar probeer steedsswaar kalwers produseer. Met ‘n Simmentaler isdaar nie ‘n plafon nie,” sê Kobus.KWALITEIT IS NIE ONDERHANDELBAAR NIEDie Dannhausers se teelbeleid is kwaliteit – daarword van elke bees rekord gehou, wat die kalwingspersentasie,vrugbaarheid en die persentasie watelke koei kalf, insluit. “‘n Koei moet elke jaar kalf en symoet ‘n swaar kalf produseer,” verduidelik Johan.Kobus voeg by dat daar in elke stoet sekerekoeifamilies is wat beter as die ander families is.Daardie swakker families word uitgeteel. Daarmoet ‘n breë basis wees en as ‘n produsent ‘nmoederlyn het wat vir hom werk, moet hy die lynsoos goud oppas, hoewel daar gedurig nuwe lyneontwikkel moet word.In die stoetvertakking word van streng seleksiegebruik gemaak, om die kwaliteit van die kuddesodoende te verseker. Elke kalf se geboorte wordaangeteken, tydens geboorte geweeg en danwéér saam met sy moeder geweeg wanneer hygespeen word, om die persentasie te bepaal. Diekalf word dan op 400 dae gemeet nadat hy deur‘n groeitoets gegaan het, om die beste groeierste identifiseer, waarna dié wat swak speen enswak groei, geslag word. Die bulle word tussen10 en 15 keer geklas voordat hulle veiling toegeneem word om uiteindelik op tussen tweeen twee en ‘n half jaar verkoop te word.Johan heg groot waarde aan die bulle opdie plaas, aangesien ‘n bul gemiddeld tussen50 en 60 kalwers per jaar lewer, terwyl ‘n koeislegs vir jou een kalf gee.vervolg op bladsy 14April 2013 • www.senwes.co.za>

14 ••• KOLLIG OP KOBUS DANNHAUSERPassie loop deur die arevan sewe geslagtevervolg van bladsy 13Herry, ‘n uitstekende voorbeeld van ‘nSimmentaler-stoetbul.Die voerkraal het ‘n kapasiteit van 1 200 beeste, waar hulle ‘n droë rantsoen van mielies gevoer word wat vanomliggende produsente aangekoop word. Een bees vreet ongeveer 10 kg per dag in die voerkraal.Hy meen dit is ‘n teer punt in Suid-Afrika, omdatmeeste produsente nog nie tot die besef gekomhet dat ‘n bul die belangrikste faktor op jou plaas isnie. Bulle word twee keer per jaar vir geslagsiektesgetoets, terwyl daar nie van bulle ouer as ses jaargebruik gemaak word nie, omdat die gevaar vangeslagsiektes dan groter is.Kobus glo dat beesboerdery in Suid-Afrika nogin sy kinderskoene is en daarom is almal onder diewanindruk dat daar nie eintlik wins in beesboerderyis nie. “Daar is ongelooflik baie geleenthededaar buite om beesboerdery te verbeter en meerwinsgewend te maak. ‘n Groot struikelblok virmeeste veeprodusente is om verse van ‘n goeiekwaliteit aan te koop, dit skep dus ‘n geleentheidvir iemand in Suid-Afrika om sy hand op te steeken te sê dat hy daarop gaan fokus om jaarliks versevan ‘n hoë kwaliteit aan die mark te bied. Dít salook tot gevolg hê dat produsente nie meer hul verseeenkant hoef groot te maak nie, aangesien hy noueenvoudig na ‘n veiling toe kan ry en met sekerheidweet dat hy kwaliteit-verse aankoop. Voordatkommersiële versveilings in Suid-Afrika suksesvolis, sal ons die beesprodusente moet oortuig van diekwaliteit en integriteit van die diere wat op sulkeveilings aangebied word,” meen Kobus.Dit is van kardinale belang vir die Dannhausersom gesonde vleis aan die mark te bied. Kobus isegter van mening dat geen kontrolevereistes inSuid-Afrika in plek is om die gehalte van beesvleis teverbeter nie. “Voordat produsente nie ‘n pryspremiekry as die vleisgehalte goed is nie, gaan dit niegebeur nie. Ons voldoen 100% aan die abattoirse vereistes, maar die mark wil jou nie vergoed virkwaliteit nie. Waarom sal ‘n mens dit dan doen? Ditgaan jou net geld uit die sak jaag.”Die Dannhausers maak van 9 000 hanatuurlike weiding gebruik, waarvan die drakrag1:4 is asook van ongeveer 1 000 ha aangeplanteweiding, wat uit Smutsvinger bestaan. Hullebeskik ook oor 3 000 ha se winteroesreste.Kobus is al vir die afgelope 25 jaar Voorsitter vandie Parys Landbou-unie, is ook tans die Voorsittervan Senwes se klanteforum op Parys asook ‘nlid van Graan SA. Hy meen dat georganiseerdelandbou ‘n onontbeerlike rol in sy boerdery speelen dat produsente nie daarsonder kan klaarkomnie, veral nie in Suid-Afrika waar daar sulke radikalebeleidsveranderinge en uitsprake is nie.Sy toekomsvisie vir landbou in Suid-Afrika is baiepositief en hy skryf dit toe aan die feit dat geenpersoon sonder kos kan leef nie. “Voedselsekuriteit isdie enigste rede waarom ons nog hier is,” sê hy.Elmarie Helberg is die Redakteur van Senwes Scenario.Skakel haar by (018) 468-2716 vir meer inligting of stuur‘n e-pos na elmarie@infoworks.biz.>www.senwes.co.za • April 2013

FIT & FORGETPower upwith theintelligent choicewww.willard.co.zaCall Centre 0860 12 00 12You know Willard Batteries as the battery that starts yourcar fi rst time as well as providing power for on-boardcomputers, alarms, sound systems and tracking devices.For all the power behind the performance insist on theintelligent choice.Willard Batteries. The Power of Technology.

16 •••NUUSBESOEKERS AAN VANJAAR SEPANNAR SAAD EXTRAVAGANZA,WAT OP 27 EN 28 FEBRUARIE INKLERKSDORP GEHOU IS, HET WEEREENS DIE GELEENTHEID GEHAD OMSELF DIE KEUSE UIT TE OEFEN OORWATTER TOERE HULLE TYDENS DIETWEE DAE WOU BYWOON.> TEKS: ANSONÉ VENTERDie verskillende toere, watlesings oor besproeiing, sonneblom, weiding,graansorghum, sojabone, droëbone asookPan-Agri ingesluit het, het in verskillendetydgleuwe plaasgevind, om besoekers sodoendedie geleentheid te bied om teen hulle eie pas dielesings van hul keuse by te woon.Die jaarlikse extravaganza bied besoekers diegeleentheid om die omvattende reeks Pannarprodukteop een perseel te besigtig.Pannar spog vanjaar met opwindende nuwekultivars, terwyl bestuurspraktyke wat daarop gemikis om aan die produsent die beste opbrengs op sybelegging te gee, ook onder andere tydens die tweedae bespreek is.John Odendaal (Nasionale Bemarkingsbestuurder:Pannar) het besoekers tydens die hooftoer ingeligdat in teenstelling met 1960, toe 1 ha twee mensegevoed het, dieselfde getal hektaar vyf mense teen2020 sal moet voed.Ansoné Venter is ‘n gereelde medewerker virSenwes Scenario. Vir meer inligting, skakel haarby (018) 468-2716 of stuur ‘n e-posna ansone@infoworks.biz.AK Geldenhuys, Landboukundige van die Vrystaatstreek(Pannar), het produsente meer oor die verskillendegeelmieliekultivars wat beskikbaar is, vertel.Van links is Julias Ramohlabi (Akkerboukundige,Senwes Landboudienste) en Harry Matebese(Markontwikkelingsbestuurder, Pannar).Sarel Venter van Klerksdorp, regs, het by Jan Coetzerkom aanklop vir raad oor sy weidingskopseer.Willie Marx, links, en Johan van Tonder, albei vanWolmaransstad, het ook vanjaar die Pannar SaadExtravaganza bygewoon.>www.senwes.co.za w.es.c.co.• April 2013

NUUS‘n Bedreigde spesie – doen jou deel om te helpPROJEK OUVOLK – ‘N STEM VIR DIESTIL SLAGOFFERS VAN ONWETTIGEHANDEL IN WILD, MOETIE ENTROETELDIERE, ASOOK HABITATVERLIESAS GEVOLG VAN MIELIE-, KORING- ENSONNEBLOMBOERDERY, MYNBOUEN STEDELIKE UITBREIDING.•••17> TEKS: DR YVETTE POZYNOuvolk (Smaug Giganteus)is ‘n reptiel wat tussen 170 mm en 220 mmlank is, met goed ontwikkelde bene, ‘n geel totdonkerbruin rug en geel sye. Ouvolk het grootoksipitale skubbe wat terugwaarts wys; dít geedie dier die voorkoms van ‘n draak. Die wyfie baarslegs elke tweede jaar een tot twee kleintjies, watstadig groei. Hulle eet miere, torre, sprinkane,skoenlappers, duisendpote en ander insekte.Die areas waarin hulle in Suid-Afrika voorkom,is uiters beperk. Dit is hoofsaaklik in die graslandevan die Hoëveld, die Oos-Vrystaat, die suidoostelikedele van Mpumalanga sowel as die verreweste vanKwaZulu-Natal. Hulle getalle is stelselmatig besigom minder te word. Tans is hulle as kwesbaar opdie rooidatalys van bedreigde spesies gelys. ProjekOuvolk is deur die HART-wildrehabilitasiesentrum opKroonstad geloods om ‘n databasis op te stel oor diegetalle ouvolk wat bestaan, die grondtipe waarin hulleleef en of die areas veilig is vir huidige of toekomstigelandbou, mynbou en stedelike ontwikkeling.Produsente word versoek om aan die projek deel teneem deur na die webtuiste www.projectsungazer.co.zate gaan en onder die opskrif “Sungazer census” opdie skakel te klik. Daar is ‘n vraelys met ses vrae watvoltooi en ingedien (submit) moet word. Alternatiewelikkan ‘n e-pos na hart@e3.co.za gestuur word, waarnaprodusente die vraelys per e-pos sal ontvang. Hullekan dit dan in ‘n latere stadium vanaf hulle fone ofrekenaars terugstuur.Die projek poog om fondse in te samel ten eindegrond wat vir ouvolk geskik is, te koop en as ouvolkbewaringsgebiedete proklameer. Ouvolk is ongelukkignie ‘n hoë prioriteit vir baie mense nie en om diérede sal dit waarskynlik jare neem om genoegsamebefondsing te kry ten einde veilige tuistes vir dievoortbestaan van dié pragtige akkedissie te verseker.April 2013 • www.senwes.co.zaTwee glanstoekennings sal jaarliks gemaak word Dieeerste een sal gaan aan die Ouvolk Produsent vandie Jaar, wat dus die meeste tot die projek (datainwinning,finansieel, beskerming van die spesieensovoorts) bygedra het. Die ander toekenningis Ouvolk Beskermheer van die Jaar, wat aanenige persoon (uitsluitend produsente) in besigheid,regering, organisasie, individu, skool of tersiêreinstansie sal gaan. Die toekenningsgeleentheid wordop 1 November gehou en alle nominasies moet voor1 Oktober ingestuur word. Meer inligting hieroor isby www.projectsungazer.co.za onder “prestigeawards” beskikbaar.Indien jy iemand teëkom wat ouvolkverkoop, skakel dadelik vir Herman Jordaan vanNatuurbewaring by 082 553 0518 of dr YvettePozyn by 082 448 7860. Die dier moet onmiddellikgekonfiskeer word as die betrokke persoon nie‘n aanhoudingspermit kan toon nie. Indien diepersoon nie die ouvolk wil oorhandig nie, skakelasseblief u plaaslike polisiestasie asook een van diebogemelde nommers. Die handeldryf van ouvolk virdie moetie- en troeteldiermark moet beveg word. Indie troeteldierbedryf verdoem jy die lieflike dier totgevangenskap, verwaarlosing, eensaamheid (hullebly in kolonies in die natuur), dikwels ‘n foutiewedieet sowel as die verkeerde ligte. Dit is ook nóg ‘ndier minder wat kan voortplant om sodoende metdie voortbestaan van die spesie te help. Ongelukkigteel hulle nie in gevangenskap aan nie. Die ouvolkkan na die HART-wildrehabilitasiesentrum gebringword, waar hulle deur ‘n veearts ondersoek salword en in ‘n veilige area hervestig sal word. HARThet al die nodige wettige permitte om enige dierte rehabiliteer. Lees gerus meer oor die HARTwildrehabilitasiesentrumby www.hart.org.za.Dr Yvette Pozyn is die Koördineerder van Projek Ouvolkasook die Besturende Direkteur van HART.>

18 ••• PROMOSIE-ARTIKEL: BIOMINWatwou kuilvoer!Maak kragvoer hierdie seisoen> TEKS: ANSONÉ VENTERMET ‘N DROOGTETOESTAND WATDIÉ SEISOEN OOR GROOT DELE VANNOORDWES EN DIE VRYSTAAT HEERS,GAAN SOMMIGE PRODUSENTE GEENOES VAN DIE LAND KAN AFHAALNIE. INKUILING VAN MIELIES KANMOONTLIK ‘N OPLOSSING VIR DIEVOER-KOPSEER VAN VEE BIED.Dr RobinMeeske sepraatjie hetoor die meespraktiese endoeltreffendemetodes inkuilvoerbestuuren -produksiegehandel.Biomin, in samewerking met dieMPO (Melkprodusente-organisasie), het op20 Februarie ‘n kuilvoer-opedag in die Lichtenburgdistrikgehou. Nagenoeg 360 produsente, Tuksstudenteen insetverskaffers het die dag, metdie tema “Maak Kragvoer van jou Kuilvoer”, opDoornhoek, mnr Sakkie Roode se plaas, bygewoon.Sowat 70 uitstallers het hul onderskeie produkteen plaasmasjinerie uitgestal, terwyl ‘n praktiesekuilvoerproduksiedemonstrasie ook deel van die dagse program uitgemaak het.Dr Robin Meeske van die Outeniqua Navorsingsplaashet produsente van advies verskaf oor hoe om ‘ngroter wins uit die vervaardiging van kuilvoer te maak.Meeske het produsente gemaan om te verseker dathulle die geskikte kultivar vir hulle onderskeie areasplant. Hy het hulle ook geadviseer om seker te maakvan die voginhoud voordat inkuiling geskied.Onno Breitzma van Biomin se onderwerp onderbespreking het oor die voordelige gebruik vankuilvoer-inokulante gehandel. Breitzma het ook diebelangrikheid van kompaksie aangeraak.August Lingnau (De Heus) het die resultate vankuilvoermonsters wat in Noordwes geneem is, gedeel.“Kuilvoer is die boer se goedkoopste energie- enproteïenbron, so as dit van ‘n hoë kwaliteit gemaakword, spaar die boer baie geld,” aldus Lingnau.Uit die navorsing wat in Noordwes gedoen is, blykdit dat die gemiddelde styselinhoud vir dié provinsiese kuilvoer 18,5% in die 2011/2012-seisoen was.>Tydens die demonstrasiegedeelte d van die dag isverskeie implemente ten toon gestel.Danie Bruwer(Monsanto) enJan Coetzee, albeivan Sannieshof,het die praktiesegedeelte van dieprogram terdeëgeniet.Die BSc Agricstudente,ElanzaWiese (links),Anri van Wyken Vicky vander Walt.Volgens Lingnau sal ‘n styselinhoud van nagenoeg25% - 30% hom egter gelukkiger maak.Johan Strydom, Voorsitter van MPO Noordwes,het namens die MPO sy dank aan die organiseerders,borge en uitstallers asook almal wat ‘n bydrae tot diesukses van die dag gelewer het, uitgespreek.Ansoné Venter is ‘n gereelde medewerker virSenwes Scenario. Vir meer inligting, skakel haarby (018) 468-2716 of stuur ‘n e-posna ansone@infoworks.biz.www.senwes.co.za • April 2013

PROMOSIE-ARTIKEL: KLEIN KAROO SAAD ••• 23KKSB spog met nuwenavorsingsentrumKLEIN KAROO SAAD BEMARKING(EDMS) BPK (KKSB) HET OP 13 MAARTFASE 1 VAN HUL NUWE OPLEIDING- ENNAVORSINGSENTRUM OP EEN VAN HULPROEFPLASE OP BAPSFONTEIN AANPRODUSENTE EN KLIËNTE IN GAUTENGBEKEND GESTEL.FASE 1 (R7,2 miljoen) behels ‘n opleidingsentrumvir opkomende produsente asook opleiding vir nuwetoetreders tot die saadindustrie en vir gespesialiseerdeposisies binne die industrie. Daar word metverskeie universiteite oor die wêreld heen saamgewerkom hierdie projek volhoubaar te implementeer.Die nuwe opleidingsentrum is ‘n uitbreiding vandie fasiliteite wat reeds op Oudtshoorn bestaan.Die innovasiesentrum behels die ontwikkeling vanverskillende nuwe tegnologieë, waaronder die telingvan nuwe kultivars, die toets van nuwe produksietegnieke,die aanwending van nuwe tegnologieëin die praktyk sowel as verskeie nuwe innoverendeaanwendings van bestaande tegnologieë.FASE 2 (R6,5 miljoen) sluit die vestiging vantegnologiese teelprosesse, die oprigting van nuwekweekhuise vir groente en telingtegnologieë asookdie verkryging van toerusting om die nuutstetegnologie te gebruik, in.FASE 3 (R24 miljoen) bestaan uit die bou vanKKSB bestuur tans ‘n intensiewe evaluasieprogramop sojabone, ‘n produk van Nidera, in Suid-Afrika.Daar is 23 sojaboonvariëteite, wat strek vanvolwassenheidsgroep vier tot agt. Twee van die23 variëteite, naamlik NS 5009 en NS 5909, word ingroep 5 geklassifiseer en sal vir kommersiële verkopein 2013/2014 beskikbaar wees. NS 5009 en NS 5909is goed aanpasbaar in die Hoëveld en die warmersojaboonproduksiegebiede. Hierdie agronomieseeienskappe maak dié twee kultivars uniek.laboratoriums wat spesifiek gebruik word om dienuutste tegnologieë in Suid-Afrika te toets asook‘n verskeidenheid van kontroletoetse te doen.KKSB het ook aangekondig dat hy verskeie nuwefiliale in Mosambiek en Zimbabwe geopen het. Diéword dus gevoeg by die reeds suksesvolle filiale inZambië en Jordanië.Verskeie nuwe groente-, mielie-, sonneblom-,weiding- en sojaboonkultivars is ook tydensdie inligtingsdag aan kliënte en produsenteten toon gestel.Vir meer inligting oor die verskillende kultivars wat KKSBverkoop of om die handige 2013-katalogus in die hande tekry, skakel jou naaste KKSB-kantoor of -verteenwoordigerby (044) 203-5180.Floris Kotze (Produkspesialis: Groente,KKSB) gesels oor die Scovilleeenhede(die brandgraad van ‘n rissieword in dié eenhede gemeet) van dieverskeidenheid rissies wat KKSB ophul proefplaas op Bapsfontein plant.April 2013 • www.senwes.co.zaProdusente van heinde en ver hetdie inligtingsdag op Bapsfonteinbygewoon. Andries Bornman enErnie Redpath van Theunissenin die Vrystaat wag vir die dagom te begin.Produsente agterop ‘n trok luister naRudi Küschke (Produksiebestuurder:KKSB), wat oor die wyeverskeidenheid weidingsgewassewat KKSB op hul proefplaas opBapsfontein plant, gesels het.>

24 ••• NUUSGraan SA Kongresneem nuwe formaat aanMEER MET MINDER – DÍT WAS DIETEMA VAN VANJAAR SE GRAAN SAKONGRES WAT OP 6 EN 7 MAARTOP NAMPO PARK GEHOU IS. DITVERWYS NA DIE UITDAGING VANGRAANPRODUSENTE IN SUID-AFRIKAOM MEER TE PRODUSEER (BETEROPBRENGSTE) MET MINDER INSETTE(VERMINDERING VAN KOSTE) OMSODOENDE WINSGEWEND ENVOLHOUBAAR TE BLY.> TEKS: PHILIP SMITHLouw Steytler (Voorsitter: Graan SA) enJannie de Villiers (Uitvoerende Hoofbestuurder:Graan SA) het oor die doeltreffende afleweringvan 2012 se strategiese doelwitte gesels en ookgenoem dat die skuif van die hoofkantoor vanafBothaville na Pretoria ‘n positiewe impak op dieaflewering van die doelwitte gehad het.Prof Marcos Fava Neves (Universiteit São Paulo,Brasilië), ‘n kundige op die gebied van internasionalelandbousake, het genoem dat die internasionalelangtermynuitkyk vir landbou baie positief is. Hy hetspesifiek na China en Indië se verbruikersbehoeftes,wat meer voedselproduksie oor die volgende20 jaar sal vereis, verwys. Met dié twee lande sevinnig stygende bevolkingsgroei en die verminderingvan hul eie bewerkbare grond, sal daar meer voedselingevoer moet word. Die verbruik van veral sojabone,rys, vark en hoender sal dramaties in dié landetoeneem, wat weer geleenthede vir onder andereSuid-Afrika en sekere lande in Suid-Amerika bied.Neves het Suid-Afrika ook aangemoedigom vinniger op die gebied van biobrandstof tebeweeg. Die idee is om die aanvraag wat daar naolie bestaan, na die aanvraag na kommoditeitevir biobrandstofdoeleindes te verskuif, sodat dieafhanklikheid van olie sodoende verminder endie produksie van suiker, geelmielies, sorghumen sojabone verhoog. Dit sal nie net addisionele>Pieter van der Merwe (Wolmaransstad),André Strydom (Ventersdorp) en Schalk Jacobs(Ventersdorp) het ook die Kongres bygewoon.werksgeleenthede skep nie, maar ook groterproduksie tot gevolg hê.Die formaat van vanjaar se Kongres is ookaangepas om ‘n wyer bespreking deur kundigestoe te laat. Die eerste paneel het uit prof MarcosFava Neves, Bongani Bingwa van Carte Blanche(Fasiliteerder), Izaak Breitenbach (Afgri Poultry),Richard van Rensburg (Pick n Pay) en AnnabéPretorius (Plastix 911) bestaan. Sake wat ondermeer bespreek is, is die invoertarief op hoender, dieplaaslike verbruik daarvan asook die moontlikhedewat plastiekvervaardiging direk vanaf kommoditeiteinhou in die plek van steenkool of olie.Die tweede paneel het uit Mduduzi Shabane(Direkteur-generaal: Departement van LandelikeOntwikkeling en Grondhervorming), Bongani Bingwa(Fasiliteerder), dr Ferdi Meyer (BFAP), dr HendrikSmith (Graan SA Bewaringsbewerking) en StephinahMudau (Kamer van Mynwese) bestaan.Shabane het georganiseerde landbou ookbedank vir hul betrokkenheid by die besprekingsrakende grondhervorming oor die afgelope 16maande. Hy het verduidelik dat huidige sakenou aansluit by die doelwitte van die NasionaleOntwikkelingsplan en dat 12 miljoen Suid-Afrikanerstans huishoudelike voedselonsekerheid beleef.Graan SA se vrywillige heffings vir die tydperk1 Maart 2012 tot 28 Februarie 2013 was diebeste wat nog ooit aangeteken is. R11,48 miljoense heffings is tydens die genoemde kongresjaaringevorder en dít dui op die mandaat van die lededat Graan SA op die regte pad is.Philip Smith is Bestuurder: Bemarking byGraan SA.www.senwes.co.za • April 2013

VOERMOLDUNDEELEKKONSENTRAATMeng metdie BesteVoermol Dundee Lekkonsentraat:• Is hoogs gekonsentreerd wat diekoste van proteïenaanvulling verlaag• Kan aangewend word om 'n grootverskeidenheid onderhouds- enproduksielekke te meng• Voorsien die nodige minerale,spoorminerale en vitamien A viroptimale produksie• Is beskikbaar in twee formulasiesmet en sonder addisionele fosforwww.voermol.co.zaVoermol Dundee Lekkonsentraat, Regnr. V10737, (Wet 36/1947). Registrasiehouer: Voermol Voere (Edms) Bpk., Posbus 13, Maidstone, 4380.Vir meer inligting skakel 083 414 5928 of stuur 'n e-pos aan info@voermol.co.za

26 •••FokusopWAPENS EN JAGMoenie jouself indie voet skiet nie— wat jy moet weet oor wapenveiligheidEK WAS AL VANTEVORE SAAM METJAGTERS OP KAMP EN DAAROM KANEK EERLIK SÊ DAT BAIE VAN HULLEWAPENVEILIGHEID VAN MINDERBELANG BESKOU, WANT HULLE WEETMOS NET DIE BESTE, MAAR SOOS DIESPREEKWOORD LUI, EN DIT IS BAIEWAAR: GEEN MENS IS OOIT TE OUDOM KENNIS IN TE WIN OF OM IETSNUUTS TE LEER NIE.> TEKS: ATTIE HELBERGIn ‘n jaggroepis dit altyd wenslik om‘n jagkampkaptein aante stel, wat moet sorg datwapenveiligheid en -reëlsduidelik uitgespel wordvoordat ‘n jagtog begin.Diegene vir wie dit moontlik is, moet ook by een ofander jagtersvereniging aansluit, aangesien opleidingen kursusse oor wapenveiligheid en die veiligehantering van vuurwapens aangebied word. Wanneerjy by ‘n jagtersvereniging aansluit en gevolglik op‘n skietbaan kom, sal jy merk dat daar altyd ‘nafgesperde area is waar voertuie parkeer word, metdie skietpunt aan die voorkant. Geen wapen magenigsins uit ‘n sak of tas gehaal of hanteer wordagter die skietpunt nie. Enigiemand met ervaringin wapenhantering het die reg om dadelik teenooroortreders op te tree, natuurlik op ‘n mooi manier enin ‘n goeie gesindheid. Hierdie reëls geld ook by ‘njagkamp. Baie skietongelukke het al in die verledeplaasgevind, omdat eenvoudige veiligheidsreëls nienagekom is nie. As jy nie heeltemal op jou gemak ismet betrekking tot wapenveiligheid nie, hoef jy slegste praat en jy sal met die nodige advies en toesigbygestaan word. Op die skietbaan is dit diebaanbeampte se plig om altyd die reëlsen spesifieke skietoefening vir die dagvooraf met almal te bespreek. Luisterdus aandagtig en volg die reëls stiptelik;moet nooit jou eie ding probeer doen nie,want jou eie lewe asook dié van ander isop die spel.Wanneer jy tydens ‘n skietoefeningstorings of ander probleme met jouwapen ondervind, sit dit dadelik>www.senwes.co.za w.es.co.• April 2013

neer, met die loop na voor. Staan op, tree terug engee ‘n duidelike handsein om die probleem aan temeld. Die skietoefening sal dadelik gestaak word,almal sal terugstaan en hulle wapens veilig maak ofneerlê, met die wapen se loop na bo en grendel oop.Rooi skietvlaggies is beskikbaar om in die wapenkamerte sit, met die grendel oop. Daar kan dan duidelikwaargeneem word of só ‘n wapen veilig is of nie.Wanneer die skietoefening klaar is, maak jou wapenveilig, sit rooi ‘n vlaggie in en stap in gelid na die teikentoe om die puntetelling te kry. Beweeg net so terug,met jou wapen op veilig, en sit dit terug in jou sakof tas. Jagters moet onthou om nooit op ‘n jagkamphul wapens vol ammunisie te maak en dan nóg ‘nrondte in die kamer ook te plaas nie. Gaan doen ditbuite, met jou rug na die kamp en medejagters, envolg dan jou gids met die wapen op veilig. Moet nooitjou wapen dra met die loop in die rigting van jou gidsof metgesel nie. Wanneer ‘n prooi gesien word en ditveilig is om te skiet, tree na vore, haal jou wapen ooren doen jou ding. Onthou om jou wapen weer dadelikveilig te maak. Moet nooit in die jagveld rondloop met‘n wapen oorgehaal en die veiligheidsknip op nie.Moenie deur drade klim met ‘n oorgehaalde wapennie; as jy wel doen, maak die wapen veilig. Identifiseerjou teiken ook voordat daar geskiet word. Moet nooitná ‘n vinnige beweging skiet nie, aangesien dit dieeienaar se bees of ‘n ander dier kan wees wat niegeskiet mag word nie. Selfs erger, dit kan jou jagmaatwees en dít het al voorheen gebeur.Onthou dat wapenveiligheid altyd eerste kom.Dit is die heel belangrikste aspek wanneer jyvuurwapens hanteer. Moet nooit met jou medejagterse selfgelaaide ammunisie skiet wat nie vooraf injou wapen getoets is nie. Wanneer daar ‘n foto vanjou by jou prooi geneem word, doen dit met grendeloop. Jou wapen is gewoonlik voor die prooi geplaasen almal kan dan sien dat jou wapen op veilig is.Oefen altyd voor ‘n jagtog begin, raak vertroud metjou wapen en maak seker dit skiet waar jy mik. Diealgemene reël is dat vir elke skoot wat in die veldgeskiet word, moes jy tien daarvan op die baangeoefen het. Mooi loop, veilig jag en gebruik altyddie regte ammunisie vir die regte kaliber.27 ••• 27MIELIESwaarop jy kan staatmaak!Met Monsanto se nuwe innovasie-handelsmerk.Genuity ® is Monsanto se nuwe eienskapinnovasie-handelsmerk wat die meesgevorderde tegnologie eienskappe vir mielies onder een, maklik-uitkenbarenaam saamvoeg. Omdat jy nou in een oogopslag kan sien watter gene jou mieliesbevat, is dit maklik en vinnig om die beste besluite te neem wanneer dit kom byonkruidbeheer en beskerming teen bogrondse insekte. Nou kan jy kies tussen:• Genuity ® YieldGard ® II• Genuity ® Roundup Ready ® Corn 2• Genuity ® YieldGard ® II met Roundup Ready ® Corn 2Alvorens u ’n sak met saad oopmaak, lees eers die rentmeesterskapvereistes deeglik en maak seker dat u ditverstaan en aanvaar, met inbegrip van toepaslike toevlugvereistes vir insekweerstandbestuur.Ons glo in beter.YieldGard II Roundup Ready Corn 2Roundup Ready ® Corn 2Roundup ReadyCorn 2YieldGard IIYieldGard ® II withRoundup Ready ® Corn 2Monsanto, Genuity ® YieldGard ® II en Genuity ® Roundup Ready ® Corn 2 is geregistreerde handelsname van Monsanto Technology LLC.Monsanto Suid-Afrika (Edms) Bpk, Posbus 69933, Bryanston, 2021.Attie Helberg is ‘n professionele jagter.uppe marketing A07701/SSApril 2013 • www.senwes.co.zaww.swes..zTel: +27 11 790-8200Faks: +27 11 790-8350www.monsanto.co.za>

28 •••FokusopWAPENS EN JAGWys jou slagmet ‘n wildskarkasWILDSVLEIS MAAK ALTYD ‘N SPESIALEDIS, MAAR BY ‘N VLEISBRAAI IS DITWERKLIK IETS BESONDERS. MET ‘NBIETJIE VOORBEREIDING EN GEDULDKAN JY ‘N HEERLIKE WILDSPOTJIEOOK MAAK. DIE FILET KAN NET SOGEROOSTER WORD EN ANDER SNITTEKAN SAPPIG GEBRAAI WORD DEURMARINADES EN BEDRUIPSOUSEMILDELIK TE GEBRUIK.> TEKS: TOM VAN GENTVir die geesdriftiges – bewerk self jouwildsvleis. As jy ‘n geskikte koel ruimte vir die proseshet, kan dit ‘n bevredigende ervaring wees. Netsoos met enige rooivleisproduk, is dit wys om jouwildsvleiskarkas vir ten minste ‘n week te laat hangom te verseker dat die vleis lekker sag sal wees.Skaf ook ‘n goeie ontbeningsmes aan om frustrasiete voorkom. Die proses is makliker as jy die karkasaan die agterpote kan laat hang.As jy ‘n skoon karkas het, is dit eintlik heelmaklik. Jy sny altyd saam met die spiere en niedaardeur nie. Begin by die voorste skenkels enblaaie. Sny steaks en potjievleis hieruit. Dienekvleisies maak ook heerlike stowevleis. Sny nouteen die hele lengte van die rugstring af, met die>www.senwes.co.za w.sees.c.co.• April 2013

WAPENS EN JAGFokusop•••29mes teenaan die rugstringbeen,links en regs. Hou die mesaltyd teen die been en sny los nadie buitekant toe. Die sagter filetis onder die rugstring en is makliksigbaar. Die vleis is heerlik vir steaks.Probeer ook ‘n lekker filetsosatie met‘n dun stukkie varkspek, ingelê in ‘n heerlikesosatiesous.Die ribbes kan ontbeen of gemarineer word virdie spogbraai.Werk delikaat wanneer jy by die boude kom. Volgdie nate versigtig en sny tot teenaan die been soosdit oopvou. Binnekort sal jy heerlike snitte op joubord hê. Vra jou slagter om jou die lyne te wys watop die boude lê. Dink aan ‘n klein springbokkie seboudvleis ontbeen, gestop en gemarineer in olyfolie,rooiwyn, suurlemoen, knoffel en tiemie!Soos jy sal sien, kry ‘n mens soortgelyke snittein beesvleis. Silverside, topside, thick flank enrump. Die sirloin maak ‘n lekker roast. Moet ook nievergeet waaroor wildsvleis eintlik gaan nie, naamliklekker biltong en droëwors.Alle boksoorte kan op dieselfde wyse opgesnyword. Gesels met jou slagter as jy nie net biltongen droëwors uit jou vleis wil maak nie. Jy kan veralmaalvleis, patties, wildswors, sosaties, potroast,gestopte rugstring en wildsrolle uit die groterkarkasse kry. Springbok is ‘n groot gunsteling. Dievleis het ‘n pragtige rooi kleur, ‘n fyn tekstuur en‘n subtiele geur. Blesbok het weer ‘n dieper kleur,medium tekstuur en is laag in vet en cholesterol.Onthou om die vet deeglik af te sny voordatdie vleis verpak en gevries word. Gebruik ook diebene en kook sop en aftreksel. Moenie van joudierevriende vergeet nie!Ander speserye wat goed saam met wildsvleiswerk, is naeltjies, neut, lourierblare, koljander enwonderpeper.Bon Appetit!Vir meer inligting, skakel Tom van Gent van Tom’s ChoiceMeat in Klerksdorp by (018) 469-1777of 084 870 5060.April 2013 • www.senwes.co.za S>

30 •••FokusopWAPENS EN JAGWees slim met roofdierbestuur‘N BOER MAAK ‘N PLAN. HOEEGTER GEMAAK AS DIE PLANNENET EENVOUDIG NIE MEER WERKNIE? DÍT IS TANS DIE GEVAL METROOFDIERPREDASIE OP GROOTVEE,KLEINVEE EN SELFS WILD. ALLES DUIDAAROP DAT JAKKALSE DIE OORHANDKRY EN ASOF ROOIKATTE HUL MESSEVIR DIE PRODUSENTE INHET.> TEKS: DR GERHARD H VERDOORNLandswyd is daar getuienis datrooijakkalse baie sterk aan die toeneem is,met gepaardgaande eskalerende skade vir dielandbougemeenskap. Skaapprodusente in dieDe Aar-omgewing wat 20 jaar gelede nooit vanjakkalse geweet het nie, ly nou al ‘n 26% verlies aanlammers net as gevolg van jakkalspredasie alleen.Veeprodusente van die Kalahari wat nooit vantevoreprobleme met jakkalse of rooikatte ondervind het nie,is besig om moed te verloor weens die toenemendeverliese van skape, beeste en boerbokke aan diekake van rooijakkalse en rooikatte.Daar is tot dusver geen bevestigde rede vir diedrastiese toename in die bevolkings van rooikatteen rooijakkalse nie. Klimaatsverandering, ontvolkingvan landbougebiede, grootskaalse verminderingin die gebruik van gif teen roofdiere, vervallejakkalswerende heinings asook die totale uitwissingvan hondsdolheid, dra waarskynlik tot die toenamevan die klein roofdiere by, maar dit is nie waaroorprodusente hulself bekommer nie; predasie is dieprodusent se grootste bekommernis.Sommige van die sogenaamde “kundiges”beweer dat die doodmaak van jakkalse dieprobleem vererger, maar persoonlik voel ek datdit nie die geval is nie. Waar ‘n enkele jakkals oftwee wel voorkom wat hulle loopgebied territoriaal>verdedig, skep dit ‘n vakuum as die produsent hulledoodmaak. Daardie vakuum word dan gevul deurwaarskynlik meer jakkalse as wat daar ekologiesbehoort te wees. As ‘n mens egter na jagters luisterwat jakkalse professioneel vir veeprodusente jag,dan maak die kundiges se stelling geen sin nie.Hoe werk dit dan as daar tydens een aand47 rooijakkalse op 600 ha geskiet word? Al wat dítvir ‘n mens sê, is dat iets drasties verkeerd is enniemand weet regtig wat dit is nie.Die meeste produsente wat vir advies oorprobleemdierbestuur skakel, weier om giflokaas tegebruik, omdat hulle besef dat dit onwettig is endat die skade van gifmisbruik enorm is. Gelukkigis daar deesdae soveel verskillende metodes omroofdiere te fnuik, dat dit nie vir produsente nodigis om moed te verloor nie. Produsente dink self aldie planne uit en ek het dit bloot in ‘n dokumentoor verantwoordelike roofdierbestuur saamgevat. Alwat produsente moet doen om die bestuursprogramte bekom, is om ‘n versoek via e-pos te rig aannesher@tiscali.co.za. Al die werkbare opsiesis daarin omskryf en dit is die produsent se eiekeuse oor hoe en wat hy gaan implementeer omroofdierpredasie te bekamp.Daar is ‘n paar basiese beginsels wat vir dieeffektiewe bekamping van predasie deur veralrooijakkalse en rooikatte geld. Eerstens is dit vankritieke belang om die roofdierspesie korrek teidentifiseer voordat enige aksie geneem word.Só ‘n identifikasie sal grotendeels bepaal watdie produsent moet doen om die dier te fnuik.Bytplekke, doodmaaktegnieke en vreetmetodes kangebruik word om die roofdier se identiteit vas testel. Jakkalse byt aan die onderkant van die kaaklangs die keel om dood te maak, terwyl rooikatte regonder die keel byt. Jakkalse vreet aan die ribbekas,binnegoed en pens, terwyl rooikatte boude vreet enfeitlik nooit by die ribbekas vreet nie. Rooijakkalselaat prooireste net so agter, terwyl rooikatte diekarkas toekrap en probeer versteek. Om meer uit tevind oor ander roofdiere se tekens, kan produsentewww.senwes.co.za • April 2013

WAPENS EN JAGFokusop•••31082 446 8946 skakel of ‘n e-pos stuur nanesher@tiscali.co.za. Dit is net eenvoudig te veelinligting om in ‘n kort artikel soos dié saam te vat.Die tweede beginsel is om die roofdiere weg vandie vee te hou, met korrekte heinings en krale waarvan toepassing. Daar is baie boeremetodes omheinings te elektrifiseer en selfs skuifbare heiningste gebruik. Sulke metodes voorkom dat die roofdieretoegang tot vee verkry.‘n Derde beginsel is om afwerende tegniekete gebruik. Beskermende diere, soos byvoorbeeldvolstruise, blesbokramme, donkiehingste enhonde (Anatolies en ander) het ‘n baie positiewe,afwerende effek op veral jakkalse, maar dit is ooknie die alfa en omega van roofdierbestuur nie.Dit word alles breedvoerig in die bestuursprogramomskryf. Tegnieke soos die gebruik van klanke, ligen reuke werk ook baie goed as dit reg en kundigtoegepas word. Beskermende halsbande en klokkieshet al vir baie boere groot verliese beperk, omdatdit die roofdiere ontsenu en dit vir hulle baie moeilikmaak om kleinvee te vang.Die vierde beginsel behels dat wanneer diegeduld opraak en die roofdier desnoods vankant gemaak moet word, dit nie net met grootrespek teenoor die dier gedoen word nie, maarook selektief geskied. Giflokaas is verbode en ditis onnodig, omdat daar genoeg ander metodesis om ‘n skadeveroorsakende dier effektief enverantwoordelik van kant te maak. Dit is belangrikdat wanneer die jakkalse of rooikatte gejag word, ditdeur iemand gedoen word wat ‘n uitstekende skutis. Een misskoot beteken dat die jakkals nóg wysersal word en in die toekoms glad nie sy gesig sal wysApril 2013 • www.senwes.co.zaas ‘n mens se teenwoordigheid te bespeur is nie.Veebestuur is ook van groot belang. Die wolboerevan die Karoo is van opinie dat die sogenaamdeysterbekke – dit is nou Dorpers – wat deur diejaar lam, vir die jakkalsbevolking ‘n konstantevoedselbron geskep het en in ‘n groot mate tot dieongekende aanwas van jakkalse gelei het. Miskienis die beginsel om die lammertyd te kompakteerwel ‘n baie suksesvolle maatreël teen predasie,want dan is daar net ses weke van die jaar watdie veeprodusent teen jakkalse moet veg om sylammers te beskerm.Ten laaste is die boodskap dat elke produsent syeie vee en wild moet beskerm, want die staat doenniks meer om roofdiere te bekamp nie. Produsentemoet ook saamwerk in distriksverband en mekaarop hoogte hou as daar predasie plaasvind, sodatalmal voorbereid kan wees om die aanslag die hoofte bied. Alle moontlike maatreëls moet getoets wordom te bepaal watter kombinasie die beste resultatelewer. Moed opgee is beslis nie een van hulle nie.Weer eens wil ek die uitnodiging aan alleprodusente rig om die bestuursprogram aan te vraen selfs ook te skakel as die prentjie begin duisterraak. Soms is daar ander roofdiere buite jakkalseen rooikatte wat skade aanrig en dit is dan goedom telefonies oor al die simptome te gesels, sodatvasgestel kan word watter diere ongenooid saamvreet.Een oproep kan dalk net die probleem oplos.Vir meer inligting, skakel dr Gerhard H Verdoornvan die Griffon Gifinligtingsentrum en Vereniging vanDieregesondheids- en Plantbeskermingsverenigingsvan Suid-Afrika (AVCASA) by 082 446 8946 of stuur‘n e-pos na nesher@tiscali.co.za.>

32 ••• SENWES KORPORATIEFNAMPO 2013— jy sal jou oë nie glo nieSENWES HET ‘N HELE PAARVERRASSINGS IN DIE SAK VIRDIE GRAAN SA NAMPO OESDAG.AFGESIEN VAN DIE NUWETOEVOEGINGS TOT DIE JOHN DEEREKLEREREEKS EN ‘N SPLINTERNUWEPASPOORTKOMPETISIE, BIEDSENWES OOK ‘N TOEKOMSFOKUSGESPREKSFORUM AAN. DIT IS DIEEERSTE VAN SY SOORT EN WORDDEUR ENGEN, MONSANTO, CIPLA,JOHN DEERE EN GRAAN SA GEBORG.Daaglikse uurlange paneelbesprekings,wat in oggend- en middagsessies ingedeel is,sal oor verskeie landbou-onderwerpe, waarondereienaarskap van landbou, tegnologie en diebeleggingswaarde van die landbousektor, aangebiedword. Die paneelbesprekings sal daagliks lewendigop ‘n grootskerm in die Fanie Ferreira-saalgebeeldsend word en ook op ‘n latere tydstip opkykNET, RSG en OFM uitgesaai word.Sprekers sluit onder meer prof Jonathan Jansen,Max du Preez, Theo Vorster, Louis de Kock(Wildeklawer), Janes Barnard (Vlakplaas) enCharl Senekal (Pongola) in. Toks van der Linde(Springbok-rugbylegende) gaan die programleiertydens die bespreking wees. Japie Grobler, Danieen Jaco Minnaar asook Nico Liebenberg, almal ledevan Senwes se direksie, sal ook daagliks by diepaneelbesprekings betrokke wees.Uitsendingsbesonderhede sal op Senwes sewebtuiste by www.senwes.co.za gepubliseer word.WAPEN- EN BUITELEWE-AFDELINGNog ‘n rede om vanjaar tydens NAMPO ‘n draaiby Senwes se stalletjie te maak, is die wapen- enbuitelewe-afdeling, wat jaarliks al hoe meer voetetrek. Produkte en produklyne wat te koop sal wees,sluit wapens en ammunisie, teleskope, verkykers,messe, skiet-sonbrille, tente, kampmeubels,braairoosters en opblaasbare jacuzzi’s in.Jaco Kruger sal ook vanjaar daagliks tweepraatjies van nagenoeg 15 minute elk oor dieherlaai van ammunisie by die Senwes stalletjieaanbied. Gepaardgaande hiermee gaan SenwesVillage ook ‘n verskeidenheid spesiale aanbiedingeop herlaaitoerusting en -komponente aanbied.>www.senwes.co.za • April 2013

SENWES KORPORATIEF•••33DIE JOHN DEERE STALLETJIESenwes en John Deere wil graag op die NAMPOsuksesvan die afgelope twee jaar voortbou.‘n Aantal nuwe reekse klere sal dus weer eensvanjaar beskikbaar wees. Daar gaan onder andere‘n opwindende nuwe Amerikaanse reeks JohnDeere T-hemde en “hoodies” te koop wees. ‘nNuwe reeks tradisionele kakie-werksdrag, metdie oorspronklike John Deere embleem daaropgeborduur, word ook tydens NAMPO bekendgestel. Produsente kan ook gaan toustaan vir diegroot reeks John Deere skoene, speelgoed asookskaalmodelle van die nuwe R-reeks trekkers.Vir die dames wat gaande is oor diéhandelsmerk, is daar ook nuwe toevoegingstot die reeks.Die aanslag met die Senwes NAMPO-stalletjiese winkelaanbiedings sal vanjaar meer luukswees. Daar word ook beoog om die vloei vanmense in die winkel te verbeter met die instel vaneenrigtingrye by die betaalpunte.NAMPO-gangers moet ook daarop let dat strengreëls ten opsigte van die aanpasgeriewe asookomruilings toegepas sal word. Geen omruilingssal ná afloop van NAMPO gemaak kan word nie.Senwes klante moet ook kennis neem dat hulle welaankope op hul Senwes maandrekeninge kan doen.WEN MET SENWES!Groot pryse is ook op die spel met Senwes sepaspoortkompetisie. Dié kompetisie werk soosvolg: Deelnemers kry ‘n paspoort by die Senwesstalletjie en soos wat die verskillende stalletjiesbesoek word, word jou paspoort gestempel. Diepaspoort word dan in die kompetisieboks gegooien só staan jy ‘n kans om twee kaartjies terwaarde van R3 600 vir die rugbytoets tussen dieSpringbokke en die All Blacks, wat op 5 Oktober inJohannesburg plaasvind, los te slaan.SENWES GRAINLINKDie Grainlink-stalletjie sal deur verkrygers bemanword en wanneer die mark sluit, sal korporatieweDVD’s gewys word. Produsente kan ook diegeleentheid aangryp om tydens die NAMPO Oesdagmet die bestuurspan van Grainlink te gesels.Private lokale sal beskikbaar wees waar Grainlinkbestuurdersbesoekers te woord sal staan.Spring saam op dietegnologietrein vir NAMPOLAAT DIE KIND IN JOU LOS EN SKIET‘N HOOGSTE TELLING RAAK IN ‘N SKIET-SPELETJIE WAT ONS OP ‘N PLAYSTATION 3MET BEWEGINGSENSORS EN GEWEERIN ONS TEGNOLOGIETENT GAAN SPEEL.BOONOP KAN JY DALK HIERDIE TOESTELEN BYBEHORE NÁ NAMPO HUISTOE NEEM!> TEKS: JANDIRK ENGELBRECHTDie tye en tegnologie is besig omteen ‘n ongelooflike tempo voort te snel. Senwesprobeer sy bes om nie net bloot self op datum tebly nie, maar ook om sy gebruikers saam op dietegnologietrein te neem.Die digitale platformspan is vanjaar in volle swangApril 2013 • www.senwes.co.zaby NAMPO. ‘n Rits nuwe ontwikkelings is gedoen metdie oog om dit tydens NAMPO bekend te stel.NUTSMODELLE VERGEMAKLIKBESLUITNEMINGSenwes Landboudienste het by MySenwesbetrokke geraak deur hul kundigheid in te spanom elektroniese nutsmodelle saam te stel, wat dieprodusent met sy besluitneming sal help. Die eerstedrie modelle word hieronder gelys:• Weidingseleksiemodel met volledige weidingsgewasgidseAs jy onseker is oor watter aangeplante weidingdie beste vir jou situasie is, kan jy die gebruikersvriendelikefiltermeganisme gebruik om ‘ngepaste weidingsgewas te kies. Boonop is elkegewas in die databasis aan ‘n volledige verbouingsgidsgekoppel.vervolg op bladsy 34>

34 ••• SENWES KORPORATIEFSpring saam op die tegnologietrein vir NAMPOvervolg van bladsy 33• WeimieliemodelWanneer die mielieprys laag is, kan daar dikwelsoorweeg word om eerder die skape op dielande te jaag as om die mielies te stroop en wegte ry. Hierdie nutsmodel bied ‘n baie deeglikewinsgewendheidsanalise, wat gegrond is op dieinvoere wat jy voorsien.• PlaasvoerkraalmodelDie plaasvoerkraalmodel is soortgelyk aan dieweimieliemodel. In stede daarvan om die mieliesweg te ry of deur die skape te bemark, kan ditgestroop word en in ‘n plaasvoerkraalopset virbeeste gebruik word. Hierdie model sal jou helpom te bepaal of dit ‘n opsie is om te oorweeg.Wat dit selfs nóg meer opwindend maak, is die feitdat daar reeds baie ander nuttige hulpmiddels indie pyplyn is.VOORRAADVLAKNAVRAE ISNOU VERSPOTMAKLIKHet jy al ooit by ‘n Senwes Village aangekom,net om te vind dat daar nie voorraad is van dieproduk waarna jy opsoek is nie? Hierdie frustrasiekan nou uit die weg geruim word deur vanSenwes se nuwe voorraadvlaknavrae-toepassinggebruik te maak. Hierdie toepassing stel jou instaat om intydse voorraadvlakke by elke SenwesVillage na te gaan. Boonop sal die toepassingjou ook in kennis stel as daar wel voorraad by diehandelswinkels in jou area is.LANDBOUDIENSTE-BLOGGERSSenwes se Landboudienste-afdeling het ookbesluit om ‘n nuttige digitale spoor te trap, deurhulle landbouwenkerubriek elektronies te maak,sodat dit meer gereeld opgedateer kan word.Ingetekende MySenwes-gebruikers kan ook vrae aandie spesialiste rig, wat dan moontlik in ‘n volgendeartikel aangespreek sal word. Die kommentaarfunksievergemaklik dit ook vir lesers om insette telewer en by gesprekke betrokke te raak.WEER – SPESIAAL VIR JOUDie Senwes weerbladsy is aangepas omtoegevoegde waarde aan ingetekende MySenwesgebruikerste bied. Indien ‘n gebruiker eenkeer syvoorkeurligging aangedui het, sal dit in die vervolgoutomaties daardie ligging se weerstoestande met‘n kraakvars nuwe ontwerp aanbied.MARKPRYSHULPMIDDELSNOU GERIEFLIKERVerskeie nuttige bronne wat inligting oordie markte bied, bestaan tans op Senwesse webtuiste. Al hierdie bronne word nougekonsolideer en dit is dus moontlik virMySenwes-gebruikers om vir ‘n daagliksenuusbrief in te teken, wat beteken dat hierdieinligting reguit na jou gestuur sal word.SOEK DEUR JOU REKENINGEEN STATE‘n Soekfunksie is nou beskikbaar om spesifiekerekeningstate, fakture, voorrade ensovoorts op tespoor. Hierdie dokumente kan ook, addisioneel totdie bestaande PDF-formaat, in ‘n verbeterde CSVformaatafgelaai word, wat dan in Excel en andersagtewarepakkette gebruik kan word.MYSENWES IS ‘N GRATISPLATFORM VIR ALMALIndien jy nog nie op Senwes se MySenwesplatformgeregistreer is nie, is dit beslis nóú dietyd om ‘n draai by www.senwes.co.za/mysenweste maak. In die verlede was die diens slegsvir Senwes rekeninghouers beskikbaar, maarenigiemand met ‘n e-posadres kan nou registreerom in opwindende nuwe ontwikkelings te deel.Internettoegang in die platteland bied dikwels‘n groot uitdaging; daarom bring Senwes vanjaar‘n geheime wapen saam na hul NAMPOtegnologie-uitstalling. Verteenwoordigersvan MWEB sal vanjaar hul VSAT-satellietkonneksieprodukdemonstreer, wat ‘n blitsvinnige,bekostigbare satellietkonneksie beskikbaar stelvir feitlik elke hoek van Suid-Afrika. Kom maakgerus ‘n draai en kyk hoe jy gekonnekteer kanraak, sodat jy die voordele wat MySenwes aangebruikers bied, kan geniet. S>www.senwes.co.za • April 2013

36 ••• PROMOTIONAL ARTICLE: AGRINETAGRINET IS PROUD TO INTRODUCE THEARAD OCTAVE, A NEW REVOLUTIONARY, PRECISEAND SUPER-RELIABLE BULK WATER METER.THIS NEW METER, HAVING SUPERIOR HYDRAULICPERFORMANCE AS WELL AS ADVANCED DATA ANDSTATISTICAL FEATURES, WILL NATURALLY LEAD THEWORLDOF WATER MANAGEMENT.Using ULTRASONIC TRANSDUCERSfor high accuracy and reliable operation, with nomoving parts and a battery life of 10+ years,ensures consistent and reliable data readings, whichcan be linked to a data collection network by meansof a programmable dual pulse output or a 4 mA -20 mA powered loop. The meter can be installedin any direction, thus vertical, horizontal or at anangle. The display can also be to the side and not tothe top only.The ARAD OCTAVE has the ability to detect thefollowing:• Leakage – a leak detection module has the abilityto detect the slightest leak.• Water theft – identify water theft either directlyfrom the meter or from the line.• Water backflow – send alert if meter is installed inwrong direction, either deliberately or accidentally.3G built-in transmitting ability allows for easyconnection to any AUTOMATED METER READING(AMR) system.>YAMIT – AF803LOPR120The scarcity of our water resources has led tothe filtration demands on industry becomingmore demanding. The ability to reuse waterin the production process alleviates pressureon our already dwindling resources.In partnership with YAMIT, an Israeli basedcompany tasked with research and developmentof filtration systems for used water, AGRINET isfast becoming one of the leaders in the filtrationof reusable water.Manual as well as fully automatic screen filtershas the ability to filtrate particles as small as10 micron up to 3 000 micron. The fully automatic800 Series filters offer special options and features,including a high-pressure range of 16 bar, 25 bar,and 40 bar as well as a high-temperature rangewithstanding up to 95°C, special anti-frost controlsystems for cold climates, available electric currentof 110 V, 220 V, three phase, single phase, 24 V andDC. Stainless steel 304 or 316 and titaniumconstruction and controllers areavailable as electronic, timer,air actuated, computerised andcustom designed.Filtration makes it possible tocost effectively reuse during themanufacturing process withoutdamage to pump stations,bearings, seals, pipes et cetera.A fully automatic system needswww.senwes.co.za • April 2013

PROMOTIONAL ARTICLE: AGRINET•••37no human involvement to rid itself from dirt byflushing as soon as a preset pressure differentialoccurs. Flushing can also be set on a timer or bymanual overriding.With a FLOW CAPACITY of 30 m/h³ to 1 500 m/h³, the possibilities are endless.STAIRS – 303SB10-1212Raphael – RV100FL2080RAPHAEL RAF valves operate with a patentedREINFORCED DIAPHRAGM, which eliminates theneed for a retaining metal spring. The special elasticdesign enables gradual and precise opening orclosing of the valve. By eliminating a metal spring,the RAF is virtually maintenance free.RAF valves are made of only three durable parts.Inner flow passages are coated with low-frictionmaterials providing quiet flow in both directions,low headloss and minimal wear. The body ismanufactured from cast iron with a RILSAN(Nylon 11) coating.Various combinations are available, such aspump control, pressure sustaining, pressurereducing and rate of flow. SFor more information, contact Agrinet at (012) 657-2000 orvisit www.agrinet.co.za.April 2013 • www.senwes.co.za>

38 ••• VILLAGEKlante-identifikasie word ondersoekSenwes bied aan klante die voordeelvan kredietaankope. Ons poog om dit so moeiteloosmoontlik te maak. Ongelukkig word ons klante deurkriminele geteiken deur middel van onregmatigeaankope op hul rekenings. Alhoewel personeel hullebes doen om dit te voorkom (daar is reeds prosessegeïmplementeer), veroorsaak die groot volumetransaksies asook uitgeslape kriminele dat dit welsoms gebeur dat onregmatige aankope plaasvind.Verskeie alternatiewe metodes van positieweidentifikasie is reeds ondersoek en ons saluiteindelik poog om die beste oplossing vir onsklante te implementeer. Ons sal ook die voorstelmet klante toets om sodoende hulle insette teakkommodeer. FEIT: Dat ons wel ‘n oplossinghiervoor moet vind, is doodeenvoudig‘n gegewe.Sodra die ondersoeke voltooi is en ons diepraktiese toepassings oorweeg het, sal klantevolledig van die veranderinge wat ‘n impak op hullesal hê, ingelig word. Ons maak staat op ons klantese ondersteuning in hierdie poging om onregmatigeaankope op rekeninge te probeer voorkom.Vir meer inligting, skakel Marlo Kotze (BestuurderFinansies en Administrasie, Senwes Village)by (018) 464-7186.••• SENWES SE MENSE• John Margadeo is as Werkswinkelbestuurder byBloemfontein Village aangestel.• Die nuwe Insetbemarker by Lichtenburg Village isJean Terblanche.Welkom by Senwes!• Eddie Fryer het deel van Hartswater Village sespan geword as Afdelingshoof: Meganisasie.• Pieter Swart is as Assistent Hoofbestuurder bySenwes Credit aangestel.®Dis mos diekeuse!A07621 /SSHoë opbrengspotensiaalStabiliteitGoeie staanvermoëBesproeiingOns geelmielies lyk goed op papieren nóg beter op die land.DEKALB ® – Dis mos mielies! Monsanto tel: 011 790-8200 | www.monsanto.co.zaKliënte is welkom om ons kliëntedienslyn te skakel by 011 790-8201 of stuur ’n e-pos aan: customercare.sa@monsanto.com.>Monsanto en DEKALB ® is geregistreerde handelsname van Monsanto Technology LLC. Monsanto Suid-Afrika (Edms) Bpk,Posbus 69933, Bryanston, 2021.GeelmieliesDKC80-40BR GEN Nuut in 2013DKC80-12B GENDKC80-30RDKC61-94BRDKC62-80BR GENDKC64-78BR GENDKC73-76RDKC62-84RDKC73-74BR GENDKC73-70B GENDKC73-72DKC66-32BDKC66-36RDKC66-60BRwww.senwes.co.za DKC80-10 • April 2013DKC61-90

ADVERTORIALAEconomists andexperts say this is hurtingthe agricultural sector”silent and deadly crime robsSouth Africa of billions eachyear. It has a negative impact oneconomic growth, putting food securityand jobs at risk. Although labour unrest,price uctuations and the global recessionare often cited as factors that inuence theperformance of the business, commerce,industry and agricultural sectors, there is amore sinister force at work – a crime that isconstantly gnawing away at future growth.Electricity theft is a crime that mostSouth Africans are aware of, but havechosen to ignore or condone. Until recently,it has also not been taken seriously enoughto be treated as a priority crime by lawenforcement agencies and the courts.“A sustainable and reliable electricitysupply is one of the most important enablersof economic development. The agriculturalsector depends on electricity to produceagricultural products for the domesticconsumption and for export purposes,”says an analyst.Apart from the loss of revenue sufferedby Eskom and distributing municipalities,and its knock-on effects for the consumer,electricity theft also contributes to many ofthe power outages, and drives prices up. Astudy in 2005 found that the economic costof power outages amounted to over 5% ofGross Domestic Product.The detrimental effect that electricitytheft has on all sectors of the SouthAfrican society cannot be underestimated.Agri SA President, Johannes Möller, saidthat the organisation takes a principledstance against all forms of crime, includingelectricity theft. To the extent individualsin the agricultural sector may be engagedin this crime, he said, they receive anunfair competitive advantage over lawabidingfarmers.“Electricity theft is a danger to theeconomy and to the development andsustainability of commercial agriculturein South Africa. It harms the operationsof the farming community, contributes toincreasing electricity costs, and impactson the quality and stability of electricitysupply,” said Möller.Various partners, including agriculture,the business sector and governmenthave joined forces to combat this crimethat some have described as “economicsabotage”. Operation Khanyisa is anational partnership campaign targetingnot only residential power consumers, butalso the business, industry, commerce andagricultural sectors.The campaign aims to mobilise allSouth Africans to stand up for legal, safe,and efcient electricity use, and to ghtelectricity theft. Core partners includeorganisations such as Business AgainstCrime, Business Unity South Africa, CrimeLine, Eskom, Proudly South African,and the South African Local GovernmentAssociation.The South African Police Servicesand the National Prosecuting Authorityalso support Operation Khanyisa. Theyhave already begun to identify and arrestelectricity theft perpetrators, who are facingmuch more serious charges, and are beingsentenced to lengthy jail terms.“Whatever short-term gains there arefor electricity theft and whatever excusespeople may offer, it’s time to do the rightthing and for all South Africans to standtogether for legal, safe and efcientelectricity use,” says Maboe Maphaka,Senior Manager for Energy Trading andSales Forecasting at Eskom.Government is assisting poor householdswith the cost of electricity through the FreeBasic Electricity Grant or FBE. The grantis managed by local governments andprovides for basic power needs to thosewho qualify.Operation Khanyisa has called upon allbusiness sectors to treat electricity theft aspart of good governance. Legal electricityuse, it says, should form part of anybusiness’ declarations at nancial year-end.“We do not have to rely only on lawenforcement,” Maphaka continued.“Business can build a chain of goodgovernance by rstly ensuring their ownsupply is tamper-free, and then requiringthat their business partners and suppliers dothe same.Operation Khanyisa has created manyplatforms for South Africans to join themovement. It works closely with CrimeLine, an anonymous tip-off line number,32211 (R1/SMS) where citizens can givedetails of any suspected activity aroundelectricity theft. Reports can also be madeat www.crimeline.co.zaTo nd out more about the campaign visitoperationkhanyisa.co.za, like facebook.com/Operation.Khanyisa, follow twitter.com/@Op_Khanyisa or e-mail: info@operationkhanyisa.co.za

42 ••• GRAINLINKAfrika– die broodmandjie vandie toekomsSUB-SAHARA AFRIKA PRODUSEER DIELAASTE VIER JAAR REEDS MEER AS50 MILJOEN TON MIELIES EN HIÉRDIESEISOEN KAN PRODUKSIE SELFSSOVEEL AS 57 MILJOEN TON (7%VAN DIE WÊRELDPRODUKSIE) BEREIK.> TEKS: THEO VENTERhoe groter rol in uitvoerebinne Suider-Afrikabegin speel en bied strengkompetisie vir Suid-Afrika. Oor die laaste vyf jaarhet Suid-Afrika se uitvoere by sy grensposte reedsbegin afneem, terwyl Malawi, Zambië en Tanzaniëse uitvoere toegeneem het. Die onderstaandegrafiek toon dat dié lande inbraak op Suid-Afrikase uitvoermark in Suider-Afrika gemaak het.Suid-Afrika het egter wel nuwe markte virHoewel mielieproduksieoor die laaste vyf jaardrasties uitgebrei het, wasdit eintlik noodgedwonge,aangesien die vraag daarnaook geweldig toegeneemhet. Meer as 80% wordnog vir voedsel verbruik.Sub-Sahara Afrika was ‘nnetto-uitvoerder oor dielaaste vier jaar, maar wisseltussen ‘n in- en uitvoerder.Oor die laaste vier jaar isgemiddeld 1,89 miljoen toningevoer en 3,14 miljoenton uitgevoer (Grafiek 1).Soos verwag, is Suid-Afrika die streek se grootste rolspeler. Nigerië is dalkverbasend in die tweede plek. Sedert die 1990’shet Nigerië egter op ‘n gereelde grondslag meer as5 miljoen ton mielies geproduseer en trek nou reedsnaby 9,4 miljoen ton. Hou egter in gedagte datnagenoeg 60% van Nigerië se 170 miljoen bevolkingin die landbou-industrie werksaam is. Nigerië istans die wêreld se grootste sorghumprodusent enwas ‘n paar jaar gelede ook die wêreld se grootstegrondboon- en kakao-uitvoerder. Ethiopië is in dietweede plek met ‘n produksie van 5,4 miljoen ton.Dié land verbruik egter die meeste van die mieliesself vir hulle bevolking van 92 miljoen.Tanzanië, Malawi en Zambië het onlangs ‘n alGrafiek 1: Sub-Sahara Afrika mielieproduksie en -verbruik.diepsee-uitvoere gevind en bly in beheer vanuitvoere na Lesotho en Swaziland (Grafiek 2).Grafiek 2: Suider-Afrika uitvoere.>www.senwes.co.za • April 2013

GRAINLINK•••43Tanzanië se seisoen het droër afgeskop, maar dieland het later reën gekry. Daar is klaar geplant endie oes kan rondom 3,5 - 3,7 miljoen ton bereik.Zambië het twee goeie jare agter die rug en hetstewig uitgevoer. Die uitvoere was egter oordoenen einde verlede jaar is ‘n uitvoerverbod ingestelom voedselsekuriteit te behou. Die land het nogrondom 1 miljoen ton in strategiese reserwes. Dieuitvoerverbod is egter weer in Maart gelig om plekvir die nuwe oes te maak. Die nuwe oes word ‘nraps bo 2 miljoen ton geskat, vanaf verlede jaarse stewige 2,8 miljoen ton. Verbruik is egter slegsrondom 1,8 miljoen ton en daar kan dus weer ‘nsurplus vir uitvoere wees.Malawi kan weer ‘n stewige oes van meer as3,6 miljoen ton produseer en daar is reeds sprakevan ‘n 300 000 ton surplus vir uitvoere. Malawihet egter tans nog ‘n uitvoerverbod in plek. Dieland hou ook binnekort sy nasionale verkiesing.Die politici sal dit waarskynlik nie waag om dieuitvoerverbod te lig tot ná die verkiesing nie, ommoontlike prysstygings teen te werk.Die meeste ander lande produseer mielies vireie gebruik. Afrika word egter as die broodmandjievan die toekoms bestempel en daar word alhoe meer in Afrika se landbou, mynwese eninfrastruktuur belê. Oor die laaste vyf jaar het diepotensiaal reeds begin deurskemer en ‘n blinktoekoms wink vir donker Afrika.Theo Venter is ‘n Graananalis by Senwes Grainlink. Vir meerinligting, skakel hom by (018) 464-7723 of stuur ‘n e-posna theo.venter@senwes.co.za.Watter elemente kandie mark beïnvloed?Theo VenterCanadaSmall Grains & Rapeseed:PlantingUnited StatesCorn & Sorghum: PlantingSoybeans: PlantingSmall Grains: PlantingMexicoSorghum & Corn: PlantingCitrus & Sugarcane: PlantingEuropeCorn: PlantingSunflowers: PlantingSugarbeets: Planting (Germany)West AfricaCoarse Grain, Rice:Planting (Coast & Sahel)Cocoa: Flowering*BrazilCitrus & Sugarcane: HarvestingCotton & Soybeans: HarvestingArgentinaCorn, Soybeans &Cotton: Harvesting Southern AfricaCorn: HarvestingMiddle East & EgyptCotton: PlantingEast AfricaMaize, Sorghum: Planting(Kenya, Ethiopia)Grains: Planting (Sudan)Small Grains: Planting(Ethiopia)Belg (minor) Grain:Planting (Ethiopia)Former Soviet UnionCorn, Sunflowers &Sugarbeets: PlantingSmall Grains: Vegetative (West)Planting: (East)Cotton: Planting (Central Asia)ChinaCorn, Soybeans &Cotton: PlantingEarly Rice: Heading*Single Rice: PlantingSoutheast AsiaRice & Corn: PlantingAustraliaCotton & Sorghum: HarvestingMei: Plaaslik begin mieliesvan die lande afkom en opbrengste saldie mark aan die praat hê. Daar is ook sprakevan diepsee-uitvoere en weeklikse uitvoersyferssal baie aandag trek. Die vordering van aanplantingsasook die weerstoestande in die Noordelike Halfrondsal internasionale pryse dryf. Die USDA maakhulle eerste amptelike oesskatting vir die2013/2014-seisoen op10 Mei bekend.CanadaSmall Grains & Rapeseed:VegetativeCorn: PlantingUnited StatesCorn, Cotton & Sorghum: VegetativeSoybeans: PlantingSmall Grains: Heading*MexicoSorghum & Corn: PlantingCitrus & Sugarcane: HarvestingBrazilCitrus, Coffee &Sugarcane: HarvestingArgentinaCotton &Soybeans: HarvestingEuropeCorn: Silking* (South)Small Grains: Heading*West AfricaCoarse Grain, Rice:PlantingApril 2013 • www.senwes.co.zaSouth AsiaGrains, Cotton &Oilseeds: PlantingEast AfricaMaize, Sorghum: Reproductive*(Kenya, Ethiopia)Grains: Planting (Sudan)Small Grains: Planting(Ethiopia)Belg (minor) Grain:Reproductive* (Ethiopia)Former Soviet UnionCorn, Sunflowers &Sugarbeets: VegetativeSmall Grains: Heading* (West)Vegetative (East)Cotton: Vegetative (Central Asia)ChinaCorn, Soybeans &Cotton: Flowering*Early Rice: MaturingSingle Rice: VegetativeSoutheast AsiaRice & Corn:VegetativeAustraliaCotton &Sorghum: HarvestingJunie: Soos wat dieplaaslike oes inkom, sal leweringsnagegaan word. Die 5de oesskattingop 25 Junie sal begin om sekerheid oor dieoesgrootte te gee. Uitvoere sal ook weer in dieptegemonitor word. Internasionale pryse sal senuagtigop toestande in die VSA reageer. Europa,die voormalige Sowjetunie en China seweerstoestande sal ook fyndopgehou word.>

44 ••• GRAINLINKSenwes attends Grain NetworkMeeting in EuropeTHE 19TH GRAIN NETWORK MEETINGTOOK PLACE IN COPENHAGEN,DENMARK FROM 18 TO 20 MARCH.68 DELEGATES FROM 15 COUNTRIESALL OVER EUROPE AS WELL AS SOUTHAFRICA AND AUSTRALIA ATTENDED.THE MEETING IS AN ANNUAL EVENTARRANGED BY FOSS AND HOSTED BYA DIFFERENT COUNTRY EVERY YEAR.> TEXT: MARIANA PURNELLSenwes uses FOSS grain gradingequipment and aims to remain at the forefrontof grain grading technology. The company’s2020 vision includes keeping abreast of newdevelopments in grain grading and food safety aswell as the optimisation of services to the producer.Mariana Purnell (Manager Speciality Products,Senwes Grainlink) attended the event and also gavea presentation. This year, South Africa was alsorepresented by Carl du Toit of GWK and Wiana Louwof the SA Grain Laboratory (SAGL).On the first day participants were treated to a tourof the NIR Production and R&D Centre of Excellencein Höganäs, Sweden. Thereafter the meeting tookplace at the new FOSS Innovation Centre in Hillerød,Denmark. The theme of this year’s meeting was oninnovation in the grains industry.Over the following two days, the meeting wasaddressed by 16 delegates. On the first day, thefocus was on progress with the development of theEyeFoss as well as a demonstration of its application.The Infratec EyeFoss is an instrument based onImage Analysis, which will revolutionise the waygrain is assessed. It makes an accurate qualityassessment, which provides an objective supplementto existing checks by the human eye. A rangeof defects can be caught in the digital spotlight,including all the main problems, such as black spot,insect damage and mould, frost and germ damage.>Mariana Purnell (Manager Speciality Products,Senwes Grainlink) and Wouter Oosthuizen (OperationsManager, Rhine Ruhr).The last day of the meeting focused on GrainNetwork reports and feedback on the ring checksdone by FOSS. During 2012, Senwes and GWKparticipated in the ring checks of the Grain Network.This process facilitates calibration updates andvalidation sets.FOSS provides rapid, reliable and dedicatedanalytical solutions for routine control of qualityand processing throughout the supply chain foragricultural, food, pharmaceutical and chemicalproducts. FOSS is a global partner with morethan 120 offices worldwide, includingSouth Africa. Rhine Ruhr is theagent for FOSS in South Africa.For enquiries, contact MarianaPurnell (Manager SpecialityProducts, Senwes Grainlink)at (018) 464-7271 or082 336 8534.Mariana Purnellwww.senwes.co.za • April 2013

46 ••• GRAINLINKNuwe verwikkelingeby Grainlink silo’sIN DIE VOLGENDE MAAND OF TWEE GAAN SILO’S IN DIE SENWESGEBIED BEKENDE GESIGTE GROET EN NUWES VERWELKOM.PERSONEEL IS EEN VAN SENWES SE NOODSAAKLIKSTE BOUSTENE ENWORD DUS SÓ AANGEWEND OM TEN ALLE TYE HUL BESTE POTENSIAALTE BEREIK EN DAARMEE SAAM DIENSLEWERING VAN HOOGSTAANDEGEHALTE AAN AL ONS KLANTE TE LEWER.Ons groet:Jacques Jacobsz, Silobestuurdervan Hennenman, verlaat Senwesná 22 jaar om diens by ‘n andermaatskappy te aanvaar.Johny Visser,Silobestuurder byOdendaalsrus virdie laaste 20 jaar,tree ná 41 jaar segewaardeerde diens af.Kallie Niemand, Hulpsilobestuurder byOdendaalsrus vir die afgelope drie jaar,tree ná 30 jaar se waardevolle bydrae af.Senwes betuig weer eens sywaardering teenoor bogenoemdepersone. Alle sterkte en voorspoedword hulle toegewens vir die toekoms.Ons verwelkom:Nico Els, Silobestuurder bySchuttesdraai vir die afgelopetien jaar, is na Hennenmansilo verplaas. Hy was 13 jaargelede as Hulpsilobestuurder byHennenman werksaam en sal dusmaklik by die gemeenskap inskakel.Elbie van der Berg,Hulpsilobestuurder virdie afgelope vier jaarby Bothaville silo, istot Silobestuurder byBloemfontein silo bevorder.>www.senwes.co.za • April 2013

GRAINLINK•••47Lourens Potgieter, Silobestuurder byBloemfontein silo die afgelope vier jaar,volg Cobus Fleming by Van Tonder siloop. Hy is ‘n bekende gesig by die siloen sal ook in beheer van Bainsvlei silo enDewetsdorp silo wees.Braam Jacobs, Silobestuurder vir dieafgelope vier jaar by Tierfontein silo,is na Odendaalsrus silo verplaas.CobusFleming,Silobestuurder by VanTonder vir die afgelope13 jaar, volg Nico Els bySchuttesdraai silo op.Hy was 20 jaar geledeHulpsilobestuurderby Schuttesdraai. Syervaring van die gebiedasook sy werkservaringsal van groot waarde virdie silo en omliggendeomgewing wees.Riaan Swart, wat die afgelope14 jaar Silobestuurder byGottenburg silo was, is naWolwehoek silo verplaas.Esmé Els, wat die afgelopejaar Hulpsilobestuurder bySchoonspruit silo was, is naOdendaalsrus silo verplaas.Klante word vriendelik uitgenooi ombogenoemde silo’s te besoek om kennis temaak met die nuwe gesigte.April 2013 • www.senwes.co.za>

48 ••• DRUPPELS OP DIE DAKDie seisoen draaiteen alle verwagtinge uitThys G GrobbelaarNIETEENSTAANDE DIE WEERBURO SE VOORSPELLINGDAT DIE SENTRALE GEDEELTE VAN DIE SOMERGRAAN-PRODUKSIEGEBIED GEDURENDE FEBRUARIE ‘NBOGEMIDDELDE REËNVAL SOU ONTVANG, HET DIT TOEHEELTEMAL ANDERS UITGEDRAAI. DIE HELE TRADISIONELESENWES GEBIED HET MINDER REËN AS DIE LANGTER-MYNREËNVAL VIR FEBRUARIE ONTVANG.Die langtermyngemiddeldereënval vir die tradisionele Senwes gebied virFebruarie is 90 mm. Bykans die helfte van diebedieningsgebied het nie eers 50% van dielangtermynreënval vir Februarie ontvang nie. Onsweet dat reën gedurende Februarie van absolutekritieke belang is vir veral mielies wat gedurendeDesember aangeplant is. Hierdie later geplantemielies bestuif gedurende Februarie en dan isdie mielieplant se vogbehoefte op sy hoogste.Opbrengsverliese van tot 10% per week kanvoorkom indien strawwe vogstremming gedurendedie bestuiwingsproses aanwesig is. Die droë sentralegedeelte van die Vrystaat het wel effens meer reëngedurende Februarie ontvang, hoewel dit steedsonder die gemiddeld was. Die meer oostelikegedeelte van die Senwes gebied het vroeë reënontvang en om dié rede was die meeste gesaaidesin die meeste gevalle alreeds “deur”, en het diedroogte die aanplantings dus nie so erg geraak nie.Daar moet onthou word dat verskeie gebiede kolkolswaar neerslae ontvang het; die gesaaides saldaarom nie orals dieselfde lyk nie. In ‘n omtrek van10 km in sekere gebiede is daar gesaaides wat ‘nrekordoes kan produseer, terwyl ander gesaaidesbesig is om te verdroog. Die hoofrede hiervoor is diegroot variasie in reën wat ontvang is.Die grootste gedeelte van Senwes se tradisionelebedieningsgebied het ook vir Januarie minder as dielangtermynreënval ontvang. Soos ons weet, het diereën meestal as donderbuie voorgekom en was daarontsettende variasie in die omvang van reënvalbuiewat voorgekom het. Die onderstaande kaart dui dievoorkoms van die Januarie 2013-reënval aan. DieJanuarie-reënval is weer van kritieke belang vir diemielies wat gedurende November aangeplant is. Diebetrokke mielies bestuif gedurende Januarie. Dienoordoostelike gedeelte van die Noordwes Provinsiehet veral gedurende Januarie heelwat minder as dielangtermynreënval ontvang.Die verskil in werklike reënval vir Februarie 2013 vsdie langtermyngemiddeld vir Februarie 2001 - 2012.>Die verskil in werklike reënval vir Januarie 2013 vsdie langtermyngemiddeld vir Januarie 2001 - 2012.www.senwes.co.za • April 2013

DRUPPELS OP DIE DAK•••49Die onderstaande kaart dui die verskil vir hierdieproduksieseisoen se reënval (Julie 2012 totFebruarie 2013) teenoor die langtermyngemiddeldvir dieselfde periode aan. Dit is duidelik dat veralDie verskil in langtermyngemiddeld vir Julie 2001- 2012 tot Februarie 2001 - 2012 vs die werklikereënval vir Julie 2012 tot Februarie 2013.die sentrale gedeelte van die Vrystaat asook ‘ngedeelte van Noordwes heelwat minder reën as dielangtermyngemiddeld ontvang het. Soos ons weet,was die sterk laagdrukstelsels sowel as tropiesesikloon oor Madagaskar en die Mosambiek-kanaalgedurende Januarie en Februarie primêr vir dietoedrag van sake verantwoordelik.Die situasie soos in die twee onderstaande foto’sweerspieël word, kon gedurende die laaste weekvan Februarie op bykans elke pad in die SentraleVrystaat waargeneem word. Nie verder as 2 kmuitmekaar nie, is dié twee lande afgeneem. Die eenland toon absoluut geen vogstremming nie, terwyldie ander land besig is om te vrek. ‘n Reënbui konmoontlik die verskil beteken het. Lande wat in ‘noorlêstelsel met baie opgegaarde vog was, het ookdie droogte in die meeste gevalle goed hanteer. Indie onderstaande twee foto’s het die tipe grond ookwaarskynlik ‘n groot rol gespeel.‘n Voorbeeld van mielies in die Wesselsbron-distrik, wat geen vogstremming toon nie.Nóg ‘n mielieland in die Wesselsbron-distrik, waar erge vogstremming voorkom.vervolg op bladsy 50April 2013 • www.senwes.co.za>

50 ••• DRUPPELS OP DIE DAKDie seisoen draai teen alle verwagtinge uitvervolg van bladsy 49OPSOMMING EN GEVOLGTREKKINGHierdie produksieseisoen is geken aan grootvariasie. Die oostelike gedeelte van diesomerproduksiegebied van Suid-Afrika gaan met‘n bogemiddelde oes afsluit, terwyl die westelikegedeelte met ‘n baie swak oes gaan afsluit.Die tropiese sikloon en baie sterk ontwikkeldelaagdrukstelsels in die Mosambiek-kanaal is diehoofredes hiervoor. Verder het die reën gedurendeJanuarie en Februarie as donderbuie voorgekom,met groot variasies in neerslae binne dieselfdegebiede. Dit gaan tot gevolg hê dat sekereprodusente bogemiddelde opbrengste gaanrealiseer, terwyl die mielies van ander produsenteslegs 2 km verder heeltemal verdroog het en hulledus groot verliese gaan ly. Uit die aard van die saakmaak dit ‘n oesskatting baie moeilik.Die gebruik van ‘n GestandaardiseerdeNeerslagindeks (SPI) vir droogtebepaling> TEKS: PIETER SNYMANDIE SPI (STANDARDISED PRECIPITATION INDEX) IS ‘NHULPMIDDEL WAT PRIMÊR ONTWIKKEL IS OM DROOGTES TEDEFINIEER EN TE MONITOR. DIT STEL DIE GEBRUIKER IN STAATOM MET BEHULP VAN HISTORIESE DATA DIE VOORKOMS VAN ‘NDROOGTE OOR ‘N GEGEWE TYDPERK VIR ENIGE REËNVALSTASIETE BEPAAL. DIT KAN OOK GEBRUIK WORD OM TYDPERKEVAN NAT TOESTANDE TE BEREKEN. DIE SPI IS EGTER NIE‘N VOORSPELLINGSMEGANISME VIR DROOGTES NIE.Die reënval van een lokaliteit kanmoeilik met dié van ‘n ander lokaliteit vergelyk word,omdat die gemiddelde reënval en standaardafwykingtussen die lokaliteite verskil. Met ander woorde,reënval wat by een lokaliteit as normale reënvalgeklassifiseer word, kan by ‘n ander ‘n oormaat reënwees. Dit is waar hierdie hulpmiddel van groot nutis. Die reënval van ‘n stasie word na nuwe waardesgetransformeer. Hierdie nuwe waardes gee ‘naanduiding van die hoeveelheid reënval asook watdie verhouding van hierdie reënval ten opsigte vandie normale reënval is. Die waardes is relatief totdie spesifieke reënvaleienskappe van daardielokaliteit/stasie en dit lei dus tot die onderskeidingof dit deur droogte geteister word al dan nie.Die konsep van SPI is baie na aan die “verskilvan gemiddelde reënval”-konsep (difference frommean), maar met een groot verskil. Die “verskil vangemiddelde reënval”-konsep gee slegs ‘n verskil,soos byvoorbeeld 60 mm minder, maar nie ‘n verskilvan wat nie, soos byvoorbeeld 60 mm minder as200 mm. Die SPI gee ‘n statistiese grootte in dieafwyking vanaf die gemiddeld en dit wys dan dieverskil in reënval beter.Die SPI is dus ‘n goeie hulpmiddel om droogtesmee te identifiseer asook om die langdurigheid enintensiteit van hierdie droogtes te kan identifiseer.Die SPI-waardes is in sewe kategorieë opgedeel,elk met ‘n graad van natheid of droogheid daaraangekoppel. (Verwys na Tabel 1 vir waardes.)vervolg op bladsy 52>www.senwes.co.za • April 2013

52 ••• DRUPPELS OP DIE DAKDie seisoen draai teen alle verwagtinge uitvervolg van bladsy 50Tabel 1: Die waardes en interpretasie van die SPI-waardes op die kaarte. (Aangepas uit McKee et al. 1993.)SPI-WAARDESx>+2,00+1,99>x>+1,50+1,49>x>+1,00+0,99>x>-0,99-1,00>x>-1,49-1,50>x>-1,99-2,00>xUitermatig nat (Extremely wet)Baie nat (Very wet)Relatief nat (Moderately wet)Naby normaal (Near normal)Relatief droog (Moderately dry)Erg droog (Severely dry)Uitermatig droog (Extremely dry)1. RESULTATEVir Januarie 2013 (Figuur 1) is die hele gebiedas naby normaal geklassifiseer, met die grootstedele steeds aan die droër kant. Kolle in die noorde,ooste en suidweste is wel aan die natter kant. DieDe Brug-area was die droogste gedurende Januarie,met waardes van -1,12 wat ooreenstem vir ‘nwerklike reënvalwaarde van 11,6 mm. Dit word asrelatief droog geklassifiseer.• Die res van die Senwes gebied is aan die“droër” kant van die skaal. Die gebiede metwaardes van 0 - 1 word as naby normaalgeklassifiseer, wat die grootste dele van diegebied insluit.• Die gebiede met waardes tussen -1 en -1,5ondervind droogte gedurende die maand vanFebruarie. Dit sluit die areas na die suide en ookdie suidooste in, met enkele kolle in die weste ennoorde. Hierdie word as relatiewe droogteareasgeklassifiseer.• Areas met waardes van -1,5 tot -2 word as ergdroog geklassifiseer en dit sluit die volgendegebiede in – Dewetsdorp, Hoogte, Oberholzeren Steynsrus.Figuur 1: Die SPI vir die maand van Januarie 2013.Gedurende Februarie 2013 (Figuur 2) het dievolgende toestande geheers:• Slegs twee areas, naamlik Wolwehoek enKoffiefontein, val onder die “natter deel” van dieskaal, met waardes tussen 0 en 0,5. Dit word asnaby normaal geklassifiseer.Figuur 2: Die SPI vir die maand van Februarie 2013.>www.senwes.co.za • April 2013

A07591SSDRUPPELS OP DIE DAK•••532. SAMEVATTINGDie gebruik van SPI-kaarte lê daarin dat dieverskillende areas nou met ‘n statistiese waardemet mekaar vergelyk kan word. Die kaarte issó uiteengesit dat die areas wat droogte- ofnat toestande ervaar, bo die ander uitgekenkan word. Die algemene toestande gedurendeJanuarie regoor die gebied blyk om na aannormaal te wees, met kolle natter of droër areas,waar relatiewe nat of relatiewe droë toestandeheers. In Februarie het die situasie egter drastiesverander, met die hele gebied wat neig om droërte raak. Nóg ‘n voordeel van hierdie vorm vankaarte is dat opeenvolgende maande bestudeerkan word om sodoende die langdurigheid vannat of droë toestande te kan bepaal.VERWYSINGS:1. McKee, T.B., Doesken, N.J., and Kliest, J.,1993: The relationship of drought frequencyand duration to time scales. In Proceedingsof the 8th Conference of Applied Climatology,17 - 22 January, Anaheim, CA. AmericanMeteorological Society, Boston, MA. 179 - 1842. http://drought.unl.edu/MonitoringTools/DownloadableSPIProgram.aspx3. http://ccc.atmos.colostate.edu/pub/spi.pdf SDie artikel, kaarte en grafieke is deur Thys Grobbelaar(Senior Graananalis: Senwes Grainlink), Pieter Snyman(Grondkundige: Senwes Landboudienste) en RonélKoen (Senior GIS-tegnoloog: Senwes Landboudienste)saamgestel. Vir meer inligting, skakel Thysby (018) 464-7385.®Dis mos diekeuse!Hoë opbrengspotensiaalStabiliteitGoeie staanvermoëBesproeiingOns witmielies lyk goed op papier en nógbeter op die land.DEKALB ® – Dis mos mielies! Monsanto tel: 011 790-8200 | www.monsanto.co.zaKliënte is welkom om ons kliëntedienslyn te skakel by 011 790-8201 of stuur ’n e-pos aan: customercare.sa@monsanto.com.April 2013 • www.senwes.co.zaMonsanto en DEKALB ® is geregistreerde handelsname van Monsanto Technology LLC. Monsanto Suid-Afrika (Edms) Bpk,Posbus 69933, Bryanston, 2021.CRN3505DKC78-15BDKC78-35RDKC77-61BDKC77-85B GENDKC78-17BDKC78-45BR GENWitmieliesNuut in 2013DKC78-27DKC78-87BDKC78-83RDKC78-79BRDKC77-77BR>

54 ••• FUTURE FOCUSTime after TimeJenny MathewsnIT SEEMS TO ME THAT THECHALLENGE OF TIME MANAGEMENTWITHIN THE AGRICULTURAL CALENDARTHESE DAYS IS BECOMING GREATERWITH EACH PASSING YEAR. I FINDTHAT OUR GROUP OF FRIENDS OUTBACK IN THE WESTERN PLATTELANDHAS INCREASINGLY LESS TIME TOGET TOGETHER AND TO TOUCH EACHOTHER’S LIVES; HOW ABOUT YOU? IWAS STRETCHED TO TAKE TIME OUTTO ATTEND A GET-TOGETHER WITHSOME FRIENDS RECENTLY, BUT AS ISTARTED TO RELAX INTO MY CHAIR,SIP ON A FRUITY PUNCH AND LOOKINTO THE EYES OF THOSE I CALLFRIENDS, I FOUND THE WORRIESOF THE WORLD WERE SLIPPING TOTHE OUTER EDGES OF MY MIND– AND BOY DID THAT FEEL GOODFOR A CHANGE! TO LAUGH, TO CRYTOGETHER AND TO REMEMBER...AND YES WE DID, WE TALKED ABOUTTHOSE “GOOD OLD DAYS”!> TEXT: JENNY MATHEWSMy friend started it with: “Do youremember how on the days when it rained, wedared to call it a Boerevakansiedag” – Incredible!Unheard of! The staunch, hard working, tirelessfarmers and their wives stopped work, sent theworkers home and actually took time out to enjoythe rain – in the middle of the week, nogal – andorganise a fun neighbourhood get-together, wherewe made hot chocolate and delicious crepesuzettes (the best I’ve ever eaten!) and playedcanasta all day long while it was cold, muddy andmizzly outside. Those were the days of nommerasseblief and friendly characters on the sentralewho told you all the local rainfall reports and news(skinder?). Those were also the days before wehad well equipped farm offices with cell phones,computers and internet. Nowadays though, whenit rains we farmers all go into our separate, solitaryburrows and efficiently get the farm administrationdone and then logon to make those catch uppayments, have one more look into the bankaccounts and then stay logged on to network andsearch for tractors, implements and bakkies onagricultural sales websites, read more news, lookfor more information about the markets and callour brokers, because what does the rain mean forthe maize price now? Boerevakansiedag – what aspecial time, gone?LEARN FROM YESTERDAYAlbert Einstein said: “Learn from yesterday, live fortoday, and hope for tomorrow. The important thing isnot to stop questioning.” So what are the questionsthat we should be asking?It’s not been an easy time, has it? Farmers havein many ways had to bear the brunt of the landreform policies over the past 20 years. There seemsto have been a very real onslaught on farmers whohave been heavily burdened by changing policies,much maligned in the media and as for MadamXingwana’s revealing statement to the Australianpress...Let’s not go there!In his Working Paper 2012/12 , “The PoliticalEconomy of Food Price Policy in South Africa”,released in December 2012, Johann F Kirstencommented that since 1994 there has been“a bias against the so-called privileged andprotected commercial farmers, which informed the>www.senwes.co.za • April 2013

FUTURE FOCUS•••55political support for the liberalisation of agriculturalmarkets supported also by the belief that food canbe cheaper if imported. This has exposed SouthAfrican agriculture to all the volatilities of theinternational commodity markets. South Africanagriculture has since 1994 been fully integratedin global agricultural commodity markets, with themajority of the tariff lines carrying a zero tariff.”We have learnt:• The only thing that never changes is that everythingchanges and there is no point in resisting it.In fact even Machiavelli once said, “Whoever desiresconstant success must change his conductwith the times.”• Not to put all our eggs in one basket – firstlythe risk is too great in a country where landholds so much emotional and political power,but also, we have to deal with global markets,climate change, droughts and evenchanging consumer behaviour patterns.Farmers must be prepared to diversify, adaptor die.• That time spent relaxing with friends and familycan be time well spent and this is something tonurture into the future, for our own sakes.LIVE FOR TODAYGroucho Marx, the famous American comediansaid, “Yesterday is dead, and tomorrow hasn’tApril 2013 • www.senwes.co.zaarrived yet. I have just one day, today, and I’mgoing to be happy in it!”Easily said – not so easily done!In 1862 when Abraham Lincoln created the USDepartment of Agriculture, about 90 out of every100 Americans were farmers – today just two outof every 100 are. In 1994 South Africa had about66 000 commercial farmers, by 2004 there wereonly about 44 000 left, while today there areonly about 40 000 farmers, and alongside themare declining farm worker numbers. Surprisinglythough, this has not been accompanied by adecline in production. Today’s farmer expertiseis instead seeing a rise in productivity.We have seen a shift from the diversifiedpractices, which saw farmers raising lots of cropsand running varied livestock operations, whilst thefarmhouse was supplied all sorts of fruit, vegetablesand eggs from large farm gardens and orchards.Bigger machinery and economies of scale meantfarms began to grow larger and less diversified.Smaller farmers have sold up and left abandonedhouses and farmyards behind. A successful farmertoday has to have a scientific understanding ofagronomy and agric-economics, a business mindedapproach to markets and an astute awareness ofrisk analysis, especially when deciding what cropscontinued on page 56>

56 ••• FUTURE FOCUSTime after Timecontinued from page 55to grow and which direction to steer his farmingbusiness in. Discussions about climate change,no till practices, precision farming and the latestweather predictions are taking place every dayin the local co-ops, auction halls and aroundthe braaivleis fires.I’m not so sure that today’s farmer can afford tobe quite as spontaneous as Groucho would have usbe, even though it is nice to dream of being carefreeenough to live and Carpe Diem! Taken from a poemby the Roman lyricist, Horace, who died 8 BC, thephrase actually says something to the effect of“Be wise, strain the wine; and since life is brief,prune back far-reaching hopes! Even while wespeak, envious time has passed: Pluck the day,putting as little trust as possible in tomorrow!”Nonetheless, there must always be time enoughto look into the eyes of a loved one or a friend, tolisten, to laugh or to sing, for it is moments likethese that add meaning to our working days andmake it all worthwhile.>HOPE FOR TOMORROW“Change is the law of life and those who look only tothe past or present are certain to miss the future.”– John F Kennedy.In the more recent past, politicians have hadtheir eyes opened to the looming food insecuritycrisis. There has been a growing understandingthat a balance in the sector is vital for our futureand commercial farmers do in fact have a criticalcontribution to make, seeing as they need to ensurethere is a consistent supply of food. It is importantthat farmers learn not to be so focussed on survivalin the present economy that they never develop afuture focus for their farming, for it is that futurefocus or purpose which gives them the patience toendure the present. This may mean implementingchanges or taking new directions, for example howmany farmers are willing to investigate fish farmingas a possible source for protein?continued on page 59www.senwes.co.za • April 2013

Tel: +27 12 683 5700 | www.pioneer.comL/4040/Pioneer.co.za

®Dit neem geslagte om ’n naam te maak!HoëopbrengspotensiaalStabiliteitGoeiestaanvermoëBesproeiinguppe marketing A07593/SSJou familie boer al vir geslagte,en jy weet dis nie kinderspeletjies nie.By Monsanto weet ons dit ook. Ons reputasie, soos joune is ook nie oornag gebou nie. Dis die resultaat van jare se hardewerk saam met jou, die boer in die laboratorium en op die land. Daarom ondersteun ons ons tegnologie, navorsing enontwikkeling met spanwerk, steun en professionele advies. Dis immers die kombinasie hiervan wat jou help om jaar na jaarvolgehoue prestasie te handhaaf en geslagte lank sukses te behaal.DEKALB ® – Dis mos mielies! Monsanto tel: 011 790-8200 | www.monsanto.co.zaKontak gerus ons kliëntediens by 011 790-8201 of customercare.sa@monsanto.comDEKALB ® en Monsanto is geregistreerde handelsname van Monsanto Technology LLC.Monsanto Suid-Afrika (Edms) Bpk, Posbus 69933, Bryanston, 2021.

FUTURE FOCUS•••59Time after Timecontinued from page 56STANFORD UNIVERSITY PSYCHOLOGIST WALTER MISCHELCONDUCTED HIS FAMOUS MARSHMALLOW EXPERIMENT.A group of 4-year-olds were brought into aroom one at a time. Each time they were givenone marshmallow and told they may eat itimmediately, but if they could wait without eatingit for 15 minutes, then they’d be given a secondmarshmallow and they could then eat both!70% of the children ate their one marshmallowimmediately, while only 30% of them couldwait the full 15 minutes to receive the rewardof a second marshmallow! The experiment wasconducted in many other countries and theresult stayed the same: Two-thirds can’t wait,one-third can.The interesting thing is more in what thepsychologist’s studies revealed during a laterfollow up – the children who had waited, scoredon average higher results, were higher achieversin their chosen field and were all-round moresuccessful and happier individuals!The professor believes this proved his theory thatthe ability to delay gratification is one of the bestindicators of future success.When one is willing to sacrifice a momentarypleasure to benefit a future dream, he is futurefocussed. His vision and long-term ambitioninfluences decisions and actions of today.This requires an understanding of the big pictureand self discipline. Farmers can easily becomeslaves to their long-term ambitions and in sodoing will drive themselves all hours of the dayand night. This sounds impressive, but it ispossible that the price becomes too high – whenthe cost is a working life so full and busy thatthere is little time for friends and family. If weare always looking to our next target, we risknot fully enjoying the present.Risk is the name of the game; limitingthat risk is the rule for survival. Everyfarmer must balance his decisionsbetween lessons learned from timespast, total efficiency in times presentand carefully calculated, astute decisionsregarding trends in times to come andensure that he balances this all with hisother life priorities and loves. Braveheartsaid, “Every man dies. Not every manreally lives!” – How about you? SApril 2013 • www.senwes.co.zaJenny Mathews is a contributor to Senwes Scenario.For more information, send an email tojenjonmat@gmail.com.>

60 ••• DEVELOPING AGRICULTURESuccess through partnershipTHROUGH THE ACTIVE INVOLVEMENT OF AGRIBUSINESSESLIKE SENWES, MUCH CAN BE REALISED AND ACHIEVED IN THEDEVELOPMENT AND GROWTH OF DEVELOPING/EMERGING FARMERSWHO ASPIRE TO BECOME FULLY FLEDGED COMMERCIAL PRODUCERS.> TEXT: JULIAS RAMOHLABIFrans Gaoganediwe (left) and Julias Ramohlabi.>BACKGROUNDFrans Gaoganediwe started his career in 1980 onthe Senwes experimental farm in Ventersdorp as ageneral worker. In 2002 Frans started to farm onhis own when he bought a farm with the assistanceof the Department of Land Affairs as well asthrough a loan from the Land Bank.ASSISTANCE FROM SENWESIn 2003 Frans tried to secure a productionloan from various commercial banks withoutany success, as they were citing that he didnot qualify. In the meantime he was relyingon broiler chickens as a contract growerfor Supreme Chickens.During 2010/2011 Frans approachedSenwes for financial assistance as well astechnical support. In order to consider the creditapplication, a comprehensive farm analysis andplanning had to be done, which in short entailsthe following:• Determine the chemical and physical status ofthe soil through grid sampling and soil mapping.• Evaluation of previous production performanceand the implementation of preventative measures.• Mechanisation planning.• Enterprise planning.• Compiling of a cash crop production plan.• Feasibility study (enterprise and cash flow budgetas well as balance sheet).• Financial needs assessment.• Facilitation of access to grain market.• Assisting the farmer through the production loansapplication process.• Identification and facilitation of training needs.www.senwes.co.za • April 2013

DEVELOPING AGRICULTURE•••61After the completion of all the abovementionedactions by Senwes Agricultural Services incollaboration with Frans, Senwes Credit approveda production loan for Frans, which subsequentlyenabled him to implement his maize production plan.He managed to harvest 7,5 tons/ha under irrigationdespite experiencing difficulties like cable theft.During July 2012 Frans and Julias Ramohlabi,Senwes agronomist, decided on the followingactions to be taken in order to improve the yield to10 tons/ha for the 2012/2013 season:• The Ca levels had to be rectified through the applicationof gypsum lime at a rate of 1 ton/ha,which had to be disked into the soil immediatelyafter application.• Ureum (46%) at 200 kg/ha was broadcasted(pre-plant) and also disked into the soil.• Ripping of the soil at 350 mm deep was doneto break the plough sole layer, seeing as the soilwas discovered to be compacted.• Seedbed was properly prepared through the useof a tine implement with a roller.• At planting the planter was calibrated to plant60 000 plants/ha and apply 200 kg of4:3:4(33) +Zn/ha.• Immediately after planting, pre-emergence herbicidesand insecticides were applied through theuse of a boom sprayer.• After six weeks, 160 kg/ha of urea (46%)was applied.• The crop was insured against hail and fire (normalinsurance).Since Frans has been working with Senwes, herealised that it is crucially important to adhere tothe basic agriculture practices. He confessed thatthis was the first time in his farming career that hewitnessed such a good crop on his farm.FARMER’S ADVICE TO FELLOW FARMERSIt is important for us as emerging commercialfarmers to surround ourselves with people who areskilled and knowledgeable about farming practices.They should also approach companies like Senwesfor resource evaluation and farm planning.April 2013 • www.senwes.co.zaFrans witnessed an excellent crop on his farm afterworking with Senwes.New farmers should also make sure that theiremployees are properly trained to performcertain actions, seeing as it will save them fromunnecessary breakdowns and injuries. SJulias Ramohlabi is an Agronomist at Senwes DevelopingAgriculture. For more information on this articleor the references used, send an email toJulias.Ramohlabi@senwes.co.za or contact himat (018) 464-7156 or 083 314 7579.>

62 ••• AGRI-WENKE3.4.Onvoldoende reën sorg virmoontlike opbrengsverliese5.2.OFSKOON DAAR WYDVERSPREIDENEERSLAE GEDURENDE FEBRUARIEEN MAART OOR DIE WESTELIKEPRODUKSIEGEBIED VOORGEKOM HET,WAS DIT IN DIE MEESTE GEVALLEONVOLDOENDE EN IS DAAR REEDSOESSKADE OOR GROOT GEDEELTESVAN DIE SENWES BEDIENINGSGEBIEDGERAPPORTEER.1. Castuff Sekgala2. Jacques Odendaal3. Izak du Plessis1.4. Gerrit Oosthuizen5. Johan du ToitOorlêgronde wat vir koringproduksiein die Wes- en Sentraal-Vrystaat geoormerk is, isdus baie droog as gevolg van die min reën wat dieafgelope seisoen ontvang is. Daar sal eers goedbesin moet word voordat koring die komendewinterseisoen geplant word. Vroeë aanplanting diekomende somerseisoen kan ook nadelig beïnvloedword. Die waarskynlikheid van genoeg reën virdie res van die somer is skraal. Ten einde dieondergrondse water dus weer op te bou, sal daar na‘n oorlêstelsel vir gronde wat hul daartoe leen omrisiko’s te verlaag, terugbeweeg moet word. Maakseker van die hoeveelheid grondwater voordat landegeplant word en pas ook opbrengsmikpuntstellingsaan indien nodig. Ondersoek die grondprofielop strategiese plekke in die land waar dietradisionele droë en nat dele is deur gate met ‘nhandgrondboor te boor of grondprofielgate te grouom te sien hoe nat die grond is en hoeveel waterdaar is. Hou ook die oorlêlande onkruidvry en diebewerkingsoppervlakte in ‘n goeie toestand, sodatsoveel moontlike reën opgevang kan word envogverliese tot die minimum beperk word.Indien grondontledings nog nie gedoen is nie,is dit nóú ‘n goeie tyd om dit op die oorlêlande enlande wat vroeg gestroop is, te doen, sodat die regtebemestings- en bekalkingsprogramme gevolg kanword. Met ‘n ruitpatroon-grondopname van1 ha - 2 ha, word die raai uit gewasverbouing gehaal.Indien jy ‘n bekalkingsprogram volg of weet dat jougronde kalk benodig, moenie dit onderbreek asgevolg van die huidige swak oesvooruitsigte nie.Indien die volgende seisoen ‘n goeie reënseisoenis, moet daar ‘n goeie oes gestroop word. Kontakjou naaste Senwes insetbemarker of Villagewinkelbestuurdervir ‘n kalkleningsrekening. Doennóú jou kalkbestellings vir aflewering op lande watmet mielies geplant is en wat kalk benodig; tref ook‘n reëling met jou kalkstrooikontrakteur, sodat diekalk direk ná stroop gestrooi kan word vir optimalewerking in die grond.VEEWENKEGedurende Meimaand begin die kalwers te speen.Rat jouself dus vir die bemarkingstyd wat voorlê.Mei is ook ‘n goeie tyd om onproduktiewe koeie teidentifiseer en te bemark. Reël dat dragtigheidstoetsesonder enige versuim gedoen word.Onthou dat met die droogte en gepaardgaandeweidingstekorte, bees- en skaappryse laag gaanbly of selfs verder gaan daal. Bemark dus eerdervroeër as later.Indien jy nog nie in ‘n ordentlike winterlek belêhet nie, begin dadelik. Jou diere sal jou volgendejaar terugbetaal.In die moeilike tye soos wat tans ervaar word,moet die gesondheidsbestuur van die kudde nieagterwee gelaat word nie. Ent nou alle kalwers teen>www.senwes.co.za • April 2013

AGRI-WENKE•••63Clostridiums asook lam- en miltsiekte in. Versejonger as agt maande moet teen Meimaand teenBrucelose (besmetlike misgeboorte) ingeënt word.Die skraagdosis vir kalwers en jaarlikse inentingsvir ouer diere vir Clostridiums sowel as lam- enmiltsiekte moet in Junie gedoen word.BOERDERYBESTUURTen spyte van die baie ooreenkomste tussenverskillende boerdery-eenhede, beskik elkeboerdery-onderneming oor iets unieks wat totstrategiese voordeel aangewend kan word. Dit isderhalwe belangrik dat hierdie uniekheid korrekgeïdentifiseer en verder ontwikkel word.Die potensiële bronne van voordeel wat tot‘n bepaalde posisionele voordeel mag lei eneventueel tot verskeie prestasie-ooreenkomstekan lei, word in Figuur 1 geïllustreer. ‘nBelangrike aspek wat in gedagte gehou moetword, is dat daar deurlopend in die voordeel(uniekheid) geïnvesteer behoort te word, ten eindelangtermynvolhoubaarheid te help verseker.Figuur 1Bronne vanvoordeel• Unieke vaardighede• Bogemiddeldehulpbron(ne)Posisionelevoordeel• Skep superieureklantewaarde• Laer relatiewekoste• Klantsatisfaksie• Lojaliteit• Markaandeel• WinsgewendheidInvesteer wins om voordeel te behouFiguur 2MEDEDINGENDEVOORDEELGeneriese produkteen laer kosteKOSTEVOORDEELPryspremie virunieke produkPrestasieuitkomsDIFFERENSIASIE-VOORDEELDie aard van die mededingende voordeel waaroordie boerdery beskik, word in Figuur 2 uiteengesit.Daar bestaan basies twee breë kategorieë waarindie tipe voordeel verdeel word, naamlik ‘n koste- endifferensiasievoordeel. In die volgende uitgawe gaanons in meer detail na elk van die voordele kyk enApril 2013 • www.senwes.co.zabepaal wanneer dit in die boerdery van toepassinggemaak moet word. SDie artikel is saamgestel deur Johan du Toit, GerritOosthuizen, Izak du Plessis, Castuff Sekgala enJacques Odendaal (Senwes Landboudienste).Skakel hulle by (018) 464-7543vir meer inligting.>

HYDRO HEALTHBig Blue•••– for easier, cleaner water65This 3-in-1 20” Jumbo Big Blue waterpurification system is installed on the main watersupply and purifies the household water up to25 000 litres per day from sediment, rust andvarious chemicals, such as chlorine pesticides aswell as heavy metals like copper, lead and gold.One of the most important benefits of the BigBlue water purifier is that it requires very littlemaintenance, while maintenance cost is alsoextremely affordable.In areas where the water pressure is less than1,5 bar, it is advisable that a booster pump beinstalled to ensure better flow.UV Light optional:The UV light kills 99% of all water-borne bacteriaand it is advisable to include this in order to obtainoptimum results. SMonsanto-produkte en -tegnologie het nog altyd bygedra tot jou sukses. Soos ons chemieseprodukte, ons gevorderde katoen-, groente- en mieliesaad, ons biotegnologie. Ons wil deelwees van jou besigheid en die toekoms met sy vele uitdagings saam met jou aanpak. Uitdagingsingssoos volhoubare landbou saam met uitstekende diens, kwaliteit produkte en rotsvaste waardes. ardeJy kan op Monsanto vertrou ...vir jóú sukses.uppe marketing A06632SSMeer oor Monsanto MaatskappyMonsanto-maatskappy is ’n toonaangewende, globale verskaffer van tegnologiegebaseerde oplossings singsenlandbouprodukte wat die produktiwiteit op die plaas en die kwaliteit van voedsel verbeter. Monsanto nto isdaarop gefokus om die kleinboere sowel as die grootskaalse boere by te staan om meer uit hul grond tekry terwyl hul toenemend die wêreld se natuurlike hulpbronne, soos water en energie, bewaar.Kliënte is welkom om ons kliëntedienslyn te skakel by 011 790-8201 of stuur ’n e-pos aan: customercare.sa@monsanto.com.m.Om meer te wete te kom oor ons besigheid en ons verbintenisse, gaan na: www.monsanto.com. Volg ons bedrywighede op Twitter ter ® bywww.twitter.com/MonsantoCo, op Facebook ® by www.facebook.com/MonsantoCo, of teken in op ons NewsRelease RSS Feed.

66 ••• FOTOKOMPETISIEFoto’s wys hoe kloplandbou se hartSENWES SCENARIO SE KRAAKVARS FOTOKOMPETISIEHET DIE EERSTE SARSIE INSKRYWINGS OPGELEWEREN DIT WAS OPVALLEND OM TE SIEN HOE WYD DIETEMA “KYK HOE KLOP LANDBOU SE HART IN SUID-AFRIKA” GEÏNTERPRETEER IS. HOU STEEDS JOU KAMERABYDERHAND EN STUUR JOU FOTO’S IN VIR DIE VOLGENDEUITGAWE; WIE WEET, DALK STAP JY OOK MET ‘N PRYS WEG!MAARTMAAND-WENNERS:1Geluk aan Louie Esterhuysen van Klerksdorp wie se foto “Huis toe tyd”vir haar ‘n “Basecamp Recliner Chair” gewen het. Die foto is ook as die“People’s choice”-wenner op Facebook aangewys.>www.senwes.co.za • April 2013

FOTOKOMPETISIE•••672Kobie van Aswegen van Bloemfontein se foto“Saam kan ons die pad aandurf na môre” isas naaswenner aangewys.Stuur jou inskrywings naelmarie@infoworks.biz of pos dit aanElmarie Helberg, Infoworks, Postnet Suite 32,Privaatsak X10, Flamwood, 2572.Inskrywings sluit 13 Mei.3In die derde plek is Stacey Viljoenvan Klerksdorp met haar foto“Ons toekoms lê hierin”.Vanjaar se tema is: Kyk hoe kloplandbou se hart in Suid-Afrika. Wenners sal deur‘n paneel van beoordelaars aangewys word en dieeerste drie plekke se foto’s sal in die daaropvolgendeSenwes Scenario gepubliseer word. ‘n “People’schoice”-wenner sal ook op Facebook aangewys word;dit beteken dat die foto wat die meeste “likes” opSenwes se Facebook-blad ontvang, se foto ook inScenario sal verskyn. Hou dus Senwes se Facebookbladhiervoor dop!Die wenner van elke uitgawe sal met ‘n “BasecampRecliner Chair” ter waarde van R650 wegstap en ookna die finaal deurdring, waarna ‘n algehele wennervan 2013/2014 se fotokompetisie tydens NAMPO2014 aangekondig sal word. Die algehele wenner sal‘n naweek by Mmabatho Palms Resort in Mafikengmet komplimente van Rio Casino ontvang.April 2013 • www.senwes.co.zaKOMPETISIEREËLS:1. Die kompetisie is uitsluitlik op amateurfotograwe gemik (duspersone wat nie ‘n inkomste uit fotografie verdien nie).2. Foto’s moet in oorspronklike vorm gestuur word en maggeensins digitaal gemanipuleer, verbeter of bygewerk wees nie.3. Daar is geen beperking op die hoeveelheid foto’s perpersoon wat ingeskryf mag word nie.4. ‘n Deelnemer wat vir twee agtereenvolgende uitgawes aswenner aangewys is, mag nie vir die daaropvolgende uitgaweinskryf nie.5. Die fotograaf moet ‘n fotobyskrif asook sy noemnaam en van,posadres en telefoonnommer/s saam met die foto verskaf.6. Foto’s moet uniek wees en mag nie voorheen in enigeander gedrukte of digitale publikasie gepubliseer wees nie.7. Inskrywings wat ná die afsnytyd ontvang word, sal outomaties indie volgende uitgawe se kompetisie-inskrywings ingesluit word.8. Slegs e-posinskrywings of foto’s wat op CD verskaf word,sal aanvaar word. Die foto’s moet in JPG-formaat wees, niegroter as 3 MG elk nie en nie kleiner as 10 cm x 15 cm nie.Indien foto’s met ‘n filmkamera geneem word, moet dit teen‘n resolusie van 300 dpi geskandeer word.9. Geen selfoonfoto’s sal aanvaar word nie.10. Inskrywings is gratis.11. Die oordeel van die beoordelingspaneel is finaal. Die paneelbestaan uit twee professionele fotograwe en die Redakteurvan Senwes Scenario.12. Senwes Scenario behou die reg voor om foto’s wat onduidelikis of nie aan kompetisiereëls voldoen nie, te diskwalifiseer.13. Deur in te skryf, verstaan deelnemers dat alle inskrywingsdie eiendom van Senwes raak, maar dat erkenning sovermoontlik aan die fotograaf gegee sal word.14. Werknemers van Senwes mag vir die kompetisie inskryf.>

GOED BEGIN ISOES GEWINKoringkultivars vir ’n wenkombinasiePANNAR beskik oor ’n volledige droëland kultivarpakket vir dieVrystaat, asook twee nuwe wenner-besproeiingskultivars.BesproeiingskoringkultivarsPAN 3471 en PAN 3478Behaal groot sukses in kommersiële aanplantings en beskikoor goeie siekte toleransie en graderingseienskappe. Vir diebesproeiingsboer ’n besliste keuse.Saam boer ons vir die toekoms.Prestasie beproefde saadGLOBALE TEGNOLOGIEPLAASLIKE PRESTASIEwww.pannar.cominfoserve@pannar.co.za2013/WHEAT/A/23

VIR DIE SIEL•••69illie BothaDs Willie BothaAs die regter weg isLangenhoven het gesê: Gee virmy die man wat doen wat reg is, as die regter wegis. Wat sê wat waar is, as die duiwel daar is. Wattrou aan sy gewete bly, as hy straf in plaas vanbeloning kry. Ons sou Langenhoven se woorde konopsom met iets soos karakter, integriteit, of, soosdie oumense graag gesê het, inbors. Integriteit is‘n woord wat dikwels maklik gebruik word om ‘nbelangrike eienskap van iemand se persoonlikheidte beklemtoon. Dit het egter ook baie met“integratedness” te doen. Daarmee bedoel ek datdit met die mens se hele wese te doen het. Daaris nie ‘n onderskeid te tref tussen só ‘n persoon sebedoeling en gedrag nie, ‘n persoon se innerlike enuiterlike nie. Covey noem dit kongruensie.Josef is een van die persone in die Bybel watons graag met integriteit assosieer. As tiener hethy gou agtergekom dat die werklikheid veel harderkan wees as die drome wat hy gehad het. Syintegriteit kom sterk na vore wanneer hy nie aandie verleidelikheid van Potifar se vrou toegee nie.April 2013 • www.senwes.co.zaLees Genesis 37 - 50IN KORT• Josef se verhaal is ‘n mooi voorbeeldvan integriteit.• Integriteit en die bewustheid van God setroue liefde gaan nou saam.• Ons is bevoorreg om tydens elke Lydenstydopnuut perspektief op ons eie integriteit te kry.Hy het eenvoudig net gevoel: “Hoe kan ek so ‘nverkeerde ding doen? Ek sal mos teen God sondig.”Sy buitengewone gawe om drome te kan uitlê, wasnie ‘n prestasie wat hy homself toegeëien het nie,want vir die skinker en bakker sê hy: “God ken julledrome se uitleg” en vir die Farao antwoord hy: “Nieek nie! God gee die goeie antwoord vir u.”Josef se vergifnis teenoor sy broers ismerkwaardig. Hulle wou hom doodmaak, maarhy reageer op hulle wraak met kosvoorsiening,vergifnis en liefde. Genesis 45 vertel roerend hoehy homself nie langer voor sy broers in bedwangkon hou nie: “Ek is Josef. Leef Pa werklik nog?” Inhulle doodsangs by sy openbaring, roep hy hullenader: “Kom na my toe! Ek is julle broer Josef. Jullehet my verkoop en ek is Egipte toe gebring. Maarjulle moet nou nie sleg voel of bang wees omdatjulle my verkoop het nie, want God het my voor julleuitgestuur om lewens te red.”Josef is ‘n merkwaardige voorbeeld vanintegriteit, nie omdat hy so goed was nie, maaromdat hy besef het dat God ‘n pad in die lewe methom stap. Dit is God se troue liefde wat telkens virhom perspektief op die hardepad-lewe gebring het.Tydens Lydenstyd word ons eie integriteit ook binnedie perspektief van God se onmeetbare voorsiening,vergifnis en liefde gestel. SDs Willie Botha is van die Nederduitsch Hervormde Gemeente op Lydenburg. Skakel hom by 082 786 3458 ofstuur ‘n e-pos na wbot@absamail.co.za.>

70 ••• PROMOTIONAL ARTICLE: ESKOMUse electricity wiselyon your farmENERGY EXPENSES MAKE UP A SIGNIFICANTPORTION OF A FARM’S BUDGET. ALONG WITHSHRINKING PROFIT MARGINS, INCREASEDCOMPETITION AND RISING TARIFFS, THIS HASLED TO A DRIVE TOWARDS LEGAL, SAFE ANDEFFICIENT POWER USE WITHIN THE SOUTHAFRICAN FARMING COMMUNITY.The lowering of legally acquiredenergy expenditure can help make farms moreprofitable and sustainable, by streamlining the useof energy through technology and behaviour in thefarmhouse, the outbuildings and in the fields.This may be achieved by switching to energyefficient lighting, solar water heating, irrigationequipment and timers as well as drying, heating,ventilation and cooling (HVAC) machinery, while stillmaximising productivity.Says Maboe Maphaka, national sponsor forEskom’s Energy Losses Management Programme(ELP) and champion for Operation Khanyisa:“Ensuring you are a legal, safe and efficient poweruser means accomplishing the same tasks, such aslighting and powering motors, but using less energyto do so in a safe and legal manner.“It is reasonable to assume that a typical farmcould save up to 30% of its energy costs overa short period of time, if the farmer switched toenergy saving equipment. Sadly though, the efficientuse of electricity is not a farmer’s only concern.“When used in the wrong way or abused, it canlead to injuries, death or damage to equipment.Although not all electrocutions are reported, we knowthat illegal or unsafe connections have claimed thelives of 34 South Africans in the past year.“Unfortunately, many of the people who arekilled or injured each year are children living nearelectrical installations. Any life lost is a life toomany,” stresses Maphaka.By following these simple procedures, you canwork safely around electric wires:• Ensure that Eskom has isolated the power supplyif there is a chance of machinery accidentallytouching electrical installations and wires, especiallywhen they are being moved around.• Always be on the lookout for fallen or saggingwires, especially after storms. Do not work tooclose to power pylons and lines.• Treat all power lines as live.• Never spray water hoses at power lines.• Do not touch trees or any material that a powerline could be resting on.• Report illegal and unsafe connections immediately.Over and above the injuries caused and loss of life,Eskom and our municipalities lose millions of randsin potential revenue on an annual basis due toillegal activities.Operation Khanyisa, a national partnershipcampaign, is working tirelessly to mobilise allSouth Africans toward legal, safe and efficientpower use. The campaign targets all electricityusers in the residential, industrial, manufacturing,agricultural and commercial sectors as well asemployees and contractors in the electricityindustry. Partners include Eskom, Proudly SA,>www.senwes.co.za • April 2013

PROMOTIONAL ARTICLE: ESKOM•••71Business Against Crime, Business Unity SA,Primedia’s Crimeline and the South African LocalGovernment Association (SALGA).The detrimental effect that electricity theft hason all sectors of South African society cannot beunderestimated. Agri SA President, Johannes Möller,says that the organisation takes a stance against allforms of crime, including electricity theft.“If individuals in the agricultural sector areengaged in this crime, they receive an unfaircompetitive advantage over law-abiding farmers.Electricity theft is a danger to the economy and tothe development and sustainability of commercialagriculture in South Africa.“It harms the operations of the farmingcommunity, contributes to increasing electricitycosts and impacts on the quality and stability ofelectricity supply,” says Möller.Visitors to NAMPO Harvest Day are encouragedto visit the innovative Operation Khanyisa stand inthe Eskom Hall in order to engage with the expertson legal, safe and efficient power use. Participantswill be invited to enter a competition and spot prizeswill be awarded during the four days. SFeather Hill Spabring familie bymekaar“JY KAN NIE JOU FAMILIE KIES NIE. HULLE IS GODSE GESKENK AAN JOU, NET SOOS JY ‘N GESKENKAAN HULLE IS.” – DESMOND TUTU. FEATHERHILL SPA SE GESKENK AAN DIE WENNER VANHIERDIE UITGAWE IS ‘N ONTSPANNENDE DAGSAAM MET ENIGE FAMILIELID VAN JOU KEUSEBY DIE SPA TER WAARDE VAN R2 046. DIE TWEEWENNERS SAL MET ONDER ANDERE ‘N “HOTSTONE FULL BODY MASSAGE”, ‘N ONTSPANNENDEGESIGBEHANDELING, ‘N VOETBEHANDELING EN ‘NLIGTE MIDDAGETE BEDERF WORD.WENNER MAART 2013Elsa van Deventer van Fochvillehet die behandelingspakket byFeather Hill Spa gewen.Baie geluk!>> SKRYF SÓ INSMS Senwes + Spa + jou naam en van + e-posadresna 31022. Sluitingsdatum: 22 Mei.• Standaard SMS-tariewe geld.www.featherhillspa.com(018) 285-1050 • 073 776 7756Werknemers van Senwes en naaste familie van ‘n Senwes werknemer mag nie inskryf nie • Die wenner sal telefonies in kennis gestel word ensy/haar naam sal in die volgende uitgawe van Senwes Scenario verskyn • Die prys sal na die naaste Senwes Village gestuur word en kan daarafgehaal word • Die prys kan nie vir kontant verruil word nie • Die prystrekking word deur Infoworks Media Publishing in Klerksdorp behartig.April 2013 • www.senwes.co.zaww.swes. s.co.za>

72 ••• IN MY VISIERKoos BarnardTuis in AfrikaEk het deur die Airbus A330-200 se kleinvenstertjie gekyk hoe die landskap ver onder ons inlaslappie-patroon verbyskuif. Die wêreld was plek-plekspierwit, ‘n belofte dat die winterkoue enige oop stukkielyf met mening sou takel sodra ons in Milaan land.Terwyl ek na die digbevolkte landskap staar, hetstukkies hoërskool-geskiedenis oor Italië iewers in mybrein hand opgesteek, gretig om vrae te beantwoordoor die land van die pous en die Renaissance. Ekhet Michelangelo onthou, die Dawid-beeld, frescoskilderye,die Via Apia (daardie groot, outydsehoofweg van die Romeine na Rome toe), gladiatorgevegte,die Coliseum, Nero, die rolprent Ben Huren Venesië se waterstrate met gondels. Natuurlikkon die kind in my nie anders as om Asterix en Obelixook in herinnering te roep nie. Ai, die twee het daremaltyd die Romeine lekker afgeknou!Ek was vir die eerste keer in my lewe op pad ommy voete in hierdie historiese land te plant. Hullesê mos alle paaie lei na Rome, maar dis nie dieroete wat ons sou volg nie. Van Milaan af sou ons‘n bussie neem, iets soortgelyk aan die taxi’s watons maar al te goed hier in Suid-Afrika ken. En ja,die Italianers bestuur soos half-malles; ons taxi’s salmoet uithaal om hulle ‘n go te gee!Ons finale bestemming was die ou stad vanBrescia en ‘n vallei daar naby, Val Trompia, waarnadikwels as The Valley of the Guns verwys word.Ystererts is van die vroegste tye af daar ontgin endie Val Trompiane het wapens en veral kanonlope virdie Venesiërs, wat die gebied beheer het, vervaardig.Val Trompia huisves natuurlik ‘n dorp en tot vandagtoe nog ‘n hele aantal wapenfabrieke. Na ramingis daar steeds oor die 40 wapenvervaardigers in enrondom hierdie 30 km-lange vallei. Daar is bekendes,soos byvoorbeeld die reus Beretta asook Tanfoglio,Davide Pederzoli, Antonio Zoli, Battista Rizzini, Faustien dan name wat heeltemal volksvreemd aan my is,waaronder Pieta, Falco, Heka en Chaippa.Tydens ons tweedaagse besoek het ‘n nuwewêreld vir my oopgegaan. Die Italianers is passievoloor vuurwapens en veral haelgewere, want dit isgrootliks waarmee hulle in hierdie digbevolkte landjiejag. Na raming is daar 850 000 geregistreerdejagters in dié land teenoor Suid-Afrika se nagenoeg200 000. Ek het pronkhaelgewere hanteer, selfs ‘n>paar koeëlgewere – die meeste natuurlik breekneksowel as bo-en-onder dubbels, wat baie gewild virwildevarkjag is. Ons het ons vergaap aan die mooistegraveer- en inlegwerk op aksies, alles deur plaaslikemeesters aangebring. Een spesifieke geweer segraveerwerk asook die keramiek- en goud-inlegwerkop die aksie alleen het €27 000 gekos. Natuurlikvervaardig die spaghetti-eters ook gewere wat meersakpas vir Jan Alleman is. Die kwaliteit van diegoedkoper gewere is egter ook goed, baie goed.Vir my was dit insiggewend om uit te vind datItalië meer bied as net die geskiedenisdinge watonderwysers in my kop probeer inprent het. Ek het ookgeleer dat dit Hollywoodrolprente is wat jou laat glo datItalianers grootliks spaghetti en allerlei ander pastaseet. Eintlik lê hulle weg aan ‘n wye verskeidenheiddisse, waarvan sommiges ongelooflik lekker is. Wit-,bruin- en volkoringbrood soos ons dit ken, is bykansglad nie beskikbaar nie en hulle koffie is…wel,moersleg vir my. Dit is hoofsaaklik espresso, waarvanmos net ‘n halwe mondjievol op ‘n keer bedien word.Die sneeu, die Italiaanse kos en veral The Valleyof the Guns was ‘n belewenis, maar ek het ‘n vaeongemak in my voel posvat namate ons meer tydin die skadu’s van die Alpe deurgebring het. Diehantering van al daardie mooi roere en die byt vandie winterlug het my haastig gemaak om die stof,ek bedoel sneeu, van dié geïndustrialiseerde, hoogsontwikkelde land van my voete af te skud.Ek het na Afrika begin verlang, my Afrika watop so baie plekke nog rou en ongesofistikeerdonder die suiderson kniel. Ek wou ‘n koedoe seskor blaf in ‘n digte rivierloop hoor, naguiltjies watsoebat-soebat maat soek en rooibekfisante watdie son vroegoggend kwetterend uitdaag om dienagskadu’s te verjaag. Ek sou veel eerder, met mygehawende Mauser oor my skouer, die sweet uit myoë wou vee in die rooi Kalahari as om met ‘n fancybreeknekdubbel ‘n aangejaagde Europese wildevarkte skiet. Dan het ek my ook doodverlang na die reukvan ‘n bosveldvuur…En my koffieketel wat sagwegglim in die lig van die dansende vlamme. SKoos Barnard is ‘n voltydse jagskrywer.www.senwes.co.za • April 2013

Wanneer dit bygroei kom, moetjy groot dink …uppe marketing A07122/SSDeur samewerking waar ons kennis en idees uitruil, streef ons voortdurend daarna om aanjou innoverende, kwaliteit oplossings te bied. Sodoende kan jy en jou gewasse jul vollepotensiaal behaal. BASF bied jou, as produsent, die voordeel van globale kundigheid indiverse industrieë. Terselfdertyd kry jy toegang tot wêreldklas innovasie en wetenskap,want … as produsent, is jy die middelpunt van ons bestaan; is jou volhoubare sukses ookons sukses.BASF - Bereik jou volle potensiaal.BASF Suid-Afrika (Edms) Bpk Sestiendestraat 852, Midrand, 1685Posbus 2801, Halfweghuis, 1685 Tel: +27 11 203 2400 Faks: +27 11 203 2461