Het weer in de Alpen - NKBV

Het weer inde AlpenPraktische weerkunde voor bergsporters1

Workshop‘weerkunde in de bergen’Breng de theorie in de praktijk!Kijk voor data en locaties op www.bergsportreizen.nlBeter de bergen in met de NKBVStart jouw avontuur met een NKBV workshop! De NKBV heeft een ruim aanbod aan workshopsin Nederland en het buitenland waaronder GPS & oriëntatie, bergwandelen, weerkunde,klettersteig, trailrunning, mountainbiken, ijsklimmen en boulderen. Bekijk het volledige aanboden schrijf je in op www.bergsportreizen.nl2

VoorwoordHet weer speelt op bergtochten een grote rol. Het is natuurlijk veel leukerom met mooi weer op de top te staan en van het uitzicht te genieten danom met regen en mist geen hand voor ogen te zien. Uiteindelijk is het weerin de Alpen een van de doorslaggevende factoren voor het veilig maken vanbergtochten. In de bergen is niets zo veranderlijk als het weer. Bewolkingontneemt in de bergen snel het zicht waardoor men weersomslagen slechtziet aankomen. Dat dit tot gevaarlijke situaties kan leiden spreekt voor zich.Bij de passage van een koufront kan regen zomaar overgaan in sneeuw, ookmidden in de zomer. En onschuldig ogende wolken kunnen uitgroeien tot eengevaarlijk warmte-onweer, gepaard met bliksem, hevige regen en hagel. Wiehet weer leert inschatten en op de voortekenen let, kan weersomslagen zienaankomen en er tijdig op reageren.Deze brochure geeft uitleg over diverse aspecten van het weer, zoalswolken, fronten en de weerkaart, en behandelt typische weerssituaties inde Alpen. Het weer in de Alpen wijkt vaak af van het weer in Nederland.Wolken ontwikkelen zich anders en de ligging van bergketens beïnvloedtluchtstromingen en weersverschijnselen.Achter in deze brochure is een lijst opgenomen met telefoonnummers enwebsites van weerdiensten in de diverse Alpenlanden en een handige lijst metmeteorologische begrippen in diverse talen.3

Op de Bishorn in Wallis: een wolkendeken in het dal duidt op de aanwezigheid van een inversie.4

Inhoud03 Voorwoord06 Wat is het weer?07 Wolken10 Weersatellieten en radar11 De weerkaart12 Typische Weerssituatiesin het Alpengebied18 Bise19 stuwing en Föhn23 Hogedrukgebied24 Vlakke drukverdeling28 Weerberichten enweerdiensten30 Begrippenlijst13 WestcirculatieColofonTekst: Henk Filippo en Nander WeverRedactie: Henk FilippoVormgeving: Tot en met ontwerpenFotografie: Nander Wever en MeteoSchweizBron: Bundesamt für Meteorologie und Klimatologie MeteoSchweizOp- en aanmerkingen en suggesties ter verbeteringvan deze uitgave kun je sturen aan:Koninklijke NKBVPostbus 2253440 AE WoerdenBezoekadres: Houttuinlaan 16-A, WoerdenT 0348 - 40 95 21F 0348 - 40 95 34I www.nkbv.nl / www.bergsportreizen.nl / www.bergsportverzekering.nlE info@nkbv.nl / info@bergsportreizen.nl© 2012 Koninklijke NKBVAlle rechten voorbehouden. Niets van deze uitgave magverveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel vandruk, microfilm, fotokopie, magnetische of digitale media, plaatsingop websites of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaandeschriftelijke toestemming van de uitgever.Eerste uitgave 20125

Wat is het weer?De grote motor van het weer op aarde is de zon. Erbereikt veel meer zonnestraling de evenaar dan de polen.Er moet dus continu energie van de evenaar naar depolen worden getransporteerd, om te voorkomen datde evenaar steeds warmer en de polen steeds kouderworden.Omdat de aarde een bol is die ronddraait, wordt ditenergietransport een gecompliceerd proces, waarbijallerlei wervelingen en luchtstromingen ontstaan.Een van de belangrijkste effecten is dat er een scherpbegrensd scheidingsvlak tussen warme en koude luchtontstaat (het zogenaamde polair front). Dit frontomspant de aardbol en slingert tussen ongeveer de40ste en 60ste breedtegraad. Op ongeveer 10 km hoogteveroorzaakt dit scheidingsvlak een sterke luchtstromingvan west naar oost. De windsnelheden kunnen oplopentot wel 300 km/u. Deze band met hoge windsnelhedenwordt de straalstroom genoemd en is de drijvendekracht achter het weer in Europa. De straalstroom heeftnamelijk de neiging te gaan slingeren als een rivier.Daarbij wordt het polair front instabiel. De luchtdruk aande grond gaat dalen, de warme en koude lucht draaienin elkaar en er ontstaat een lagedrukgebied met eenwarmte- en koufront. De lagedrukgebieden bewegen metde straalstroom mee van west naar oost. Ten noordenen zuiden van de straalstroom vinden we zones waar deluchtdruk hoger is. In deze hogedrukgebieden daalt delucht en lossen eventuele wolken op.6

WolkenIn de bergen is de bewolking de belangrijksteinformatiebron die ons iets vertelt over de heersendeweerssituatie. Daarom is het belangrijk te weten hoewolken ontstaan en zich ontwikkelen.Wolken ontstaan als lucht afkoelt. Koude lucht kannamelijk minder waterdamp bevatten dan warme lucht.Afkoelende lucht raakt verzadigd met waterdamp,dat gaat condenseren op microscopisch kleine, in delucht zwevende, condensatiekernen (stofdeeltjes, roetetc.). Hierbij ontstaan minuscule waterdruppeltjes, diezichtbaar worden als een wolk. Bij lage temperaturenbevriezen de druppeltjes tot ijskristallen. Wolken bestaandoorgaans uit een mix van deze waterdruppeltjes enijskristallen.Neerslag ontstaat wanneer ijskristallen uitgroeien totsneeuwkristallen, die door hun zwaarte beginnen tevallen. Bij het vallen door warme luchtlagen smeltendeze en ontstaan regendruppels. Typische ‘regenwolken’zijn nimbostratus (langdurige regen) en cumulonimbus(onweerswolk).Er zijn 4 belangrijke manieren waarop lucht kanafkoelen en wolken worden gevormd:• Opstijgende lucht door het botsen van verschillendeluchtsoorten bij de zogenaamde kou- enwarmtefronten.• Afkoelen van luchttijdens nachtelijkeuitstraling, dat totmistvorming leidt.warme luchtkoude lucht• Tegen een gebergte wordt de aanstromendelucht gedwongen op te stijgen en er vormt zichstuwingbewolking.• Opstijgende lucht doorconvectie (opstijgenvan warme luchtbellen)als gevolg van zonneinstraling.7

Hoge bewolkingHoge bewolking bevindt zichop circa 5 tot 7 km hoogte. Debewolking is wit en heeft geengrijze schaduw. De zon schijnter nog makkelijk doorheen.CirrocumulusCirrocumulus is eenonopvallende, fijne wolk. Hijbestaat uit kleine, geribbeldeplukjes wolken die eenregelmatig patroon vormen.CirrusCirrus bestaat uit wittevegen, vlekken of banden(windveren). Typisch is hetvezelige of harige uiterlijk.Soms heeft cirrus eenzijdeachtige glans.CirrostratusDe cirrostratus is eendoorschijnende wittewolkensluier, die er zowelvezelig als glad uit kanziet. Een duidelijk kenmerkvan cirrostratus zijn dehaloverschijnselen, die somste zien zijn. Dit zijn optischeverschijnselen in de vormvan ringen rond de zon ofde maan.MiddelbarebewolkingMiddelbare bewolking bevindtzich op ongeveer 3 tot 5km hoogte. De bewolkingvertoont grijstinten doorschaduwwerking. Somsverdwijnt de zon achter debewolking.AltocumulusAltocumulus heeft veelverschijningsvormen. Bestaanze uit plukjes wolken ineen regelmatig patroon,dan worden ze ook welschapenwolken genoemd.In de bergen is vaak ookaltocumulus te zien diede vorm van een golf oflens heeft (altocumuluslenticularis).AltostratusDe altostratus is een egalediffuse grijze wolkenlaag,die de hemel geheelof gedeeltelijk bedekt.Altostratus kan soms zodun zijn dat de zon doorde wolken heen nog teherkennen is.Lage bewolkingLage bewolking bevindt zichtussen het aardoppervlaken circa 0-2 km hoogte. Dewolken vertonen grijstintenen zonlicht komt er moeilijkdoorheen. Als de wolken tothet aardoppervlak reiken, is ersprake van mist.StratocumulusDe stratocumulus heeft het uiterlijkvan platte stapelwolken, terwijl zetegelijkertijd uitgestrekte wolkenveldenvormen. De wolkenflarden zijn groterdan altocumulus, maar vaak is debovenlucht nog goed te zien.StratusStratus is een grijzewolkenlaag met eendiffuse ondergrens, waaruitlichte neerslag kan vallen.Stratuswolken bevinden zichdicht bij het aardoppervlak.Wanneer stratus tot de grondreikt spreken we van mist. Inde Alpen komt stratus vooralin de winter voor en wordtHochnebel genoemd.8

7 km6 km5 kmNimbostratusDe nimbostratus is een echteregenwolk. Hij ziet er uit alseen uitgestrekte, grijze envaak donkere wolkenlaag meteen onscherpe basis, waaruitaanhoudend regen of sneeuwvalt.4 km3 km2 kmCumulusCumuli, of ‘stapelwolken’,zijn dichte wolken metscherpe omtrekken, die zichontwikkelen in verticalerichting in de vorm vankoepels of torens, waarvanhet helder witte bovenstedeel op bloemkool lijkt. Deondergrens van de wolkenis relatief donker en vrijwelhorizontaal.9CumulonimbusDe cumulonimbus is eenmassieve, dichte wolk vanaanzienlijke verticale omvang,waarbij de bovenkant kanuitgroeien tot de vorm vaneen aambeeld. Het aambeeldbestaat uit fijne ijskristallenen kan makkelijk verwardworden met cirrostratus ofaltostratus bewolking. Decumulonimbus is een typischeonweerswolk en veroorzaaktintensieve neerslag,windstoten en bliksem.1 km0 km

Weersatellietenen radarEen paar keer per uur maken weersatellieten foto’svan de aarde, onder andere in het zichtbaar licht eninfrarood bereik. De foto’s in het zichtbare licht zijn infeite ‘normale’ foto’s van de aarde. Hierop is overdaghet aardoppervlak en de bewolking te zien, maar in denacht is het donker en zie je niets. Daarom worden ooksatellietbeelden gemaakt in het infrarode bereik, die infeite de temperatuur laten zien. Wolken op grote hoogteboven het aardoppervlak zijn erg koud en daardoor goedop infraroodbeelden te onderscheiden. Een belangrijkverschil is dat op zichtbaar licht satellietbeelden vooraldikke bewolking is te zien (fronten en buienwolken),terwijl op infraroodbeelden voornamelijk koudebewolking goed te zien is, zoals dunne sluierbewolking,fronten en toppen van buienwolken.Behalve weersatellieten houden ook weerradars of‘buienradars’ het weer in de gaten. Een weerradar iseen speciaal instrument dat vanaf een aantal locatiesin de Alpen radiopulsen uitzendt. Afhankelijk vande gebruikte golflengte worden deze radarpulsen inmeerdere of mindere mate door verschillende objectengereflecteerd (echo’s). Bij de weerradar is de golflengtezo gekozen, dat alleen neerslagdeeltjes (regen, sneeuw,hagel), maar geen wolkendeeltjes (waterdruppeltjes,ijskristallen) worden weergegeven. Met behulp van deweerradar kunnen op deze manier neerslaggebiedenworden aangegeven. Hoe groter de neerslagdeeltjes, hoesterker de echo’s. Uit de sterkte van de echo’s wordt deneerslagintensiteit berekend in mm regen per uur, enweergegeven op een landkaart.Afbeelding van de buienradar:Regenbuien trekken van westnaar oost over Zwitserland.© Meteo Schweiz10

De weerkaartWeerkaarten geven een overzicht van de weerssituatieover een groot gebied (bv. Europa), waarophogedrukgebieden met een «H», lagedrukgebieden meteen «L» worden weergegeven en belangrijke hulplijnen alsisobaren en fronten worden getrokken.Isobaren zijn lijnen van gelijke luchtdruk en worden metvaste afstanden van bijvoorbeeld 5 hPa (hectopascal= de eenheid van luchtdruk) op de kaart ingetekend.De fronten, die de grens vormen tussen verschillendeluchtmassa’s worden met lijnen weergegeven. Koufrontenworden aangegeven met driehoekjes, warmtefronten methalve bolletjes. Occlusies, de samensmelting van beidefronten, worden met afwisselende driehoekjes en bolletjesingetekend. De symbolen staan altijd ingetekend aan dekant waar het front heen trekt.Aan de hand van de ligging en de afstand tussen deisobaren kan men op de weerkaart veel aflezen over dewindrichting en -sterkte. De lucht stroomt parallel aande isobaren, op het noordelijk halfrond met de klok meerond een hogedrukgebied en tegen de klok in rond eenlagedrukgebied. De lucht wordt hierbij als gevolg van dewrijving met het aardoppervlak iets afgebogen richtinghet lagedrukgebied. In gebergten verstoren de bergen deluchtstroming vaak, zodat de windrichting kan afwijkenvan wat in de weerkaart is ingetekend.Weerkaart. Een lagedrukgebied met bijbehorendfrontensysteem ligt bij IJsland. Boven Scandinavië ende Atlantische Oceaan ligt een hogedrukgebied.koude luchtwarme luchtWarmtefrontkoude luchtwarme luchtDe windsnelheid hangt af van het luchtdrukverschil enis af te leiden uit de afstand tussen de isobaren. Hoekleiner de afstand tussen de isobaren, hoe groter dewindsnelheid.KoufrontFronten en wolkenmassa’s verplaatsen zich over de aardemet een gemiddelde afstand van ongeveer 1000 km peretmaal. Een vuistregel hierbij is dat fronten die parallelaan isobaren liggen zeer langzaam voortbewegen, terwijlfronten die loodrecht op de isobaren staan juist snelvoorttrekken.Hogedrukgebied en lagedrukgebied11

Typische weerssituatiesin het AlpengebiedAfhankelijk van de ligging van de straalstroom en de hoge- en lage luchtdrukgebieden ontstaanverschillende stromingspatronen of ´circulatietypen´, met een bijbehorende windstroming, -sterkteen richting. Deze circulatietypen veroorzaken in de Alpen elk hun eigen typische, telkens ongeveervergelijkbare weerssituatie, soms met grote regionale verschillen.noordelijke stuwingbisewestcirculatienoord-föhnzuid-föhnzuid-föhnWe onderscheiden de volgende weerssituaties:• Westcirculatiep. 13Bij situaties met geringe luchtdrukverschillen treedtslechts een zwakke horizontale luchtstroming op enonderscheiden we:• Bise (oostelijke stroming)p.18• Hogedruksituatiep. 22• Noordelijke stuwing en zuid-föhnp.19• Vlakke drukverdelingp. 2412

WestcirculatieTijdens een westcirculatie stroomt onder invloed vaneen westelijke hoogtestroming (straalstroom) vochtigelucht vanaf de Atlantische Oceaan naar Europa. Zowel inNederland als in de Alpen komt westenwind veelvuldigvoor. In een krachtige westcirculatie trekken de depressiesen de daarbij behorende warmte- en koufronten in hoogtempo van west naar oost over de Alpen. De frontenvolgen elkaar met tussenafstanden van 1 tot 2 dagenop. Westenwindsituaties kunnen meerdere dagen, somslanger dan een week aanhouden en treden vooral optussen herfst en voorjaar. Het is een wisselvallige enonbetrouwbare weerssituatie: warmtefrontbewolking,gevolgd door regen, opklaringen, weer opnieuw regen bijde passage van het koufront, enzovoorts.Boven weerkaartje westcirculatieOnder satellietbeeld van een lagedrukgebied metbijbehorend frontensysteem over West-Europa13

Het weer in een westenwindsituatie is vooral aan denoordzijde van de Alpen erg onbetrouwbaar. Aan dezuidkant van de Alpen kan het weer dan nog redelijkgunstig zijn, afhankelijk van hoe ver het hogedrukgebiedboven de Middellandse Zee naar het noorden. InZwitserse en Oostenrijkse weerberichten wordtregelmatig een totaal verschillend weerbeeld voor denoord- en zuidkant van de Alpen gegeven: ‘Regenschauerim Norden, Alpensüdseite teilweise sonnig…’ Het betreftdoorgaans een westenwindsituatie. Het loont in zo’ngeval om naar zuidelijker oorden te verkassen!De satellietfoto laat een volledig ontwikkeldlagedrukgebied boven West-Europa zien. Aan hetwarmtefront stijgen warme luchtmassa’s over koudelucht en verdringt op deze manier de koude lucht. Inde warme sector (zone tussen warmfront en koufront)lost de bewolking met toenemende afstand tot hetlagedrukgebied steeds meer op. Aan de westkant vanhet warmtefront bevindt zich het koufront, dat hier dewarme lucht weer verdringt. Te zien is dat de wolkenbandaan het koufront duidelijk smaller is dan bij hetwarmtefront. In de zomer vindt op dit front de vormingvan onweerswolken plaats. In de frisse polaire luchtachter het koufront vormen zich overdag stapelwolken.Het warmtefront ontstaat altijd aan de oostkant van hetlagedrukgebied, het koufront aan de westkant. Omdathet koufront sneller beweegt dan het warmtefront, haalthet koufront op een zeker moment het warmtefront in.De twee fronten smelten samen en dit noemen we eenocclusie. Een occlusie heeft de eigenschappen van zowelhet warmte- als het koufront. Vaak is bij de naderingvan een occlusie de typische warmtefrontbewolking tezien, gevolgd door gelijkmatige neerslag uit nimbostratuswelke soms zonder tussenpauze overgaat in buiigeneerslag, typisch voor het koufront.Warmtefront• Ontstaat doordat de lichte, warme lucht langzaamover de koude lucht opglijdt.• Het opglijden van de warme lucht is een rustig,gelijkmatig proces.• Achtereenvolgens ontstaan cirrostratus, altostratusen nimbostratus.• Uit nimbostratus (en soms ook altostratus), valtgelijkmatige neerslag (niet buiig)• Bij passage van het front stopt de neerslag, stijgt detemperatuur en we komen in de warme lucht terecht.Koufront• Ontstaat doordat de zware koude lucht onder dewarme lucht stroomt.• De warme lucht wordt snel omhoog gestuwd, omplaats te maken voor de koude lucht.• De opstuwing van de warme lucht veroorzaaktconvectieve bewolking, zoals cirrocumulus,altocumulus en cumulonimbus.• In de cumulonimbuswolken ontstaan zwareonweersbuien, met soms hagel en windstoten.• Tijdens de passage van het koufront komt koudelucht binnen. Vaak verandert ook de windrichting enneemt de windsterkte snel toe.• Na het koufront kan het snel opklaren. De lucht ishelder, maar ook vaak onstabiel en er ontstaan nogenkele buien achter het koufront.14

Sterk verticaal ontwikkelde Altocumulus Lenticularisbewolking tijdens een föhnsituatie in Prättigau, Zwitserland.15

cirrusPassage van lagedrukgebied met bijbehorendfrontensysteemDe opbouw van een frontale depressie met bijbehorendfrontensysteem (ook wel ‘storing’ genoemd) kent eenkarakteristieke structuur, waarin bewolking, neerslagen wind in een bepaalde vaste volgorde optreden. Inhet ideale geval kunnen bij een frontale depressie devolgende stadia worden herkend:Doordat het koufront zich van te voren nauwelijksaankondigt en zich plotseling manifesteert is dit eenserieus gevaar voor de bergsporter. Iedere zomer weerworden ervaren wandelaars en alpinisten verrast doorplotseling opkomend slecht weer (meestal een koufront),en gebeuren er ongelukken met slecht uitgerustebergsporters.1. De nadering van een warmtefront2. De doorgang van het warmtefront3. De warme sector4. De doorgang van het koufrontDoor de regelmatige opbouw van de wolkenformaties,kondigt een warmtefront zich al vele uren voor dewerkelijke doorgang aan. Een oplettende bergsporter metenig weerinzicht kan dus tijdig maatregelen nemen, enhoort niet verrast te zijn wanneer het begint te regenenof sneeuwen.Gevaren voor de bergsport• De bergen zijn verscholen in wolken,regen of mist.• Sterke windstoten.• Bliksem en hevige neerslag bij plotselinglosbrekend onweer (bij koufront).• Snelle afkoeling na de passage van eenkoufront; sneeuw, hagel en verijsde rotsen(ook ’s zomers).Op de weerkaart zijn de voor een frontensysteem typische wolkensoorten en hun verdeling weergegeven. Degroene zone vertegenwoordigt het regengebied. De cijfers 1 t/m 8 op deze kaart komen overeen met de foto’svan de hemel tijdens de passage van een frontensysteem.cirrostratusaltostratusnimbostratuscumulus1873265416

15Het koufront volgt dewarme sector vanuithet westen op, en kenteen veel onstuimigerverloop.Van het westen uit opkomende cirrusbewolking kondigt hetnaderende warmtefront aan. De cirrus verdicht zich geleidelijktot cirrostratusbewolking. Soms ontstaat een kring (halo) rondde zon. Bij snel bewegende fronten kan het al na enkele urengaan regenen, maar bij een tragere weersontwikkeling duurthet de hele dag voor de hemel met cirrus is bedekt en kan hetnog 1 a 2 dagen duren voor het begint te regenen.2De wolkenlaag wordt dikker en haar ondergrens daalt. Geleidelijkgaat de zon schuilt achter de bewolking en voltrekt zich deovergang naar altostratus. De bewolking wordt grijs. De ondergrensvan de bewolking daalt verder en lichte neerslag begint.3De altostratus gaat tenslotte over in nimbostratus. De neerslagwordt heviger en houdt meerdere uren aan. Aan de wind kunje inschatten hoe lang het blijft regenen. Staat er een flinkewind, dan zal de regen in 3 a 4 uur overtrekken, maar waaithet nauwelijks dan kan de regen langer aanhouden. Het zichtis tijdens de doorgang van een warmtefront slecht en de luchtis bedekt met lage flarden stratuswolken.4Na de doorgang van het warmfront neemt de neerslag af,wordt de hemel lichter en stijgt de temperatuur. We bevindenons nu in de zogenaamde ‘warme sector’. Stratocumulusveldentrekken over de hemel.In het westen vormen zich op het scheidingsvlak van warmeen koude lucht grote cumulus wolken die uitgroeien totcumulonimbuswolken.6Na relatief korte tijd is de hemel bedekt. Door de krachtigestijgstromen langs het front ontstaan zware buien metonweer (frontaal onweer) en treden er sterke windstotenop tijdens de doorgang van het koufront. De temperatuurdaalt flink. In de Alpen sneeuwt het op grote hoogte (ook ’szomers).7De wind draait van zuidwest naar noordwest en na dedoorgang van een koufront klaart het weer meestal snel open is het zicht erg goed. De frisse polaire lucht achter hetkoufront is onstabiel van opbouw en er vormen zich overdagcumuluswolken. Zonnige perioden kunnen afgewisseldworden met (onweers)buien.8Tegen de avond, of bij de nadering van een zogenaamdtussenhoog (een kleinschalig hogedrukgebied tussentwee lagedrukgebieden) vervlakken de cumuluswolken enveranderen ze in stratocumulus banken, die geleidelijk aanoplossen.17

BiseBisestroming in ZwitserlandIn de Alpen wordt de wind die optreedt wanneercontinentale lucht vanuit het oosten naar de Alpenstroomt Bise genoemd. Een hogedrukgebied ligt hierbijten noorden of noordwesten van de Alpen. Frontentrekken langs de noordrand van dit hogedrukgebiedover Scandinavië naar het oosten, zonder het weer in deAlpen te beïnvloeden. Boven de Middellandse Zee ligt eenlagedrukgebied. Voor een goed ontwikkelde Bisestromingis het nodig dat het hoge- en lagedrukgebied dicht bijelkaar liggen en er dus veel wind staat.Bise kan in de hele Alpen voorkomen, maar is vooralsterk op plaatsen waar de lucht tussen bergketenswordt samengeperst. In Zwitserland kan de Bisehoge windsnelheden ontwikkelen in het zogenoemde‘Mittelland’, het gebied tussen de Jura en de Alpen.Rond de Alpentoppen is de sterkte van de Bise meestalgering. ’s Zomers is de uit het oosten aanstromende luchtdroog en heerst in het hele Alpengebied mooi weer metaangename temperaturen.In de winter bestaat de Bise echter uit aanzienlijkvochtigere lucht. Boven het laagland aan de noordkantvan de Alpen en in de grotere Alpendalen vormt zicheen 500 tot 2000 meter dik neveldek van vochtigelucht, die aan de bovenkant wordt afgesloten door eeninversielaag, waarin de temperatuur toeneemt mettoenemende hoogte. Menging met de bovenliggendewarmere en droge lucht wordt door de inversielaagtegengegaan, waardoor de typische “Hochnebel”ontstaat van stratusbewolking met een scherpebovengrens. Het Zwitserse Mittelland en de groteAlpendalen liggen daarbij onder een wolkenzee, waarde hoge Alpentoppen boven uitsteken in een stralendblauwe hemel. Bij zwakke Bise ligt de bovengrens rond1000 m, bij een sterke Bise kan de bovengrens oplopentot 2000 m hoogte. In het voorjaar en de herfst lost dehoognevel in de loop van de dag op. In de winter is dezonne-instraling te gering en blijft het neveldek de heledag gesloten.“Unten grau, oben blau”. Hochnebel, gezien vanuithet skigebied Kleinwalsertal.Gevaren voor de bergsport• Sterke wind en windstoten mogelijk aan denoordkant van de Alpen• In de winter neveldek en slecht zicht in debergdalen tot 1000 à 2000 m hoogte18

Stuwing en FöhnEen van de meest opvallende meteorologischeverschijnselen in een gebergte is het Stuwings/föhneffect. Dit treedt op wanneer de lucht dwars op de Alpentoestroomt en wordt gedwongen over het gebergte testijgen (stuwing). Aan de andere kant van het gebergtedaalt de lucht en spreken we van Föhn. Bij stuwing/föhn treden aanzienlijke verschillen op in bewolking entemperatuur aan beide zijden van de Alpen.Het effect van stuwing/föhn is het grootst wanneerde lucht dwars op het gebergte af stroomt. Weonderscheiden zuid-föhn(gecombineerd met zuidelijkestuwing) en noord-föhn (gecombineerd met noordelijkestuwing), waarbij de lucht respectievelijk uit het zuiden(föhn aan de noordkant van de Alpen) of uit het noordenstroomt (föhn aan de zuidkant van de Alpen). Eenwestelijke stroming veroorzaakt nauwelijks stuwing/föhneffect, omdat de Alpen vanuit het westen gezien erg smalzijn en slechts een klein opstakel vormen.Zuid-föhnBelangrijkste voorwaarde voor het ontstaan van zuidföhnis een zuidelijke hoogtestroming over de Alpen.De weerkaart toont in deze situatie een karakteristiekbeeld: een lagedrukgebied boven Noord-Frankrijk ofWeerkaartje zuidelijke stuwingEngeland en een hogedrukgebied boven Noord-Italië. Eenbijbehorende depressie nadert vanuit het westen. Doorde windrichtingen rondom hoge- en lagedrukgebiedenontstaat dan een zuidelijke stroming over de Alpen.Bij de zuid-föhn (Südföhn) vindt de opstuwing aande zuidkant van de Alpen plaats. Daar wordt dezesituatie daarom ook wel Südstau (zuidelijke stuwing)genoemd. De van het zuiden aanstromende vochtigeMiddellandse Zeelucht stijgt tegen de zuidhellingen van deAlpenhoofdkam en koelt af. Er ontstaat stuwingsbewolkingmet een bovengrens tussen de 4000 en 6000 m hoogte.Door de permanente aanvoer van vochtige lucht verdichtde bewolking en gaat het regenen. Ten zuiden van deSchematische weergave van zuidelijke stuwing, met föhn aan de noordkant van de Alpen. Bij een noordelijkestuwing is het weerbeeld precies omgekeerd, stuwingsbewolking aan de noordkant en föhn aan de zuidkant.föhnvensterföhnmuurstuwingsbewolkingzuidkantnoordkant19

Alpenkam heerst zeer slecht weer met langdurige regen.De ondergrens van de bewolking ligt hierbij dicht boven dedalbodem. Aan de stuwingszijde en rond de bergkammenheerst er vaak een stormachtige, koude wind.Aan de noordkant van de Alpenkam lost de dalendebewolking snel op, ontstaat een warme valwind, en kanmen tegen de bergkammen een markante wolkenrandwaarnemen, de föhnmuur (Duits: Föhnmauer). Dedalende lucht ten noorden van de Alpenkam wordtdaarbij warmer en droger. De temperatuur aan denoordzijde van de Alpen kan hierdoor soms wel 10 tot20 °C hoger zijn dan aan de zuidkant van de Alpen. Ditwordt veroorzaakt doordat de opstijgende vochtige luchtminder snel afkoelt dan de dalende droge lucht opwarmt.Door de föhnwind wordt de bewolking boven deVooralpen en aan de voet van de bergen opgelosten ontstaat zeer droge en heldere lucht. Zo ontstaateen wolkenloos gebied, een zogenaamd föhnvenster(Föhnloch). In de bergdalen worden soms windstoten vanmeer dan 120 km/h gemeten en op de bergtoppen komenzelfs windsnelheden boven 150 km/h voor.Altocumulus Lenticularis, Föhnvisjes boven de Ortler.De zuid-föhn kan enkele dagen aanhouden, maar is tocheen onbetrouwbaar weertype, omdat het plotseling kanverdwijnen. Sterke zuid-föhnsituaties ontstaan vooralbij een uit het westen naderend koufront. De omslagvan föhnwind naar de koufrontpassage kan zeer abruptzijn. Typisch voor deze situatie is dat in de westelijkeAlpen de föhnwind de bewolking van het naderendefront niet meer kan oplossen, zodat de hemel bedektraakt en het gaat regenen. Tegelijkertijd neemt in deOost-Alpen de föhn in sterkte toe, waarbij het onbewolktweer blijft, tot het koufront passeert. Een föhnsituatietreedt vooral op in het voor- en najaar. In de winter kandoor de temperatuurstijging als gevolg van föhn hetlawinegevaar sterk toenemen.Een föhnmuur tijdens een zuidföhn, op de grens vanZwitserland en Italië (boven de Breithorn)Bij föhn zie je vaak karakteristieke lensvormigeföhnwolken (altocumulus lenticularis), die op grotehoogte ontstaan in de zuidelijke luchtstroming aande lijzijde van de bergen. Deze wolken worden doorhun karakteristieke vorm ‘viswolken’ genoemd (Duits:Föhnfische). De wolken blijven als het ware op hun plaatshangen en zitten ‘vastgeplakt’ aan de stroomopwaartsgelegen bergketen. Ze ontstaan doordat de lucht bij hetpasseren van een bergketen in een golfbeweging raakt.In de stijgende delen van de golf groeien de wolken aanen in de dalende gebieden lossen de wolken weer op. Eenaantal uur voor het invallen van de föhn ziet men somsboven de bergdalen al föhnvissen ontstaan.20

sterk op. De opwarmende lucht lost de bewolking open er ontstaan zeer heldere luchten. Omdat aan dezuidkant van de Alpen vooral de föhn merkbaar is, wordtdeze weerssituatie daar vaak noordföhn in plaats vannoordstau genoemd. De noord-föhn stroomt af en toedoor tot in de Povlakte, in een enkel geval zelfs tot deGolf van Genua.De scheiding tussen Stau (links) en Föhn (rechts)boven de Theodulpass, Zermatt, Zwitserland tijdenszuidföhn.Een verschil met de zuidföhn is dat tijdens de noordföhndoorgaans koudere lucht over de Alpen stroomt,die bovendien minder neerslag veroorzaakt. De lucht dievanaf de Noordzee wordt aangevoerd heeft onderwegal veel vocht verloren voordat deze lucht bij de Alpenaankomt. Een zuidföhn veroorzaakt meer neerslag, omdatde relatief warme Middellandse Zee veel dichter bij deAlpen ligt dan de Noordzee.Noord-föhnTegenhanger van de warme zuidföhn is de noord-föhn(gecombineerd met noordstau). Het centrum van eenhogedrukgebied ligt hierbij ten westen van Zwitserlanden er stroomt koude lucht uit het Noordzeegebied tegende Alpen. De bewoners ten noorden van de Alpen sprekendoorgaans van Nordstau (noordelijke stuwing), omdatze alleen het stuwingseffect merken. Verder naar hetzuiden (Tessin) spreekt men wel weer van noord-föhn. Deverschijnselen van de noord-föhn zijn vergelijkbaar metdie van de zuidföhn, maar dan vanuit de tegengestelderichting (uit het noorden).Bij noord-föhn ligt het stuwinggebied boven denoordzijde van de Alpen, en hangt er een wolkendektegen de Alpenkam. Vooral in de winter is de wind bovende bergtoppen ijzig koud. De grootste hoeveelhedenneerslag vallen bij deze weersituatie in de oostelijke delenvan de Alpennoordzijde. De neerslag is echter niet zointensief als bij een zuidelijke stuwing aan de zuidkantvan de Alpen.Aan de zuidkant van de Alpenkam heerst föhn: de luchtstroomt als een waterval de diepe bergdalen in en warmtDe noord-föhn is minder actief in West-Zwitserland danin Oost-Zwitserland of Oostenrijk, omdat in het westende invloed van het hogedrukgebied sterker is. Meestalvolgt er na noord-föhn een weersverbetering wanneerhet hogedrukgebied vanuit het westen nadert. Wanneerhogedrukgebieden zich maar langzaam verplaatsen kande noord-föhn soms lang stand houden, tot wel een oftwee weken.Gevaren voor de bergsport• Grote delen van de Alpen bevinden zich in dewolken.• Langdurige neerslag, bij zuidföhn aan dezuidkant van de Alpen, bij noordstau vooral inhet oosten aan de noordkant van de Alpen. Inwinter langdurige sneeuwval en lawinegevaar.• In de bergen zeer sterke wind, vooral aande föhnzijde. In de winter omvangrijkesneeuwverplaatsingen en lawinegevaar.• In het voorjaar bij zuidföhn doortemperatuurstijging sterke toename van hetlawinegevaar.21

HogedrukDe weerkaart laat een hogedrukgebied zien waarvan hetcentrum net ten westen van Zwitserland ligt. Vanwegede geringe luchtdrukverschillen is de luchtstroming inhet hogedrukgebied zeer zwak. De lagedrukgebieden metbijbehorende frontensystemen trekken vanuit de AtlantischeOceaan rond het hoog naar Noord-Europa, zonderhet weer in de Alpen te beïnvloeden. In een hogedrukgebiedvinden grootschalige dalende luchtbewegingenplaats. Dit heeft een gunstige invloed op het weer omdatde dalende lucht geleidelijk wordt opgewarmd, waardoorde vochtigheid afneemt en de bewolking oplost.zijn de berg- en dalwind lokale winden die optreden tengevolge van de dagelijkse gang van de temperatuur.De bergwind is een koude wind en waait ‘s avonds en ‘snachts vanaf de bergen naar het dal. Hij ontstaat tijdensheldere nachten met weinig wind. ’s Nachts koelt delucht boven de berghellingen sterker af dan de lucht opgelijke hoogte boven het dal. De koudere lucht is zwaarderen glijdt langs de berghellingen naar beneden. Op diemanier ontstaat er een koude luchtstroming vanaf deberghellingen naar het dal.Weerkaartje van een hogedruksituatieDe dalwind is een warme wind, die overdag vanuit hetdal bergopwaarts waait. Hij ontstaat doordat de luchtaan de grond in het dal overdag door de zon sterkerwordt verwarmd dan de lucht daarboven. De warmelucht stijgt op langs de berghellingen. Vaak neemtoverdag in de loop van de middag de luchtvochtigheidtoe en zie je stapelwolken verschijnen. Geholpen door destijgende luchtbewegingen van de dalwind, kunnen zemet name boven de bergtoppen uitgroeien tot onweerswolken(warmte-onweer). De onweerswolken lossen bijdit weertype in de loop van de avond weer op.Bij een hogedrukgebied boven de Alpen is het doorgaansmooi en stabiel weer. Vooral in de zomer komt dezesituatie veelvuldig voor, waarbij het hogedrukgebied zichlangzaam verplaatst en de periode van mooi weer meerderedagen (tot enkele weken!) kan aanhouden. In de bergenis het bij een hogedruksituatie zowel in de zomer als in dewinter mooi weer. In de laagvlakten aan de noordkant vande Alpen zijn de seizoensverschillen echter aanzienlijk: Inde zomer heerst in de laagvlakte bij hogedruk mooi weer,inde winter bedekken mistvelden het gebied veelvuldig.Berg- en dalwindKenmerkend voor een hogedruksituatie is het dagelijks optredenvan dalwinden (overdag) en bergwinden (’s nachts).Net als de land- en zeewind, die we in Nederland kennen,MistveldZowel in de zomer als in de winter koelen bij deze situatiehet aardoppervlak en de luchtlagen boven de bodem‘s nachts sterk af. Dit gebeurt vooral in de dalen omdatalle koude (en dus zwaardere) lucht van de bergen naarbeneden stroomt. Er vormen zich in het dal uitgestrektemist- en nevelvelden. Meestal is de zon sterk genoeg omde mistvelden op te lossen tijdens de ochtenduren. Maarvan november tot januari gebeurt dit overdag niet altijden kan de mist de hele dag blijven bestaan. Dit wordt danHochnebel genoemd. De bovengrens van de Hochnebelligt tussen de 1000 en 2000 meter hoogte.Gevaren voor de bergsport• Het ontstaan van warmte-onweer.22

Mist in het dal is een typisch verschijnsel dat hoort bij hogedruksituaties.23

Vlakkedrukverdelingen onweerBij een gelijkmatige druksituatie is er geen scherpeverdeling van hoge- en lagedrukgebieden in West- enMidden-Europa, op de weerkaart te herkennen aande grote afstanden tussen de isobaren. De vlakkedrukverdeling is een typische zomersituatie, waarbij dehorizontale luchtbewegingen gering zijn. In tegenstellingtot een hogedruksituatie ontbreekt de daling van delucht, waardoor er makkelijker stapelwolken kunnenontstaan. ’s Zomers is het dan vaak zwoel en vochtigweer, waaruit uiteindelijk in de loop van de dagonweersbuien ontstaan (warmte-onweer).Weerkaartje vlakke drukverdelingWarmte-onweer ontstaat door het snel opstijgen vanwarme lucht en is ‘s zomers een lokaal verschijnsel alsgevolg van intensieve zonnestraling. Ook de dalwindhelpt bij het creëren van stijgende luchtbewegingen. ’sOchtends rond zonsopgang is soms al wat altocumulusbewolking te zien. Dit wijst op vocht in de lucht. Zodrade zon krachtiger is, verdwijnen deze wolken vaaken is het een paar uur onbewolkt. Dan ontstaan deeerste stapelwolken, die langzaam maar zeker steedshoger uitgroeien. Voor het ontstaan en uitgroeienvan stapelwolken is het belangrijk dat de atmosfeeronstabiel is opgebouwd. Hierdoor worden de stijgendeluchtbewegingen (veroorzaakt door opwarming vanhet aardoppervlak) versterkt. Als de atmosfeer stabiel isopgebouwd, dan worden stijgende luchtbewegingen juistafgeremd. De stapelwolken blijven plat en groeien vrijwelniet uit.Daarom is het in dit soort weerssituaties belangrijk omde ontwikkeling van stapelwolken goed in de gaten tehouden. Uiteindelijk kunnen stapelwolken uitgroeientot cumulonimbuswolken (onweerswolken). Op grotehoogte bevriezen de waterdruppels in de wolken enontstaan ijskristallen. Daardoor krijgt de wolk aande bovenkant een vezelachtig, uitgerafeld uiterlijk.Wanneer de ijskristallen door de wolk beginnen tevallen ontstaat neerslag (hagel, regen), begeleid doorbliksem. Als de wolk nog verder doorgroeit, ontstaat detypische aambeeldvorm aan de bovenkant van de wolk(cumulonimbus capillatus).Een warmte-onweer treedt meestal in de late namiddagop, duurt doorgaans 1 à 2 uur, waarna de wolkenoplossen en de zon weer gaat schijnen. Wees vooralalert wanneer het weerbericht een toename van deonweersactiviteit meldt, het broeierig warm is, het’s ochtends al nevelig is, en je een snelle groei zietvan stapelwolken. Omdat warmte-onweer een lokaalverschijnsel is en vaak op vaste tijden optreedt, loonthet de moeite ernaar te informeren bij een plaatselijkehuttenwaard.24

Onschuldige stapelwolken(cumulus humilis) boven hetSaastal, Wallis, Zwitserland.Uitgroeinde stapelwolken bovenPrättigau, Zwitserland. De scherpeomranding van de stapelwolkenop de voorgrond laat zien datdeze stapelwolk nog in eenbeginstadium is en vooral uitwaterdruppeltjes bestaat. Destapelwolk op de achtergrondbegint al in het volwassen stadiumte komen, waarin er bovenin destapelwolk ijskristallen ontstaan.Dit is te zien aan de vagere randenvan de wolk.Cumulonimbuswolk.Een volgroeide onweersbui, meteen karakteristiek aambeeld aande top van de wolk.25

Warmte-onweer, frontaal onweer enonweersstoringVoor bergsporters is het van belang het onweer dat inzo’n situatie kan ontstaan (warmte-onweer) te kunnenonderscheiden van het heftige onweer dat optreedt bij depassage van een koufront (frontaal onweer). Het warmteonweeris onderdeel van het dagelijkse ritme, duurthooguit enkele uren en is de volgende dag weer over.Het frontale onweer brengt een heftige weersomslagteweeg; wachten op beter weer heeft geen zin. Het isin zo’n situatie het beste zo snel mogelijk af te dalen.Behalve het onweer op het koufront en het warmte-onweer, is er ook nog de zogenaamde onweersstoring.Onweersstoringen zijn grote onweerscomplexen die vaakontstaan aan de voorzijde van een koufront. De energievoor de onweersbuien komt uit de zonne-instralinggedurende de dag, terwijl het naderend koufront zorgtvoor extra onstabiliteit. Deze combinatie kan dan in deloop van de dag tot zeer zware onweersbuien leiden. Eentypische situatie voor dit weertype is een lagedrukgebiedop de Atlantische Oceaan met een bijbehorend koufrontdat vanuit het westen nadert. De onweersstoring kantot enkele honderden kilometers (!) voor het koufrontuit ontstaan en soms passeert het koufront vervolgenszelfs zonder noemenswaardige activiteit. Een typischweerbericht bij onweersstoringen luidt: “Im Vorfeldeiner Kaltfront kommen teils kräftige Regenschauer undGewitter auf.” Soms wordt in het weerbericht de termonweersstoring gebruikt. Dit type onweersbuien lijkenwat betreft karakter sterk op koufrontonweer en behorentot de zwaarste onweersbuien die kunnen optreden.Een koufront nadert vanuit het westen.Kaudergrat, Oostenrijk.Wat te doen bij onweer?Wanneer er risico op blikseminslag is, zijn er vaakalarmtekens, waar je onmiddellijk op dient te reageren: erhebben zich enorme onweerswolken ontwikkeld, de windtrekt flink aan, het begint te regenen of hagelen, de luchtwordt elektrisch geladen (haren worden statisch, metalenvoorwerpen gaan knetteren of vonken) en de bliksemslaat vlakbij in! Verlaat onmiddellijk toppen, kammen enandere hoge punten en vermijd staalkabels, masten vanskiliften, prikkeldraad en waterlopen. Aan de voet vanrotswanden voldoende afstand tot de rotsen houden(i.v.m. vallende stenen). Als je al midden in het onweer zit,probeer dan eventuele stokken en pickel een flink eindvan je vandaan te leggen, op een vlakke plek een hurkzitaan te nemen, op een isolerende laag te gaan zitten(rugzak, matje) en je voeten tegen elkaar te houden.Typisch voorbeeld van een warmte-onweer. Eengeisoleerde onweersbui boven Davos, Zwitserland.Gevaren voor de bergsport• Bliksem en hevige neerslag bij plotselinglosbrekend onweer.• Snelle afkoeling, windstoten, mist, hagel.26

Een onschuldige stapelwolk rond de Dom in het Saastal, Zwitserland.27

Weerbericht enweerdienstenOnderstaand vind je de belangrijkste telefoonnummers en internetadressenvan de weerdiensten in de Alpenlanden.DuitslandInternet: www.dwd.de (Deutsche Wetterdienst, officieel weerbericht)Telefoon: zie www.dwd.de kontakt 0900-Servicewettervorhersage Südbayern 0900-11164 24Alpenwetter 0900-11160 11zugspitzwetter 0900-11160 12FrankrijkInternet: france.meteofrance.com (Meteo France, officieel weerbericht)www.meteo-chamonix.org (specialistisch bergweerberichtFranse Noordalpen)http://geo.hmg.inpg.fr/mto/mto38.shtml (specialistischbergweerbericht Franse Noordalpen)Telefoon: 3250 (Meteo France)ItaliëInternet:www.meteoam.it (Servizio Meteorologico: officieel weerbericht)www.tempoitalia.itwww.regione.vda.it/territorio/centrofunzionale/meteo/default_e.asp (Aostadal)www.provinz.bz.it/wetter/home.asp (Südtirol)OostenrijkInternet: www.zamg.ac.at/ (Zentralanstalt für Meteorologie undgeodynamik, officieel weerbericht))http://wetter.orf.at/oes/Telefoon: www.zamg.ac.at produkte thema wettervorhersage vorhersageprodukte wetterphon:Tirol 0900 91 1566 08Vorarlberg 0900 91 1566 10alpinwetter 0900 91 1566 12gesamtalpen 0900 91 1566 80Bergwetter 0900 91 1566 8128

ZwitserlandInternet: www.meteoschweiz.ch (MeteoSchweiz, officieel weerbericht))www.meteoschweiz.ch/gefahren (weerwaarschuwingen voorwind, regen, sneeuw, lawines, dooi, gladheid, vorst, hitte enbosbrandgevaar).Telefoon: Zwitsers weerbericht: 162Vanuit het buitenland: +41 848 800 162alpenweerbericht: 0900 162 138SMS voor het weerbericht: stuur het woord «METEO D» aan nummer 162Extra weersinformatie:www.knmi.nl/waarschuwingen_en_verwachtingen/weerkaarten.phpWeerkaarten voor de komende 3 dagen.www.meteocentrale.chAutomatisch gegenereerde weersinformatie op basis van weermodellen.Weerbericht per plaats op te vragen. Naast tekst ook pictogrammen engrafieken.www.sat24.nlSatellietfoto’s, met een speciale zoom voor het Alpengebied (zowel infraroodals zichtbaar licht foto’s).www.meteox.nlEuropese buienradar. Buienradars uit een aantal landen. Omdat opdit moment Italiaanse, Zwitserse en Oostenrijkse radars niet wordenmeegenomen, is de kwaliteit voor deze landen slecht. Vooral geschikt voorFrankrijk en noordwest Zwitserland.www.meteoalarm.euGespecialiseerde verwachting voor extreem weer en Europeseweerwaarschuwingen (storm, onweer en bijbehorende verschijnselen).www.wetterzentrale.deUitgebreide verzameling weermodellen, weergegevens (voor de expert).29

BegrippenlijstDeze begrippenlijst kan je helpenbij het lezen en begrijpen vanweerberichten in andere talen. Devertalingen zijn zo gekozen, datze aansluiten bij termen die vaakgebruikt worden in weerberichten.De vertalingen kunnen enigzinsafwijken van vertalingen uitwoordenboeken.Nederlandsweerweersverwachtinghogedrukgebiedrug van hogedruklagedrukgebiedtrog (luchtdrukverlaging)storingwarmtefrontkoufrontocclussiestromingstraalstroomföhn(wind)stuwing/stuwingsneerslagmooi weerwisselvallig/veranderlijkweersverbeteringluchtmassa/luchtsoortwarmzacht/mildfriskoudvorst/vriezenonstabiel/onstabiliteit (lucht)onweers/stormachtig, drukkendvochtigdroognulgradengrensneerslagdruppelsregenmotregenhagelsneeuwsneeuwvalsneeuwvalgrenssneeuwgrensnevel (zicht > 1km)mist (zicht

Frans Duits Italiaanstemps/météo Wetter tempo/meteoprévisions wettervorhersage previsionianticyclone Hoch(druckgebiet) alta pressionecrête anticyclonique keil/Zwischenhoch fascia di alta pressionedépression tief(druckgebiet) bassa pressionetalweg/creux barométrique trog saccatura/fascia depressionariaperturbation störung sistema perturbato/perturbazionefront chaud warmfront fronte caldofront froid kaltfront fronte freddofront occlus/occlusion okklusion fronte occlusocourant Strömung afflussocourant jet Höheströmung corrente a gettoeffet de foehn Föhn favoniosoulèvement orographique Stau staubeau temps schönwetter bel tempotemps instable/changeant/variable veränderlich/wechselhaft tempo variabileamélioration wetterberuhigung miglioramentomasse d’air luftmasse ariachaud warm caldodouce/doux mild miltfrais kühl frescofroid kalt freddogelée Frost gelainstable instabil geschichtete Luftmasse instabile/instabilità atmosfericaorageuse/orageux gewitterhaft/Gewitterneigung temporali/tempo tempestosohumide feuchte Luft umidasec/sans précipitations trocken asciuttoisotherme zéro degré nullgradgrenze soglia dello zero termicoprécipitation Niederschlag precipitazionegouttes Tropfen goccepluie Regen pioggiacrachin/bruine Nieselregen piovigginegrêle Hagel grandineneige Schnee nevechutes de neige schneefall nevicatalimite des chutes de neige schneefallgrenze limite delle nevicatelimite d’enneigement schneegrenze limite dell’innevamentobrume dunst foschiabrouillard nebel nebbiaaverse schauer rovescioorage gewitter temporale(coup de) foudre Blitz fulmineavalanche Lawine valangaciel Himmel cielociel dégagé/ciel clair klar/wolkenlos cielo più sereno31

Daarom ben je lid van de NKBVNog geen lid?Ga naarwww.nkbv.nl/AanmeldenBeter de bergen in met de nkbvDe 55.000 leden van de NKBV delen een passie met elkaar: de liefde voor de bergen, hethele jaar door, een leven lang. Als lid van de NKBV heb je veel voordelen. Zo krijg je kortingin meer dan 2.000 hutten in de Alpen, ben je met de voordelige NKBV-bergsportverzekeringverzekerd als je wandelt, klimt of skiet en ontvang je 5x per jaar het prachtige magazineHoogtelijn. Daarnaast helpt de NKBV jou om op een goede en veilige manier de bergsportte beoefenen met cursussen en bergsportreizen, maar ook met actueel veiligheids- enmateriaaladvies. Passie voor bergsport begint bij de NKBV. Daarom ben je lid!