Untitled - Marleen De Jong Teksten

de Tarwewijk?de Tarwewijk!

Ten geleideDe Tarwewijk is een probleemwijk, een ‘veiligheidsrisicogebied’ op Zuid. Een wijk die,na jarenlange inzet van zo’n beetje alle denkbare middelen, de innoveerders blijft uitdagentot de strijd ter verbetering van de leefomstandigheden; fysiek, sociaal en mentaal.Die strijd wordt gevoerd met de beproefde wapens van de systematici: regels, procedures,orde en geld. Het lijkt soms op vechten tegen de Bierkaai.Tussen de strijdenden beweegt zich sinds het Pact op Zuid in 2006 van start ging, ook iemanddie, hoewel in hetzelfde kamp, een onorthodoxe strategie volgt. Zonder af te doenaan het belang van beleid, overlegstructuren en subsidies, vult cultureel ondernemerEric Dullaert die ambtelijke waaier van oplossingen aan met een eigen instrumentarium.Daarin gaat het om dingen als empathie, persoonlijke betrokkenheid, mensen, menselijkemaat en contact.De strijdwijze die Dullaert in Tarwewijk hanteert (‘maar je moet niet vergeten te schakelennaar de systeemwereld!’) vindt ondersteuning in de inzichten van prof. dr. Gabriëlvan den Brink, verbonden aan de Tilburgse School voor Politiek en Bestuur. In een artikelvoor de uitgave ‘Lessen uit de wijkenaanpak’ (Ministerie van VROM) voert Van denBrink aan, dat de gebruikelijke systeemgerichte oplossingen in aandachtswijken onvoldoendezijn. Beleid en uitvoering zijn verweven met protocollen, kaders en verantwoording.Maar het woord ‘liefde’ lees je niet terug in beleidsnota’s en uitvoeringsplannen,terwijl het daar wel om draait. Zonder liefde gaan mensen niet met je mee, zonder eenserieuze betrokkenheid kan het verschil niet worden gemaakt.Prof. dr. Gabriël van den Brink:‘Best persons maken het verschil,óók in de Tarwewijk’Volgens Van den Brink moet liefde, samen met fors optreden waar dat nodig is, hetvertrekpunt zijn van al ons handelen. Het vraagt om een betrouwbaar partnerschap metoverheid en professionals en om commitment voor lange tijd. Maar dat is in strijd metons systeem dat op snelle, efficiënte resultaten op korte termijn is gericht en waar eenlange termijn visie regelmatig ontbreekt.Het vraagt bovendien, zegt Van den Brink, om een ander soort professionals. Die moetenin staat zijn doelgerichtheid te combineren met empathie en het leggen van relatiesmet bewoners. Het huidige opdrachtgever- en opdrachtnemerschap is gericht op verantwoording,dekking en afrekening. Professionals durven steeds minder risico’s te nemen,ook omdat het voor hen lastig is om het effect van hun handelen in cijfers en statistiekenweer te geven. Maar er zijn, zegt Van den Brink, wel degelijk mensen die over hungrenzen - en die van hun organisatie - heen kunnen kijken en die betrokkenheid combinerenmet doelmatigheid. Deze ‘best persons’ maken het verschil voor de aandachtswijken,of zij nu ambtenaar, welzijnswerker of leraar zijn.Vind die best persons, zegt Van den Brink, en geef ze vrijheid van handelen. Erken henook in wat zij doen, zodat hun talent en kwaliteiten behouden blijven voor de mensendie hun hulp het hardst nodig hebben.

Basisscholen inde TarwewijkHoe beter een kind zich identificeert met de eigenschool en de positieve elementen uit de eigenwijk, hoe meer kans op een stevige ontwikkelingvan dat kind. Veel kinderen in de Tarwewijkkomen nauwelijks hun straat uit. Ze weten nognet hoe ze van huis naar school moeten lopen,maar daar blijft het vaak bij. Op straat spelen isniet goed mogelijk.De cultuurimpuls voor de basisscholen draagtbij aan betere identificatiemogelijkheden met dewijk.Met kleurboeken, waarin kinderen metillustraties over de Tarwewijk werken. En meteen eigen schriftomslag voor elke school. Hetidee is dat kinderen trots kunnen zijn op hunschool en hun wijk. Ze raken meer betrokken.De kleurboeken met daarop een logo voorde Tarwewijk zijn zo’n succes dat die nu ookspontaan gebruikt worden bij de taal- eninburgeringscursussen voor ouders. Daarmeeontstaat voor ouders ook meer binding met debasisschool van hun kind.Het zijn allemaal maar voorbeelden. Waar hetom gaat is de filosofie dat kinderen tussen 6 en12 jaar meer positieve aandacht krijgen voorhun leefomgeving. Ze bezoeken de maquette(zie elders) en weten hun huis en school daaropte vinden. Ze profiteren van de kindvriendelijkeroute met Campus Tarwewijk (zie ook elders).Zo ontstaan rond de basisscholen allerleidwarsverbanden met hetzelfde doel: kindereneen thuis geven in de wijk.Basisschool De Akker had in het voorjaar van2010 een projectweek over de wijk, met eengrote presentatie. Ook deze projectweek zorgtvoor meer binding met de Tarwewijk en iszeker voor herhaling vatbaar, ook op de anderebasisscholen in de Tarwewijk.** Inmiddels verschenen: ‘Meer wijk met Atelier Tarwewijk,10 tips voor basisscholen’ van Ansjel-Art.

Een jongen uit groep 8 zegt:‘Ik kwam tijdens dit project op plekken inde wijk waar ik nog nooit was geweest. Spannend!’Stoffel Boot, directeur van basisschool De Akker, over de projectweek:‘Het was eengroot succes. De kinderen leerden veel van dit project. Ze kunnen nubijvoorbeeld benoemen wat ze mooi of lelijk vinden in de wijk, enwaarom. Ze kijken nu echt met andere ogen. Het was een verrassing datze het Art Woonhotel als icoon van de wijk beschouwen. Ze hebben eenbetere kijk op hun eigen wijk en ze hebben er ook meer gevoel voor.De samenwerking met het Historisch Museum Rotterdam was ookbelangrijk. Ze krijgen meer idee over hun persoonlijke geschiedenis.’

TarwewijktafelsAls kroon op het werk van de renovatie van de Millinxbuurt staat sinds 2003 buurtgebouwhet Millinxparkhuis middenin de buurt. Een ruim en licht gebouw met daarin een prachtigekeuken. Eric Dullaert gebruikt deze keuken als ontmoetingsplek voor diverse groepen. Zowelwijkbewoners als wijkbezoekers kunnen zich hier scharen rond een gezamenlijk bereidemaaltijd.Het is een andere, ongedwongen manier om met elkaar te spreken over de wijk. Eten is in elkecultuur een uitgesproken gelegenheid tot ontmoeting en uitwisseling. Aan tafel hoor je water onder mensen leeft. Het is voor de deelnemers ook een ontdekkingsreis langs de smakenen exotische keukengebruiken van hun buren of wijkgenoten. Ze konden daarvan wel ietsvermoeden maar wisten er nooit het fijne van.De opzet van Tarwewijktafels is dat iedere wijkbewoner, die met een stel anderen opdeze manier aan tafel wil, dat kan doen. Tot dusver zijn er al heel wat afleveringen van deTarwewijktafels geweest. Voor bewoners, voor jongeren, voor ouderen, voor studenten, voorpolitici, voor ambtenaren. En dan liefst die groepen ook nog door elkaar heen, om tot eenvruchtbare uitwisseling van gedachten te komen.In 2008 was er een apart onderdeel van dit project met jongeren die maaltijden kookten voorouderen in de wijk, met het oog op leeftijdsintegratie. Het was daarnaast een mogelijkheid devaak wat vereenzaamde medewijkbewoners uit hun isolement te halen. De jongeren, die viade scholen waren benaderd, genoten ervan. Dit projectonderdeel verdient absoluut navolgingen is op zoek naar een ‘trekker’.

Eric Dullaert:‘Bij elk project kijk ik vanzelfsprekend of er mensenrondlopen die bij een volgende gelegenheid het voortouw kunnennemen. Die er blijk van geven een klein project te kunnen trekkenof voortzetten. Zo moet die hele betrokkenheid zich als eenolievlek uitbreiden.’De Tarwewijktafels hebben hun succesvoor een groot deel te danken aan debasisscholen als voedingsbodem voorveel initiatieven. Waar ouders op schoolmet elkaar kennis hebben gemaaktis een volgende stap dat zij sameniets ondernemen. In feite blijkt elkecultuurimpuls die mensen samenbrengttot nieuwe impulsen te leiden. Als45 vrouwen van niet-Nederlandseafkomst samen hun inburgeringscursushebben afgerond kunnen zij het planopvatten een sportclub te beginnen.Een volgende activiteit zou danTarwewijktafels kunnen zijn.

KindvriendelijkerouteAl sinds de jaren negentig bestaat het idee om in deTarwewijk een verkeersluwe route te maken die deverschillende buurten van de Tarwewijk met elkaarverbindt: Campus Tarwewijk. Alle bewoners, maar vooralschoolgaande kinderen, kunnen zich via deze route op een veilige manier doorde wijk begeven. De route loopt via parken, parkjes en plantsoenen, langsspeeltuinen en basisscholen. Gemarkeerde lantarenpalen wijzen de weg.Campus Tarwewijk is niet alleen een zo groen mogelijke route, hetis ook een functioneel pad. Bij wijze van spreken heb je het in deTarwewijk over vijf ‘dorpjes’: de Mijnkintbuurt, Gaesvlietbuurt,Tarwebuurt, Verschoorbuurt en Millinxbuurt. Bewoners komennauwelijks buiten de eigen grenzen, ze ervaren de Tarwewijk als geheel niet echtals hun wijk. De Campusroute kan bijdragen aan het opheffen van de grenzen dieafbreuk doen aan het Tarwewijkgevoel. Het is een letterlijke verbetering van desamenhang in de wijk. Zonder dat kan geen identiteit – wijkbewustzijn – ontstaan.En wat zou je je druk maken om een wijk waarmee je je niet identificeert?

Langs de route van Campus Tarwewijk verschijnen hoe langer hoemeer opgeknapte of nieuwe speel- en sportplekken voor kinderen.De allerjongsten krijgen dicht bij huis een veilig speelplekje. En ook oudere kinderenmoeten niet te ver van huis kunnen spelen en sporten. Verkeersveiligheid en veiligoversteken zijn steeds de rode draad die de plekken aan elkaar verbindt.Het concreet uitvoeren van Campus Tarwewijk begon in 2001 en moet klaar zijn in 2013. Eerste resultatenzijn al te zien bij het Mijnsherenplein-West, het plein bij basisschool de Sonnenvanck, het basketbalveldaan de Blankenburgstraat-Zwartewaalstraat en later ook het plein van de Elout van Soeterwoudeschoolen de speeltuin aan het Moerkerkeplein.Piet van Namen, gebiedsmanager Tarwewijk voor deelgemeente Charlois:‘Campus Tarwewijkbetekent een aanzienlijke verbetering van kwaliteit en aantrekkelijkheid vande buitenruimte. Het is een omvangrijk en complex project dat heel veel geldkost. Als zaken al een tijdje geleden gerealiseerd zijn, zoals de oversteekplaatsop de Mijnsherenlaan, zijn ze al zo vanzelfsprekend geworden. Je zou bijnavergeten dat dit ook onderdeel is van de Campus. De uitvoering is in eenstroomversnelling gekomen door de WWI-gelden. De verdienste van EricDullaert is dat hij zaken zichtbaar maakt en meedenkt over de identiteit van dewijk, met Campus Tarwewijk als cultuurdrager. Hij weet verbindingen te leggen.Hij betrok bijvoorbeeld via de scholen kinderen bij de Campus. Zij hebbenmeegedacht over de inrichting van de Campus. Dat is een zeer waardevolletoevoeging.’

MaquetteDennis Lausberg, regiodirecteur Charlois van Woonstad Rotterdam:‘De contacten van Eric Dullaert in deTarwewijk maken zichtbaar dat er veel creatieve bewoners in de wijk zijn. In eerste instantiedacht ik dat kunst en cultuur niet zo sterk leven in de Tarwewijk. Maar er blijken toch heel watkunstenaars te wonen. Inmiddels gaat het om veel bredere verbindingen met bewoners. Hetbijzondere aan die grote maquette vind ik dat die mensen buiten hun eigen domein laat reizen.Dit tastbare beeld van de wijk helpt om over de grenzen van je eigen buurtje te kijken. Er zijnkinderen mee bezig geweest om te helpen bij het maken van de maquette. Via die kinderenbereik je de ouders. De maquette is een aanleiding om op een eenvoudige manier in gesprekte komen over de wijk. Het is een leuke en goede aanzet. Geen conceptdenken, maar echt ietsconcreets.’Waarom is in het digitale tijdperk nogeen maquette nodig? En waarom zo’ngrote? Omdat het voor de belevingvan wijkbewoners veel beter is iets tehebben dat tastbaar overzicht geeft. Voorkinderen wordt duidelijker in welke straatzij wonen, waar hun school staat, hoe dewijk eruit ziet. En voor oudere bewonersis het een model waarbij ze geen leesbrilnodig hebben om iets te zien. Ze kunnenhet aanraken. En op zichzelf helpen deafmetingen ervan te beseffen dat het nietniks is wat er met hun wijk gebeurt. Watanders veel kans zou lopen een abstractiete blijven, maakt de maquette voor debewoners heel concreet.Het is ook een dynamische maquette. Datbetekent dat elke verandering in de wijkmeteen ook op de maquette te zien is. Hijgeeft daarmee de actuele stand van zakenin het vernieuwingsproces aan.Voor de vormgeving van het wijkmodel(schaal 1:200) is de programmamanagercultuurimpulsen naar kunstenares Monavan Vlijmen en stedenbouw-kundigeNynke Jelles gestapt. De maquette heefteen vaste plek aan de muur in AtelierTarwewijk.

lichtarchitectuurDe metro raast elke vijf minuten boven je hoofd. Opde Dordtselaan rijdt een onafgebroken stroom auto’sin de spits voorbij. Parkeerwachters schuifelen rondin de ruimte waar plek is voor zo’n vijftig auto’s dieook ondergronds in de nabij gelegen garage vanhet Art Hotel zouden kunnen. ’s Winters laten kalebomen onbarmhartig zien hoe onaantrekkelijk enkaal de plek is. In de zomer geven diezelfde bomenmet hun volle kruinen dit plein een groen uiterlijk.Plein?‘Nou ja, een echt plein is het niet,’ zegt Eric Dullaertover de plek schuin onder metrostation Maashaven.‘Maar dat kan het wel worden, althans, het kaneen grote verblijfskwaliteit krijgen en duidelijkheidscheppen voor passanten en bewoners in relatiemet het aangrenzende drukke kruispunt. Dat kanmet kunst en cultuur als betekenisgever aan dezeopenbare ruimte, als verbindend vermogen om ditgebied een push te geven. Je moet je bij dit soortingrepen steeds afvragen wat de toegevoegdewaarde en de maatschappelijke relevantie zijn.’Dullaert weet dat wel: ‘Er bestaanherinrichtingsplannen voor dit gebied waar velepartijen bij betrokken zijn. Ik denk dat je metlichtkunst heel veel kunt doen op een plek als deze,dat kan een doorbraak betekenen. De functies zijn zódivers met al dat verkeer dat door elkaar raast, dusdaarin valt nauwelijks in te grijpen. Met lichtkunstkan dat wel.’Dullaert schakelde lichtarchitect Har Hollands in dieeen plan ontwierp voor het gebied. Hij gebruikte‘siloplein’de metrobaan als dak waar licht uit kan vallen,eventueel meebewegend met het passeren van demetro. De trafohuisjes op het terrein krijgen eenfunctie als bewegend lichtobject. Er is ook gedachtaan de geschiedenis van de aangrenzende bedrijvenvan Meneba en Quaker Oats door de projectie metbeelden van wuivend graan. Zo worden tal vanelementen aan elkaar geknoopt tot een verbindenden herkenbaar geheel. Dit is ook de plek waar demooi vormgegeven fietsenstalling een thuis krijgt (zieelders).Stadsmarinier Tarwewijk Rien van der Steenovenover het plan: ‘Het is hier nu nog een rommeligeplek, dat moet beter kunnen. Ik vind het geweldigwat kunstenaars verzinnen, als het maar functioneelis. Mooi doet niet altijd recht aan veiligheid. Vraagje dit aan de politie, dan wil die het liefst hele sterkelampen, maar dat wil niet zeggen dat het daarmeeveiliger wordt; soms raak je daarmee juist verblind.Zoals Eric Dullaert het mij uitlegt, voldoet delichtarchitectuur aan een aantal functies. Het verlichtenvan de onderkant van de metrobaan en het oplichtenvan de elektriciteitshuisjes hebben een verbinding metAtelier Tarwewijk als ‘smoel’ en entree van de wijk.Zolang je maar goed kunt waarnemen wat er gebeurten de kwaliteit van dit plein verbetert, sta ik erachter.’

Overdekt bewegen3 architectuurontwerpenStadsmarinier Tarwewijk Rien van der Steenoven over het plan:‘Het is hier nu nogeen rommelige plek, dat moet beter kunnen. Ik vind het geweldig watkunstenaars verzinnen, als het maar functioneel is. Mooi doet niet altijdrecht aan veiligheid. Vraag je dit aan de politie, dan wil die het liefst helesterke lampen, maar dat wil niet zeggen dat het daarmee veiliger wordt;soms raak je daarmee juist verblind. Zoals Eric Dullaert het mij uitlegt,voldoet de lichtarchitectuur aan een aantal functies. Het verlichten van deonderkant van de metrobaan en het oplichten van de elektriciteitshuisjeshebben een verbinding met Atelier Tarwewijk als ‘smoel’ en entree van dewijk. Zolang je maar goed kunt waarnemen wat er gebeurt en de kwaliteitvan dit plein verbetert, sta ik erachter.’De Tarwewijk heeft sterke behoefte aan eensportzaal. Maar er is nauwelijks ruimte inde wijk om die te bouwen. Lumineus idee:realiseer een sportzaal op een loze plek tussentwee basisscholen in! Met het uitschrijvenvan een architectuurprijsvraag komt er eencreatief antwoord op deze vraag.Een sportzaal op die plek dient diversedoelen. Het is onder schooltijd eensportaccommodatie voor de scholen. Enbuiten schooltijden is de ruimte een uitkomstvoor alle sportliefhebbende Tarwewijkers, alof niet in verenigingsverband.In de Zwartewaalstraat staan de tweebasisscholen waar het om gaat: De Globeen De Sonnevanckschool. Beide zijn in1929 gebouwd naar een ontwerp vanarchitect Van der Steur. Hij was architectvan gemeentewerken in Rotterdam entekende onder meer voor Museum Boijmans– Van Beuningen en de karakteristiekeventilatiegebouwen van de Maastunnel.Haaks op de hoofdgebouwen van de tweescholen zijn twee gymlokalen aangebouwd.Tussen de gymlokalen is nu een open ruimtedie de scholen aan elkaar kan verbinden meteen nieuw te bouwen sportaccommodatie.Aan drie architecten is inmiddels opdrachtgegeven met een ontwerp te komen vooreen elastische oplossing. De twee bestaandegymlokalen vormen een eenheid met de aante bouwen derde zaal als het nodig is. Maar zekunnen ook apart worden gebruikt.Eric Dullaert:‘Het kan even duren voor het er echt staatmaar er is in elk geval uitzicht op een accommodatiewaarnaar heftig wordt uitgezien. De sportzaal zal, alshij er eenmaal is, de centrumfunctie van deze plek inde wijk versterken. En hij ligt ook aan de Campus,mensen kunnen er gemakkelijk lopend en fietsendheen.’Gert-Jan Lammens, directeur Rotterdam Sportsupport en jurylid voor de architectuurprijsvraag:‘Sport verbindt.Hier in de Tarwewijk met deze nieuwe sportzaal wel heel letterlijk en figuurlijk: tussentwee scholen, tussen mensen en tussen onderdelen van de wijk langs de Campusroute. Wijzijn ons natuurlijk al jarenlang bewust van dat verbindende element en de netwerkfunctievan sport. Dat sijpelt nu ook door naar andere sectoren zoals de zorg en het onderwijs.Schoolsportverenigingen zijn daar onder andere een prachtig voorbeeld van. Sport isgemeengoed aan het worden, ook in het beleid van de regering en van het Rotterdamsecollege. Het is zó belangrijk dat mensen en kinderen voldoende bewegen. We willen ookgraag iets bijzonders van de nieuwe sportzaal maken. Want de fysieke verschijningen vanaccommodaties blijven in de sportwereld wat achter, dat mag best prominenter. Laten we daarin de Tarwewijk mee beginnen.’

Artesk - Architectuuroorspronkelijke situatiete amoveren bouwdeelDCBbe rgruim te 1be rgruim te 3be rgruim te 2nieuw elementspo rtzaa l 1 spo rtzaa l 3 spo rtzaa l 2AAkleed ruim telockersvoo rruim te spo rtzalenkleed ruim tekasten treeha lkastkkdou che sba liedou che skleed kam er jon gen skleed kam er m eisjesnieuwe situatieopenba re en treeDCBbegane grond schaal 1:200

Vitibuck Architects29,829,86,6les40 m20.50+fitness95 m20.15+entree fitness0.15+omkleden/douches6,6techniektechnieksportzaal540 m218,718,71.40-uitschuiftribune20 + 100 plaatsenAVONDGROTE ZAAL DRIE ZALEN GROTE ZAAL MET TRIBUNEAVOND DAG/AVONDDAG/AVOND AVONDAVOND DAG/AVONDDAG/AVONDAVONDAVONDGROTE ZAAL MET PODIUMAVONDAVONDAVONDGROTE ZAAL MET TRIBUNE EN PODIUM3,3berging -27 m2WC'sBALIE0.40-LIFT1.40-1.40-1.40-berging23 m23,3doucheskleedkamerlockerspublieksbalkon2.20+LIFTkleedkamerdouchesLESFITNESS LESFITNESSLESFITNESS LESFITNESSSPORTSPORTYOGASPORTYOGAGYMSPORTGYMUITVOERINGUITVOERINGFEEST FEEST THEATER THEATERSBO "Sonnenvanck"0.80+ 0.15+0.80+OBS "De Globe"SBO "Sonnenvanck"bar/kantine45m23.80+OBS "De Globe"DAGDAGDAGDAGDAGDAGDAGDAG0.00+-AVOND- voetbal- basketbalAVONDAVONDAVONDENTREEBegane Grondniveaus 1.40- / 0.00+Eerste Verdiepingniveaus 2.20+ / 3.80+UITVOERING UITVOERINGFEEST FEEST THEATER THEATERPLATTEGRONDENschaal 1:200

Marie-Aline Rival & David Luque Muñoz architects0mChanging room 52m2 instructor 17m2 storage 17m2Changing room 52m21/20010mChanging room 52m2Changing room 52m2Changing room 52m2Changing room 52m2instructor 17m2storage 17m2instructor 17m2storage 17m2Gymnasium 160m2 Multipurpose hall 217m2 Gymnasium 160m2Storage 21m2Kitchen5m2Toilets5m2Storage 21m2Gimnasium 160m2 Gymnasium 215m2 Gimnasium 160m2 Gimnasium 160m2Gymnasium 215m2 Gimnasium 160m2Changing room 52m2 instructor 17m2 storage 17m2Changing room 52m2Foyer 95m2Project interventionChanging room 52m2Changing room 52m2Changing room 52m2Ground fl oorstorage 17m2instructor 17m2 storage 17m2instructor 17m2Gymnasium 160m2 Multipurpose hall 217m2 Gymnasium 160m2Existing circulation48m2Storage 21m2Kitchen5m2Toilets5m2Storage 21m2Gymnasium 215m2Gimnasium 160m2 Gimnasium 160m2Gymnasium 215m2 Gimnasium 160m2New circulation48m2Foyer 95m2level +1 level +2Ground fl oorExisting programme classrooms sport hall changing rooms48m2

FietsenstallingArtesk - ArchitectuurBouergogneplein 216221 CZ Maastrichtinfo@artesk.nlwww.artesk.nlVitibuck ArchitectsDeftseplein 363013 AA Rotterdaminfo@vitibuck.nlwww.vitibuck.nlMarie-Aline Rival & David Luque Muñoz architectsWitte vanHaemstedestraat 34c3921 SZ Rotterdamluque_david@hotmail.comDeelgemeente Charlois wil naast het metrostationMaashaven een bewaakte fietsenstalling zetten. Deprogrammamanager cultuurimpulsen hoort ervan.Hij vindt dit een uitgelezen kans om een pareltje inde openbare ruimte neer te zetten en het gebied eenmeerwaarde te geven.Hij doet een voorstel. Laat, zegt hij, drie Rotterdamsevormgevers een eigen idee uitwerken voor diefietsenstalling. Dan snijdt het mes aan twee kanten. A,het wordt een fietsenstalling die diefstal en vernielingtegengaat. B, de stalling kan op deze manier eenverhoogde verblijfswaarde voor het plein betekenen.Want als zij aan het oog iets meer biedt dan ‘fietsen ineen ijzeren kooi’ is dat een verrijking voor die plek. Datheeft invloed op passanten.Mensen verblijven wat langer in een prettige omgeving.En waar meer mensen bijeen blijven levert dat qualitatequa grotere sociale controle op. De veiligheid neemttoe in plaats van af.De exploitatie van de fietsenstallingis in handen van Bisiklette, eenorganisatie die ervaring heeft in hetbeheren van een gebouw voor fietsendat door kunstenaars is gemaakt.Inmiddels is de voorloper van deechte fietsenstalling al op het plein bijhet metrostation neergestreken. Hetwachten is nu op het mooie pareltje.Ed Goverde, voorzitter deelgemeente Charlois:‘Je fiets stallen inde directe omgeving van het metrostation is lastig, eris weinig ruimte daar. Het is een rommelig gezicht alsiedereen maar lukraak z’n fiets parkeert. Daarom is destalling vooralsnog gratis voor gebruikers. Ook bewonerskunnen er met hun fiets terecht. Dus die stalling draagtzeker bij aan de uitstraling van het gebied. Dat merk je nual met de tijdelijke stalling. Daarom faciliteren wij dit alsdeelgemeente voor de komende twee jaar. En we vindenhet belangrijk dat het er leuk uitziet, zo’n stalling. Defietsenstalling is onderdeel van een groter plan om de heleomgeving op te krikken. Nieuwe bestrating ligt er al. Wewillen ook het groengedeelte vernieuwen.’

Schep je plekIn de Mijnkintbuurt wil de deelgemeentemet intensief beheer de problemen vanverkrotting en sociaal verval te lijf gaan. Desteun van bewoners is daarbij hard nodig.Maar de bewoners weifelen. Zij zijn al vakerteleurgesteld. ‘Er wordt veel beloofd maarweinig gedaan, je hoort er nooit meer watvan.’ Ontelbare keren hoor je bewoners vande Mijnkintbuurt dit in diverse toonaardenherhalen tijdens bewonersvergaderingen. Zezijn boos en gefrustreerd.Herstructureringsplannen van dedeelgemeente vielen niet in goede aardebij bewoners. Daarna kwam het idee vanintensief beheer met de vraag aan debewoners of zij hieraan willen meewerken. Zedoen dat voorzichtig, hun vertrouwen in deoverheid is wankel. Eerst zien dan geloven.Eric Dullaert is daarom begonnen met ‘schepje plek’: een manier die voor autoriteiteninzichtelijk maakt wat er leeft bij bewoners opeen hele kleine schaal, straat voor straat. Watwillen bewoners met een bepaalde straat? Watzijn de kwaliteiten hier?Het idee is: geef bewoners een eigenbudget en zorg dat in drie weken tijd kleineergernissen zijn opgelost. Maak duidelijk aanbewoners wat wel en niet kan. Als je uitlegtdat bepaalde zaken niet kunnen, bijvoorbeeldvanwege grootstedelijke infrastructuur, danis daar best begrip voor. Je moet alleenwel communiceren. En breng vooral demenselijke maat terug. Bewoners van deBonaventurastraat willen graag geveltuintjesen prullenbakken en een bewoner van diestraat wil dat ook onderhouden. Maar ineen andere straat willen bewoners lievergevel- en portiekverlichting om de veiligheidte verbeteren. Er moet ruimte zijn voor dieonderlinge verschillen in een wijk.Dullaert:‘Als je problemen waarbewoners mee komen, ookecht hún probleem laat zijn,waarbij ze zelf oplossingenkunnen bedenken, dan neemje bewoners serieus en voelenze zich echt betrokken.’

Atelier Tarwewijk

In het geleidelijke proces van vernieuwinghoop je dat een wijk als de Tarwewijk eennieuwe identiteit krijgt. Voorwaarde is dat debewoners zich bij de vernieuwing betrokkenvoelen. Dat is niet gemakkelijk te bereikenwant zo’n vernieuwingsproces kan tientallenjaren duren. Dan is het de kunst de bewonerssteeds opnieuw kleine, zichtbare cultureleimpulsen voor ogen te brengen. Cultureleprojecten die duidelijk één bron hebben, éénafzender, namelijk: de wijk. Aan die wijk wordtgewerkt. Dat duurt lang, maar we zijn bezig.Kijk maar naar dit hier en naar dat daar. Dieverspreide impulsen krijgen alleen op diemanier samenhang, een samenhang die zichvervolgens uitdrukt in een nieuwe identiteitvoor de wijk en de betrokkenen.Atelier Tarwewijk zou je het adres van de wijkkunnen noemen. Het is het communicatiepuntvan de Tarwewijk, waar bewoners steedskennis kunnen nemen van wat er gaande is.En waar de buitenwacht kan zien hoe ver dewijk met zijn vernieuwing is opgeschoten. Eenvenster, dat vanzelfsprekend nergens anderseen plek kan krijgen dan op het ‘Siloplein’,wijkpoort van en naar het noorden.Waar Dordtselaan en Mijnsherenlaan hunsnijpunt hebben is een strip voormaligewinkelpanden gehuurd als locatie voorhet Atelier. Alle ideeën die in de wijkopborrelen, komen in dit atelier samen,worden tentoongesteld, besproken, openbaargemaakt. Hier krijgt de dynamische maquettevan de wijk een plaats. Hier bloeien discussiesop, zijn workshops en wordt het leven in dewijk van commentaar voorzien. TV-StudioTarwewijk en het Kinderpersbureau krijgener hun zetel en dat geldt ook voor hetmanagement van de studentenactiviteiten inde wijk.

Aan de havenDe Tarwewijk ligt vlakbij de Maashaven. Eerst vestigden zich bedrijven langs de waterkant. Daarna werdnaar toenmalige begrippen een mooi ontworpen wijk voor werknemers achter die bedrijven gebouwd. Vanoudsher vonden veel bewoners emplooi in de bedrijvigheid rond de havens. De eerste Tarwewijkers haddenvia de bedrijven waar ze tegenaan keken een duidelijke relatie met de haven. Maar loop je nu rond in deTarwewijk, dan heb je nauwelijks het gevoel dat je vlakbij het water bent. Een gemiste kans. Een toegevoegdicoon voor de wijk is hier op z’n plaats.Daarom komt er een nieuwe verbinding tussen wijk en haven, tussen verleden, heden en toekomst in devorm van een symbolische uitkijkpost. Een tijdelijk bouwwerk van gestapelde containers dat uitkijkt over dewijk aan de ene kant en de haven aan de andere kant. Een monumentaal balkon aan de haven, dat de bliknaar buiten symboliseert. Deze icoon is ook het eindpunt van de route van Campus Tarwewijk (zie elders).Het komt op of onder de dijk, waar vroeger de Dordtselaan eindigde. Daarvandaan kon je vroeger met eenveerpont naar de overkant varen.

HergebruikbinnentuinenWie z’n eigen groentenverbouwt, eet gezond,blijft in beweging en komtin contact met medebewoners.Volkstuinen zijn niet voor niets tegenwoordigrazend populair. Je eigen moestuin kun jeook maken op vele verborgen plekken inde Tarwewijk. Nu nog wat verwaarloosdeongebruikte binnenterreinen tussenhuizenblokken. Straks paradijselijke pareltjeswaar bewoners zelf de touwtje in handenhebben. Want dat is een belangrijk voorwaarde:bewoners moeten de moestuinen zelf beheren.Dat betekent veel geduld betrachten en veelpraten met bewoners. Maar daarmee blijven demenselijke maat en de kleinschaligheid binnenbereik.De tuinen kunnen onderlinge verbindingentussen bewoners bewerkstelligen. En zebieden ontwikkelingskansen voor bewoners.Misschien kan het initiatief uiteindelijkuitgroeien tot een wijkactiviteit, met eenhandeltje onder de metrobaan op hetMaassiloplein…Het binnenterrein achter Atelier Tarwewijk,aan de Cillershoekstraat, is als eerste aande beurt. Ook betrokken is basisschool deAkker, hier gevestigd met een dependance.De Akker maakt het schoolplein ‘groen’ meteen schooltuinachtige constructie. Anderekandidaatplekken voor moestuinen zijn hetRijsoordpad en het Verschoorblok.Alaattin Erdal, portefeuillehouder ruimtelijke ontwikkeling en economischezaken voor deelgemeente Charlois:‘We willen graag een beeld krijgenvan de beschermde omsloten binnengebieden. Soms zijn hetverwaarloosde plekken die je veel beter kunt gebruiken. Het isbelangrijk dat bewoners weer het gevoel krijgen dat het hún plekis. Dat ze het ervaren en claimen als hun eigen gemeenschappelijkebinnenterrein. Dat geldt ook voor de voorzieningen die aan zo’nplek grenzen, een school of een andere organisatie. Je hebt dan eenpalet aan mensen die zich voor zo’n plek kunnen inzetten.Een nutstuin is een goede optie. Maar het zou ook een beschermdspeelplekje kunnen worden. Waar het om gaat is dat bewonerszelf een idee omarmen en zelf zorgen voor een goed beheer.Zo’n ‘geheim gebied’ kan een positieve invloed hebben op deleefbaarheid.’

De wijkparadeWinny te Kloese, samen met Ansjel van Bellen projectleider wijkparade:‘In drie maanden tijdlegden wij contact met zo’n tachtig groepen in de wijk. Ook aan de overkant van deDordtselaan, om een kleine brug te slaan. Het is verbazend hoeveel initiatieven erzijn, terwijl mensen dat helemaal niet weten. Wij merkten dat groepen zichzelf graaglieten zien op de wijkparade. Soms voelden ze zich belemmerd om mee te doen,bijvoorbeeld door gebrek aan kostuums. Wij organiseerden dan een eenvoudigeworkshop kostuums maken. Of we zorgden voor schoentjes voor een dansgroep dienormaal op blote voeten danst.Het was een gedenkwaardige start van de Tour de Franceop 2 juli 2010. De Tour ging dwars door de Tarwewijk. Eenprachtige aanleiding om bewoners van de Tarwewijk zelfeen podium te geven. Met een echte wijkparade over deDordtselaan! In de maanden voorafgaand aan de paradewerkten bewoners samen aan de voorbereidingen.Regelmatig waren ze verbaasd en verrast door de veletalenten die medebewoners bleken te bezitten. Zo waser een getalenteerde breakdancer die een show gaf. Veelindruk maakte een ijzersterke brassband van kinderen dieniet ouder leken dan een jaar of 10,12. Ook hun ouderecollega’s waren te zien en te horen. Twee soefidansersgaven een wervelende derwishdans ten beste. Een exkampioenesalsadans vuurde haar leerlingen aan. EnAziatische dames lieten ter plekke zien wat je met eengoede make-up kunt doen. Het was een wat voorzichtigmaar zeer enthousiast begin van iets wat kan uitgroeientot een jaarlijkse traditie. Schuchter en vastberaden tegelijkgaven Tarwewijkbewoners een kijkje achter de schermenvan hun kunnen. Voor het publiek, maar vooral ook voorelkaar. Een veelbelovende start.Uiteindelijk liep ongeveer de helft vande groepen mee. Voor sommigen was devoorbereiding te kort, die willen graagvolgende keer meedoen. De wijk is zoongelofelijk rijk aan initiatieven!De wijkparade maakt dat zichtbaar. Doorelkaar te kennen krijg je een stevige basisen kunnen activiteiten elkaar versterken.Bewoners waren blij dat hun wijk nou eenspositief in de aandacht kwam. De sfeer wasgoed, er zijn veel leuke reacties gekomen.’

Tot slotWerken met cultuurimpulsen voor de Tarwewijk is geen lineairproces. Het vraagt om flexibel heen en weer springen tussenbedreigingen en kansen. Twee stappen vooruit, dan weer eenstapje terug. Want soms past iets wat bewoners willen niet in deplanning van de deelgemeente, of andersom. Dan is het toch zaak de boel warm en betrokkente houden. Door te praten en vooral veel te luisteren. Meestal komen dingen dan op een heelandere manier toch weer op hun plek.Eric Dullaert blijft ervan overtuigd dat investeren in bewoners de voedingsbodem laatverdwijnen voor onverschilligheid, weerstand, onrust, eindeloze bezwaarprocedures,vernielingen en agressie. In een interview zegt hij: ‘Iedere wijk heeft zijn specifieke DNA, zijneigen geschiedenis. Dat moet je niet veranderen, anders maak je de wijk kapot. Je bouwt altijdvoor mensen. Houd je daar geen rekening mee, dan is het op voorhand al mislukt.’Dullaert is altijd op zoek naar samenwerking met iedereen die gelooft in de Tarwewijk.Iedereen, die eraan kan bijdragen bewoners een stevige basis te geven. Een basis waardoorzij kansen zien en grijpen. Als dat op grotere schaal gebeurt, als bewoners meer vertrouwenén zelfvertrouwen hebben, krijgt de Tarwewijk een positievere uitstraling. Voorlopig is AtelierTarwewijk een beginnend kloppend hart waar alle cultuurimpulsen bij elkaar komen.Investeren in de TarwewijkColofon:Dit is een publicatie in opdracht van het Pact op ZuidOpdrachtbegeleider: Centrum Beeldende KunstEindredactie: Trichis communicatie en ontwerpTekst: Marleen de Jong, met dank aan Jan Houdijk en Richard StuivenbergFotografie: Maarten LaupmanVormgeving: Jan Bolle (Trichis communicatie en ontwerp)Maart 2011Atelier Tarwewijk is te vinden op de begane grond van het flatgebouwop de kop van de Dordtselaan en Mijnsherenlaan, vlakbij metrostationMaashaven.