OPEN MONUMENTENDAGEN - Monumenten & Landschappen

2 ⁄ OPEN MONUMENTENDAGENEen informatiepunt voor al uw vragen….Tijdens de Open Monumentendagen kunt u met al uwvragen terecht in het informatiepunt in het centrum vanBrussel, in de Sint-Gorikshallen, van 10u tot 17u. Uvindt er ook de volledige programmabrochure en informatieover de opengestelde plaatsen. Het speciaalnummer van het tijdschrift Erfgoed Brussel, gewijdaan het thema, zal er te koop zijn.Maak gebruik van uw bezoek om de verschillendetentoonstellingen te bezoeken:> > “Feestelijk Brussel!” (zie pagina 5)> > “Internationaal Fotografisch Experiment metMonumenten” (zie pagina 48)Boekhandelaars Quartiers Latins en Plaizier stelleneen reeks publicaties, postkaarten, posters en anderedocumenten voor die gewijd zijn aan het Brusselseerfgoed.De Stadswinkel opent eveneens zijn deuren om u teinformeren over haar activiteiten en het repertoriumvan gespecialiseerde ambachtsmensen.c Sint-Gorikshallen, Sint-Goriksplein 1 te BrusselM 1-5 (De Brouckère)T 3-4 (Beurs)B 29-38-63-66-71-88 (De Brouckère),46-48 (Beurs)Met de medewerking van Patrimoine et Culture,CFC-Editions en de boekhandels Quartiers Latin enPlaizier en van de Stadswinkel.

OPEN MONUMENTENDAGEN ⁄ 3InhoudVoorwoord ................................................ p. 1Opengestelde plaatsen en activiteitenBrussel. .................................................. p. 425ste editie van de Open Monumenten dagen in België ......... p. 43Het Internationaal Fotografisch Experiment met Monumenten .. p. 48Kaart en repertorium van de opengestelde plaatsen ........... p. 53Spel “M’as-tu vu?”. ........................................ p. 57Brussel-Uitbreiding / Etterbeek / Sint-Pieters-Woluwe / Sint-Lambrechts-Woluwe / Oudergem / Watermaal-Bosvoorde .. p. 60Brussel-Uitbreiding / Elsene .............................. p. 68Ukkel / Vorst / Sint-Gillis / Anderlecht ..................... p. 80Sint-Agatha-Berchem / Sint-Jans-Molenbeek / Koekelberg /Jette / Brussel-Laken / Brussel-NOH ...................... p. 90Evere / Schaarbeek / Sint-Joost-ten-Node ................. p.98

4 ⁄ BRUSSELBRUSSELThéâtre royal du Parc 47

BRUSSEL ⁄ 73. Kaart Centrum M 3 MGREENWICH BRUSSELSKartuizersstraat 7 – BrusselA za en zo van 11u tot middernachtM 1-5 (De Brouckère)T 3-4 (Beurs)B 29-38-63-66-71-88(De Brouckère), 46-86 (Beurs)Café Greenwich, gevestigd op debenedenverdieping van een gebouwuit 1914, is een van de laatst overgebleventavernes uit de belle époque inBrussel. Het uitzicht van de pui, ontworpendoor architect A. Delune in1916, wordt bepaald door pilasters diemet plaatstaal bekleed zijn en geschilderdin een imitatie van groen marmer.De luifel boven de ingang, de vitrinesversierd met medaillons van glas-inloodalsook het siersmeedwerk onderde vensters zijn bewaard gebleven.Het eclectische interieur is nagenoeghelemaal intact met de houten lambriseringenmet spiegels en de reclamebordenomlijst door stucwerk. DeGreenwich is op voorbeeldige wijzegerestaureerd waarbij behalve de puiook de twee voornaamste ruimtes zijngerenoveerd waaronder de biljartzaalmet zijn grote glaskoepel. Ook de toogen de monumentale kassa zijn in hunoorspronkelijke staat hersteld evenalsde toiletten in het souterrain dievolledig betegeld zijn, een unicum inBrussel. Het café dat vroeger bezochtwerd door René Magritte en talrijkeschaakliefhebbers is vandaag eennieuwe trekpleister voor toeristen enbuurtbewoners. (B 29/06/2000)Gids ter plaatse van 11u18u. Metde medewerking van Klare Lijn.4. Kaart Centrum M 2-3 ML’ARCHIDUCAntoine Dansaertstraat 6 – BrusselA za en zo van 14u tot ‘s ochtendsT 3-4 (Beurs)B 46-86 (Beurs)L’Archiduc werd in 1937 geopenddoor Madame Alice en in 1953 overgenomendoor jazzpianist Stan Brendersdie er een echte jazztempel vanmaakte. De aankoop van de bar in1985 door Nathalie en Jean-LouisHennart lag mee aan de basis van deheropbloei van de Dansaertwijk. Deoorspronkelijke interieurdecoratie inde zuiverste art-decostijl is het werkvan architect F. Van Ruyskenvelde. Derenovatie van 1985 werd geleid doorPierre Bourgeois. De lambriseringenin donker hout, de stoelbekledingenvan dik fluweel, de elegante chroomelementenen de indirecte verlichtingzorgen voor een gedempte sfeer, diebijzonder aangenaam is wanneer erjazzklanken opstijgen uit de vleugelpiano,de blikvanger van deze bar.Smalle banken en fauteuils met uitgepuurdevormen verwelkomen deklanten op de benedenverdieping ofboven op de mezzanine. Aan de barin palissanderhout worden bieren,wijnen en geraffineerde cocktailsgeschonken. L’Archiduc is uniek in zijnsoort en houdt de charmante traditievan de bars met live pianomuziek inere. (B 03/03/2011)Gids ter plaatse van 14u tot 18u.Met de medewerking van Itinéraires,op de Paden van de Geschiedenis.Tentoonstelling van jazzaffichesontworpen door hedendaagsekunstenaars.Jazzconcerten zaterdag en zondagvan 17u tot 20u.34

8 ⁄ BRUSSEL5. Kaart Centrum M 2 MDE MARKTEN – VOORMALIGEZETEL VAN DE CRISTALLERIESDU VAL SAINT-LAMBERTOude Graanmarkt 5 – BrusselA za en zo van 10u tot 18uM 1-5 (Sint-Katelijne)T 3-4 (Beurs)B 46 (Beurs), 86 (Dansaert)In dit imposant gebouw in Euvillesteenwas tot 1965 de zetel gevestigd vande Cristalleries du Val Saint-Lambert.Het complex bestaat uit het gebouwaan de straatzijde opgetrokken inBeaux-Artsstijl door architect OscarFrancotte tussen 1911 en 1914 eneen stapelruimte die uit 1854 dateert.Opvallend zijn het trappenhuis metde mozaïekvloer en de schitterendeSpiegelzaal die de hele eersteverdieping beslaat. Deze zaal inneo-Lodewijk XVI-stijl combineert opgeslaagde wijze stucwerk, gesculpteerdelambriseringen en geslepenspiegels. Hier werden vroeger dekristallen voorwerpen uitgesteldwaarvan de schitteringen eindeloosin de spiegels weerkaatst werden. Degevel draagt nog de cartouche van ValSaint-Lambert. Het gebouw is sindsmeerdere jaren in gebruik door hetNederlandstalige gemeenschapscentrumDe Markten dat hier talrijkeactiviteiten organiseert. Het groteterras, waar het aangenaam toevenis op mooie dagen, verhoogt nog deaantrekkelijkheid van dit centrum datuitgroeide tot een van de trekpleistersvan deze wijk.Tentoonstelling “Transformatie/Transformations” (kunstenaars:Nathalie Joiris, Paul Gees, GertjanBisschop, Roeland Tweelinckx,Nicolas Kozakis, NieleToroni). Door te werken in enmet de ruimte eigent de kunstenaarzich de ruimte toe. Hijinterpreteert, herdenkt entransformeert de ruimte, voegter elementen aan toe of neemter weg. Hij werkt rond het evenwicht,de spanning, de confrontatie,de positionering in deruimte. Rondleidingen op detentoonstelling, zaterdag enzondag om 11u en 15u.6. Kaart Centrum M 2 MLA TENTATION –CENTRO GALEGO DE BRUXELASLakensestraat 28 – BrusselA za en zo van 10u tot 02uM 1-5 (De Brouckère)B 29-38-46-63-66-71-86-88(De Brouckère)In 1987 werd de beroemde stoffenwinkeldie sinds 1858 in de Lakensestraatnummer 28 gevestigd was dooreen brand verwoest. À la Tentationwas in heel Brussel bekend, en deweergaloze keuze aan confectie- eninterieurstoffen trok een bont cliënteel.In die noodlottige nacht van 14juli ging alles echter in rook op: balenstof, houten toonbanken,… Enkel deenorme lege ruimten van de voormaligetoonzalen bleven overeind. Zijvertonen de typische kenmerken vanwinkelconstructies naar Parijs modelaan het einde van de 19de eeuw, diecolonnades, balkons, grote trappen,verlichtingskoepels en elementen insmeedijzer combineren. Wanneerhet Centro Galego de Bruxelas in1997 eigenaar wordt, wordt beslotenom het gebouw aan te passen metrespect voor deze oorspronkelijkeelemenenten. De bakstenen wordenblootgelegd, maar de algemene indelingblijft behouden. Nu is La Tentationeen centrum voor culturele diversiteitdat verschillende gemeenschappen,generaties en sociale klassen samenbrengtrond interactieve muziek/dansprojecten. Er worden tal vanactiviteiten georganiseerd, waaronder

BRUSSEL ⁄ 9G WANDELINGBrussel, waar reizigers thuis zijnWaarom niet eens op reis gaan naar het hart van Brussel? Tijdens deze wandelingkomen we langs enkele hotels, verblijfplaatsen voor reizigers maartegelijk plaatsen van vermaak (bals, concerten) en langs de treinstationsmet hun grote lokettenzalen waar reizigers sinds jaar en dag vertrekken enaankomen. We zetten ook een paar beroemde gasten en bannelingen in dekijker die de verbeelding van de stad met hun doortocht hebben geprikkeld.5A zaterdag en zondag om 10u en 14u (duur: 2u)C vertrek: aan de ingang van metrostation Sint-Katelijne in Brussel –kaart Centrum M 2M 1-5 (Sint-Katelijne)I reserveren verplicht op nummer 02/563.61.53 (maandag tot vrijdagvan 9u tot 13u). Maximaal 25 personen per vertrek.Enkel in het Frans.Met de medewerking van Arkadia.beG WANDELINGconcerten, tentoonstellingen, conferentiesen dans- en muzieklessen.De lokalen zijn ook erg in trek voorprivéfeestjes.Diverse concerten tijdens hetweekend.Markt voor ontwerpers, kunstenaars,muzieklabels, ambachtslieden…, afkomstig uit Brusselen omstreken.Voorstelling van de activiteitenvan het Centrum.j Rondleidingen in Franse gebarentaal,zaterdag en zondag om17u30. Met de medewerking vande vereniging Arts et Culture.6Feest, plezier en vermaak voor het gewone volk in BrusselVanaf de 19de eeuw veranderde feesten en uitgaan grondig in Brussel.Dat was zo voor de hoge burgerij en de adel, maar ongetwijfeld nog meervoor het gewone volk. Ook al waren de werkdagen vaak lang en hard,toch profiteerden de gewone Brusselaars van hun schaarse vrije tijd omte feesten, te dansen, zich te amuseren en te ontspannen. Deze wandelingneemt u mee naar de oude havenwijk in het hart van de stad voor eenontdekkingstocht langs voormalige feestzalen, schouwburgen, bioscopen,goedkope restaurants, enz. waar generaties Brusselaars vertier, charmantgezelschap – en soms ook ruzie – zochten. Le Marivaux, La Gaité, LesCousins, La Maison des tramwaymen,… zijn maar enkele namen die weop deze kleurrijke wandeling tegenkomen.A zaterdag en zondag om 10u30, 13u30 en 16u (duur: 1u30)C vertrek: voor de Koninklijke Vlaamse Schouwburg, Lakensestraat 146in Brussel – kaart Centrum M 2M 2-6 (IJzer)T 51-88 (IJzer)I reserveren verplicht op nummer 02/410.99.50 (maandag tot vrijdagvan 9u tot 17u). Maximaal 25 personen per vertrek.Enkel in het Frans.Met de medewerking van La Fonderie.

10 ⁄ BRUSSEL7 87. Kaart Centrum M 1 KKAAITHEATERSaincteletteplein 20 – BrusselA enkel zo van 10u tot 18uM 2-6 (IJzer)T 51 (Sainctelette), 88 (IJzer)Het vroegere Lunatheater werd tussen1929 en 1932 gebouwd op de plaats vaneen lunapark. Architect Marcel Driesmanskoos voor een stijl die het middenhoudt tussen art deco en modernisme.Behalve het theater bevatte het complexook 42 appartementen en een café. Inde vleugel langs het kanaal waren eenvergaderzaal, een foyer, 24 privékantorenen de directielokalen gevestigd.Deze koppeling tussen woningen, vrijetijdsinfrastructuuren werkruimtes washet resultaat van een boeiend stedenbouwkundigexperiment dat eerder albeproefd was in het gebouw Hoguet inSint-Gillis. Het succes van het theaterwas echter van korte duur. Ondankseen zekere heropleving in de jaren1940-1950 werd het gebouw omstreeks1960 omgevormd tot tapijtenwinkel. Metde metrowerken werden de gebouwendefinitief verlaten. De vastgoedmaatschappijL’Immobilière moderne kochthet bouwvallige complex in 1988 en liethet restaureren door architect Philippede Hullu. Vandaag is het dankzij hetKaaitheater opnieuw een draaischijfvan het culturele leven in Brussel.Tentoonstelling “Van lunaparktot kaaitheater” over het ontstaanen de geschiedenis vanhet Kaaitheater.8. Kaart Centrum N 2 KTHÉÂTRE NATIONAL DE LACOMMUNAUTÉ FRANÇAISEEmile Jacqmainlaan 111-115BrusselA enkel zo van 10u tot 19uM 2-6 (Rogier)T 3-4-25-55 (Rogier)B 61 (Rogier)Het toneelhuis, dat in 1945 in Brusselwerd opgericht door Jacques Huisman,werd lange tijd in één ademgenoemd met het Rogiercentrum,waar het sinds 1961 zijn vaste stekhad. Toen in 1999 besloten werd hettorengebouw af te breken, moest hetThéâtre National snel op zoek naar eenvoorlopig onderkomen, dat gevondenwerd in de vroegere cinema Palaceaan de Adolphe Maxlaan, in afwachtingvan de bouw van een nieuwe zaal.De nieuwe schouwburg, ontworpendoor het architectenbureau Escaut,Sca Architectes Associés en het AtelierGigogne, werd op 16 november2004 geopend. Het rijkelijk van glasvoorziene gebouw langs een drukkestadslaan had de ambitie zich te integrerenin de bestaande bebouwing ende mogelijkheden van het smalle terreinmaximaal te benutten. De architectenhebben gemikt op de afwisselingtussen “transparantie en opaciteit,als een sluier die over de mysteriesvan het spektakel wordt gelegd”. Dedrie zalen van het complex richten zichelk tot een verschillend publiek. Degrootste zaal, met variabele geometrie,bevat 750 plaatsen. De kleine zaalmet 250 plaatsen bevordert de intimiteittussen acteurs en toeschouwers.De Studio, ten slotte, dient voor voorstellingenmet een nog kleiner publiekvan ongeveer 150 toeschouwers. HetThéâtre National biedt een zeer rijkprogramma aan (toneel, dans, muziek,festivals, tentoonstellingen,…) waarvoorhet tot ver buiten onze grenzenbekendheid geniet.Rondleidingen door de verschillenderuimtes van de schouwburg(coulissen, loges, podia,…)met uitleg over hoe deze plaatsenleven en worden aangepast volgensde voorstelling, zondag om10u30, 12u, 14u30, 16u en 17u30(duur: 1u). Maximum 25 personenper groep.j Rondleidingen in Franse gebarentaal,zondag om 10u30. Met demedewerking van de verenigingArts et Culture.

BRUSSEL ⁄ 1199. Kaart Centrum N 2 KTHEATER EN HOTEL LE PLAZAAdolphe Maxlaan 118-126 – BrusselA za en zo van 10u tot 18u (afhankelijkvan de beschikbaarheid –informatie op www.openmonumentendagenbrussel.be)M 2-6 (Rogier)T 3-4-25-55 (Rogier)B 61 (Rogier)Hotel Le Plaza werd in art-decostijlgebouwd naar de plannen van deZwitserse architecten Michel Polaken Alfred Hoch, die ook het RésidencePalace ontwierpen. Bijzonder aan ditontwerp was de bouw van een grotebioscoopzaal onder de geplandezeven verdiepingen kamers. Deinrichting van deze zaal, die plaatsbiedt voor 1.300 toeschouwers, ismet de grootste zorg uitgevoerd eninspireerde zich naar Hollywoodiaansevoorbeelden uit die tijd op deSpaans-Amerikaanse decoratiestijlin zijn meest weelderige vorm. Hetovervloedige gebruik van marmer,siersmeedwerk, gekleurd glas enstucwerk verlenen de ruimte eenkleurrijk en uniek uitzicht. De zaalheeft een oppervlakte van 552 m² enbestaat uit een parterre en balkonsdie gericht zijn op het scherm dat fraaiomkaderd wordt door een brede sierlijst.De verfijning en weelderigheidvan de versiering zouden haast doenvergeten dat de zaal bij de restauratiewerd uitgerust met de modernstevoorzieningen op het vlak van akoestieken klimaatregeling. De zaal wordtregelmatig gebruikt voor galadiners,conferenties, vergaderingen en chiquerecepties. (B 23/07/1992)Rondleidingen zaterdag en zondagom 10u30, 11u30, 12u30,14u30, 15u30, 16u30 en 17u30.Met de medewerking van ProVelo en Korei.Vertrekpunt van de wandeling“Anspach Sunset Boulevard” (ziekadertekst hieronder).J RONDLEIDINGENIN GEBARENTAALZoals elk jaar organiseert de verenigingArts et Culture rondleidingen inFranse gebarentaal, bestemd voordove en slechthorende personen.Dit jaar zijn vier plaatsen op dezemanier te bezoeken:> > Théâtre National de la Communautéfrançaise (notitie 8pagina 10)A zondag om10u30> > Hôtel van de Gouverneur vande Nationale Bank van Belgiê(notitie 15 pagina 15)A zaterdag en zondag om 13u30> > Koninklijke Sint-Hubertusgalerijen(notitie 18 pagina 17)A zaterdag en zondag om 15u30> > La Tentation – Centro Galego deBruxelas (notitie 6 pagina 8)A zaterdag en zondag om 17u30G WANDELINGAnspach Sunset BoulevardDe Brusselse centrumlanen zijn geen Hollywood maar hebben niettemineen rijke artistieke en culturele geschiedenis met hun bioscopen, schouwburgen,cabarets. La Veuve Joyeuse werd opgevoerd in de Gaîté, in deEldorado beefden we van angst met Goldfinger. My Fair Lady stond langetijd op de affiche van de Ambassador. Wat blijft er vandaag nog over van‘Pol au Gaîty’, dat regelmatig door de beroemde Jacques en de burgerijvan de hoofdstad werd bezocht? Wat is er met mythische zalen als deAncienne Belgique, de Marivaux, de Pathé Palace, de Astor gebeurd ofmet nog een dertigtal andere zalen die afgebro ken of verbouwd zijn? DeAnspachlaan, onze eigen Sunset Boulevard houdt misschien nog heel watverrassingen in petto!A zaterdag en zondag om 14u30 en 16u30 (duur: 1u30)C vertrek: voor hotel Le Plaza, Adolphe Maxlaan 118 in Brussel –kaart Centrum N 2M 2-6 (Rogier)T 3-4-25-55 (Rogier)B 61 (Rogier)I maximum 20 personen per vertrek.Met de medewerking van de Vereniging van de Gidsen voor Brusselen België.

12 ⁄ BRUSSEL1010. Kaart Centrum N 2 MTAVERNE EN HOTEL ESPÉRANCEFinisterraestraat 1-9 – BrusselA za en zo van 11u tot 21uM 1-5 (De Brouckère)T 3-4 (De Brouckère)B 29-38-46-63-66-71-86-88(De Brouckère)Gelegen op slechts enkele metersvan de winkels van de Nieuwstraat,trekt de pui in art-decostijl van taverneEspérance onmiddellijk de aandacht.Het ontwerp is van architect LeonGovaerts, die ook de plannen tekendevoor de winkels Vanderborght in deWolvengracht en de woning vanbankier Van Buuren in Ukkel. Destrak belijnde pui dateert uit 1930en is bekleed met geaderd marmer.De ingang ligt iets uit de centrale asvan het gebouw en wordt overwelfddoor een metalen luifel met verticalelichtzuil. Deze zuil doorbreekt de horizontalelijn van het bovenlicht met degeometrische glas-in-loodramen, dieeen kleurrijke toets aan het geheelgeven. Binnen is het oorspronkelijkecafé-interieur intact bewaard met dedraaideur, de lambriseringen, hetart-decomeubilair en de glasramen.(B 06/03/2008)Gids ter plaatse van 11u tot 18u.Met de medewerking van het Atelierde Recherche de d’Actionurbaines (ARAU).11. Kaart Centrum N 2NOORDDOORGANGNieuwstraat / Adolphe MaxlaanBrusselM 1-5 (De Brouckère)T 3-4 (De Brouckère)B 29-38-46-63-66-71-86-88(De Brouckère)Wie in Brussel is nog nooit door dezegalerij gewandeld met haar mooieglasoverkapping en kariatiden. Zeverbindt de Nieuwstraat met deAdolphe Maxlaan en vormt samenmet de Koninklijke Sint-Hubertusgalerijenen de Bortiergalerij een vande laatste getuigen in Brussel van de‘galerijstraten’ die in de 19de eeuwoveral in Europa het licht zagen. De69 meter lange doorgang werd vanaf1881 gebouwd naar de plannen vanarchitect Van Rieck en bevatte 34handelszaken, een wintertuin endiverse ruimtes voor vermaak en ontspanningzoals een kindertheater ofeen zaal gewijd aan de wonderen vande natuur. Tussen 1888 en 1895 wasG WANDELINGhier ook het wassenbeeldenmuseumCastan gevestigd, vergelijkbaar methet Musée Grévin in Parijs. Aan dekant van het Adolphe Maxlaan kreegde passage een rijk versierde monumentalegevel in eclectische stijl. Inde loop van de 20ste eeuw werdende meeste winkelpuien op weinigdoordachte wijze verbouwd. Een uitgebreidrestauratieprogramma in devoorbije jaren heeft deze overdektegalerij waar het aangenaam flanerenis zijn vroegere charme teruggegeven.De Noorddoorgang heeft zijndecoratie grotendeels bewaard, meteen mooi geheel van 32 kariatidengebeeldhouwd door J. Bertheux eneen lang glazen dak in boogvormzoals gebruikelijk bij de winkelgalerijenvan die tijd. (B 13/04/1995)Vertrekpunt van de wandeling “Inde tijd dat de boulevards vanBrussel brusselden” (zie kaderteksthieronder).In de tijd dat de boulevards van Brussel brusseldenMevrouw, mag ik deze dans van u? Mijnheer, een lekkere geuze op hetterras? Op het einde van de 19de eeuw waren de centrale Brusselse lanenhet toneel van een intens cultureel en mondain leven. Naast en tussende grote luxehotels zorgden het wassenbeeldenmuseum, de cafés waargezongen werd, het Alhambratheater, de schaatsbaan en de music-hallsvoor het vermaak van heren in geklede jas en dames in ruisende jurken.Op deze wandeling dompelen we ons onder in de sfeer van de belle époqueen bekijken we de evolutie van de centrale lanen, die nog even drukzijn als vroeger!A zaterdag en zondag om 10u30 en 14u (duur: 2u)C vertrek: aan de ingang van de Noorddoorgang, naast het hotelMétropole in Brussel – kaart Centrum N 2M 1-5 (De Brouckère)T 3-4 (De Brouckère)B 29-38-46-63-66-71-86-88 (De Brouckère)I reserveren verplicht op nummer 02/673.18.35 (maandag tot vrijdagvan 10u tot 17u). Maximum 25 personen per vertrek.11Enkel in het Frans.Met de medewerking van de Babbelbus.

BRUSSEL ⁄ 1312. Kaart Centrum M 2 KUGC DE BROUCKÈRE –ZAAL GRAND ELDORADODe Brouckèreplein 38 – BrusselA za en zo van 9u30 tot 12u30I uitsluitend rondleidingen(groepen van 25 personen)M 1-5 (De Brouckère)T 3-4 (De Brouckère)B 29-38-46-63-66-71-86-88(De Brouckère)België lijkt de filmkunst van meet afaan een warm hart te hebben toegedragen.Het was immers in Brussel,in 1895, dat de gebroeders Lumièrehun eerste officiële filmvertoninggaven, zes maanden na de historischevoorstelling in Lyon. In de jaren nadienontwikkelde het stadscentrum zich toteen trefpunt voor alle cinefielen. Debouw van de bioscoop Eldorado in1931-1932 op het De Brouckèrepleinwas een van de hoogtepunten vandeze ontwikkeling. Architect MarcelChabot demonstreerde zijn voorliefdevoor de art deco door een immensefilmzaal voor 3.000 toeschouwers indeze stijl te ontwerpen. Bij de vergrotingvan het complex tussen 1974 en1978 werd deze ruimte geamputeerd,het benedengedeelte van de zaalwerd afgeschaft. Het bovengedeeltebleef echter behouden en de grotezaal van de huidige bioscoop bezitnog altijd de oorspronkelijke kolonialemuurdecors. Deze opeenvolgingvan vergulde reliëfs vervaardigd doorde beeldhouwers Wolf en Van Neste,illustreren het dagelijkse leven inCongo tijdens de jaren 1930 met veelaandacht voor de fauna en flora. Deoordeelkundige belichting versterktnog de monumentaliteit en plasticiteitvan de taferelen. Een massieve kroonlijstomgeeft het plafond, dat versierdis met een zonneschijf met enormestralen. De zaal biedt vandaag plaatsaan 708 toeschouwers die van ditunieke kader kunnen genieten.(B 28/04/1994)12Rondleidingen om 9u30, 10u,10u30, 11u, 11u30 en 12u. Met demedewerking van Arkadia.be enKorei.G INTERACTIEF PARCOURSDe tempels van de 7de kunstDit interactieve wandelparcours nodigt u uit voor een ontdekkingstocht langs de filmzalenuit vervlogen tijden: hun architectuur, hun historische betekenis en de sterren van hetwitte doek die velen hebben doen dromen. U wandelt in uw eigen tempo, voorzien van uwsmartphone of aanraaktablet, en volgt een duidelijk beschreven route in drie wijken van destad: het centrum, de Naamse Poort en de Leuvensesteenweg. Op belangrijke plaatsengeven informatieborden uitleg over de bioscopen die zich daar vroeger bevonden. EenQR-code (de zwarte vierkantjes die momenteel in de mode zijn) verwijst u via uw mobieletelefoon of uw tablet door naar gedetailleerde uitleg en een multimediabezoek. Dankzijde mobiele technologie kunt u dus naar believen alle gewenste informatie krijgen over debezochte plaatsen.A zaterdag en zondag van 10u tot 16uC vertrekplaatsen:> > UGC De Brouckère, De Brouckèreplein 36 in Brussel – kaart Centrum M-N 2> > UGC Toison d’Or, Gulden Vlieslaan in Elsene – kaart H 9I om dit parcours te volgen, moeten de deelnemers beschikken over een smartphoneof aanraaktablet met QR-lezer en internetverbinding om toegang te krijgen tot hetgedetailleerde multimediabezoek. Deelnemers die geen smartphone of tablet hebben,kunnen de wandeling maken met behulp van de papieren routebeschrijving(verkrijgbaar op de vertrekplaatsen), maar genieten dus niet van de extra informatie.Met de medewerking van 7ARTLA.

14 ⁄ BRUSSELF BUSTOCHT1313. Kaart Centrum N 2 KDE MUNTMuntplein – BrusselA enkel op za van 10u tot 18uM 1-5 (De Brouckère)T 3-4 (De Brouckère)B 29-38-46-47-63-66-71-86-88(De Brouckère)De Munt, een van de belangrijksteoperahuizen van Europa, werd tussen1817 en 1819 gebouwd naar deplannen van Louis-Emmanuel-AiméDamesme. In 1855 verwoest eenbrand het volledige gebouw. JosephPoelaert wordt belast met de wederopbouwen ontwerpt voor de grotezaal een weelderig interieur insecond-Empirestijl. De zaal krijgt devorm van een lier waarin de socialeklassen gescheiden zitten. In de 19deeeuw was een operabezoek immers inde eerste plaats een sociaal gebeuren.De introductie van gasverlich-Brussel in de 19de eeuw: een stad die openbloeit!Deze bustoer laat ons de stad zien als buitengewoon kader voor ontmoetingenen emancipatie. Als hoofdstad van het jonge koninkrijk België, wordtBrussel in de loop van de 19de eeuw verfraaid met brede boulevards,chique winkelgalerijen, parken, pleinen, met bomen afgezoomde lanen,schouwburgen, luxueuze hotels,… Al deze potentiële ontmoetingsplaatsengeven iedereen de mogelijkheid om deel te nemen aan het grote collectieveproject dat de stad is.A zaterdag en zondag om 9u30, 10u30, 13u30 en 14u30 (duur: 3u)C vertrek: ingang van het hotel Métropole, De Brouckèreplein in Brussel –kaart Centrum N 2M 1-5 (De Brouckère)T 3-4 (Beurs)B 29-38-46-63-66-71-86-88 (De Brouckère)I reserveren verplicht op nummer 02/219.33.45 (maandag tot vrijdagvan 10u tot 15u). Maximaal 45 personen per vertrek.Enkel in het Frans.Met de medewerking van Atelier de Recherche et d’ActionUrbaines (ARAU).ting aan het einde van de 19de eeuwmaakt het mogelijk om het licht in dezaal te dimmen en alle aandacht opde eigenlijke opvoering te richten. Dieaanpassing lokt heftige reacties uit: indie tijd ging men immers zowel voorhet spektakel op de bühne als voor hetspektakel in de zaal naar de opera –zien en gezien worden, was het motto.De plaats van de koninklijke logeillustreert dit treffend: je hebt er eengeweldig uitzicht over de zaal, maarje ziet slechts weinig van het podium.De Munt is naast een vooraanstaandtheater met Europese uitstraling ookeen uitzonderlijke plek waar ambachtengeconserveerd worden. Kunstenaarsen ambachtslieden zijn er aanhet werk volgens aloude tradities: zijmaken decors, kostuums, schoenen,pruiken,… voor elke nieuwe productie.In 2000 werden hiervoor nieuwenaai- en decorateliers ingehuldigd,samen met een aantal repetitiezalen,in een gebouw achter de eigenlijkeschouwburg.Ter gelegenheid van de OpenMonumentendagen 2013 zet deMunt de deuren van zijn ateliersopen voor uitzonderlijke bezoeken:de ontdekking van de decorenkostuumateliers van de Munt.Volg de gids en ontdek hoe deateliers bijdragen tot het creërenvan de theatrale illusie in al haarvormen. Vertrek elke 10 min.vanaf 10u (laatste vertrek om 18u– duur: 45 min.). Maximum 25 personenper rondleiding. Vertrek inde Alechinsky-foyer.Bezoek ook de maquette van eenItaliaans baroktheater in demuseale ruimte en ontdek wie detoeschouwers waren in die tijd enwat een bezoek aan het theaterbetekende. Vrije toegang metcommentaren van onze gidsen.

BRUSSEL ⁄ 1514. Kaart Centrum N 2 KBELGA QUEEN BRUSSELSWolvengracht 32 – BrusselA za en zo van 15u tot 18uM 1-5 (De Brouckère)T 3-4 (De Brouckère)B 29-38-46-63-66-71-86-88(De Brouckère)Deze opmerkelijke 18de-eeuwsewoning huisvestte in de 19de eeuween postkantoor en werd nadien eenbankinstelling. Een tiental jaar geledenondernam architect-decorateurAntoine Pinto een interessante verbouwingen vandaag is hier een restaurantgevestigd dat de kaart trektvan de neo-belgitude. Het eigenlijkeherenhuis met dubbelhuisopstandin Lodewijk XV-stijl zoals die in onzegewesten werd toegepast, is een zeldzaamvoorbeeld van de architectuuruit het midden van de eeuw van deverlichting. De gevel in witsteen methardstenen elementen, is sterk verticaalgeleed door de hoekpilastersmet schijnvoegen en vooral door decentrale travee die zelfs de horizontalelijn van de kroonlijst doorbreekt. Dezebijzonderheid doet denken aan deAntwerpse ontwerpen van architectJean-Pierre van Bauerscheit. Op deplaats van de binnenkoer en de bijgebouwenlieten de architecten J.-B.en H. Maillard uit Tourcoing in 1920een uitbreiding optrekken met ondermeer een ruime lokettenzaal die vandaag,in een moderne vormgeving, devoornaamste attractie van het restaurantvormt. Een essentieel onderdeelvan het decor is het indrukwekkendeglazen booggewelf met een rijkelijkedecoratie van slingers, voluten enrozetten. In zijn huidige functie zetdit gebouw de onthaaltraditie voortdie kenmerkend is voor de Brusselsegastvrijheid. (B 20/01/2005)Rondleidingen, zaterdag en zondagom 15u30, 16u30 en 17u30.Met de medewerking van Itinéraires,op de Paden van de Geschiedenisen Klare Lijn.14 1515. Kaart Centrum N 3 LHOTEL VAN DE GOUVERNEURVAN DE NATIONALE BANKVAN BELGIËWildewoudstraat 10 – BrusselA za en zo van 10u tot 18u (laatsteingang om 17u15)I uitsluitend rondleidingen(groepen van 15 personen)M 1-5 (Centraal Station)B 29-38-63-65-66-71(Centraal Station)Het Hotel van de gouverneur is hetenige overblijfsel van een omvangrijkcomplex dat tussen 1860 en 1878 doorde architecten Beyaert en Janssensgebouwd werd voor de Nationale Bank.Het diende als ambtswoning of tochminstens als officiële ontvangstruimtewant sommigen vonden het gebouwveel te groots. Het bleef deze functiebehouden tot in 1957. De monumentalegevel is bekleed met een rijk parementvan verschillende soorten natuursteen:Euville, Gobertange, Savonnière enAudun. Het eclectische gevelontwerpcombineert op subtiele wijzede Lodewijk XVI-stijl die tijdens hetsecond Empire opnieuw in de modewas met elementen uit de Italiaanseen Franse renaissance. De benedenverdiepingmet schijnvoegen vormt debasis van deze majestueuze gevel meteen bijzonder rijke decoratie die vooralgeconcentreerd is in de twee uitsprin-gende hoektraveeën. Hier worden devensters geflankeerd door kariatidenen gekoppelde zuilen met Ionischkapiteel. Binnen is er een opeenvolgingvan salons en praalvertrekken metweelderige aankleding en meubilair inNapoleon III-stijl. Marmer, kostbarehoutsoorten, gecapitonneerde fauteuilsen verguld stucwerk zorgen vooreen overweldigend effect en vormeneen uitgelezen decor voor recepties.Doorlopend rondleidingen (laatsteingang om 17u15).Stand van de vereniging “L’Associationdes Amis de l’Unesco” metvoorstelling van het tijdschrift Lesnouvelles du patrimoine.j Rondleidingen in Franse gebarentaal,zaterdag en zondag om13u30. Met de medewerking vande vereniging Arts et Culture.Tip: ter gelegenheid van de OpenMonumentendagen opent dewetenschappelijke bibliotheekvan de Nationale Bank van Belgiëzijn deuren op zaterdag en zondagvan 10u tot 18u, gelegen in deWaarmoesberg 57 te Brussel. Eenuitzonderlijke gelegenheid omdeze plek te zien, maar ook omeveneens een dertigtal werken teontdekken die deel uitmaken vande kunstverzameling van de Banken uitzonderlijk tentoongesteldworden.

16 ⁄ BRUSSEL16. Kaart Centrum N 3 MSINT-MICHIELS-EN-SINT-GOEDELEKATHEDRAALSint-Goedelevoorplein – BrusselA zo van 15u30 tot 18uM 1-5 (Centraal Station)B 29-38-63-65-66-71(Centraal Station)De geschiedenis van de kathedraalgaat terug tot de 11de eeuw toen hiereen romaanse kerk stond. De plattegrondvan deze oudere kerk is sindsde restauratie aan het eind van vorigeeeuw in de vloer verwerkt. Het huidigekerkgebouw kwam tot stand tussende 12de en de 15de eeuw. Je kan erde evolutie van de Brabantse gotiekvan aflezen. Het ruime koor boodplaats aan 22 kanunniken. Hoewelde kerk slechts in 1961 tot de rangvan kathedraal is verheven speeldeze altijd een vooraanstaande rol inde geschiedenis van Brussel. Land-voogden woonden er dankmissen bij.Napoleon bracht bij zijn doorreis eenbezoek aan de kerk. Koning Willem Ikwam er de dag van zijn troonsbestijging,een traditie die door de Belgischemonarchen werd voortgezet.Met haar prachtige wandtapijten,glasramen en beeldhouwwerkenvormt zij nog steeds het decor vande koninklijke huwelijken en begrafenissenen ook het Te Deum vindter elk jaar plaats op 15 november, dedag van het koningsfeest.(B 05/03/1936)Het museum van de kerkschat isgratis toegankelijk op zondag van15u30 tot 18u.17. Kaart Centrum N 3 MKBC ARENBERG – VOORMALIGEJUWELIERSWINKEL WOLFERSArenbergstraat 11 – BrusselA za en zo van 10u tot 18uI uitsluitend rondleidingen(groepen van 20 personen)M 1-5 (Centraal Station)B 38-71 (Storm-Arenberg),29-63-65-66 (Centraal Station)Philippe Wolfers genoot een uitzonderlijkevermaardheid als juwelenontwerper,beeldhouwer en glaskunstenaar.Door zijn grote succes kon hij bijhuizenopenen in Luik, Gent, Antwerpen, Düsseldorf,Londen en Parijs. Hij beschiktedus over de nodige adelbrieven toenhij in 1909 Victor Horta, de beroemdstearchitect van zijn tijd, vroeg eenambitieus ontwerp te maken voor zijnnieuwe winkel. Horta aanvaardde deopdracht en ontwierp een omvangrijkgeheel bestaande uit een werkhuisG WANDELINGEen geschiedenis van vieringenEen kerkgebouw staat open voor iedereen: niet enkel gelovigen, maar ooknieuwsgierigen en kunstliefhebbers. In de eerste plaats komen gelovigenhier samen om de mis te vieren en daarnaast is ze traditioneel de plaatsvan belangrijke gebeurtenissen in het leven (huwelijk, doop, communie,begrafenis). We kunnen dit alles aflezen van haar architectuur, decoratieen meubilair: altaren, kapellen, preekstoelen, biechtstoelen, doopvonten,grafstenen, heiligenbeelden en schilderijen, allemaal hebben ze een functieen vertellen ze een verhaal. En dan is er nog het voorplein, de plaats waar degeloofsgemeenschap samenkomt in hun zondagse kleren en men tegelijkspeler en toeschouwer wordt. Deze wandeling toont ons hoe de kerkengebouwd zijn maar ook de blijde en trieste gebeurtenissen die er gevierdworden en hoe mensen zich erop voorbereiden en eraan deelnemen.16A zaterdag om 11u en 16u (duur: 1u30)C vertrek: voor het standbeeld van kardinaal Mercier, Sint-Goedelevoorpleinin Brussel – kaart Centrum N 3M 1-5 (Centraal Station)B 29-38-63-65-66-71 (Centraal Station)I reserveren verplicht op nummer 02/537.78.75 (maandag tot vrijdagvan 9u30 tot 12u30). Maximum 25 personen per vertrek.Met de medewerking van Itinéraires, op de Padenvan de Geschiedenis.

BRUSSEL ⁄ 17op kelderniveau met daarboven juweliersateliers,een winkelruimte, tweeverdiepingen met kantoren en bovenaan,op het niveau van de loggia, eenprivéappartement voor de directeur.In overleg met zijn opdrachtgeverbekommerde Horta zich niet alleenom alle architecturale details maarook om de volledige interieurinrichting.De lambriseringen werden afgestemdop het mahoniehouten meubilair datin 1912 door de firma Sage in Londenvervaardigd werd. Na de verkoop vanhet gebouw door de familie Wolferswerden de vitrinekasten in 1974 gedemonteerddoor dezelfde firma die ze60 jaar eerder had geïnstalleerd en opkosten van de KBC overgebracht naarde Koninklijke Musea voor Kunst enGeschiedenis. De juwelierswinkel Wolfers,die een publiek van gegoede liefhebbersaantrok, behoort tot de meestvoldragen werken van Victor Horta enversterkte nog de faam van PhilippeWolfers. Het complex is vandaageigendom van de KBC. (B 01/10/1981)17Doorlopend rondleidingen. Metde medewerking van Atelier deRecherche et d’Action Urbaines(ARAU) en ProVelo.18. Kaart Centrum N 3KONINKLIJKE SINT-HUBERTUSGALERIJENGrasmarkt/SchildknaapstraatBrusselM 1-5 (Centraal Station)B 29-38-63-65-66-71(Centraal Station)Het grandioze project van de KoninklijkeGalerijen werd reeds in de jaren1830 aangevat door architect Jean-Pierre Cluysenaer. De eigenlijke bouwbegon in 1846 en was bijna voltooid bijde officiële opening op 20 juni 1847.Cluysenaer ontwierp een lange galerijvan 210 meter lang die halverwege aanhet centrale zuilenportaal een lichteknik maakte om de onregelmatighedenvan het terrein op te vangen.De architectuur en de decoratie zijnbijzonder verzorgd en duidelijk geïnspireerdop de Italiaanse palazzi uit de16de eeuw. De gevel aan de Grasmarktbestaat uit een superpositie van deToscaanse, Ionische en Korinthischeorde, die binnen in de galerij herhaaldwordt. De grijze bepleistering aan debuitenkant, die de architecturale ver-sieringen in hardsteen onderstreept,wordt roze aan de binnenkant van degalerij. De vernuftige glazen overkappingop zelfdragende rondbogen,waarvan de ruiten als visschubbenover elkaar zijn geplaatst, vormt eenuitzonderlijk getuigenis van de architectuurin de tweede helft van de 19deeeuw. De Koninklijke Galerijen trokkenals modieuze promenade van meet afaan een talrijk publiek dat aangeloktwerd door de luxewinkels, de elegantecafés en cultuurhuizen als het Théâtredu Vaudeville of later de Cinéma desGaleries. Deze aantrekkingskrachtduurt tot vandaag onverminderd voort.(B 19/11/1986)Rondleidingen met toegang tothet bureau van de galerijen en deglazen overkapping, zaterdag enzondag van 10u tot 17u, in groepjesvan 10 personen. Afspraak opnr. 5 van de Koningsgalerij. Metde medewerking van Itinéraires,op de Paden van de Geschiedenisen Klare Lijn.j Rondleidingen in Franse gebarentaal,zaterdag en zondag om15u30. Met de medewerking vande vereniging Arts et Culture.18Vertrek van de wandelingen “ Opzoek naar de verloren bioscopen”,“ Van boodschappen doentot window shopping” en “ Debuik van Brussel” (zie kadertekstenop volgende bladzijde).

18 ⁄ BRUSSELG WANDELINGOp zoek naar de verloren bioscopenTijdens deze wandeling gaan we op zoek naar de Brusselse bioscopenvan weleer. Sinds de uitvinding van de filmkunst in 1895heeft Brussel meer dan 170 filmzalen gehad. De meeste daarvan zijnverdwenen of werden verbouwd en kregen een nieuwe bestemming,maar hun sporen zijn nog op tal van plaatsen zichtbaar in de stad.U verneemt alles over bloei en verval van de Brusselse bioscopendoor de jaren heen, hun architectuur en hun publiek, van de stommefilm tot op heden.A zaterdag om 10u en zondag om 10u en 14u (duur: 2u)C vertrek: voor Mokafé, Koningsgalerij 9 in Brussel –kaart Centrum N 3M 1-5 (Centraal Station)B 29-38-63-65-66-71 (Centraal Station)I reserveren verplicht op nummer 02/563.61.53 (maandag totvrijdag van 9u tot 13u). Maximaal 25 personen per vertrek.Enkel in het Frans.Met de medewerking van Arkadia.beG WANDELINGVan boodschappen doen tot window shoppingTijdens deze wandeling maken we een reis door de geschiedenisvan het winkelen: van de kraampjes van de middeleeuwsegaren-en-bandverkopers naar de vroegere confectieateliers langsde Hofberg en de Kiekenmarkt, van de luxueuze sigarenwinkels inde Koninklijke Sint-Hubertusgalerijen naar de shopping malls van de21ste eeuw waar de merken koning zijn. Je herbeleeft de verschillendefases in de mode en ziet hoe onze kleding geëvolueerd is,zowel voor mannen als vrouwen! Winkelpuien en etalages vertellende geschiedenis van het winkelbedrijf, van gespecialiseerde winkelstot grootwarenhuizen, elk met hun eigen verkooptechnieken. En westaan stil bij de zeden en gewoonten van de klant.A zondag om 11u en 16u (duur: 1u30)C vertrek: voor de ingang van de Koninklijke Sint-Hubertusgalerijen,Grasmarkt in Brussel – kaart Centrum N 3M 1-5 (Centraal Station)B 29-38-63-65-66-71 (Centraal Station)I reserveren verplicht op nummer 02/537.78.75 (maandag tot vrijdagvan 9u30 tot 12u30). Maximum 25 personen per vertrek.Met de medewerking van Itinéraires, op de Paden van deGeschiedenis.19G WANDELINGDe buik van BrusselTijdens deze wandeling in de omgeving van deGrote Markt en de Koninklijke Sint-Hubertusgalerijengaan we op zoek naar gerenommeerdewinkels waar de heerlijkste lekkernijen wordenverkocht. We ontdekken oude straten met denamen van markten die vroeger rond de GroteMarkt werden gehouden (Grasmarkt, Kiekenmarkt,Botermarkt, Kaasmarkt) en waarvan devoedingszaken en aanverwante winkels onweerlegbaarbewijzen dat Brussel een stad is diehoudt van lekker eten en drinken.A zaterdag en zondag om 10u en 14u(duur: 2u)C vertrek: aan de ingang van de KoninklijkeSint-Hubertusgalerijen (kant Grasmarkt) inBrussel – kaart Centrum N 3M 1-5 (Centraal Station)B 29-38-63-65-66-71 (Centraal Station)I reserveren verplicht op nummer02/563.61.53 (maandag tot vrijdag van 9u tot13u). Maximum 25 personen per vertrek.Enkel in het Frans.Met de medewerking van Arkadia.be.

BRUSSEL ⁄ 1919. Kaart Centrum N 3 MCINÉMA DES GALERIESKoninginnegalerij 26 – BrusselA za en zo van 10u tot 18u (toegangtot de zaal van 10u tot 12u)M 1-5 (Centraal Station)B 29-38-63-65-66-71(Centraal Station)Om de ingang van de bioscoop zoharmonisch mogelijk te integreren inde Koninginnegalerij ontwierp architectPaul Bonduelle een cirkelvormigedraaideur die enkele meter inspringtten opzichte van de arcadenrij. Viadeze deur komt men binnen in deruimte die filmliefhebbers maar al tegoed kennen. De bioscoop werd in1939 gebouwd op de plaats van eenoud 17de-eeuws hotel met de naamLe Canal de Louvain. Het interieuris in een rustieke Provençaalse stijldie sommigen toeschrijven aan hetsucces van de filmtrilogie van MarcelPagnol. Naast een geluidwerendebepleistering vervaardigde beeldhouwer-ornamentistMarc Van Der Borghtbas-reliëfs, lampen in wijwatervatvormen de twee nissen van het trappenhuis.Het onlangs gerenoveerdecomplex beschikt over drie filmzalen,een tentoonstellingsruimte van1.000 m² en een bar. (B 18/11/1993)Rondleidingen in de bioscoop,zaterdag en zondag om 10u.Maximum 15 personen per groep.Rondleidingen op de tentoonstellingover de Russische filmmakerAleksander Sokurov, zaterdag enzondag om 14u en 16u. Maximum15 personen per groep.2020. Kaart Centrum N 3 KTHÉÂTRE DU VAUDEVILLEKoninginnegalerij 13-15 – BrusselA enkel zo van 10u tot 20uM 1-5 (Centraal Station)B 29-38-63-65-66-71(Centraal Station)Op de plaats van het huidige Théâtredu Vaudeville bevond zich vroegerde bloemenmarkt, een gebouwonder een glazen overkapping datin 1847 ontworpen werd door architectJean-Pierre Cluysenaer. In 1853werd deze markt, waarvan de metalenkolommen en de dubbele galerijstructuurtrouwens werden behouden,omgevormd tot ‘café-concert’onder de naam Casino des GaleriesSaint-Hubert. Het geheel werd in 1884gerestaureerd en veranderd in eenschouwburg. Afgezien van de in 1926toegevoegde hal in art-decostijl naarhet ontwerp van architect Ide, baadtde rest van het gebouw in een weelderigedecoratie van verguld stucwerk.Dit type decor was zeer geliefd tijdenshet second Empire. De zwikken vande arcaden van de grote zaal en debuikige borstweringen van de balkonsontlenen decoratieve elementen aanverschillende stijlen en brengt ze ineen soort van apotheose bijeen. Hettheater werd in 1974 een privéclub enomgevormd tot polyvalente zaal die,dankzij een vernuftig systeem vanwegschuifbare stoelen onder hetpodium, de mogelijkheid biedt om departerre van het theater te gebruikenvoor diverse doeleinden zoals galadiners,diners met optreden, walkingdinners, trouwfeesten, dansavonden,modedefilés of lezingen.Rondleidingen om 10u30, 11u30,12u30, 14u30, 15u30, 16u30 en17u30. Met de medewerking vanLa Fonderie en Klare Lijn.Toegang tot het driedimensionalefresco over Brussel van kunstenaarPaul Day.

20 ⁄ BRUSSEL2121. Kaart Centrum N 3BORTIERGALERIJMagdalenasteenwegen Sint-Jansstraat – BrusselM 1-5 (Centraal Station)B 48-95 (Brussels Parlement),29-38-63-65-66-71(Centraal Station)De Bortiergalerij verbond oorspronkelijkde Magdalenasteenweg metde Sint-Jansstraat, maar stond ookin verbinding met de Magdalenamarktwaarvan de gevel uitkwam inde Duquesnoystraat. Toen de stadBrussel van deze markthal haar feestzaalmaakte, werd de galerij ingekorttot de twee armen die vandaag nogbestaan. Aan de kant van de Magdalenasteenweg,ooit de belangrijkstewinkelstraat van Brussel, is de inganggeïntegreerd in de mooie barokgevelvan de voormalige Messageries de laPoste. De ingang in de Sint-Jansstraatis heel wat soberder en staat dichterbij de vormentaal van architect Jean-Pierre Cluysenaer die de opdrachtvoor de Bortiergalerij kreeg in 1847,na de voltooiing van zijn meesterlijkeontwerp voor de Koninklijke Sint-Hubertusgalerijen.De ruimte, waarin nuverschillende boekhandelaars gevestigdzijn, heeft een lager gedeelte inneo-renaissancestijl met in het hoofdgestelkunstig bewerkte gietijzerenpanelen met reliëfs in rankwerk. Hethogere gedeelte is eenvoudiger vanstijl en vertoont eerder neoclassicistischeinvloeden. Het glazen dak zorgtvoor een zenitale verlichting zoalsgebruikelijk bij overdekte passages.(B 29/09/1996)2222. Kaart Centrum M-N 3GROTE MARKT VAN BRUSSELBrusselM 1-5 (De Brouckère/Centraal Station)T 3-4 (Beurs)B 29-38-46-63-66-71-86-88(De Brouckère), 46-86 (Beurs),48-95 (Brussels Parlement)De Grote Markt werd na het verwoestendebombardement op Brusseldoor de Franse troepen van maarschalkde Villeroy in 1695 in al zijnluister heropgebouwd zodat iedereenkon zien dat de fierheid en macht vande Nederlanden ongebroken waren.Het barokke plein was volgens JeanCocteau de mooiste schouwburg terwereld. Het principe van de GroteMarkt wekte reeds de bewonderingvan de Spaanse koning Filips II, toendie over onze gewesten regeerde,en werd daarom naar Spanje uitgevoerdwaar het plein dezelfde functiesvervulde. Het was immers op deGrote Markt dat allerlei markten enbeurzen plaatsvonden, dat feestelijkhedenwerden georganiseerd enofficiële plechtigheden gehouden.De aanwezigheid van het stadhuiswas hier uiteraard niet vreemd aan.De eerste Ommegangen kwamenhier aan met hun bonte stoeten en deBlijde Intredes van de landvoogdenwerden er met luister gevierd in deperiode voor de Belgische onafhankelijkheid.Hoewel er ook terechtstellingenplaatsvonden, was de GroteMarkt toch vooral het toneel vanvreugde-uitbarstingen en protesten,een rol die het plein ook vandaagnog vervult. Talrijke staatshoofdenwerden er op het balkon toegejuichten bij de huwelijken van koninklijkeprinsen en prinsessen zag men erdestijds indrukwekkende processiesvan versierde wagens. In de loop dertijd was de Grote Markt verfraaid meteen fontein, een gaslantaarn of zelfseen muziekkiosk. Het publiek kwamer luisteren naar orkesten of wedstrijdentussen fanfares bijwonen. Ookvandaag nog worden er nog geregeldtijdelijke podiums opgebouwd voorallerlei optredens die het feestelijkekarakter voortzetten van deze ruimtedie een bijzondere symboolwaardeheeft voor Brussel. (B 07/11/2002)Wandeling “Levende folklore inBrussel” (zie kadertekst hiernaast).

BRUSSEL ⁄ 212323. Kaart Centrum N 3 LBROODHUIS – MUSEUM VAN DESTAD BRUSSELGrote Markt – BrusselA za en zo van 10u tot 18uM 1-5 (De Brouckère/Centraal Station)T 3-4 (Beurs)B 29-38-46-63-66-71-86-88(De Brouckère), 46-86 (Beurs),48-95 (Brussels Parlement)Het gebouw op de Grote Markt, gelegentegenover het stadhuis en gekendals het Broodhuis, huisvest vandaaghet Museum van de Stad Brussel. Ditstadsmuseum werd in 1887 opgerichtop initiatief van burgemeester CharlesBuls met als opdracht om op didactischewijze een beeld te schetsen vande geschiedenis van de stad en haarkunstnijverheden. De rijke verzamelingenomvatten prachtige Brusselseretabels, porselein, schilderijen en talvan historische objecten. De neogotischestijl van het gebouw is te dankenaan architect Victor Jamaer diebelast werd met de heropbouw van dein 1876-1877 gesloopte middeleeuwsebroodhal. Om het gebouw in zijn vroegerestaat te herstellen inspireerde dearchitect zich op archiefdocumentenen het archeologische onderzoek vanhet vroegere gebouw maar ook opafbeeldingen van andere gebouwenuit die tijd. Door zijn zorgvuldige werken de unieke ligging op de Grote Marktbezit het huidige Broodhuis onmiskenbaareen zekere allure. (B 09/03/1936)Tentoonstelling “Van broodhal totMuseum van de Stad” (zie kaderteksthieronder).G WANDELINGLevende folklore in BrusselDe Ommegang, de Meyboom: springlevendeBrusselse folklore. Houdt u van Brussel?Maar wat weet u eigenlijk over haar traditiesen feesten? Het gaat over meer dan duizendjaar geschiedenis die elk jaar opnieuw tot levenwordt gewekt via deze folkloristische activiteitenwaarin de herinneringen aan ons verleden trouwworden doorgegeven aan de toekomstige generatiesopdat zij ze zouden voortzetten.A zondag om 10u, 12u, 14u en 16u(duur: 1u30)C vertrek: voor de leeuwentrap van het Stadhuisvan Brussel, Grote Markt in Brussel –kaart Centrum M 3M 1-5 (De Brouckère/Centraal Station)T 3-4 (Beurs)B 29-38-46-63-66-71-86-88 (De Brouckère),46-86 (Beurs), 48-95 (Brussels Parlement)I reserveren verplicht op nummer02/537.78.75 (maandag tot vrijdag van9u30 tot 12u30). Maximum 25 personenper vertrek.Enkel in het Frans.Met de medewerking van Itinéraires, op dePaden van de Geschiedenis.H TENTOONSTELLINGVan Broodhal tot Museum van de StadDe tentoonstelling behandelt de bewogen geschiedenis van de sitevan het ‘Museum van de Stad – Broodhuis’. Reeds in de 13de eeuwmaakte het deel uit van een geheel van markthallen, maar geleidelijkverloor het gebouw zijn oorspronkelijke functie en werd het eenhertogelijk administratief centrum. Later fungeerde het eveneensals ontmoetingsplaats van de rederijkerskamers en schuttersgilden.Karel V liet in 1515-1536 een nieuw bouwwerk optrekken dat menvanaf toen ook ‘Coninckxhuys’ noemde. Gedurende de volgendeeeuwen onderging het vele wijzigingen en vanaf het einde van de18de eeuw veranderde het meermaals van eigenaar. Het ‘Broodhuis’kwam ten slotte in het bezit van de stad Brussel, die architect VictorJamaer belastte met de wederopbouw en er het Museum van deStad Brussel in onderbracht. De tentoonstelling illustreert deze langegeschiedenis aan de hand van ontwerptekeningen, plannen, studies,schetsen, schilderijen en andere objecten.A zaterdag en zondag van 10u tot 18u (rondleidingen, zaterdagom 11u, 12u30, 14u, 15u30 en 17u en zondag om 11u, 12u30,13u45, 15u45 en 16u45)C Broodhuis – Museum van de Stad Brussel, Grote Markt inBrussel – kaart Centrum N 3M 1-5 (De Brouckère / Centraal Station)T 3-4 (Beurs)B 29-38-63-66-71-88 (De Brouckère), 46-86 (Beurs),48-95 (Brussels Parlement)Met de medewerking van het Museum van de Stad Brussel-Broodhuis.

22 ⁄ BRUSSEL24. Kaart Centrum N 3 MRESTAURANT VINCENTPredikherenstraat 8-10 – BrusselA za en zo van 12u tot 14u45I alleen rondleidingen (groepenvan 15 personen)M 1-5 (Centraal Station)B 38-71 (Arenberg / Storm)De Rôtisserie Vincent, opgerichtin 1905, bevindt zich op de benedenverdiepingvan een mooi neoclassicistischgebouw dat in 1834ontstond door de samenvoegingvan twee 17de-eeuwse rijhuizen.De brede houten winkelpui aan derechterkant werd in 1913 ontworpendoor architect Maurice Grimme. Deandere pui, met schuifraam en vensterroeden,werd in 1926 geplaatstdoor architect C. Wenmaekers. Hetinterieur van deze twee oude huizenwerd echter pas in 1934 globaal heringericht,dus meer dan honderd jaarlater. Het meest opmerkelijk zijn ongetwijfeldde tableaus van beschilderdekeramiektegels, vervaardigd door defirma Helman uit Sint-Agatha-Berchem.Hun kwaliteit en originaliteitgetuigen van het vakmanschap vande ambachtelijke keramiekateliersaan het begin van vorige eeuw. Detableaus tonen een aantal karakteristiekezichten van de Belgische kust:garnaalvissers te paard, een vluchteenden boven ondergelopen polders,grazende koeien en schapen in deduinen. In een van de zalen zijn zelfshet fornuis met dampkap, de etalage,de snijtafel en de grote toog bewaard,alle met keramiektegels gedecoreerd.Het realisme van de voorstellingendoet eerder denken aan het werkvan Eugène Laermans en ConstantinMeunier dan aan de art-nouveauschilderkunstdie in die tijd nochtansin de mode was. Dit restaurant metzijn typisch Brusselse atmosfeer isbij toeristen en vaste klanten evenzeergeliefd om zijn kader als om zijn kaart.(B 20/09/2001).24Rondleidingen om het half uurvanaf 12u. Afspraak aan deingang van de Prinsengalerij –kant Predikherenstraat. Met demedewerking van Itinéraires, opde paden van de geschiedenis.G WANDELING25. Kaart Centrum M-N 3CENTRUMGALERIJKleerkopersstraat 15-17 – BrusselM 1-5 (De Brouckère)T 3-4 (De Brouckère)B 29-38-46-63-66-71-86-88(De Brouckère)De met Noors kwarts beklede hoofdingangvan de Centrumgalerij ligt aande Kleerkopersstraat. Andere ingangenbevinden zich in de Greepstraaten de Sint-Niklaasgang. Deze galerij iseen ontwerp van architect J.-F. Collindat tussen 1951 en 1952 werd gerealiseerd.De plattegrond ervan wordtbepaald door drie grote bouwblokkenmet kantoren of appartementen opde verdiepingen en handelszakenmet grote etalages op de beganegrond. Een doorlopende overkappingvan beton en glas, zoals in dieperiode veelvuldig werd toegepast,laat zenitaal licht binnenvallen. Eencirkelvormig tracé omsluit het centralegedeelte van de galerij datHet Ilot sacré, de wieg van BrusselVoor wie goed luistert, vertelt het Ilot Sacré allerlei verhalen over het goedeleven in de stad. Al sinds de Middeleeuwen is dit een wijk van drinken,lachen, eten, zingen, dansen en nog veel meer! Kroegen, schouwburgen,restaurants, Koninklijke Sint-Hubertusgalerijen en populaire winkels wisselenelkaar af. De steegjes ruiken nog naar bier, boestring, pralines enchoesels. Eustache Deschamps, Baudelaire, Louis Quiévreux, Bazoef,Rimbaud, George Garnir, Christiane Lenain, Esther Deltenre en vele anderengidsen u tussen twee steegjes door naar het Koninklijk Theater van Toone.José Géal, alias Toone VII, ontvangt er u te midden van zijn poesjenellenwaar Michel de Ghelderode zo’n grote liefde voor had.A zondag om 14u (duur: 2u)C vertrek: voor het beeld van Karel Buls, Agoraplein (aan het begin vande Grasmarkt) in Brussel – kaart Centrum N 3M 1-5 (Centraal Station)B 29-38-63-65-66-71 (Centraal Station)I reserveren verplicht op nummer 0486/40.40.89. Maximum 25 personen.Enkel in het Frans.Met de medewerking van de vereniging Codémus Concept.

BRUSSEL ⁄ 2325door boetieks wordt ingenomen.In zekere zin zet de Centrumgalerijde Brusselse traditie van overdektedoorgangen voor die op meesterlijkewijze werd ingezet met de KoninklijkeSint-Hubertusgalerijen.26. Kaart Centrum M 3 LÀ LA BÉCASSETaborastraat 11 – BrusselA za van 11u tot middernachtzo van 11u tot 23uM 1-5 (De Brouckère)T 3-4 (Beurs)B 29-38-63-66-71-88(De Brouckère), 46-86 (Beurs),48-95 (Plattesteen)Het is goed uitkijken om het steegjedat naar de herberg À la Bécasse leidtniet voorbij te lopen. Binnen in de herbergmaken we een sprong in de tijdvan ongeveer 135 jaar. De familie diede zaak al sinds zijn ontstaan uitbaat,heeft altijd alles in het werk gesteldom de atmosfeer van het einde van de19de eeuw zo goed mogelijk te bewaren.Rode en witte tegels, massievemeubels van donker hout en luchtersin siersmeedwerk vormen een rustiekdecor. Boven de toog waarop26een koperen biervat staat, hangteen indrukwekkende verzamelingbierkruiken die een goed idee gevenvan de specialiteit van het huis. In Àla Bécasse serveert men een uitgebreidassortiment bieren waarondereen beroemde gezoete lambiek meteen unieke smaak!G WANDELINGBrussel gezien van op de plankenEr zijn er veel in Brussel, onder tal van namen: Galeries, de Quat’ sous, du Jardin de ma Sœur, duVaudeville, de la Gaieté, enz. Daar luidt de bel al voor het begin van de voorstelling. De toeschouwersverlaten de foyer en gaan naar hun loge, hun balkon of dicht bij de scène in een fauteuil van departerre waar ze in spanning het spektakel afwachten onder de weelderige decoratie in de meestediverse stijlen. In de coulissen wordt alles in gereedheid gebracht, over enkele ogenblikken zal hetdoek opengaan. Terwijl buiten voorbijgangers proberen te raden wat zich achter de gevel afspeeltweerklinken binnen applaus en boegeroep. U hebt het al geraden: we zijn in het theater!A zondag om 10u, 12u, 14u en 16u (duur: 1u30)C vertrek: voor de ingang van Theater Toone, Grasmarkt 66 in Brussel – kaart Centrum N 3M 1-5 (Centraal Station)T 3-4 (Beurs)B 48-95 (Brussels Parlement)I reserveren verplicht op nummer 02/537.78.75 (maandag tot vrijdag van 9u30 tot 12u30).Maximaal 25 personen per vertrek.Enkel in het Frans.Met de medewerking van Itinéraires, op de Paden van de Geschiedenis.

24 ⁄ BRUSSELF BUSTOCHTHerbergen, symbolen van Brusselse gezelligheidEen gebeurtenis vieren, vrienden ontmoeten, een romantisch afspraakje,zich even ontspannen… waar kan men beter terecht dan in een herberg ofcafé met hun gevarieerde interieurs, hun hartelijke atmosfeer, hun specialiteiten?Wil u graag eens enkele van die typisch Brusselse ontmoetingsplaatsenontdekken? Grands cafés in het centrum of kleine buurtcafés,niet te missen of alleen voor stamgasten, klassiek of trendy, elk heeft zijnverhaal en dompelt u onder in verschillende sferen. Dus, op uw gezondheid!De bus houdt onderweg halt aan een typisch café, consumpties zullen terplaatse worden afgerekend.A zaterdag en zondag om 14u en 17u (duur: 2u30)C vertrek: voor de trappen van de Beurs, Anspachlaan in Brussel –kaart Centrum M 3M 1-5 (De Brouckère)T 3-4 (Beurs)B 29-38-63-66-71-88 (De Brouckère), 46-86 (Beurs), 48-95 (Plattesteen)I reserveren verplicht op nummer 02/673.18.35 (maandag tot vrijdagvan 10u tot 17u). Maximum 45 personen per vertrek.Enkel in het Frans.Met de medewerking van Babbelbus.G WANDELINGCafés: Architectuur van de ontmoetingCafés en hun architectuur vertellen ons iets over de sociale geschiedenisvan Brussel. Hun interieurs zijn zelden avant-gardistisch. Zij getuigen eerdervan de vele tijd die mensen er samen doorbrengen op hun eeuwige zoektochtnaar gezelschap en begrip. Als openbare ruimtes speelden cafés enestaminets een belangrijke rol in het ontstaan van de democratie en in desociale strijd. Eclectische stijlen, danszaaltjes en nieuwe types (bar-cinema,caf-con,…) spreken over de vrijheid van een groeiende middenklasse.Deze uit het interbellum ademen dan weer de geest van functionalisme enrecessie. Met deze wandeling kunt u kennismaken met enkele bijzondereontmoetingsplaatsen!A zaterdag en zondag om 10u30 en 14u30 (duur: 2u)C vertrek: voor de trappen van de Beurs, Anspachlaan in Brussel –kaart Centrum M 3M 1-5 (De Brouckère)T 3-4 (Beurs)B 29-38-63-66-71-88 (De Brouckère), 46-86 (Beurs), 48-95 (Plattesteen)Met de medewerking van Korei.27G WANDELINGAfzakken naar de stad: de centralelanen in de belle époqueIn de 19de eeuw veranderde het stadscentrumdoor de overwelving van deZenne en de aanleg van de centralelanen volledig van uitzicht. Hier kon deburgerij voortaan haar rijkdom etalerenen zich overgeven aan de genoegens vanhet consumeren. Voor wie het zich konveroorloven, beschikte het stadscentrumover alles wat een hoofdstad kon bieden.In enkele decennia ontstond een wijk dieeconomie (de Beurs), cultuur en ontspanning(Pathé Palace, Muntschouwburg),winkels (Grand Bazar, Grands Magasinsde la Bourse) en brasseries met standing(Falstaff, Greenwich) combineerde en diegoed bereikbaar was met het openbaarvervoer. Tijdens deze wandeling kerenwe terug naar het vrolijke Brussel van debelle époque, in de beginjaren van deelektriciteit!A zaterdag en zondag om 14u30(duur: 1u30)C vertrek: voor de trappen van deBeurs, Anspachlaan in Brussel –kaart Centrum N 3M 1-5 (De Brouckère)T 3-4 (Beurs)B 29-38-63-66-71-88 (De Brouckère),46-86 (Beurs), 48-95 (Plattesteen)I reserveren verplicht op nummer02/410.99.50 (maandag tot vrijdagvan 9u tot 17u). Maximum 25 personenper vertrek.Met de medewerking van La Fonderie.

BRUSSEL ⁄ 2527. Kaart Centrum M 3 MLE CIRIOBeursstraat 18 – BrusselA za en zo van 10utot middernachtT 3-4 (Beurs)B 48-95 (Plattesteen)In 1883 leidde architect Charles Gysde bouw van tien huurhuizen metcommerciële benedenverdieping inopdracht van de bouwmaatschappijLes Constructeurs Réunis. In zekerezin was dit geheel de tegenhangervan de gebouwen die langs de anderekant van het beursgebouw in de HenriMausstraat werden opgetrokken. Debepleisterde gevel op nummer 18, metdecoratieve elementen in hardsteen,bezit een fraaie cafépui ontworpendoor decorateur Henri Coosemans.Deze pui in neorenaissancestijl werdin 1909 vervaardigd uit een combinatievan marmer en hout. Slanke houtencolonnetten met bronzen Ionischkapiteel lopen uit in sierlijke boogjes,terwijl boven de centrale ingang vrolijkegrotesken te zien zijn. Het weelderigeinterieur, met zijn spiegels enhouten lambriseringen, is prachtigbewaard gebleven. Vermeldenswaardis ook dat Le Cirio oorspronkelijk eendetailhandel en verbruikssalon vanItaliaanse voedingsspecialiteiten was.De naam is ontleend aan FrancescoCirio, die een fabriek had in Turijn en inheel Europa achttien verkooppuntenhad geopend, onder meer in Moskou,Zürich, Parijs en Sint-Petersburg. Devestiging in Brussel is de enige die nogbestaat en, ondanks enkele aanpassingen,veel van zijn oorspronkelijkedecoratie heeft behouden. Het jaartal1886 op de toog verwijst misschiennaar het einde van de bouwwerken.(B 03/03/2011)Gids ter plaatse van 10u tot 18u.Met de medewerking van KlareLijn.2828. Kaart Centrum M 3 KANCIENNE BELGIQUEAnspachlaan 110 – BrusselA za en zo van 12u tot 18uT 3-4 (BeursB 46-86 (Beurs),48-95 (Plattesteen)Hoewel de hoofdingang van het complexvandaag aan de Anspachlaanligt, kwamen de bezoekers van devroegere concertzaal lange tijd binnenlangs de Steenstraat, daar waarzich vroeger de feestzaal bevondvan het ambacht van de Meersliedenof kramers. In 1913 opende hiereen grote brasserie met concertpodiumhaar deuren, Vieux Düsseldorfgenaamd. Na de Eerste Wereldoorlogwerd deze eerst omgedoopt totBruxelles-Kermesse alvorens in 1931haar huidige naam te krijgen toen hetgebouw gekocht werd door de LuikenaarMathonet. Hij maakte er eenechte music-hall van die model stondvoor andere zalen in Europa. Heelwat vedetten zouden hier optreden:Annie Cordy, Charles Trenet, GilbertBécaud, Charles Aznavour, GeorgesBrassens, Edith Piaf, Adamo, enz.Halfweg de jaren 1950 ging Mathonetsamenwerken met Bruno Coquatrix,de oprichter van de Olympia in Parijs.Als gevolg hiervan kwamen sterrennaar Brussel als Johnny Hallyday,Jacques Dutronc, France Gall enClaude François. Desondanks gingde Ancienne Belgique in 1971 faillieten werd het gebouw eigendom vanhet ministerie van Financiën. In 1982en 1993 vonden twee renovatiecampagnesplaats waarna de zaal in 1998weer openging. Vandaag is de AB eenvan de tempels van het muzieklevenin Brussel. Het complex beschikt overtwee zalen waar zangers en groepenvan internationale faam komenoptreden. De grote zaal, waarvande akoestiek als een van de beste inEuropa wordt beschouwd, heeft eencapaciteit van 2.000 staanplaatsenen 740 zitplaatsen. De kleine zaal, deClub, biedt plaats voor 280 personenen ligt op de eerste verdieping.Uitleg over de geschiedenis enwerking van de Ancienne Belgique,zaterdag en zondag om 14uen 16u.Foto’s en documenten over degeschiedenis van de AncienneBelgique.Animatie in de Club: “Een minuutop het historisch podium van deAncienne Belgique”.

26 ⁄ BRUSSEL29 3029. Kaart Centrum M 3 KPLATTESTEENKolenmarkt 41 – BrusselA za en zo van 11u tot 23uT 3-4 (Beurs)B 48-95 (Plattesteen)Het bij Brusselaars goed gekendeetablissement op de hoek van deKolenmarkt en de Plattesteen ontleentzijn naam ongetwijfeld aande naburige straat, maar ook aaneen doodlopende gang die vroegertoegang gaf tot een stenen patriciërswoninguit de 12de eeuw, niet vervan het castrum, die eveneens Plattesteenheette. Het café-restaurant,dat nog een warm aandoend interieurmet houten lambriseringen bezit, isgehuisvest op de benedenverdiepingvan een appartementsgebouwin art-decostijl, ontworpen door architectNoteris in 1932. De gevel wordtgekenmerkt door afgeronde hoektraveeënen erkerramen. Bij mooi weer ishet terras van de Plattesteen een vande levendigste plaatsen in dit deel vanhet stadscentrum.30. Kaart Centrum M 3 MBRUSSELS PARLEMENTLombardstraat 69 – BrusselA enkel zo van 10u tot 18uB 48-95 (Brussels parlement)De zetel van het Parlement van hetBrussels Hoofdstedelijk Gewest,die een oppervlakte van 12.000 m 2beslaat, was ooit de thuisbasis vande Provincieraad van Brabant en zijndiensten. De vleugel in Beaux-Artsstijlwaarlangs je binnenkomt is hetwerk van architect Hano, die in hetbegin van de 20ste eeuw de opdrachtkreeg om de provinciale gebouwenuit te breiden in de richting van deLombardstraat, een prestigieuzeverkeersader die nog maar net wasaangelegd. Deze vleugel herbergt eengrote ‘spiegelzaal’ die een mooi paletbiedt van versieringen in imitatiemarmer.Vroeger vonden hier de officiëleevenementen plaats die werdenvoorgezeten door de Gouverneur vanBrabant, heer des huizes. Het oudstegedeelte achteraan, het hôtel deLimminghe, dateert uit het begin vande 18de eeuw en ligt aan een binnenplaatsdie uitgeeft op de Eikstraat. Dit31opmerkelijke architecturale geheel,dat in de 18de eeuw de residentiewas van de Britse ambassadeur en depauselijke nuntius, telt een aantal interessantesalons, waaronder het grotewitte salon in Lodewijk XVI-stijl. Dezeprestigieuze vertrekken illustreren hetbelang van dit gebouw als ontvangstenreceptieruimte. (B 09/02/1995)Doorlopend rondleidingen. Met demedewerking van Atelier deRecherche et d’Action Urbaines(ARAU), Itinéraires, op de Padenvan de Geschiedenis en Klare Lijn.

BRUSSEL ⁄ 2731. Kaart Centrum M 3 KCENTRE CULTURELESPACE MAGHPriemstraat 17 – BrusselA za van 11u tot 18u30zo van 11u tot 17uT 3-4 (Anneessens)B 48-95 (Beurs)Dit neoclassicistische herenhuis,waarschijnlijk gebouwd in het laatstekwart van de 19de eeuw, werd in1925 het Maison des Tramwaymen.Bij de verbouwing in art-decostijl naarhet ontwerp van architect A. Staatjewerd de benedenverdieping voorzienvan rondbogen met decoratieve bronzenuiltjes op de muurdammen. Hetgebouw bevatte in die tijd een toneelzaal,biljartzaal, vergaderruimtes eneen van de grootste cafés van Brussel.Brusselse toneel- en operagezelschappenmaar ook music-hallartiestengaven hier regelmatig optredens.Tot voor enkele jaren was op dit adreseen van de drukst bezochte discothekenvan de hoofdstad gevestigd.Na de aankoop door het OCMW vanBrussel werd het pand omgevormdtot multidisciplinair cultureel centrum.Het oorspronkelijke art-deco interieuris grotendeels verloren gegaan. Debewaarde elementen zijn gecombineerdmet invloeden ontleend aande Maghrebijnse cultuur. Sinds 2009is hier de Espace Magh gevestigd.Het centrum geeft een podium aandiverse artistieke gezelschappen,goed voor 400voorstellingen per seizoen.De grote zaal met een capaciteitvan 350 plaatsen afficheert een gevarieerdprogramma terwijl de studio ende kleine zaal op de vijfde verdiepingmeer gebruikt worden voor literaireontmoetingen, lezingen, creaties vanresiderende kunstenaars en meerintieme activiteiten. De bibliotheekbehoort tot het netwerk van bibliothekenvan de Stad Brussel.Rondleidingen op zaterdag om10u30, 11u30, 12u30, 14u30,15u30, 16u30 en 17u30 en op zondagom 10u30, 11u30, 12u30,14u30, 15u30 en 16u30. Met demedewerking van La Fonderie enKlare Lijn.G WANDELINGVan het Rouppepleinnaar de MarollenTijdens deze wandeling die vertrektop het Rouppeplein ontdekkenwe een zeer oude wijkmet een rijke geschiedenis. VeleBrusselaars weten niet dat hiervroeger het zogenaamde Bogaardenstationlag, met een vermaardhotel: À la Grande Cloche. In deHuidevettersstraat bewonderenwe de rijk versierde gevel van hetPalais du Vin en komen zo langskleine straat jes vol anekdotes ophet Vossenplein waar dagelijksde befaamde vlooienmarkt wordtgehouden. Via de Hoogstraat metzijn vroegere bioscopen, nog herkenbaaraan de gevels, wandelenwe naar de Cellebroersstraaten de bruine kroeg Het Goudblommekein Papier waarvan degeschiedenis nauw verbonden ismet de beweging van Belgischesurrealistische kunstenaars.A zondag om 10u (duur: 1u30)C vertrek: voor hotel À la GrandeCloche, Rouppeplein 10 inBrussel – kaart Centrum M 4T 3-4 (Anneessens)I reserveren verplicht op nummer0477/98.04.01 of via hete-mailadres eric@pagesdhistoire.be.Maximum 25personen.Enkel in het Frans.Met de medewerking vanPages d’Histoire.

28 ⁄ BRUSSEL3232. Kaart Centrum M 4 MHET GOUDBLOMMEKE IN PAPIERden. In het begin van de 20ste eeuwkreeg het huis nieuwe eigenaars enin 1944 begon Geert Van Bruane hierhet café Het Goudblommeke in Papierdat tot 2006 zou blijven bestaan. Degevel en de drie vertrekken op debenedenverdieping zijn beschermd,inclusief het meubilair en de decoratie.Muurankers in I-vorm, de naamvan het café en bloeiende takken insmeedijzer sieren nog altijd de gevel.Binnen worden de muren behangendoor intact bewaarde tekeningen,collages, aforismen en ongewonevoorwerpen, waardoor dit buurtcafézijn unieke atmosfeer heeft behouden.(B 03/07/1997)Vertrekpunt van de wandeling“Brussel, heb je me gezien?” (ziekadertekst hiernaast).3333. Kaart Centrum N 4GROTE ZAVELBrusselT 92-94 (Kleine Zavel)B 27-48-95 (Grote Zavel)De Grote Zavel concentreert de velemogelijkheden die Brussel biedt ophet gebied van antiek en kunst. Detrapeziumvormige ruimte is een vande oudste pleinen van Brussel. Doorde nabijheid van de Coudenberg waarhet hertogelijk hof resideerde, trok ditplein waar in de 16de eeuw nog natteweiden en zandgroeven lagen destijdsde grote adellijke families van het landaan die op het plein en in de omliggendestraten luxueuze stadspaleizenlieten bouwen. Het plein werd weldrahet decor van processies en schitterendefestiviteiten zoals de Omme-Cellebroersstraat 53-55 – BrusselA za en zo van 11u tot 23uB 48-95 (César de Paepe)Dit bescheiden rijhuis van twee traveeën,dat dateert uit de 17de eeuw,was het trefpunt van de Brusselse surrealisten(Magritte, Mariën, Lecomte,Scutenaire, E.L.T. Mesens, Hamoir,Eemans,…) en nadien van de ledenvan de Cobrabeweging (Dotremont,Collinet, Claus, Boon, Vinkenoog,Hoeboer, Dubuffet,…). Het werd in1830 samen met de aanpalende huizenverbouwd door architect H.L.F.Partoes. Een polychrome gedenkplaatop de gevel vermeldt dat deZusters van Liefde van Sint-Vincentius-a-Paolozich hier in 1843 vestiggang,het gaaischieten of de vieringvan de inname van Buda in 1686.Op het plein werd een tijdlang ookeen paardenmarkt gehouden, latergevolgd door een groenten- en zuivelmarkten ten slotte door de huidigeantiekmarkt op het bovengedeeltevan het plein, in de schaduw van deZavelkerk. De wijk telt vandaag talrijkecafés met terras en restaurants,maar is vooral gekend om de tallozeantiekzaken en kunstgalerijen diede Grote Zavel zijn nieuwe roepinghebben gegeven. De ruimte van hetplein leent zich ook goed voor eenbrede waaier van activiteiten, gaandevan jazzfestival tot presentaties vanculinaire streekgerechten, die het helejaar door voor leven in de wijk zorgen.

BRUSSEL ⁄ 29G WANDELINGBrussel, heb je me gezien?Deze wandeling voert je langs een aantal locaties van de hoofdstad waar je niet omheen kunt. VanHet Goudblommeke in Papier naar de Sint-Gorikshallen via de Grote Markt en Le Cirio en de legendarischeGreenwich. Via de Dansaertstraat met zijn vele trendy handelszaken komen we uit bij hetKanaal, waar de laatste tijd veel cafeetjes bijkomen. Het is een manier om plaatsen te ontdekkendie – al dan niet opgenomen in de monumentenlijst – met hun culturele roeping, hun actuele invullingof trendy inrichting kleur geven aan de binnenstad.A zaterdag en zondag om 10u, 11u45 en 14u30 (duur: 2u)C vertrek: voor Het Goudblommeke in Papier, Cellebroersstraat 53-55 in Brussel –kaart Centrum M 4B 48-95 (César de Paepe)I reserveren verplicht op het nummer 02/569.27.74 of via e-mail (culturama@telenet.be).Maximaal 20 personen per vertrek.Met de medewerking van Culturama.34. Kaart Centrum N 4 LEGMONTPALEISKleine Zavel 8 – BrusselA za van 10u tot 17u(laatste ingang om 16u)zo van 10u tot14u(laatste ingang om 13u)I enkel toegankelijk voor rondleidingen(groepen van 15 personen)M 2-6 (Naamsepoort)T 92-94 (Kleine Zavel)B 27-48-95 (Grote Zavel), 34-54-64-71-80 (Naamsepoort)Er blijft maar weinig meer over van degotische toren en het antieke Egmontpaleis,het verblijf van de graven metdezelfde naam. De graven van Arenberg,die het gebouw rond 1730 overkochten,hebben het immers voortdurend uitgebreiden verfraaid. Het Ereplein, dattussen 1759 en 1762 is afgesloten meteen monumentale portiek in hardsteennaar een ontwerp van de grote architectServandoni, wordt gevormd door drievleugels die de ontwikkeling van hetgebouw perfect weergeven. De achtervleugelin renaissancestijl zou van1560 dateren en werd in de 18de eeuwenigszins door Servandoni verbouwd.De linkervleugel werd in 1830 door Tilman-FrançoisSuys getekend, terwijlde rechtervleugel, die tussen 1906 en1910 werd gebouwd, te danken is aanOctave Flanneau. Het Egmonthotelwerd in 1918 door de Stad Brussel enten slotte in 1964 door de Staat gekochten werd tussen 1966 en 1971 volledigheringericht, waarna het ministerie vanBuitenlandse Zaken erin werd ondergebracht.In het interieur ontdekken werijkelijk gedecoreerde salons, waarinprestigieuze bals en recepties plaatsvonden.Reeds in de 18de eeuw wasgouverneur Karel van Lotharingen erdikwijls te gast, net zoals heel de aristocratievan weleer, voor maskerades ofwervelende quadrilles. De vloeren vanhet paleis werden onder meer betreeddoor Voltaire, Jean-Jacques Rousseau,Lodewijk XV of tsaar Peter de Grote.In de 19de eeuw werden met dezelfdegeestdrift feesten georganiseerd. DeGraaf heeft er overigens een schouwburglaten bouwen. Het was ook nietongewoon dat het vorstelijk paar erals eregasten werd onthaald. Thanshebben de gekostumeerde bals enmenuetten plaats geruimd voor congressen,seminars, colloquia of internationalemeetings.34Doorlopend rondleidingen (laatsteingang om 16u zaterdag enom 13u zondag). Met de medewerkingvan Atelier de Rechercheet d’Action Urbaines (ARAU),Klare Lijn en Korei.

30 ⁄ BRUSSELG WANDELINGUitzicht op kunst… kunstwerken en kunstliefhebbersKunst is lang het voorrecht geweest van een elite. In de 19de eeuw werdendan heuse kunsttempels gebouwd die een waardig schrijn moestenvormen voor de cultus van het schone maar die in principe toegankelijkwaren voor iedere kunstliefhebber. Tentoonstellingen bezoeken werd eennieuw tijdverdrijf. Men betrad deze tempels niet enkel om de kunstwerken tebewonderen maar om gezien te worden als kunstliefhebber. Ook vandaagnog gaat die traditie voort met kunsthuizen als de musea voor SchoneKunsten of het Paleis voor Schone Kunsten, die hun hal of atrium nu ookopenstellen voor recepties en exclusieve avonden.A zaterdag om 11u en 16u (duur: 1u30)C vertrek: voor de ingang van de Koninklijke Musea voor SchoneKunsten van België,Koningsplein in Brussel – kaart N 4T 92-94 (Koning)B 27-48-71-95 (Koning)I reserveren verplicht op nummer 02/537.78.75 (maandag tot vrijdagvan 9u30 tot 12u30). Maximum 25 personen per vertrek.Met de medewerking van Itinéraires, op de Padenvan de Geschiedenis.G WANDELINGDe onderkant van BrusselDeze mysterieuze wandeling toont ons het verborgen gelaat van de hoofdstadtijdens een ontdekkingstocht door twee ondergrondse plaatsen: deKoudenberg met de overblijfselen van het paleis van Keizer Karel en de Gildevan het Groot Koninklijk Serment van Sint-Joris der Kruisboogschutters. Uverneemt alles over het leven in het paleis ten tijde van Keizer Karel en overde Aula Magna, de grote staatsiezaal. Daarna zien we hoe de tradities vanhet middeleeuwse Brussel in ere worden gehouden, met een demonstratiekruisboogschieten op de koop toe!A zaterdag en zondag om 10u en 14u (duur: 2u)C vertrek: voor de kerk van Sint-Jacob-op-Koudenberg, Koningspleinin Brussel – kaart Centrum N 4T 92-94 (Koning)B 27-38-71-95 (Koning)I reserveren verplicht op nummer 02/563.61.53 (maandag tot vrijdagvan 9u tot 13u). Maximum 25 personen per vertrek.Enkel in het Frans.Met de medewerking van Arkadia.be.3535. Kaart Centrum N 4 MGROOT KONINKLIJK SERMENTVAN SINT-JORIS DERKRUISBOOGSCHUTTERS VANBRUSSELBorgendaalgang/KoningspleinBrusselA za en zo van 10u tot 18uT 92-94 (Koning)B 27-38-71-95 (Koning)De kerk Sint-Jakob-op-Koudenbergontstond in dezelfde periode als denieuwe Koninklijke wijk die op heteinde van de 18de eeuw werd aangelegdop de site van het vroegerehertogelijk paleis. Er waren reusachtigegrondwerken nodig om het pleinen de omgeving te nivelleren. De kerk,een gebouw in neoclassistische stijldat in 1787 werd ingewijd, staat opeen platform waaronder zich gewelfdezalen bevinden. Deze zalen kregen inde loop der jaren diverse bestemmingen.Een van de zalen is in gebruikdoor het Groot Koninklijk Serment vanSint-Joris der Kruisboogschutters vanBrussel, een vereniging die teruggaattot de 13de eeuw en de traditie voortzetvan twee middeleeuwse gildesvan kruisboogschutters opgericht in1381. Het Groot Serment heeft ervoorgezorgd dat de Brusselse Ommegangopnieuw uitgaat sinds 1930 en blijfthaar bijeenkomsten houden op dezehistorische plaats.Uitleg over het leven van de gildeen de geschiedenis van de kruisboogschutters,zaterdag en zondagom het 1/2 uur vanaf 10u.Demonstraties kruisboogschieten.

BRUSSEL ⁄ 3136 3736. Kaart Centrum N 4 MBELVUE MUSEUM –VOORMALIG HOTEL BELLEVUEPaleizenplein 7 – BrusselA za en zo van 10u tot 18uT 92-94 (Koning)B 27-48-71-95 (Koning)Het hotel Bellevue werd in 1776gebouwd op het eerste perceel vanhet Koningsplein dat verkocht werdaan een particulier. Philippe de Proft,een rijke wijnhandelaar en herbergierliet er een luxueus hotel optrekken inovereenstemming met de bouwvoorschriftendie waren uitgevaardigd doorkeizerin Maria-Theresia om de stilistischeeenheid van het Koningspleinte bewaren. Onder meer Honoré deBalzac, vorst Metternich en JérômeBonaparte hebben hier gelogeerd. Hethotel kwam in 1902 in het bezit vande Stichting van de Kroon die het terbeschikking stelde van prinses Clémentine.Kort na hun huwelijk namenkroonprins Leopold III en prinsesAstrid hun intrek in het gebouw dat bijdie gelegenheid werd gerenoveerd. Naeen periode van leegstand tussen 1934en 1953 werd het in bruikleen gegevenaan het Rode Kruis. Nadien werd heteerst omgevormd tot Museum voorSierkunsten, later tot Museum van deDynastie en uiteindelijk tot museumover de geschiedenis van België. Eenatrium en grote glaspartijen die devroegere binnenkoer afsluiten, makeneen optimaal onthaal van de bezoekersmogelijk die ook beschikken over eenrestaurant.Vaste tentoonstelling over degeschiedenis van België.Tijdelijke tentoonstelling“Dr Livingstone, I presume”.37. Kaart Centrum N 4 LCOUDENBERG – VOORMALIGPALEIS VAN BRUSSELPaleizenplein 7 – BrusselA za en zo van 10u tot 18uT 92-94 (Koning)B 27-38-71-95 (Koning)Het immense paleis van de Coudenberg,dat eeuwenlang de trots haduitgemaakt van de vorsten en landvoogdenvan onze gewesten, viel in1731 ten prooi aan een verwoestendebrand. De ruïnes zouden veertig jaarlater worden gesloopt om plaats temaken voor de aanleg van de huidigeKoningswijk. Bijna vijfentwintigjaar opgravingen door verschillendearcheologische diensten hebben in deondergrond de overblijfselen aan hetlicht gebracht van de verschillendeonderdelen van het paleis en de stedelijkeomgeving. Deze overblijfselenzijn vandaag voor het publiek toegankelijkvia een ondergronds circuit: dekelders van het hoofdgebouw van hetmiddeleeuwse kasteel van de hertogenvan Brabant (12de-14de eeuw);de funderingen en ondermuren vande paleiskapel gebouwd onder deregering van keizer Karel V in de 16deeeuw; het Isabellastraatje dat van deCoudenberg naar de Sint-Goedelekerkleidde, de overblijfselen van hetvoormalige hotel Hoogstraeten metzijn merkwaardige gotische galerij dieuitgaf op de tuin; en vooral de onderstebouwlagen, voornamelijk de keukens,van de grote staatsiezaal Aula Magnagebouwd in de 15de eeuw voor hertogFilips de Goede, die gereserveerd wasvoor belangrijke officiële plechtigheden.Het paleis was eeuwenlang debelangrijkste ontmoetingsplaats vooralle personen van aanzien in Brussel.(B 04/07/1984 en 31/01/1992)Voorstelling van de Brusselse laureatenvan het Fotografisch Experimentmet Monumenten 2013.Muzikale animatie door “Sonate etSonnet” (zie kadertekst hieronder).♬ MUZIKALE EN ERFGOEDONTDEKKINGENOP DE COUDENBERGTer gelegenheid van de Open Monumentendagen nodigt “SONATE & SON-NET” (www.sonateetsonnet.be), geleid door Bruno Georis (acteur) en BirgitGoris (muzikante), u uit om te komen luisteren naar een bloemlezing vande Franse muziek uit de 17de eeuw, gespeeld op viola d’amore, met werkvan onder andere Demachy, Le Sieur de Buisson, Marin Marais en NicolasHotman. Een gedroomde begeleiding voor uw bezoek aan de Coudenberg.A zaterdag tussen 10u en 15u en zondag tussen 10u en 12uC Coudenberg – voormalig Paleis van Brussel, Paleizenplein 7in Brussel – kaart Centrum N 4T 92-94 (Koning)B 27-38-71-95 (Koning)

32 ⁄ BRUSSEL38. Kaart Centrum N 3-4 KVOORMALIG WARENHUIS OLDENGLAND – MIM (KONINKLIJKEMUSEA VOOR KUNST ENGESCHIEDENIS)Hofberg 2 – BrusselA za en zo van 10u tot 17uI gratis toegang enkel tothet gedeelte Old EnglandT 92-94 (Koning)B 27-38-71-94 (Koning)Het opvallende gebouw in art-nouveaustijlwaarin het Muziekinstrumentenmuseumis ondergebrachtbood vroeger onderdak aan hetwarenhuis Old England. De firmahad al een eerste filiaal in Brussel inhet herenhuis Spangen, maar toenze aan uitbreiding toe was liet ze eennieuw gebouw optrekken met grote,heldere ruimten die meer in het tijdsbeeldpasten. Paul Saintenoy en zijnteam kozen voor de combinatie vanijzer en glas, toen reeds een trend instations maar nieuw voor de winkelarchitectuur.De winkel kon rekenenop een vermogend cliënteel dat kwaliteitskledingkwam kopen en nadienook graag wat bleef verpozen in hettheesalon. In 1990 werd besloten omhet gebouw te restaureren: het beginvan een langdurig proces dat meerinzicht zou verschaffen in de architecturaalvernuftige skeletstructuur. Metzijn bestemming als muziekinstrumentenmuseumkreeg het gebouween nieuw leven. Het bevat ook nietvoor niets een van de mooiste collectiester wereld. Het restaurant met zijnpanoramisch terras lokt veel toeristendie er tijdens een lunch of vieruurtjede stad bewonderen door de groteramen op de bovenste verdieping.(B 30/03/1989).Rondleidingen, zaterdag en zondagom 11u, 12u, 13u, 15u en 16u.Met de medewerking van ProVelo en Klare Lijn.Permanente tentoonstelling overhet gebouw gerealiseerd door deArchives d’Architecture Moderne.3839. Kaart Centrum N 3-4 LPALEIS VAN KAREL VANLOTHARINGEN (KONINKLIJKEBIBLIOTHEEK VAN BELGIË)Museumplein 1 – BrusselA za en zo van 10u tot 17uT 92-94 (Koning)B 27-38-71-94 (Koning)Karel van Lotharingen wordt alsgouverneur van de OostenrijkseNederlanden aangesteld in de 18deeeuw en zal er onder meer voor eenbloeiend cultureel leven zorgen. Hetduurde niet lang vooraleer hij metzijn innemende persoonlijkheid enzijn respect voor lokale gebruiken desympathie van zijn onderdanen voorzich won. Aan het hof gingen allerleifeestelijkheden door zoals concerten,banketten, wedstrijden enzovoort. DeEuropese adel was er meer dan welkomen zorgde er dan ook voor dat zegezien mochten worden. Denk hierbijaan prachtige kostuums, pruiken ende bijhorende etiquette en stijl uit de18de eeuw. Van het Paleis van Karelvan Lotharingen bestaat vandaagalleen nog een gevel uit het laatrococoen het begin van het neoclassicismemet decoratieve elementen vanLaurent Delvaux. Vroeger bestond hetPaleis uit een winterappartement in39het westen en een zomerappartementin het oosten. Er waren onder andere2 laboratoria, wetenschapskabinetten,een drukkerij en een belangrijkebibliotheek in gehuisvest. Vandaagblijven van de appartementen vanKarel van Lotharingen nog 5 salonsover waarin het museum van de 18deeeuw is ondergebracht. Het Paleisademt de sfeer van de 18de eeuw engeeft een overzicht van de levenssfeeren de interessepunten van Karel vanLotharingen en zijn tijdgenoten.(B 22/11/2001)Rondleidingen met een gids, in18de eeuws kostuum met uitlegover het leven en het Paleis vanKarel van Lotharingen, zaterdagen zondag om 11u, 13u30 en 15u.Maximum 30 personen per groep.

BRUSSEL ⁄ 3340. Kaart Centrum N 3 LPALEIS VOOR SCHONE KUNSTENVAN BRUSSEL – BOZARRavensteinstraat 23 – BrusselA za en zo van 10u tot 18uM 1-5 (Centraal Station)T 92-94 (Paleis)B 38-71 (Bozar)Tijdens de laatste restauratiefasenwerden de oorspronkelijke structurenvan het Paleis voor SchoneKunsten opnieuw blootgelegd. Hetwerd meteen duidelijk met hoeveelzorg Victor Horta is tewerk gegaanterwijl hij de ruimten vernuftig inelkaar paste over de verschillendeverdiepingen. Het was nochtans geengemakkelijke opdracht: de architectmoest zijn plannen zes keer opnieuwmaken. De aard van de bodem, hetsterk hellende terrein, de beperktehoogte (om het uitzicht over de stadvanuit het Koninklijk paleis niet tebelemmeren), de gevel die discreetmoest zijn… Het waren stuk voor stukbeperkingen die het de architect extramoeilijk maakten. Horta ontwierp uiteindelijkeen imposant bouwwerk metacht verdiepingen dat meer dan eenhectare beslaat en dat is opgebouwdrond de vermaarde Henry Le Bœufzaal,met 2.100 zitplaatsen. Eenmaal40 41binnen hebben de hellende vlakken,de vele trappen, de schuifdeuren envolumetrische variaties een desoriënterendeffect op de bezoeker. De gastenkomen binnen via de Horta-hal,de voormalige beeldenhal, waar zevia de monumentale trap de ruime,luchtige expositieruimten betreden.Het licht valt er rijkelijk binnen door deramen en lichtkoepels die Horta voorzag.Onder de Horta-hal herbergt hetgebouw een zaal voor kamermuziek(zaal M), en onder de Ravensteinstraatbevindt zich de polyvalente ZaalTerarken. De Studio – voorheen derecitalzaal – vult de ruimten voorallerhande concerten en optredensaan. Dankzij deze multifunctioneleruimten kan het Paleis voor SchoneKunsten een rijke en gevarieerdeevenementenkalender aanbieden. Devele bezoekers die hier komen vooreen tentoonstelling, een conferentie,een concert, een dansopvoering ofeen recital kunnen ook terecht in deBOZAR BRASSERIE. (B 19/04/1977)Rondleidingen voor een bezoekaan het gebouw op zaterdag enzondag om 10u en 14u. Inschrijventer plaatse, 30 min. voor deaanvang. Met de medewerkingvan BOZAR STUDIOS (educatievedienst van het Paleis voor SchoneKunsten).41. Kaart Centrum N 3RAVENSTEINGALERIJRavensteinstraat/KantersteenBrusselM 1-5 (Centraal Station)B 29-38-63-65-66-71(Centraal Station)De Ravensteingalerij, die naar hetCentraal Station leidt, vormt eenbelangrijke verbinding tussen deboven- en de benedenstad. Ze isingebed in een groot kantoorgebouwvan vier verdiepingen en wasaanvankelijk bedoeld om nieuwleven te geven aan de wijk die hardwas getroffen door de verwoestendeaanleg van de Noord-Zuidverbinding.Ontworpen als winkelgalerij metruimte voor 81 handelszaken werdze tussen 1954 en 1958 gebouwd inde zogenaamde internationale stijlnaar de plannen van de architectenAlexis en Philippe Dumont, die ookhet aanpalende Shellgebouw ontwierpen.In de Ravensteinstraat geeft eenimmens voorportaal toegang tot eenmonumentale trap onder een koepeldie het hoogteverschil van tien metertussen de twee straten overbrugt.De galerij zet de traditie voort vande grote overdekte passages die zotypisch waren voor de 19de eeuw. Hetwordt zenitaal verlicht via een gedrukttongewelf van beton en glasstenen,terwijl de rotonde licht ontvangt vaneen indrukwekkende betonnen koepelwaarin honderden glasstenen inconcentrische cirkels zijn ingewerkt.De galerij, waarin nog altijd winkels enhorecazaken zijn gevestigd, blijft totop vandaag een drukke doorgangsroutevoor talrijke Brusselaars enpendelaars. (B 03/03/2011)

34 ⁄ BRUSSEL4242. Kaart Centrum N 3 LKONINKLIJK SALON VAN HETSTATION BRUSSEL-CENTRAALKantersteen (naast de ingang vanhet station, juist tegenover deRavensteingalerij) – BrusselA za en zo van 10u tot 18uI uitsluitend rondleidingen(groepen van 15 personen)M 1-5 (Centraal Station)B 29-38-63-65-66-71(Centraal Station)Met zijn trapeziumvormige grondplanbestrijkt het station Brussel-Centraalde driehoek gevormd tussen Kantersteen,de Keizerinlaan en de Putterij.Het station werd ingehuldigd in1952, maar de bouwplannen gaanterug tot 1910 en zijn van de handvan architect Victor Horta. De werkenbegonnen echter pas in 1937, na devoltooiing van de Noord-Zuidverbinding.Maxime Brunfaut nam het naHorta’s dood in 1947 van hem over,maar blijkbaar was hij al sinds 1945bij de bouw betrokken. Het stationsluit aan bij de officiële internationalearchitectuurlijn, met duidelijke verwijzigennaar eerder werk van Hortazoals het Paleis voor Schone Kunstenen het Volkshuis. Het interieur werdbekleed met travertijn en omvat eengrote loketzaal met een paneelplafondmet ingewerkte lichtbakken. Hetomvatte een stationsbuffet en eenkoninklijk salon, typisch voor de jaren1950. Daar kon de koning op de treinwachten of vooraanstaande gastenverwelkomen. Tijdens Expo 58 werder veelvuldig gebruik van gemaakt.Zo ontving koning Boudewijn er dekoning en koningin van Thailand, enook de negus van Ethiopië. Het stationonderging onlangs een verjongingskuur.Bij de toegang tot de perronsgingen nieuwe winkelgalerijen opendie aan de ene kant in verbindingstaan met de Kapellestraat en dePutterijsquare en aan de andere kantmet de Grasmarkt. (BL 16/03/1995)Doorlopend rondleidingen. Metde medewerking van Babbelbusen Korei.

BRUSSEL ⁄ 35F BUSTOCHTOpzij voor de hofleveranciersDe titel van “Gebreveteerd leverancier van het Belgische Hof”bestaat sinds 1833 en heeft tot doel bepaalde fabrikanten tebelonen voor hun kwaliteit en regelmaat. Het is niet alleen eenvoorrecht, maar ook een verbintenis. Zodra de titel is toegekend,moet de ambachtsman, onderneming of handelaar zichde onderscheiding waardig tonen door een niveau van uitmuntendheidaan te houden dat het brevet rechtvaardigt. Het gaatom zeer uiteenlopende firma’s uit de meest traditionele tot demeest innoverende sectoren. Tijdens deze wandeling langsverschillende hofleveranciers komt u alles over dit privilege teweten. Met hofleveranciers wordt niet gespot!A zaterdag om 10u, 12u, 14u en 16u (duur: 1u30)Enkel in het Frans.Places to be, gisteren en vandaagDeze bustoer zal u een andere kijk geven op uw adresboekje!Zich laten zien, dat is het programma van dit “places tobe”-parcours bij uitstek. Maar dan nog moet men een goedoog hebben en zich laten zien op de juiste plaats. Wantook hier zijn er stromingen en trends die aan veranderingonderhevig zijn. Ontdek de plaatsen die het verschil makenin het sociale leven, onder Keizer Karel, in 1830 of vandaag.A zaterdag om 10u, 12u, 14u en 16u (duur: 1u30)Enkel in het Frans.Uitzicht op groenBrussel met z’n 100 parken. Dit is geen slogan, maar realiteit!De wandelaarster met parasol, het ritje in de koets, eendjesin de vijver, de muziekkiosk, de elkaar kruisende lanen… hetzijn maar enkele elementen van dit groene verhaal. De parkenwaar je jezelf kon laten bewonderen, het Jubelpark en zijnontmoetingsplaatsen, de Tervurenlaan, de 19de-eeuwsegroene laan, het zijn allemaal plaatsen waarvan u tijdens dezerondrit de evolutie, de sfeer en de inrichting zult ontdekken.Op deze tocht (her)ontdekt u de ongelooflijke verscheidenheidvan het groene erfgoed van onze hoofdstad ontdekken.A zaterdag om 11u en 16u (duur: 1u30)K Deze bustocht is eveneens toegankelijk voor personenmet beperkte mobiliteit (rolstoelgebruikers).Kijk eens hoe ik woonKastelen die soms tot een andere wereld lijken te behoren,villa’s die de rijkdom van hun bewoners etaleren… Dezebustoer laat ons een aantal van deze vroegere pronkwoningenvol vergane glorie ontdekken. Sommige doenvandaag dienst als receptieruimte, andere zijn echte museaen beschermde monumenten, of gewoon getuigen van eenlevensstijl vol grandeur.A zaterdag om 10u, 12u, 14u en 16u (duur: 1u30)Enkel in het Frans.Winkelen in BrusselTijdens deze wandeling maken we een reis door de geschiedenisvan het winkelen: van de kraampjes van de middeleeuwsegaren-en-bandverkopers naar de vroegere confectieatelierslangs de Hofberg en de Kiekenmarkt, van de luxueuze sigarenwinkelsin de Koninklijke Sint-Hubertusgalerijen naar deshopping malls van de 21ste eeuw waar de merken koning zijn.Je herbeleeft de verschillende fases in de mode en ziet hoeonze kleding geëvolueerd is, zowel voor mannen als vrouwen!Winkelpuien en etalages vertellen de geschiedenis van hetwinkelbedrijf, van gespecialiseerde winkels tot grootwarenhuizen,elk met hun eigen verkooptechnieken. En we staanstil bij de zeden en gewoonten van de klant.A zondag om 11u en 16u (duur: 1u30)Belgium 12 points! België wereldwijdin de belangstellingIn de Golden Fifties zette Brussel zich op de wereldkaart metde Expo 1958 en dat monument waarover aan de anderekant van de Atlantische oceaan nog steeds wordt gesproken.Maar Brussel organiseerde in het verleden nog andereluisterrijke tentoonstellingen met internationale uitstraling,zoals deze van 1880, 1887, 1910 of 1935. De route leidtu langs lanen, overblijfselen van deze tentoonstellingen,sporen van ons glorierijke verleden uit de tijd van Leopold IIen stedelijke projecten met Amerikaanse ambities.A zondag om 11u en 16u (duur: 1u30)K Deze bustocht is eveneens toegankelijk voor personenmet beperkte mobiliteit (rolstoelgebruikers)Een blik achter de schermenVerborgen activiteiten achter gesloten gevels. Nieuwsgierigom er iets meer over te weten en te begrijpen waaroverhet precies gaat? Waarom hebben zij zich op deze plaatsengeïnstalleerd? Vindt u aanwijzingen aan de hand van watu op de gevels ziet? Deze bustoer licht een tipje van desluier op over de private clubs en verenigingen die vandaagin Brussel actief zijn.A zondag om 10u, 12u, 14u en 16u (duur: 1u30)Enkel in het Frans.C vertrek: Kardinaal Mercierstraat in Brussel –kaart Centrum N 3M 1-5 (Centraal Station)B 29-38-63-65-66-71 (Centraal Station)I reserveren verplicht op nummer 02/537.78.75(maandag tot vrijdag van 9u30 tot 12u30).Maximum 45 personen per vertrek.Met de medewerking van Itinéraires, op de Padenvan de Geschiedenis.

36 ⁄ BRUSSEL4343. Kaart Centrum O 2-3KONINGSSTRAATBrusselM 1-5 (Park), 2-6 (Kruidtuin)T 92-94 (van Kruidtuin tot Koning)B 61 (Kruidtuin), 29-63-65-66(Park), 27-38-71-95 (Koning)De Koningsstraat vormt een hoofdasaangelegd tijdens de Oostenrijkseperiode onder impuls van landvoogdKarel van Lotharingen. Ze moestde verbinding vormen tussen hetKoningsplein en de SchaarbeeksePoort. Het tracé werd in 1776 uitgezeten een eerste stuk werd voltooid totaan de huidige Congreskolom. Vanaf1824 werd het tweede stuk aangevatonder leiding van de architecten Partoesen Werry. Het laatste stuk, tot aande plaats van de huidige Sint-Mariakerk,kreeg vorm vanaf 1827. Langshet eerste stuk verrezen gebouwen inneoclassicistische stijl die een bijzonderharmonisch geheel vormen. Dezein oorsprong herenhuizen of in sommigegevallen vluchthuizen van kloosterszijn vandaag ingenomen dooroverheidsdiensten of financiële instellingen.De bebouwing van het tweedeen derde stuk begon omstreeks 1830en laat de invloed zien van de opeenvolgendestijlperiodes. Een bijzonderevermelding verdient het Astoriahotel,een prestigieus gebouw in Beaux-Arts-stijl dat in 1908-1909 gebouwdwerd door architect Van Dievoet. Hetwas een van de beroemdste hotelsvan Brussel tijdens de belle epoque.Achter de monumentale gevel is eenweelderig interieur in neo-LodewijkXVI-stijl bewaard dat de sprankelendesfeer oproept van een periodedie vermaard was om haar feesten.Vlakbij bevindt zich de vroegere hemdenwinkelNiguet, tegenwoordig eenbloemenwinkel, met de enige nogbewaarde art-nouveau- etalage vanarchitect Paul Hankar, gerealiseerd in1896. Iets verder ligt de esplanade vande Congreskolom, waar nationale herdenkingsplechtighedenplaatsvinden.

BRUSSEL ⁄ 3744. Kaart Centrum N 3 KBNP PARIBAS FORTISKoningsstraat 20 – BrusselA za en zo van 10u tot 18u(laatste toegang om 17u)I uitsluitend rondleidingen(groepen van 20 personen)M 1-5 (Park)T 92-94 (Park)B 29-63-65-66 (Treurenberg)De Société Générale des Pays-Baspour favoriser l’industrie nationalevestigde zijn zetel in 1822 aan deHofberg en nestelde zich hiermeevan meet af aan in een wijk van aanzien,niet ver van het centrum vande politieke macht. In 1904 kochtde bank, die aan de oorsprong ligtvan de Generale Maatschappij vanBelgië en van de huidige BNP ParibasFortis, een eerste gebouw inde Koningsstraat. In 1922 werd ditpatrimonium vergroot met de aankoopvan aanpalende gebouwen. Dearchitecturale indeling werd in 1972volledig herdacht, maar de restauratiegebeurde in overeenstemming metde bouwvoorschriften die in de 18deeeuw door keizerin Maria-Theresiavan Oostenrijk waren uitgevaardigd.Binnen roepen enkele pronksalonsnog de sfeer op van deze periode.De Koningszaal is versierd met deportretten van de opeenvolgendeBelgische vorsten, terwijl de Lotharingenzaaltwee wandtapijten bevatmet het wapenschild van keizer Fransvan Lotharingen en zijn echtgenotekeizerin Maria-Theresia van Oostenrijk.Andere wandtapijten, in feite eenreeks met episodes uit het leven vanMozes, tussen 1742 en 1763 geweven44in het atelier van de gebroeders Vander Borcht, bedekken de muren vande Wandtapijtengalerij. Deze ruimtesmet een rijk verleden vormen uniekevergaderzalen voor de cliënten enmedewerkers van de bank.Doorlopend rondleidingen (laatstetoegang om 17u). Met demedewerking van Itinéraires, opde Paden van de Geschiedenis enKlare Lijn.G WANDELINGVan Onze-Lieve-Vrouw-ter-Sneeuw naar de ZavelVan de oorspronkelijke Onze-Lieve-Vrouw-ter-Sneeuwwijk blijft niets meer over. Deze buurt, die een zeer slechtefaam genoot, werd vanaf 1875 onder burgemeester Jules Anspach volledig heraangelegd. Sindsdien is er weinigveranderd. De wijk is bij de Brusselaars bekend van het Koninklijk Circus en andere etablissementen die het (her)ontdekken waard zijn. Al wandelend door de straten, waar het tijdens de week zeer druk is, komen we aan hetKoninklijk Park. Hier bevinden zich het Theâtre du Parc en de befaamde Cercle royal gaulois artistique et littéraire.Herinneringen aan de Belgische onafhankelijkheid leiden ons naar het Koningsplein met markante gebouwen alshet voormalige warenhuis Old England en de vroegere hotels Bellevue en Flandre. Langs de Regentschapsstraatbereiken we ons einddoel, de chique Zavelwijk.A zaterdag om 15u (duur: 1u30)C vertrek: voor het standbeeld van Charles Rogier, Vrijheidsplein in Brussel – kaart Centrum O2M 2-6 (Madou)T 92-94 (Congres)B 29-63-65-66 (Madou)I reserveren verplicht op nummer 0477/98.04.01 of via het e-mailadres eric@pagesdhistoire.be.Maximum 25 personen.Enkel in het Frans.Met de medewerking van Pages d’Histoire.

38 ⁄ BRUSSELG WANDELINGDe verborgen schatten van het park van BrusselVoor wie de moeite neemt om ernaar te zoeken bulkt het park van Brusselvan architecturale en decoratieve schatten. Dit vroegere wildreservaatvormt vandaag het hart van de Koninklijke wijk. Melomanen kunnen erhun hart ophalen aan concerten in de kiosk, er zijn opvoeringen in hettheater, je vindt er overal standbeelden en fonteinen tot groot jolijt van deallerkleinsten. Kom ons ‘koninklijk’ park verkennen!A zondag om 11u en 16u (duur: 1u30)C vertrek: uitgang metro Park, op de hoek van de Wetstraat en deKoningsstraat in Brussel – kaart Centrum N 3M 1-5 (Park)T 92-94 (Park)B 27-38-54-71-95 (Hertog)I reserveren verplicht op nummer 02/537.78.75 (maandag tot vrijdagvan 9u30 tot 12u30). Maximum 25 personen per vertrek.Met de medewerking van Itinéraires, op de Padenvan de Geschiedenis.G WANDELINGSchilderijen van vroeger, plaatsen van nuSchilders hebben altijd graag hun stad en haar bewoners uitgebeeld. Hundoeken zijn momentopnames van de stadsgeschiedenis en voor ons eenkostbare bron van informatie.Een vergelijking van oude stadsgezichten, waarvan sommige uit de 15deeeuw dateren, en de huidige overeenstemmende sites is uiterst boeiend.Pleinen, cafés, parken en andere ontmoetingsplaatsen zijn vaak sterkveranderd.A zondag om 10u30 en 14u (duur: 2u)C vertrek: voor de muziekkiosk in het Koninklijk Park in Brussel –kaart Centrum M-O 3M 1-5 (Park)T 92-94 (Park)B 27-38-54-71-95 (Hertog)I reserveren verplicht op nummer 02/673.18.35 (maandag tot vrijdagvan 10u tot 17u). Maximum 25 personen per vertrek.Enkel in het Frans.Met de medewerking van Babbelbus.45. Kaart Centrum N-O 3PARK VAN BRUSSELEN WAUX-HALLBrusselM 1-5 (Park)T 92-94 (Park)B 27-38-54-71-95 (Hertog)Het park van Brussel werd op heteinde van de 18de eeuw aangelegdin het verlengde van het Koningsplein,op de plaats van de vroegereWarande of Garenne, die van oudsherdienst deed als jachtgebied van hethertogelijke hof op de Coudenberg.Het park werd in 1775-1776 ontworpendoor de Oostenrijker JoachimZinner en de Fransman BarnabéGuimard rond drie grote assen, eenverwijzing naar de symbolen van devrijmetselarij die in de eeuw van deverlichting sterk in de mode was inBrussel. Het park bestaat uit bosjesmet struiken en bomen, opgebondenlinden die de omtreklijnen van het parkmarkeren en brede dreven die langedoorkijken bieden en afgezet zijn metplatanen of kastanjes. Een opmerkelijkegroep beelden afkomstig van hetvroegere labyrint van het hertogelijkpark, het kasteel van Tervuren en hethotel van Thurn en Taxis verfraait hetpark, net als een elegante muziek-

BRUSSEL ⁄ 3945 46kiosk van architect J.-P. Cluysenaeruit 1841. Fanfares en orkesten gavenhier regelmatig concerten voor eendankbaar publiek dat graag dansteop de meeslepende melodieën. Hetpark van Brussel was vaak de locatievoor feesten, met name in de zogenaamdeWaux-Hall, een amusementplaatsdie teruggaat op de Vaux HallGardens uit het 17de-eeuwse Londen.Het oorspronkelijke gebouw uit 1783werd door architect François Malfaitverbouwd in 1913 en vormt een uniekgeheel met de Cercle royal gauloisartistique et littéraire en het Théâtredu Parc. Het bestaat uit een U-vormigegalerij, een muziekpaviljoen metkoepelvormig dak, een toneelscèneen aan de tuinarchitectuur ontleendedecoratie met ruitvormig traliewerk inLodewijk XVI-stijl. Het park van Brusselis vandaag het kader voor het jaarlijksevolksvermaak ter gelegenheidvan de nationale feestdag en vooropenluchttentoonstellingen tijdensde zomer. (B 21/06/1971)Wandelingen “De verborgenschatten van het park van Brussel”en “Schilderijen van vroeger,plaatsen van nu” (zie kadertekstenhiernaast).46. Kaart Centrum O 3 MCERCLE ROYAL GAULOISARTISTIQUE ET LITTÉRAIREWetstraat 5 – BrusselA za en zo van 10u tot 18uM 1-5 (Park/Kunst-Wet),2-6 (Kunst-Wet)T 92-94 (Park)B 29-63-65-66 (Pers)In 1782 kreeg architect Louis Montoyeropdracht de plannen te ontwerpenvoor een complex in LodewijkXVI-stijl bestaande uit een schouwburgen een gebouw met balzaalen ontvangstzaal. In 1820 werd ditgeheel, de Waux-Hall geheten, eigendomvan de Stad Brussel, die beslootom elk van de gebouwen apart te verhuren.De Société du Concert Noblenam het café van de Waux-Hall enenkele aanpalende lokalen in concessieen kreeg toestemming om eenprestigieuze balzaal te bouwen naarde plannen van architect Charles Vander Straeten. In 1871 werd het geheelverhuurd aan de Cercle artistique etlittéraire die sinds 1951 ook onderdakbiedt aan de Cercle gaulois. Deze privéclubheeft het gebruiksrecht van degroene salon, de koninklijke salon, deintact gebleven balzaal met zijn vierkariatiden vervaardigd door beeldhouwerFrançois Rude, en de Lotharingenzaaldie uit 1783 dateert en dusdeel uitmaakt van het oorspronkelijkegebouw. Uit die periode zijn zeer mooidecoratief stucwerk en pilasters incomposietstijl bewaard gebleven dieverlicht worden door wandlampen enluchters in Muranoglas. Sinds zijn ontstaanwordt het complex beschouwdals een uitgelezen ontmoetingsplaatsen er vinden dan ook talrijke recepties,lezingen en vergaderingen plaats.(B 09/03/1995)Rondleidingen zodra een groep isgevormd.

40 ⁄ BRUSSEL47. Kaart Centrum O 3 MTHÉÂTRE ROYAL DU PARCWetstraat 3 – BrusselA enkel zo van 11u tot 17uM 1-5 (Park/Kunst-Wet),2-6 (Kunst-Wet)T 92-94 (Park)B 29-63-65-66 (Pers)Ondanks diverse restauraties enverbouwingen die elkaar gedurendede hele 19de eeuw in snel tempoopvolgden en waaraan onder meerde architecten Poelaert, Payen,Partoes en Jamaer meewerkten,heeft het Théâtre royal du Parc zijnoorspronkelijke uitzicht weten tebewaren. Het werd in 1782 in Franseclassicistische stijl gebouwd naarde plannen van architect Montoyer,die ook meewerkte aan de bouw vanhet koninklijk paleis van Laken. HetThéâtre du Parc maakte deel uit vanhet zogeheten Waux Hall-complex,bestaande uit een café, balzalen, concertzalenen luxewinkels. De initiatiefnemerswaren de gebroeders Bultos,die zich inspireerden op voorbeeldenin Parijs en Londen. De schouwburgis tot op vandaag een vaste waardein het Franstalige Brusselse toneelleven.De toneelzaal, in rode engouden tinten, kreeg een decoratiein Lodewijk XVI-stijl met kariatiden,laurierslingers, medaillons, rankenen bloemmotieven. Tot 1879 werdener vooral komische opera’s en operettesopgevoerd. Nadien kreeg hetrepertoire een meer literair karakter.Het programma is vandaag nog altijdtoonaangevend in Brussel en lokt delaatste jaren een nieuw publiek.(B 09/03/1995)Rondleidingen op zondag om11u30, 12u30, 14u30, 15u30 en16u30. Met de medewerking vanBabbelbus en Korei.48. Kaart Centrum O 4 KPALEIS DER ACADEMIËNHertogstraat 1 – BrusselA za en zo van 10u tot 18uM 2-6 (Troon)B 27-38-54-71-95 (Hertog),34-64-80 (Troon)47Het Paleis der Academiën werd tussen1823 en 1828 opgetrokken voorde prins van Oranje die er verbleef totaan de Belgische onafhankelijkheid in1830. Het gebouw werd nadien twaalfjaar lang onder sekwester geplaatst.De Belgische Staat schonk het in 1853aan de toekomstige koning Leopold IIdie er echter nooit gewoond heeft. Naverbouwing deed het van 1862 tot 1876dienst als museum voor hedendaagsekunst. Nadien namen de Académieroyale des Sciences, des Lettres et desBeaux-Arts en de Académie royale deMédecine hun intrek in het paleis. In deloop van de 20ste eeuw werd het ook48de zetel van de Académie royale deLangue et de Littérature française, vande Koninklijke Vlaamse Academie voorWetenschappen en Kunsten en van deKoninklijke Academie voor Geneeskunde.Het neoclassicistische paleis,ontworpen door architect CharlesVander Straeten, werd gedecoreerd eningericht door Tilman-François Suys.Het bevat mooie salons met kostbareingelegde parketvloeren evenals eenontvangstzaal van buitengewoneafmetingen. (B 10/10/2001)Doorlopend rondleidingen. Metde medewerking van Arkadia.be,Babbelbus, Itinéraires, op dePaden van de Geschiedenis,Klare Lijn en Korei.Tentoonstelling “Heb je me gezienin de kunstklas?” Parcours doorde Troonzaal, de Marmergalerij ende Maria-Theresiazaal, uitzonderlijkopgesmukt met recente werkenvan beeldende kunstenaarsvan de Academie.49

BRUSSEL ⁄ 4149. Kaart Centrum O 4 LUNIVERSITAIRE STICHTINGEgmontstraat 11 – BrusselA za en zo van 10u tot 18uM 2-6 (Troon)B 27-34-38-64-80-95 (Troon)Het gebouwencomplex waar sindshet begin van de jaren 1920 de UniversitaireStichting gehuisvest is, werdtussen 1870 en 1958 gebouwd enverbouwd door achtereenvolgens dearchitecten Eugène Flanneau, ErnestJaspar en Maurice Haeck. Binneninhebben de salons hun oorspronkelijkecharme bewaard, net als de glazenbibliotheekkasten en de typischeart-decodecors. De vergader- en studiezalenbezitten nog hun hoge lambriseringenen plafonds in stucwerk.De sfeer van deze ruimtes doet denkenaan een Engelse privéclub. DeUniversitaire Stichting werd kort nade Eerste Wereldoorlog opgericht enkreeg in 1920 het officiële statuut vaninstelling van openbaar nut. Ze heeftals doel om navorsers materieel bijte staan en een brugfunctie te vervullentussen de universitaire werelden de leidende maatschappelijkekringen. De Stichting was gedurendemeerdere decennia de zetel van hetNationaal Fonds voor WetenschappelijkOnderzoek (NFWO). “Eenheidin respect voor de culturele en ideologischeverscheidenheid” blijft haarvoornaamste devies. Vandaag blijftde Stichting door middel van lezingencycli,ontmoetingen en debattenbruggen slaan en de uitwisseling vanideeën en meningen bevorderen binneneen select publiek.Rondleidingen, zaterdag en zondagom 10u30, 11u30, 12u30,14u30, 15u30, 16u30 en 17u30.Met de medewerking van Babbelbusen Pro Velo.♬ ACTIVITEITOrgels: voor elke viering het gepaste repertoireTer gelegenheid van de Open Monumentendagen zet de vereniging BrusselSeOrgels vijf opmerkelijke orgels in de kijker, gebouwd in uiteenlopendestijlen. Op elke plaats en voor elk instrument wordt een mondelinge enauditieve presentatie gegeven met speciale aandacht voor de bijzonderewerking van het orgel, de specifieke bouwwijze van het instrument, eenbezoek aan de speeltafel en de interne elementen (pijpen, balgen, mechaniek)die in de mate van het mogelijke zichtbaar zullen worden gemaakt.Er zal ook worden ingegaan op de repertoires die bij de verschillendevieringen worden gespeeld.Orgel van Hippolyte Loret (1876) / Manufactuur Thomas (2000)De stijl van dit instrument leent zich bijzonder goed voor het spelen vanzogenaamd romantische muziek uit de 19de eeuw, bijvoorbeeld van CésarFranck, Camille Saint-Saëns, Alfred Lefébure-Wely, Alphonse Mailly en ookJacques-Nicolas Lemmens.A zaterdag om 10uC Onze-Lieve-Vrouw-van-Finisterraekerk, Nieuwstraat 74 in Brussel –kaart Centrum N 2Groot orgel van Gerhard Grenzing (2000)Dit instrument, voorzien van een metalen structuur die uniek is in zijnsoort, kan een breed repertoire aan, gaande van barok tot hedendaagsecomposities.A zaterdag om 11u15C Sint-Michiels-en-Sint-Goedelekathedraal, Sint-Goedelevoorplein inBrussel – kaart Centrum N 3Orgel Jean-Baptiste Bernabé Goynaut (1763) /Georg Westenfelder (1989)Reconstructie van het orgel in Franse classicistische stijlA zaterdag om 14uC Onze-Lieve-Vrouw ten Zavelkerk, Regentschapsstraat 3b in Brussel –kaart Centrum N 4Orgel Salomon Van Bever (1911)Symfonisch orgel uit de 19de eeuwA zondag om 14uC Dominicanenkerk, Renaissancelaan 40 in Brussel-Uitbreiding –kaart J 8Orgel Salomon Van Bever (1911)Symfonisch orgel uit de 19de eeuwA zondag om 14uC Onze-Lieve-Vrouw van Lakenkerk, Onze-Lieve-Vrouwvoorplein inBrussel-Laken – kaart H 4

42 ⁄ OPEN MONUMENTENDAGENDE EUROPESE OPEN MONUMENTENDAGENIn België worden de OpenMonumentendagen sinds1989 georganiseerd.Deze dagen, waar jaarlijks duizendenbezoekers op afkomen, worden vandaaggeorganiseerd in de 49 landen die hetEuropees Cultureel Verdrag ondertekendhebben, onder de naam van EuropeseOpen Monumentendagen.In heel Europa worden dus tijdens deweekends van september talrijke sitesen monumenten voor het publiek opengesteld,waarvan vele doorgaans niettoegankelijk zijn. Op die manier krijgende Europese burgers de gelegenheid hungemeenschappelijke culturele erfgoedte ontdekken en beter te leren kennen.Tevens worden ze aangemoedigd actiefdeel te nemen aan de bescherming en devalorisatie van dit erfgoed voor de huidigeen toekomstige generaties.Meer informatie over de Europese OpenMonumentendagen in de andere landenvan Europa is te vinden op de websitewww.jep.coe.int.

OPEN MONUMENTENDAGEN ⁄ 4325STE EDITIEVAN DE OPENMONUMENTEN­DAGEN IN BELGIËDe feestdag voor de monumentenliefhebbersstaat opnieuw voor de deur, en dit jaar hangt daarzelfs een zilveren randje aan. Zowel in Vlaanderen,Brussel als Wallonië wordt Open Monumentendagimmers al voor de 25ste keer georganiseerd!Het evenement startte in 1984 in Frankrijk waarmen voor het eerst de Journées Portes Ouvertesorganiseerde. Het was van meet af aan een grootsucces en het idee werd al snel opgepikt doorandere Europese landen. In 1989 sprong België alsvijfde lidstaat eveneens mee op de kar. Samen metNederland, Zweden en Malta behoort België danook tot de pioniers van dit evenement dat ondertussenal in 50 Europese landen georganiseerdwordt. Na 25 jaar is Open Monumentendag in Belgiëuitgegroeid tot het grootste culturele evenement.Hoewel de drie gewesten de Open Monumentendagenelk op hun manier organiseren, is hetuitgangspunt steeds hetzelfde: zoveel mogelijkmensen laten kennismaken met de rijkdom vanons erfgoed, dat dikwijls speciaal voor deze gelegenheidzijn deuren openzet voor het grote publiek.En dat het werkt, bewijst ons publiek jaar na jaar.De Open Monumentendagen hebben ongetwijfeldbijgedragen tot de algemene bekendmaking vanmonumentenzorg in de ruime betekenis van hetwoord. Ze bieden niet alleen de gelegenheid omprestigieuze monumenten te bewonderen, maarook om ieder jaar natuurlijke en archeologischesites te bezoeken.Dit jaar belooft het vast en zeker weer een voltrefferte worden. Vlaanderen legt op 8 septembermet “Het beste van Open Monumentendag” hetaccent op de ontwikkeling van het evenement enhet behoud van het erfgoed en zet meer bepaaldde meest opvallende monumenten in de kijker.Wallonië van zijn kant zal op zaterdag 7 en zondag8 september zijn buitengewone monumententot hun recht laten komen onder de titel “’Extra’ordinaire” en maakt plaatsen toegankelijk die voorhet merendeel nog nooit op het programma vande vorige edities hebben gestaan. Met “Brussel,m’as-tu vu?” eindigt het Brussels HoofdstedelijkGewest deze twee feestelijke weekends!U ziet, er valt weer heel wat te beleven. Kom duszeker eens een kijkje nemen!

44 ⁄ OPEN MONUMENTENDAGENJournées du Patrimoine in WalloniëPATRIMOINE « EXTRA »Dit jaar, in het weekend van 7 en 8 september 2013,nodigt Wallonië u uit om een aantal buitengewonemonumenten te komen ontdekken zoals de Waalsesites die op de werelderfgoedlijst staan en gebouwendie tot het buitengewoon erfgoed van Walloniëbehoren. U bent ook welkom om onverwachteplaatsen te bezoeken zoals grasvelden op kalkrijkegronden, ruïnes afkomstig uit een andere tijd, metkapelletjes omzoomde wegen, evenals zeldzamegebouwen die in de 25 edities van de Waalse openmonumentendagen nog nooit op het programmahebben gestaan.De Journées du Patrimoine beginnen al op vrijdag6 september vanaf 21 uur in de omgeving van hetWaalse Parlement in Namen. Verschillende spektakelsblikken terug op een geweldige liefdesgeschiedenisvan 25 jaar tussen het erfgoed en zijn publiek.De Waalse openbaarvervoermaatschappij TECbiedt het hele weekend lang gratis busvervoernaar alle bestemmingen die op haar lijnen liggen viaeen coupon die u uit de brochure kunt knippen ofkunt downloaden op de website van de “Journées”.Bergen. Belfort (Foto G. Focant © SPW).Alle actuele berichten zijn ook te volgen op Facebooken Twitter (JPenWallonie).Doornik. Kathedraal (Foto G. Focant © SPW).

OPEN MONUMENTENDAGEN ⁄ 45ORDINAIREHoudeng-Goegnies. Centrumkanaal (Foto G. Focant © SPW).Spiennes. Neolithische mijnen (Foto G. Focant © SPW).OrganisatieSecretariaat Journées du Patrimoine1B, rue Paix-Dieu, 4540 AmayMarcinelles. Mijnsite Bois du Cazier (Foto G. Focant © SPW).Aanvraag brochures:tel : 0800/11 901info@journeesdupatrimoine.bewww.journeesdupatrimoine.be

46 ⁄ OPEN MONUMENTENDAGENOpen Monumentendag VlaanderenHET BESTE VAN OPENOp zondag 8 september viert Open MonumentendagVlaanderen z’n zilveren jubileum. Voor de 25steeditie van het grootste erfgoedfeest in Vlaanderenhalen 195 steden en gemeenten het beste uit dekast.Geen thema dit jaar, maar simpelweg het beste vande voorbije 24 edities. Met de titel ‘Het Beste vanOpen Monumentendag’ hebben we dit jaar geenthema. Open Monumentendag gaat helemaal vooreen programma met exclusieve monumenten, toppersuit de rijke Open Monumentendag-geschiedenisof goede voorbeelden van de zorg voor erfgoed.Iedere deelnemende gemeente heeft dit jaar zelfeen invulling gegeven aan hun lokale ‘Beste van…’.Het resultaat is dan ook zeer divers en biedt voorelk wat wils. Maar liefst 195 Vlaamse steden engemeenten zetten de deuren van zo’n 650 grote enkleine, bekende en minder bekende monumentenopen en organiseren samen meer dan 440 activiteitenvoor iedereen. Daarbij worden ook de jongebezoekers niet vergeten.De Panne. Villa Doudou.Het Open Monumentendag-programma vind je opwww.openmonumenten.be en in de Monumentenkrant.Op de dag zelf kan je met een smartphonevia de mobiele website http: //m.openmonumenten.bealle monumenten en activiteiten injouw buurt en on the road ontdekken.Tervuren. La Nouvelle Maison (© Dienst Toerisme Tervuren).

OPEN MONUMENTENDAGEN ⁄ 47MONUMENTENDAGAalst. Huis van Pieter De Bruyne (© agentschap Onroerend Erfgoed, foto : Kris Vandevorst).Holsbeek. Kasteel van Horst (© Herita, foto : Stefan Dewickere).Mechelen. Rechtbank van eerste aanleg/voormalig paleisvan Margareta van Oostenrijk.

48 ⁄ OPEN MONUMENTENDAGENHet Internationaal FotografischSarah FUNKENSinds 1998 neemt het Brussels Hoofdstedelijk Gewest deel aan hetInternationaal Fotografisch Experiment met Monumenten. Dit project,opgezet door de regio Catalonië in 1992 naar aanleiding van de EuropeseMonumentendagen, wil de jongeren via het medium fotografiewarm maken voor een persoonlijke en creatieve ontdekking van hetarchitecturale erfgoed. Momenteel doet een veertigtal Europese landeneraan mee.

OPEN MONUMENTENDAGEN ⁄ 49Experiment met MonumentenLaura BRUNOLaura BRUNO

50 ⁄ OPEN MONUMENTENDAGENSilja HUBERTDe wedstrijd richt zich tot allemiddelbare scholen van Brusselen staat open voor alle leerjarenen afdelingen. Het principe vanhet Internationaal FotografischExperiment met Monumenten iseenvoudig: enkele weken langfotograferen de leerlingen een ofmeerdere monumenten die eenerfgoedwaarde hebben.De beste foto’s worden geselecteerddoor een jury en tentoongesteldtijdens de Open Monumentendagenin alle landen dieaan het project deelnemen.Tentoonstelling gratis toegankelijk van 31 augustustot 3 november 2013, alle dagen van 10u tot 18h,in de Sint-Gorikshallen, Sint-Goriksplein te Brussel.Organisatie: Directie Monumenten en Landschappenvan het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.Simon BREEVELD

OPEN MONUMENTENDAGEN ⁄ 51Jennifer GRILLORosa KRAFT

52 ⁄ OPEN MONUMENTENDAGEN

OPEN MONUMENTENDAGEN ⁄ 53REPERTORIUM VAN DE OPENGESTELDE PLAATSENANDERLECHT95 Astridpark ................. D993 In den Appelboom ........... A9Appelboomstraat 40194 Miniatuurgolf van Anderlecht C10ingang Claude Debussystraat(hoek Stassartlaan enKoning-Soldaatlaan)BRUSSEL26 À la Bécasse. ............... M3Taborastraat 1128 Ancienne Belgique .......... M3Anspachlaan 11014 Belga Queen Brussels ........ N2Wolvengracht 3236 BELvue Museum –voormalig hotel Bellevue. ..... N4Paleizenplein 72 Beursschouwburg .......... M3Auguste Ortsstraat 20-2844 BNP Paribas Fortis .......... N3Koningsstraat 2021 Bortiergalerij. .............. N3Magdalenastraat/Sint-Jansstraat23 Broodhuis –Museum van de Stad Brussel . N3Grote Markt30 Brussels Parlement ......... M3Lombardstraat 6931 Centre culturel Espace Magh . M3Priemstraat 1725 Centrumgalerij ........... M-N3Kleerkopersstraat 15-1746 Cercle royal gaulois artistiqueet littéraire ................. O3Wetstraat 519 Cinéma des Galeries. ........ N3Koninginnegalerij 2637 Coudenberg –voormalig Paleis van Brussel .. N4Paleizenplein 75 De Markten – voormalige zetelvan de Cristalleries du ValSaint-Lambert. ............. M2Oude Graanmarkt 513 De Munt .................... N2Muntplein34 Egmontpaleis ............... N4Kleine Zavel 83 Greenwich Brussels . . . . . . . . . M3Kartuizerstraat 735 Groot Koninklijk Serment vanSint-Joris der Kruisboogschuttersvan Brussel ............. N4Borgendaalgang-Koningsplein 7-922 Grote Markt van Brussel ... M-N333 Grote Zavel ................. N432 Het Goudblommeke in Papier . M4Cellebroersstraat 53-5515 Hotel van de Gouverneur vande Nationale Bank van België. N3Wildewoutstraat 107 KaaitheaterSaincteletteplein 20 .......... M117 KBC Arenberg – voormaligejuwelierswinkel Wolfers ..... N3Arenbergstraat 1143 Koningsstraat ............. O2-313 Koninklijke Muntschouwburg. . N2Muntplein18 KoninklijkeSint-Hubertusgalerijen ...... N3Grasmarkt/Schildknaapstraat42 Koninklijk salon vanhet station Brussel-Centraal . N3Kantersteen4 L’Archiduc ............... M2-3Antoine Dansaertstraat 627 Le Cirio .................... M3Beursstraat 186 La Tentation –Centro Galego de Bruxelas ... M2Lakensestraat 2811 Noorddoorgang ............. N2Nieuwstraat/Adolphe Maxlaan48 Paleis der Academiën ....... O4Hertogstraat 139 Paleis van Karel van Lotharingen(Koninklijke Bibliotheekvan België) ................ N3-4Museumplein 140 Paleis voor Schone Kunsten –Bozar. ..................... N3Ravensteinstraat 2345 Park van Brusselen Waux-Hall ............. N-O329 Plattesteen. ................ M3Kolenmarkt 4141 Ravensteingalerij ........... N3Ravensteinstraat/Kantersteen24 Restaurant Vincent. ......... N3Predikherenstraat 8-101 Sint-Gorikshallen ........... M3Sint-Goriksplein 116 Sint-Michiels-en-Sint-Goedelekathedraal ..... N3Sint-Goedelevoorplein10 Taverne en hotel Espérance ... N2Finisteraestraat 1-99 Theater en hotel Le Plaza ..... N2Adolphe Maxlaan 118-12620 Théâtre du Vaudeville. ....... N3Koninginnegalerij 13-158 Théâtre nationalde la Communauté française .. N2Emile Jacqmainlaan 111-11547 Théâtre royal du Parc. ....... O3Wetstraat 312 UGC De Brouckère –Zaal Grand Eldorado ........ M2De Brouckèreplein 3849 Universitaire Stichting ...... O4Egmontstraat 1138 Voormalig warenhuis Old England –mim (Koninklijke Musea voorKunst en Geschiedenis) ..... N3-4Hofberg 2BRUSSEL-LAKEN102 Bruxelles Royal Yacht Club(clubhouse) ................. I 4Vilvoordsesteenweg 1101 Europese school Brussel IV –voormalige Cadettenschool G3-4Sint-Annadreef 86100 Heizelvlakte .............. F-G2

A B C D EBRUSSELpagina 4 tot 4112BRUSSEL-UITBREIDINGETTERBEEKSINT-LAMBRECHTS-WOLUWE3SINT-PIETERS-WOLUWE99OUDERGEMWATERMAAL-BOSVOORDEpagina 60 tot 674JETTEGANSHORENBRUSSEL-UITBREIDINGELSENEpagina 68 tot 79UKKELVORSTSINT-GILLISANDERLECHTpagina 80 tot 88567SINT-AGATHA-BERCHEM98KOEKELBE9697SINT-JANS-MOLENBEEKSINT-AGATHA-BERCHEMSINT-JANS-MOLENBEEKKOEKELBERGJETTEBRUSSEL-LAKENBRUSSEL-NOHpagina 90 tot 9789109394ANDERLECHT95EVERESCHAARBEEKSINT-JOOST-TEN-NODEpagina 98 tot 1071112VORST1314A B C D E

F G H I J K L M N O71100101BRUSSEL-LAKEN102BRUSSEL-NOH98612 10 11514413433 2 26 25151 27 2418171628 23 19 2029 2246 4730 21444241 40 4531323339 3837 36353448492341035EVERERG107106 105104SCHAARBEEK108111 110109114SINT-JOOST-TEN-NODE11367112SINT-LAMBRECHTS-WOLUWE7172 70BRUSSEL695051 5253545655ETTERBEEK5789878892 9190SINT-GILLIS8974757677736867666564ELSENE6258SINT-PIETERS-WOLUWE10868163OUDERGEM11598578611284UKKEL83 82807960WATERMAAL-BOSVOORDE1314F G H I J K L M N O

56 ⁄ OPEN MONUMENTENDAGENREPERTORIUM VAN DE OPENGESTELDE PLAATSENBRUSSEL-UITBREIDING50 Concert Noble ............... I 8Aarlenstraat 8255 Jubelpark. ................ J8-954 Koninklijke MilitaireSchool (KMS). ............... J8Renaissancelaan 3056 Koninklijk Museum van het Legeren van de Krijgsgeschiedenis. . J8Jubelpark 373 Louizalaan . . . . . . . . . . . H-I 9-10-1151 Luxemburgplein ............. I 979 Royal Étrier belge ........... I 13Groene Jagersveld 1952 Solvaybibliotheek. ........... I 9Leopoldpark-Belliardstraat 13778 Ter Kamerenbos ............ I 1263 Tuinen van de TerKamerenabdij .............. I 11ELSENE65 Espace Lumen. ............. I 10Boondaalsesteenweg 32-3669 Établissements Demeuldre .... I 9Georges Lorandstraat 2467 Flageyplein ................ I 1066 Flagey –Voormalig NIR-gebouw ...... I 10Heilig Kruisplein70 Galerij van Elsene. .......... H 9Elsensesteenweg/Waversesteenweg61 Kapel van Boondael . . . . . . . . . J12Oude-Lindensquare 1276 Kasteleinplein .............. H1068 Kleine Mercelis Theater ..... H9Mercelisstraat 1374 Les Caprices du Bailli. ....... H10Baljuwstraat 7577 La Quincaillerie ............. H10Edelknaapstraat 4562 Restaurant Les Foudres. ..... J11Eugène Cattoirstraat 1472 Spirito Brussels. ............ H9De Stassartstraat 2075 Supra Bailly ................ H10Baljuwstraat 7771 Théâtre Molière. ............ H9Bolwerksquare 3(galerij van de Naamse Poort)64 Vijvers van Elsene. .......... I 10ETTERBEEK53 Espace Senghor ............. I 9Waversesteenweg 366EVERE103 Gemeentehuis van Evere. ..... K5Hoedemaekerssquare 10JETTE99 Voormalige abtswoningvan de abdij van Dieleghem ... E3J. Tiebackxstraat 14KOEKELBERG98 Elisabethpark ............. E-F6OUDERGEM59 Site van het Rood KloosterRood Kloosterstraat 4SCHAARBEEK104 Josaphatpark ............. I-J6107 Koninklijke Sint-Mariakerk .. H-I 6Koninginneplein106 Louis Bertrandlaan. .......... I 6105 Minigolf Josaphat. ........... I 6Ambassadeur Van VollenhovenlaanSINT-AGATHA-BERCHEM96 GemeenschapscentrumDe KroonJ.-B. Vandendrieschstraat 19SINT-GILLIS92 Brasserie Verschueren. ...... G10Sint-Gillisvoorplein 11-1390 Pelgrimshuis ............... G10Parmastraat 6989 Stadhuis van Sint-Gillis . . . . . . G10Van Meenenplein 3991 Voormalige bioscoopAegidium .................. G10Sint-Gillisvoorplein 18SINT-JANS-MOLENBEEK97 Karreveldkasteel. ............ E6Jean de la Hoeselaan 3SINT-JOOST-TEN-NOODE114 Armand Steurssquare ........ I 7112 Charliermuseum ............. I 8Kunstlaan 16108 De Ultieme Hallucinatie . . . . . . . H7Koningstraat 316111 Hotel Crowne PlazaBrussels Le Palace ........... H7Ginestestraat 3/Rogierplein113 Jazz Station ................. I 7Wauvermansstraat 1110 Kruidtuinpark ............... H7109 Le Botanique ................ H7Koningsstraat 236SINT-LAMBRECHTS-WOLUWE57 Maloukasteel en -park. ...... M8Pierre Leviedreef 2 (ingang langsStokkelsesteenweg 45)SINT-PIETERS-WOLUWE58 Park van Woluween Mellaertsvijvers ..... L-M 9-10UKKEL85 Au vieux Spijtigen Duivel ..... F12Alsembergse Steenweg 62184 Kasteel van Wolvendaal. ..... G13Wolvendaalpark(ingang via de De Frélaan)83 Lodewijk XV-paviljoen ....... G13Wolvendaallaan 4481 Projec(ion) room ............ H11De Praeterestraat 5580 Royal Racing Clubde Bruxelles ................ I 14Eikenlaan 12582 Wolvendaalpark ............ G13VORST86 Dudenpark ................. F1187 Movy Club ................. F10Monnikenstraat 2188 Park van Vorst /Sint-Gillis ............... F10-11WATERMAAL-BOSVOORDE60 Studio Logis. ............... L13Drie Lindestraat 139

OPEN MONUMENTENDAGEN ⁄ 57SPEL “M’AS-TU VU?”25 jaar Open Monumentendagen dat willen wesamen met jullie vieren.Hou je van Brussel en van oude foto’s? Doedan mee met het spel “m’as-tu vu?” georganiseerddoor de Directie Monumenten enLandschappen.Wat moet je doen?> > Ga naar onze Facebookpagina of naarhet bord “Brussels-m’as-tu vu?” op onzePinterestaccount> > Kies een foto en maak er een nieuwe versievan> > Post het op Facebook via de app: “M’as-tuvu?” of pin het met #-mastuvu> > Nodig je vrienden/volgers uit om mee tespelenHeb je zelf foto’s uit de oude doos? Post ze ofpin ze met #mastuvuFacebook (Erfgoed Brussel)Pinterest (jdpomd)

58 ⁄ OPEN MONUMENTENDAGENBruxelles Ma Belle laat u de hoofdstad ontdekkenzoals u ze nog nooit eerder gezien… of gehoordhebt! Dat kan ook niet anders, want Bruxelles MaBelle nodigt muzikanten (Arno, Camille, Editors,Puggy, An Pierlé,…) uit alle hoeken van de werelduit om te komen spelen en zingen op verschillendeplaatsen van het Brusselse erfgoed, en dat voor decamera! De Sint-Gorikshallen, het BELvue Museum,L’Archiduc, de Coudenberg, de Grote Markt, hetThéâtre du Vaudeville, de Solvaybibliotheek, hetFlageyplein, het Dudenpark, het Aegidium, het Pelgrimshuis,Le Botanique,… allemaal plaatsen die ophet programma van de Open Monumentendagen2013 staan en die u op elk ogenblik van het jaarop video kunt (her)ontdekken. Bezoek Brussel metmuziek op www.bruxellesmabelle.net!

ERFGOEDKLASSEN &BURGERSCHAP:EEN ANDERE KIJK OP DEDINGEN DIE JE OMRINGENOPEN MONUMENTENDAGEN ⁄ 59Erfgoedklassen is in 2006 ontstaan op initiatief van DirectieMonumenten en Landschappen van het Brussels Gewest.Erfgoedklassen organiseert gratis ontdekkingsdagen omjongeren warm te maken voor het onroerend erfgoed vanhun wijk en voor het historisch erfgoed in hartje Brussel.Deze activiteiten richten zich tot alle leerlingen tussen 10en 18 jaar van de scholen van het Brussels Gewest, zoweluit het algemeen als het beroeps- en technisch onderwijs.Om te werken rond het erfgoed van de eigen wijk zullenbinnenkort pedagogische parcours beschikbaar zijn op dewebsite van Erfgoedklassen, gebaseerd op de brochures “Àla carte” van Directie Monumenten en Landschappen. Dezeparcours zullen observatie- en deductieoefeningen bevattenom op actieve wijze het ons omringende erfgoed te ontdekken.Naast een activiteitenprogramma, aangepast aan deverschillende onderwijsgraden, biedt Erfgoedklassen sindskort ook pedagogische dossiers aan die gedownload kunnenworden van de website www.erfgoedklassen.be. Deze site bevateen nieuw luik “pedagogische dossiers” waar leerkrachteneen aantal dossiers, spelmateriaal en vragenlijsten vindenom samen met hun leerlingen dieper in te gaan op wat zetijdens de activiteiten van Erfgoedklassen geleerd hebben.Informatie en inschrijvingenwww.erfgoedklassen.beErfgoedklassen & BurgerschapBIP – Koningsstraat 2-41000 BrusselT. 02/563.63.73

60 ⁄ BRUSSEL-UITBREIDING / ETTERBEEK / SINT-PIETERS-WOLUWE / SINT-LAMBRECHTS-WOLUWE / OUDERGEM / WATERMAAL-BOSVOORDEBRUSSEL-UITBREIDING / ETTERBEEK /SINT-PIETERS-WOLUWE / SINT-LAMBRECHTS-WOLUWE / OUDERGEM / WATERMAAL-BOSVOORDEConcert Noble 50

BRUSSEL-UITBREIDING / ETTERBEEK / SINT-PIETERS-WOLUWE / SINT-LAMBRECHTS-WOLUWE / OUDERGEM / WATERMAAL-BOSVOORDE ⁄ 6150 5150. Kaart I 8 KCONCERT NOBLEAarlenstraat 82 – Brussel-UitbreidingA za en zo van 10u tot 18uM 1-5 (Maalbeek)B 21-27-64 (Trier)De naam Concert Noble gaat terugtot in 1785, toen aartshertoginMaria-Christina van Oostenrijk enhaar echtgenoot Albert van Saksen-Teschenin het Warandepark eensociëteit oprichtten, belast met hetorganiseren van ontmoetingen tussenleden van de adel. In 1873, doortoedoen van koning Leopold II, beslistde Société du Concert Noble om in deLeopoldwijk, de nieuwe place to be vanBrussel, een feestzaal met salons telaten optrekken zoals wij ze nu kennen.De opdracht wordt toevertrouwd aanHendrik Beyaert: hij ontwerpt een aan-eenschakeling van weelderige vertrekkenin Lodewijk XVI-stijl die geleidelijkin volume toenemen en de bezoekerzo voorbereiden op de apotheose – debalzaal. Concert Noble wordt al sneleen toplocatie voor de high society vande hoofdstad, en is dat nu nog. In 2005was de president van de VerenigdeStaten er zelfs te gast! Het gebouw,dat eigendom is van de maatschappijEdificio, werd op initiatief van deABB (Assurantie van de BelgischeBoerenbond) met de grootste zorggerestaureerd. Zo fungeert het nu alsdecor voor tal van evenementen, waaronderbals en recepties. (B 27/10/1983)Rondleidingen, zaterdag en zondagom 10u30, 11u30, 12u30,14u30, 15u30, 16u30 en 17u30.Met de medewerking van Arkadia.been Babbelbus.Muzikale animatie door Promusicart(zie kadertekst hieronder).♬ MUZIKALE EN ERFGOEDONTDEKKINGENIN DE CONCERT NOBLETer gelegenheid van de Open Monumentendagen nodigt PROMUSI-CART (www.promusicart.com) u uit voor drie korte recitals voor viool solomet sonates van Johann Sebastian Bach en Eugène Ysaye, uitgevoerddoor Olga Guy (www.olgaguy.com). De muziek van deze twee componistenzal in de prachtige ruimte van de Concert Noble mooier klinken dan ooit.51. Kaart I 9LUXEMBURGPLEINBrussel-UitbreidingB 21-27-34-38-54-64-80-95(Luxemburg)Bij de bouw in 1854 van het Leopoldwijkstation,vandaag omgedoopt totLuxemburgstation, werd de ruimteervoor als stationsplein ingericht.Architect Antoine Trappenierstekende de plannen voor een grootvierkant plein in neoclassicistischestijl met een symmetrisch grondplan.De aanleg vond plaats tussen 1855en 1861. De percelen rond het pleinwerden op korte tijd bebouwd en decafés en restaurants die op de beganegrond werden gevestigd kenden alsnel veel succes bij zowel treinreizigersals wijkbewoners. Ondanksde ingrijpende veranderingen die deLeopoldwijk de voorbije decenniaheeft ondergaan, heeft het Luxemburgpleinmet zijn grote terrassen zijnoorspronkelijke horecafunctie wetente behouden. Vandaag is het eenpopulair trefpunt voor Europese ambtenarenen werknemers van andereinstellingen en satellietbedrijven. Ookhet standbeeld van industrieel JohnCockerill troont nog altijd in het middenvan het plein.A zondag om 14u, 15u en 16uC Concert Noble, Aarlenstraat 82 in Brussel-Uitbreiding – kaart I 8M 1-5 (Maalbeek)B 21-27-64 (Trier)

62 ⁄ BRUSSEL-UITBREIDING / ETTERBEEK / SINT-PIETERS-WOLUWE / SINT-LAMBRECHTS-WOLUWE / OUDERGEM / WATERMAAL-BOSVOORDE52. Kaart I 9 LSOLVAYBIBLIOTHEEKLeopoldpark – Belliardstraat 137Brussel-UitbreidingA enkel op zo van 10u tot 18uI enkel toegankelijk met gids(groepen van 25 personen)M 1-5 (Maalbeek)B 21-27-59 (Leopoldpark)Het gebouw, ingehuldigd in 1902,kwam er op initiatief van de industriëlemecenas Ernest Solvay en bood oorspronkelijkonderdak aan het SociologischInstituut. Wij kennen het nuals de Solvay Bibliotheek. De plannenzijn van de hand van de architectenConstant Bosmans en Henri Vandeveld,bijgestaan door Émile Waxweiller,professor in de Sociologie aan deUniversité libre de Bruxelles. Via dehal, versierd met mozaïeken, komtde bezoeker in een enorme, overvloedigverlichte leeszaal in eclecti-52 53sche stijl, omringd door individuelestudieruimten met gecapitonneerdedeuren. Het gebouw werd uiteindelijkverkocht door de Universitélibre de Bruxelles en in 1988 op demonumentenlijst geplaatst. Het Atelierd’Architecture Deleuze, Metzgeret Associés nam de restauratie opzich: alle vernielde architectonischeelementen werden hersteld en hetoorspronkelijke prachtig verzorgdeinterieur schittert nu weer als vanouds.Ook de kelderverdieping isgerenoveerd in een eigentijdse stijlmet respect voor de architectonischegeest van de plek. Zo kwam de SolvayBibliotheek weer tot leven en kon zijin 1994 opnieuw worden ingehuldigd.Het is een gedroomde locatie voortal van evenementen zoals recepties,concerten, tentoonstellingen, vergaderingen,…(B 08/08/1988)Doorlopend rondleidingen. Metde medewerking van Arkadia.be,Babbelbus en Korei.53. Kaart I 9 KESPACE SENGHORWaversesteenweg 366 – EtterbeekA za en zo van 10u tot 18uB 34 (Vijvers), 59-60-80 (Senghor)Dit huis van vier traveeën werd in1904 ontworpen door P. Vanbeesen.De voorgevel werd al in 1922 gewijzigdtoen architect A. Meuleman devier originele vensterdeuren vervingdoor drie bredere muuropeningenonder korfboog. Dat gebeurde omveiligheidsredenen nadat in 1909 opde benedenverdieping een feestzaalwas ingericht. De grote zaal met oplopenderijen stoelen wordt verlicht doorzijvensters met daartussen prachtigekariatiden op pilasters maar ook dooreen glazen bovenlicht. Ze bevat nogeen toneelvloer en een galerij metsmeedijzeren borstwering. In 1936werd in het gebouw een bioscoopzaalingericht die het slechts eenjaar uithield. Het huis raakte nadiengeleidelijk in verval tot de gemeenteEtterbeek in de jaren 1980 besloothet te kopen om er een cultureelcentrum van te maken. Tijdens de in1983 begonnen restauratie bleven hetstucwerk, de glasramen, de gietijzerenzuilen met Korinthisch kapiteel ende smeedijzeren voluten van het balkonvan de galerij bewaard. Alles werdook met zorg opnieuw geschilderdalvorens het centrum in 1988 plechtiggeopend werd door Léopold SédarSenghor. Vandaag bruist het hier vanculturele activiteiten: concerten vanhedendaagse muziek, wereldmuzieken jazz, toneel en film, vergaderingenvan allerlei verenigingen, artistiekeworkshops, enz.Informatie over de geschiedenisen de bestemming van hetgebouw.InterFACES: animatieactiviteitenrond geluidsdesign en elektroakoestischecomposities, zaterdagen zondag van 10u tot 18u.

BRUSSEL-UITBREIDING / ETTERBEEK / SINT-PIETERS-WOLUWE / SINT-LAMBRECHTS-WOLUWE / OUDERGEM / WATERMAAL-BOSVOORDE ⁄ 6354. Kaart J 8 LKONINKLIJKE MILITAIRESCHOOL (KMS)Renaissancelaan 30Brussel-Uitbreiding54 55A enkel zo van 10u tot 18uM 1-5 (Merode/Schuman)T 81 (Merode)B 21-63-79 (Michelangelo),36-60 (Schuman), 27-80 (Merode),61 (Jubelpark)De Koninklijke Militaire School, dievroeger gevestigd was in de Ter Kamerenabdij,kreeg in 1909 een nieuwonderkomen in een complex gebouwdnaar de plannen van architect HenriMaquet. Hij koos voor een monumentalemaar elegante classicistische stijlwaaruit blijkt dat deze bouwstijl ook aanhet begin van de 20ste eeuw nog geliefdwas. Zo droeg zij de voorkeur weg vankoning Leopold II voor de architecturaleverfraaiing van de hoofdstad. De drievleugels van het gebouw zijn onderlingdoor verlaagde portalen verbonden.Henri Maquet, die later hofarchitect zouworden, besteedde bijzonder veel zorgb FIETSTOCHTaan de details. De hoofdingang wordtgeflankeerd door de beelden van Marsen Minerva, vervaardigd door Bracke,terwijl het fronton van beeldhouwerHérin een allegorie van België voorsteltdat onder de bescherming vanMars een beroep doet op de Vaderlandsliefde,de Kunsten en de Wetenschappenom de toekomstige militairebevelhebbers te vormen. Binnen leidteen monumentale marmeren trap naareen grote aula die, samen met de kapelmet zijn art-nouveauglasramen, eenfraai decoratief geheel vormt dat zichuitstekend leent voor de vergaderingen,recepties en lezingen die er in de loopvan het academisch jaar plaatsvinden.(B 23/03/1994)Rondleidingen op zondag om10u30, 11u30, 12u30, 14u30, 15u30,16u30 en 17u30. Met de medewerkingvan Arkadia.be en Korei.Ook wat verder weg van de binnenstad werd er pleziergemaakt!Dacht je misschien dat Sint-Joost-ten-Node, Schaarbeek, Sint-Pieters-Woluween Sint-Lambrechts-Woluwe saaie gemeenten waren? Denk danmaar gauw wat anders! Tijdens deze tocht zul je vaststellen dat er ookhier veel plaatsen voor ontspanning en vertier waren (en zijn). Ook buitende binnenstad bloeit er een rijk cultureel leven!A zaterdag en zondag om 14u30 (duur: 3u30)C vertrekplaats: aan de poort van het Jubelpark (Merode) in Etterbeek –kaart K 9I reserveren noodzakelijk op het nummer 02/502.73.55 (van maandagtot zondag tussen 10u en 18u). Maximaal 20 personen per vertrek.Vergeet je fiets niet. Er is geen fietsenverhuur ter plaatse.Enkel in het Frans.Met de medewerking van Pro Velo.55. Kaart J 8-9JUBELPARKBrussel-UitbreidingM 1-5 (Merode/Schuman)T 81 (Merode)B 27-80 (Merode), 61 (Jubelpark)Het Jubelpark ontstond in het kadervan de grote projecten voor de uitbreidingen verfraaiing van Brussel,die geleid werden door Victor Besmeonder het waakzaam oog van koningLeopold II. Aanvankelijk was hetslechts 12 hectare groot. In 1888besloot de Stad Brussel de aanpalendebraakliggende terreinen in telijven, waardoor de oppervlakte vanhet park werd vergroot tot 30 hectare.Architect Gédéon Bordiau maakteeen totaalontwerp, bestaande uit eenpark met bloemen in Franse stijl, voornamelijkgrenzend aan de gebouwen,en een Engels park langs de zijkanten.Hoewel er tijdens de laatste oorloggroenten werden geteeld, heeft hetJubelpark sinds zijn ontstaan geengrote wijzigingen ondergaan. Hetvormt een prachtige groene omgevingvoor het indrukwekkende gebouwencomplexdat werd opgetrokkenvoor het vijftigjarig bestaan van Belgiëen waarin vandaag de KoninklijkeMusea voor Kunst en Geschiedenis,het Legermuseum en het Automobielmuseum(Autoworld) zijn gevestigd.Tot 1930-1934 werden in het park handelsbeurzengeorganiseerd en meersportieve evenementen rond wielrennen,paarden, auto’s en luchtballons.Vandaag is het de startplaats van de20 kilometer van Brussel en vinden ertalrijke activiteiten plaats, zoals hetMilieufeest. (B 18/11/1976)

64 ⁄ BRUSSEL-UITBREIDING / ETTERBEEK / SINT-PIETERS-WOLUWE / SINT-LAMBRECHTS-WOLUWE / OUDERGEM / WATERMAAL-BOSVOORDE5656. Kaart J 8 KKONINKLIJK MUSEUMVAN HET LEGER EN DEKRIJGSGESCHIEDENISJubelpark 3 – Brussel-UitbreidingA za en zo van 10u tot 18uM 1-5 (Merode/Schuman)T 81 (Merode)B 27-80 (Merode), 61 (Jubelpark)Het Koninklijk Museum van het Legeren de Krijgsgeschiedenis werd in 1911opgericht en ondergebracht in de abdijvan Ter Kameren. Na de Eerste Wereldoorlogwerd het overgebracht naar desite van het Jubelpark die meer plaatsbood voor de rijke verzamelingen endie als symbool voor de grootheid vanBelgië en de centrale rol van Brussel deideale locatie leek voor een museumover de militaire geschiedenis van onsland. Het museum werd in 1923 voorhet publiek geopend. In het Jubelparkligt een omvangrijk complex van tentoonstellingspaviljoenendie tussen1880 en 1897 door architect GédéonBordiau werden gebouwd op initiatiefvan koning Leopold II. Het KoninklijkMuseum van het Leger is gevestigd intwee van deze paviljoenen, vandaaggekend als de Bordiauhal en de GroteHal. Beide paviljoenen hebben langsbuiten hun oorspronkelijke uitzichtbehouden, maar ondergingen binnenheel wat verbouwingen. De Bordiauhal,die de afdeling hedendaagseconflicten bevat en ook gebruikt wordtG ACTIVITEITENAls op wieltjes! Ogen en oren open op de esplanade van het JubelparkKom de esplanade van het Jubelpark ontdekken zoals u ze nog nooit gezien hebt, met behulp van uw ogen, handen,neus en oren. Vijf activiteiten wachten u op voor een zintuiglijke en ontregelende ervaring van de Arcaden, de Luchtvaartafdelingen de 19de-eeuwse zalen van het Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis.De fluisteraarsMet behulp van hun geinige fluisterfoons vertellen de animatorenu in de schelp van uw oor of met hun hoofd in eenemmer de geschiedenis van deze plek aan de hand vansmakelijke anekdotes rond de jubilea en de nationale enwereldtentoonstellingen van het einde van de 19de eeuw.Dat wordt lachen!A za en zo van 10u tot 13u en van 13u30 tot 18uVoor iedereen, van 5 tot 95 jaarFlash-helmenHostessen laten u aan boord voor een vreemde reis volsmaken, geluiden en choreografie door de Luchtvaartafdelingvan het Koninklijk Museum van het Leger en overde esplanade. Afreis per groepen van 25 personen. Uzult raar opkijken!A za en zo om 10u30, 11u30, 13u, 15u, 16u en 17u30. Ingroepen van 25 personen. Reserveren de dag zelfaan de onthaaltent voor de ingang van het KoninklijkLegermuseumVoor iedereen. Kinderen vanaf 10 jaar zijn welkom ingezelschap van een volwassene.Mevrouw Rosa doet de straatUw geliefde schoonmaakster, met het gezonde verstanddat haar eigen is, stelt u een rondleiding voor langs destraatstenen van de esplanade en de vitrines van de19de-eeuwse zalen van het Koninklijk Legermuseum.Hoofddoek, dweil en vaatdoek in dienst van het erfgoed.A za en zo om 11u en 14uVoor iedereen, van 5 tot 95 jaarDe arcaden van onder naar bovenDe grootste poort van Brussel zoals u ze nog nooit gezienhebt… binnenkant van baksteen, buitenkant van monumentalenatuursteen en een platform met een ongelooflijk uitzichtop Brussel. Zes spellen om dit hoogtepunt van Brussel teontdekken. Op weg voor de Clic-Clac-Kodak, Colin-façade,Œil de mouche, Miroirs, À la louche en andere Snoep!A za en zo van 10u tot 13u en van 13u30 tot 18uVoor iedereen, van 5 tot 95 jaarKleine quiz van de esplanade van het JubelparkEen rad van fortuin voor de schoonheid van het gebaar enhet plezier van de kennis. Speel mee!A za en zo van 10u tot 13u en van 13u30 tot 18uVoor iedereen, van 5 tot 95 jaar

BRUSSEL-UITBREIDING / ETTERBEEK / SINT-PIETERS-WOLUWE / SINT-LAMBRECHTS-WOLUWE / OUDERGEM / WATERMAAL-BOSVOORDE ⁄ 65voor tijdelijke tentoonstellingen, werdin 1984 grondig gerestaureerd. Er werdentoen mezzannines toegevoegd omtentoonstellingsruimte te winnen. DeGrote Hal, waar sinds 1972 de afdelingLucht- en Ruimtevaart gevestigd is,onderging enkele jaren geleden eengrondige restauratie. Het museumgeeft een overzicht van twaalf eeuwengeschiedenis en geniet internationalefaam. Er worden geregeld tijdelijke tentoonstellingenrond diverse thema’sgeorganiseerd en activiteiten vooralle leeftijden. Mis ook het prachtigepanorama van Brussel niet boven opde Triomfboog. (B 29/06/1984)Activiteiten “Als op wieltjes” (ziekadertekst hieronder).57C Koninklijk Museum van hetLeger en de Krijgsgeschiedenisen esplanade van hetJubelpark 3 in Brussel-Uitbreiding – kaart J 8M 1-5 (Merode/Schuman)T 81 (Merode)B 27-80 (Merode),61 (Jubelpark)Met de medewerking vanPatrimoine à Roulettes.57. Kaart M 8 LMALOUKASTEEL EN -PARKPierre Leviedreef 2 (toegang viade Stokkelsesteenweg 45)Sint-Lambrechts-WoluweA enkel op zo van 10u tot 18u(Maloukasteel)A za en zo van 10u tot 18u(Maloupark)B 28 (Maloupark), 42 (Debecker)Het Maloukasteel is een van de weinigeovergebleven Brusselse landhuizenuit de achttiende eeuw. Hetpand, negen hectare groot, werd aangekochtdoor Lambert de Lamberts,een Brussels zakenman en bankier.Hij liet het bestaande kasteeltje slopenen bouwde er in 1776 een elegantverblijf in Lodewijk XVI-stijl. Een vande volgende eigenaars, de Oranjegezindeminister Pierre-Louis Van Gobbelschroy,toverde het domein om ineen landschapspark in Engelse stijlmet pittoreske paden en een groteromantische vijver. Minister JulesMalou kocht het geheel in 1853 enliet het na aan zijn erfgenamen, diehet tot in 1950 in hun bezit hadden.Toen werd het domein overgedragenaan de gemeente. Het park werd in1993 tot beschermd landschap uitgeroepen.Het kasteel ondergingtussen 1970 en 1972 een grondigerestauratie en is nu een prachtigeontvangst- en evenementenruimte.Er vinden tentoonstellingen en conferentiesplaats, maar ook recepties;elke zaterdag wordt er wel een bruiloftgevierd. Bezoekers en gasten kunnener genieten van een elegant enlandelijk kader, uniek in het BrusselsGewest. Vanaf oktober 2013 zal hetkasteel grondige renovatiewerkenondergaan, verspreid over twee jaar.(B 07/10/1993)Tentoonstelling “Het Maloukasteel,een hele geschiedenis!”:historisch overzicht van hetMaloukasteel en zijn bewonersen voorstelling van de geplanderestauratiewerken, enkel opzondag van 10u tot 18u.Bezoeken ‘Op verkenning in hetMaloupark’, zaterdag en zondagom 10u, 11u, 14u, 15u en 16u. Bijeenkomstaan de Woluwelaan,aan de voet van de brullendeleeuw (zaterdag) en aan hetMaloukasteel (zondag).

66 ⁄ BRUSSEL-UITBREIDING / ETTERBEEK / SINT-PIETERS-WOLUWE / SINT-LAMBRECHTS-WOLUWE / OUDERGEM / WATERMAAL-BOSVOORDEG WANDELINGWandelen langs deWoluweHet vrolijke gekabbel van deweer opengelegde Woluwe zoubijna het drukke gewoel van hetmoderne Woluwe doen vergeten,zoals het Woluwe ShoppingCenter, eerste winkelcentrum vanhet land, waar de burgerij te kijkloopt met haar merkkleding. Al diedrukte is echter snel weer vergetenbij de aanblik van het Slot ende charme van de eeuwenoudewatermolen van Lindekemale.Het cultureel centrum Wolubilis,volledig wit gepleisterd, vormt dehedendaagse tegenhanger vanhet oude kasteel Malou waar kunstenaarskind aan huis zijn. Stofgenoeg om over na te praten bijeen lekkere Kwak!A zaterdag om 10u, 12u, 14u en16u (duur: 1u30)C vertrek: voor de hoofdingangvan Wolubilis, Paul-HenriSpaakpromenade 1 inSint-Lambrechts-Woluwe –kaart M 8M 1 (Roodebeek)B 29-42-45 (Roodebeek)I reserveren verplicht op nummer02/537.78.75 (maandagtot vrijdag van 9u30 tot12u30). Maximum 25 personenper vertrek.Enkel in het Frans.Met de medewerking vanItinéraires, op de Paden vande Geschiedenis.58. Kaart L-M 9-10PARK VAN WOLUWEEN MELLAERTSVIJVERSSint-Pieters-WoluweT 39-44-94 (Trammuseum)B 42 (Trammuseum)Het Woluwepark wordt begrensd doorde Vorstlaan, de Woluwebeek, de Tervurenlaanen het Bemeldal, waarmeehet gedeeltelijk samenvalt. Met eenoppervlakte van meer dan 71 hectare(63 ha zonder de sportinfrastructuur)is het een van de grootste groeneruimtes van het Brussels Gewest. Hetpark werd tussen 1906 en 1907 aangelegdnaar de plannen van de Franselandschapsarchitect Émile Laîné, metwijzigingen door Louis Van der Swaelmen.De ontwerpers maakten voordeliggebruik van de talrijke glooiingenen niveauverschillen die op sommigeplaatsen tot 30 meter bedragen. Vier vijvers– de Denisvijver, de ronde vijver, delange vijver en de Bemelvijver – wordenomringd door uitgestrekte grasperkendie afgeboord zijn met bomengroepen.Daaronder bevinden zich enkele merkwaardigeexemplaren zoals een reuzensequoiamet 6,15 meter stamomtrek eneen prachtige zelkoia. Het in Engelsestijl aangelegde park ligt op vroegerenatte gronden die door Edmond Parmentierwerden gekocht van FrançoisMellaerts, de eerste eigenaar van desite die zijn naam gaf aan twee vijversaan de overkant van de Vorstlaan,tegenover het park. Een ervan is gereserveerdvoor vissers, op de andere kanworden geroeid in het gezelschap vanmeerkoeten, Nijlganzen en futen.(B 08/11/1972)59. Kaart N 11-12SITE VAN HET ROOD KLOOSTERRood-Kloosterstraat 4 – OudergemM 5 (Herrmann-Debroux)T 44 (Oudergem-Woud),94 (Herrmann-Debroux)B 34 (Twee Steenwegen) 72(ADEPS/Rood Klooster)58De priorij van het Rood Klooster werdgesticht door kluizenaars die zich inhet Zoniënwoud kwamen vestigen ener cellen bouwden en een kapel diein 1369 werd ingewijd. De hertogenvan Brabant gaven milde steun aandeze eerste stichting die in 1373 deregel van Sint-Agustinus aannam.De Bourgondische hertogen en hunopvolgers verzekerden de welvaartvan de priorij. De beroemde schilderHugo van der Goes werd er in 1478 alslekenbroeder aangenomen en stierfer in 1482. Toen de site in 1910 doorde Belgische Staat werd aangekocht,bleven er van de vroegere priorij nogslechts enkele gebouwen over, waarondereen volledige vleugel van hetvroegere klooster die op het einde vande 17de eeuw was verbouwd en dieeen kapittelzaal, de vertrekken van deprior en op de verdieping de slaapzaalvan de kanunniken omvatte. Verderwas er ook het molenaarshuis uit1740, het poorthuis dat na de opheffingvan de priorij in 1784 meermaalsverbouwd werd en de 15de-eeuwseomheiningsmuur. De site lokte doorde eeuwen heen altijd veel bezoekers.Om de talrijke wandelaars te plezierenwerd er in 1884 een herberg geopendin het molenaarshuis, gevolgd door

BRUSSEL-UITBREIDING / ETTERBEEK / SINT-PIETERS-WOLUWE / SINT-LAMBRECHTS-WOLUWE / OUDERGEM / WATERMAAL-BOSVOORDE ⁄ 6759 60de Laiterie in 1894. In de vijvers werdgehengeld en kinderen konden eenritje maken op de rug van ezels. In1902 werden de oude vertrekken vande prior zelfs omgevormd tot restaurant!In dezelfde periode inspireerdede omgeving ook vele schilders diehun intrek namen in sommige vande oude kloostergebouwen, ondermeer Léon Houyoux, Alfred Bastien,H TENTOONSTELLINGLouis Clesse, Auguste Oleffe en JeanLaudy. Vandaag kent de site nog altijdveel succes bij een trouw publiek datnu ook een bezoek kan brengen aanhet Kunstencentrum van het RoodKlooster. (B16/11/1965)Tentoonstelling “Op zondag naarhet Rood Klooster” (zie kaderteksthieronder).Op zondag naar het Rood KloosterOp het einde van de 19de eeuw werd de site van het Rood Klooster bij veleBrusselaars een populaire bestemming om er de zondagnamiddag met hungezin of vrienden door te brengen. In 1884 werd een eerste herberg, ChezÉmile, geopend en enkele jaren later verschenen de eerste attracties: hengelenin de vijvers, ezelritjes, baden, enz. Onuitgegeven foto’s, prentbriefkaarten,originele documenten en anekdotes stofferen deze tentoonstellingover vermaak en ontspanning in het Rood Klooster ten tijde van de BelleEpoque. Daarnaast wordt ook aandacht besteed aan vroegere periodestoen de kopiïsten van het klooster kostbare handschriften vervaardigden,toen het Zoniënwoud het jachtdomein was van machtige heren en toenkunstenaars en vooral schilders inspiratie vonden in de groene omgeving.A zaterdag en zondag van 11u tot 18u (rondleidingen op de site en detentoonstelling om het uur van 11u tot 17u)C Kunstencentrum van het Rood Klooster, Rood-Kloosterstraat 4 inOudergem – kaart N 11-12M 5 (Herrmann-Debroux)T 44 (Oudergem-Woud), 94 (Herrmann-Debroux)B 34 (Twee Steenwegen) 72 (ADEPS/Rood Klooster)Met de medewerking van het Kunstencentrum van het Rood Klooster.60. Kaart L 13 KSTUDIO LOGISDrie Lindenstraat 139Watermaal-BosvoordeA za en zo van 10u tot 18uB 17-95 (Drie Linden)Aan de rand van de gelijknamige tuinwijkligt het gemeenschapscentrumvan Le Logis dat tussen 1930 en 1933gebouwd werd naar de plannen vanarchitect J.-J. Eggerickx. In 1953 voorzagdeze laatste het gebouw van eennieuwe inkom. De uitbreiding van descene gebeurde in 1964 en is van dehand van de architect Depré. Het tangvormigecomplex bestaat uit twee hogeparallellepipedums verbonden door eenlager scharniergebouw. De lijstvensters,de eenvoudige volumes, de afwezigheidvan versiering, de bepleistering op hetbetonnen skelet en het spel van dekeramiektegels zijn stuk voor stuk kenmerkenvan de nieuwe modernistischestijl. De inplanting van het geheel werdbepaald door de configuratie van derotonde. Het centrale gedeelte wordtingenomen door de feestzaal die de helegemeenschap ten goede moest komen.Het centrum speelde in die tijd eenuiterst belangrijke rol in het culturele ensociale leven van de tuinwijk. Vandaagheerst er een minder intense activiteitmaar het wordt nog altijd gebruikt voortentoonstellingen, recepties en diverseculturele manifestaties.Tentoonstelling van documentenover de feestzaal en de tuinwijken.Wandeling in de tuinwijk LeLogis-Floréal, zaterdag om 14u.Met de medewerking van EspaceMémoire van Watermaal-Bosvoorde.

68 ⁄ BRUSSEL-UITBREIDING / ELSENEBRUSSEL-UITBREIDING / ELSENETer Kamerenbos 78

BRUSSEL-UITBREIDING / ELSENE ⁄ 696161. Kaart J 12 KKAPEL VAN BOONDAALOude-Lindensquare 10 – ElseneA za en zo van 10u tot 19uT 25-94 (Marie-José)De geschiedenis van de kleine kapelvan Boondaal gaat terug tot een ververleden. Het was namelijk Willemvan Hulstbosch (1434-1485) die zein 1463 liet oprichten in het gehuchtBorrestichele. Al in 1474 werd de kapelvergroot en werd ze eigendom van hetSerment van de Kruisboogschuttersvan Brussel. Hoewel tot tweemaal toebeschadigd tijdens de godsdienstoorlogenwerd ze telkens zorgvuldiggerestaureerd. In 1685 werd ze nogmaalsvergroot. De huidige versie vande kapel dateert van 1842 toen PetrusVandenbranden ze liet heropbouwen.Tot 1941, toen de Sint-Adrianuskerkwerd ingewijd, diende het bescheidengebedshuis als plaats voor de parochialeerediensten. In 2001 hielp degemeente Elsene de renovatie vande kapel financieren. Sindsdienheeft ze tot eenieders tevredenheideen culturele bestemming gekregenals locatie voor concerten, tentoonstellingen,enz.Tentoonstelling van foto’s vanGéraldine Langlois: “De essentievan de Indische film”.Artistieke performance in hetteken van India, zondag van 11utot 13u.62. Kaart J 11 LRESTAURANT LES FOUDRESEugène Cattoirstraat 14 – ElseneA za en zo van 10u tot 18uT 7-25 (Etterbeek Station)B 95 (Etterbeek Station)Wie een bijzondere plek wil zien,moet zeker een bezoek brengen aandit voormalige wijnpakhuis met zijngrote eiken vaten, waarvan sommigebijna 22.000 liter kunnen bevatten. Dewijn rijpt er langzaam in een omgevingdie een ideale stabiliteit bezit. Defamilietraditie begon in 1897 bij ArthurMouchart en wordt tot op vandaagvoortgezet. Hij specialiseerde zich inde invoer van grote cru’s en de fabricagevan geestrijke dranken ondereigen merknamen, zoals de Nevada ofde beroemde Amer Mouchart. In eenperiode waarin de mensen vooral bier62dronken, was dit een gedurfde onderneming.In de jaren 1930 verhuisdehet wijnpakhuis naar grotere ruimtesin de Cattoirstraat. Sinds een paarjaar heeft het bedrijf een restaurantgeopend in het unieke kader van delange rijen wijnvaten. De chef maakter zijn gerechten klaar in de schaduwvan de reusachtige houten tonnen.Bij mooi weer kunnen de klanten ookbuiten eten in een charmante tuin metboomgaard van 1.000 m².Uitleg over het wijnpakhuis.

70 ⁄ BRUSSEL-UITBREIDING / ELSENE6363. Kaart I 11TUINEN VAN DE TERKAMERENABDIJBrussel-UitbreidingB 71 (Geo Bernier)De Ter Kamerenabdij, in 1201 gestichtin de Maalbeekvallei, wisselde verschillendekeren van eigenaar alvorensze uiteindelijk in het bezit kwam van degemeente Elsene en de stad Brussel.De groene ruimte rond de abdijgebouwenwas op dat ogenblik sterkverwaarloosd. De restauratie werd in1927 toevertrouwd aan landschapsarchitectJules Buyssens. De tuinen, dieomstreeks 1720 in Franse stijl werdenaangelegd, beslaan ongeveer vijfhectare. In het lage gedeelte dienteen door bosjes en bomen omringdevisvijver als thuishaven voor een gevarieerdefauna die zich van daaruit verspreidtover de vijvers van Elsene enG WANDELINGhet nabijgelegen Ter Kamerenbos. Demet bomen begroeide hellingen onttrekkende abdij enigszins aan het oog.Het beste zicht op de gebouwen heeftmen in het bovenste gedeelte van detuinen. Deze bestaan uit vier opeenvolgendeterrassen, strak afgesnedengrasperken en gesnoeide buxussen enademen de geest van het Franse classicisme.Het bovenste terras verdweenbij de aanleg van de De Motlaan, maarde vier andere vormen nog altijd eenindrukwekkend perspectief met alsas een monumentale bordestrap inLodewijk XIV-stijl die naar de abdijafdaalt. De tuinen, die de verbindingvormen tussen de vijvers van Elseneen het Ter Kamerenbos, zijn erg in trekbij wandelaars, joggers en lunchendekantoorbedienden. (B 30/03/1989)Wandeling “De tuinen van de TerKamerenabdij, wandelparadijs”(zie kadertekst hieronder).De tuinen van de abdij van Ter Kameren, een wandelparadijsDe site van de Ter Kamerenabdij is een echte oase van rust te midden van destadsdrukte. Bovendien is dit ook een plek met een lange geschiedenis. Tijdensdeze wandeling bezoeken we eerst de tuinen die in het begin van de 18de eeuwals een cascade van vijf terrassen werden aangelegd en stappen dan verder naarde vijvers van Elsene die het natuurlijke verlengstuk van deze tuinen vormen.A zaterdag en zondag om 10u en 14u (duur: 2u)C vertrek: ingang van de tuinen van Ter Kameren, Rode Kruissquare inBrussel – kaart I 11B 71 (Géo Bernier)I reserveren verplicht op nummer 02/563.61.53 (maandag tot vrijdagvan 9u tot 13u). Maximum 25 personen per vertrek.Enkel in het Frans.Met de medewerking van Arkadia.be.64. Kaart I 10VIJVERS VAN ELSENEElseneT 81 (Flagey)B 38-60 (Flagey),71 (Vijvers van Elsene)De Maalbeek, die destijds niet vervan de kloostergebouwen van de TerKamerenabdij ontsprong, is vandaaggedeeltelijk gekanaliseerd en van dezeven vijvers op haar loop blijven nogslechts de twee grote watervlakkenover die we vandaag kennen. De eerstevijver was vroeger groter en overdekteook het huidige Flageyplein maar werdomstreeks 1860 gedeeltelijk drooggelegd.De tweede vijver werd gevormddoor de samenvoeging van de vijversPennebroeck en Ghevaert. Het wasingenieur Victor Besme die de hele wijkin 1871 aanlegde. Het schilderachtigeuitzicht van de vijvers weerspiegeltde toenmalige smaak voor Engelselandschapstijl. Talrijke hoogstammigebomen, een volière en een reeksbeeldhouwwerken verfraaien deze sitedie sinds 1976 beschermd is. Opmerkelijkzijn ook de rocailles: de grotmet kunstrotsen, ruïnes en de afgeknottezuil die als decor dienen vooreen hydraulische waterval die uniek isvoor Brussel. De boorden van de vijverslenen zich uitstekend voor joggenen wandelen. Op het Flageyplein naastde vijvers wordt een wekelijkse marktgehouden. (B 18/11/1976)Wandeling “De wijk van de vijvers,een trendy wijk”, zondag om15u. Vertrek: op de hoek van hetFlageyplein en de Generaal deGaullelaan. Met de medewerkingvan de dienst Stedenbouw enErfgoed van de gemeente Elsene.

BRUSSEL-UITBREIDING / ELSENE ⁄ 7164 6565. Kaart I 10ESPACE LUMENBoondaalsesteenweg 32-36ElseneA za van 10u tot 20uzo van 10u tot 18uT 81 (Gist/Flagey)B 59 (Gist), 38-60-71 (Flagey)Op initiatief van pastoor Pierre Goossenswerd in 1958 besloten eenmodern parochiecentrum te bouwenvoor de Heilig-Kruiskerk. Het ontwerpwerd toevertrouwd aan architectP. Rome, die de kerk reeds hadgerestaureerd in 1942, en de interieurinrichtingaan decorateur J. Keup.Het gebouw dat bestemd was voorparochiale, sociale en culturele activiteiten,zowel van de parochie als vande wijk, voorzag in een zaal van 550plaatsen voor films, toneel en lezingen,een foyer-huisbar op de beganegrond, een polyvalente zaal, een biljartzaalop de eerste verdieping enruime lokalen voor parochiewerk, eensecretariaat, een bibliotheek, prenataleconsultaties, enz. De eerste steenwerd gelegd op 29 juni 1960 en deinwijding van het eerste deel vond eenjaar later plaats in aanwezigheid vanaartsbisschop Suenens. Het gebouwvan vier verdiepingen, eerste fase vaneen veel ambitieuzer project, is sindsdienonveranderd gebleven, sfeervolen vol elementen die karakteristiekzijn voor die tijd, zoals de materialen,de kleuren, de verlichting, de stoelenen zelfs de Majestic- koelkasten.De verschillende zalen, waaronderde toneelzaal, worden nog altijddruk bezocht in het kader van allerleibijeenkomsten, evenementen envoorstellingen.66. Kaart I 10 LFLAGEY –VOORMALIG NIR-GEBOUWHeilig Kruisplein – ElseneA enkel op zo van 10u tot 18uT 81 (Flagey)B 38-59-60-71 (Flagey)Joseph Diongre had reeds ervaringopgedaan met het ontwerp vantwee woonwijken (Moortebeekwijkin 1922 en Diongrewijk in 1924) toenhij de wedstrijd won voor het ontwerpvan het nieuwe gebouw voorhet Nationaal Instituut voor de Radio(NIR). Door zijn samenwerking metverschillende ingenieurs slaagde hijerin het architecturale concept teverzoenen met de technische eisenvan een radio-omroep. Het gebouwwordt tot de modernistische beweginggerekend. Sommigen zien er ookde invloed van de Nederlandse architectuurvan die periode in, met namein het gebruik van gele baksteen voorde gevelbekleding. Het heeft evenwelook duidelijke art-decokenmerkenzoals zijn ‘pakketboot’-silhouet ende uitzonderlijke afwerking van deinte rieurdecoratie. De meeste zalenbevatten nog oorspronkelijke meubilairen lambriseringen in exotischehoutsoorten zoals de befaamde Studio4. De bouwwerken duurden van1933 tot 1939. In dat jaar bouwde defirma Delmotte het orgel – het belangrijkstevan België – dat de volledigebreedte van Studio 4 beslaat. Doorzijn moderne stijl en makelij, en devoor die tijd revolutionaire technischekwaliteiten leent het zich vooralle muziekgenres die prachtig weerklinkenin deze zaal met haar bijzondereakoestiek. Na vijftig jaar intense66activiteit werd het gebouw te koopgesteld door zijn eigenaars (RTBF enVRT). Het werd in 1998 aangekochtdoor de NV Omroepgebouw Flageyen volledig gerestaureerd. Sinds deherfst 2001 vormt het een audiovisueelcentrum dat uniek is voorBrussel, met studio’s, concert- enbioscoopzalen, kantoren en winkels.(B 28/04/1994)Rondleidingen om 10u30, 11u30,12u30, 14u30, 15u30, 16u30 en17u30. Met de medewerking vanArkadia.be en Korei.

72 ⁄ BRUSSEL-UITBREIDING / ELSENE6767. Kaart I 10FLAGEYPLEINElseneT 81 (Flagey)B 38-59-60-71 (Flagey)Het Flageyplein heette oorspronkelijkHeilig Kruisplein, maar kreeg in1937 de naam van Eugène Flagey,burgemeester van 1936 tot 1956. Inde jaren 1930 werd rond het plein eenreeks gebouwen van gelijke hoogteopgetrokken met handelszaken opde begane grond en appartementenop de verdiepingen. Ze vormden eenarchitecturaal tegengewicht voor hetradio-omroepgebouw dat hier korttevoren door architect Diongre wasgebouwd, de zogenaamde ‘pakketboot’.Op het plein werd in 1956 ookhet eerste warenhuis met meerdereproductafdelingen van Delhaizege opend, dat meer dan dertig jaar zoubestaan. Het plein is een belangrijkverkeersknooppunt in dit gedeeltevan de stad en wordt bediend dooreen groot aantal lijnen van het openbaarvervoer. Elke zaterdag wordt hierook een grote markt gehouden. Eengekend circus slaat hier geregeld zijntenten op en er zijn ook al luchtballonsvan op het plein opgestegen. Nade heraanleg enkele jaren geleden ishet verkeersvrije plein een ontmoetingsplaatsgeworden voor mensenvan alle leeftijden, aangetrokken doorde bruisende sfeer van café Belga endoor tal van andere drank- en eetgelegenhedenin de buurt.G WANDELINGElsene, van ‘pakketboot’ naar ‘Bascule’,een sympathiek duoTijdens een aangename wandeling via de vijvers van Elsene en de Louizalaanverkennen we twee wijken van Elsene die recent een nieuwe dynamiekgevonden hebben. De Flageywijk met zijn intieme theatertjes, zijn artistieketrefplaatsen, zijn concertzalen en hippe cafés bloeit als nooit te voeren inde schaduw van de ‘pakketboot’.Aan de kant van de Bascule heeft een tiental galerijhouders de wijk tot eenbroeihaard van creativiteit omgevormd. Twee enthousiaste architectenhebben ook de vroegere bioscoop Molière gerenoveerd en nieuw leveningeblazen.Deze twee kernen hebben zich met succes gemoderniseerd zonder hunziel te verliezen.A zaterdag en zondag om 14u en 17u (duur: 2u)C vertrek: voor het theater Marni, Vergniesstraat 25 in Elsene – kaart I 10T 81 (Flagey)B 38-59-60-71 (Flagey)I reserveren verplicht op nummer 02/673.18.35 (maandag tot vrijdagvan 10u tot 17u). Maximum 25 personen per vertrek.Enkel in het Frans.Met de medewerking van de Babbelbus.Wandeling “Elsene, van pakketboottot Bascule, een sympathiekduo” (zie kadertekst hieronder).

BRUSSEL-UITBREIDING / ELSENE ⁄ 7368. Kaart H 9 MKLEINE MERCELIS THEATERMercelisstraat 13 – ElseneA enkel zo van 13u tot 18uB 54-71 (Fernand Cocq)Dit gebouw uit het begin van de 20steeeuw huisvestte aanvankelijk eencafé met biljartzaal op de benedenverdieping.In de jaren 1930 huurdede gemeente Elsene een deel van delokalen alvorens kort na de TweedeWereldoorlog eigenaar te worden vanhet volledige gebouw. Het duurdeechter tot 1953 alvorens architectArmand Poppe opdracht kreeg voorde renovatie van het theater. Zowelde buiten- als binnenkant werdentoen grondig opgeknapt. Het huidigeuitzicht van de theaterzaal, een echtschrijn van rood pluche, dateert uitdie periode. Vandaag worden in dezeruimte met een capaciteit van 160plaatsen allerlei culturele activiteitengeorganiseerd: toneel, muziek, dans,workshops,… die zich richten tot allesoorten publiek.Tijdens uw bezoek zult u verrastworden door de gedemptegesprekken in de coulissen, devoorbereidingen van de acteursin hun loge, de luide stemmen ophet podium waar de regisseurzijn laatste aanwijzingen geeft en68de ultieme technische ingrepenvóór de voorstelling. Met demedewerking van de Ligue d’Improen de dienst Cultuur van degemeente Elsene.H TENTOONSTELLINGCafés en kroegen van gisteren en vandaagDe culturele geschiedenis van grote steden is onvolledig zonder het verhaal van hun mythischecafés. Sommige cafés in Brussel behoren vandaag tot het architecturale erfgoed (Le Falstaff, La MortSubite, Le Cirio, L’Espérance, L’Archiduc,…) of worden geassocieerd met een belangrijke artistiekeof literaire stroming (Het Goudblommeke in Papier, À L’Imaige Nostre-Dame,…). De jongste jarenspelen cafés en bars opnieuw een belangrijke rol in de heropleving van de stad. Het zijn laboratoriavoor interieurinrichting waar ontwerpers uit de mode- en designwereld hun creativiteit kunnen uitleven(MuseumCafé, Majestic, Café Belga,…).Oude en hedendaagse documenten, voorwerpen, affiches, film, enz. laten u deze getuigen van onsculturele erfgoed in al hun facetten ontdekken.A zaterdag en zondag van 10u30 tot 18uC Galerij van de Fondation pour l’Architecture, CIVA (1ste verdieping), Kluisstraat 55 in Elsene –kaart H 10T 81 (Dautzenberg), 94 (Baljuw)B 54 (Vanne), 71 (Van Volsem)De tentoonstelling is gratis toegankelijk van 6 tot 29 september 2013, dinsdag tot vrijdag van 12utot 18u, in het weekend van 10u30u tot 18u.Pianobar, zaterdag 14 van 18u tot 20u30.Met de medewerking van de Fondation pour l’Architecture.

74 ⁄ BRUSSEL-UITBREIDING / ELSENEb FIETSTOCHTBrussel maakt plezier: de binnenstadHet stadscentrum is een ontmoetingsplaats bij uitstek! Langs het trajectbevinden zich festivalplaatsen, handelszaken, cafés, bioscoopzalen, restaurants,…Een aantal locaties behielden hun oorspronkelijke bestemming,anderen ondergingen merkwaardige gedaanteveranderingen. Een ongewoontraject, onderhoudend en leerzaam!A zaterdag en zondag om 10u (duur: 3u30)C vertrek: Het Fietsershuis, Londenstraat 15 in Elsene – kaart H 9M 2-6 (Troon)B 34-38-80-95 (Idalie)I reserveren noodzakelijk op het nummer 02/502.73.55 (van maandagtot zondag tussen 10u en 18u). Maximum 20 personen per vertrek. Erkunnen fietsen worden gehuurd aan het vertrekpunt (8 €).Met de medewerking van Pro Velo.b FIETSTOCHTOntspanning en vermaak in Elsene, Sint-Gillis en UkkelAl fietsend ontdekken we het opmerkelijke bouwkundig en natuurlijk erfgoedvan deze gemeenten. Plaatsen van vertier van vroeger (en nu) bekledeneen centrale plaats in het traject: cafés, hotels, bioscoopzalen, handelszaken…Je zal merken dat de binnenstad geen alleenrecht had op pleziermaken – verre van!A zaterdag en zondag om 14u (duur: 3u30)C vertrekplaats: Het Fietsershuis, Londenstraat 15 in Elsene – kaart H 9M 2-6 (Troon)B 34-38-80-95 (Idalie)I reserveren noodzakelijk op het nummer 02/502.73.55 (van maandagtot zondag tussen 10u en 18u). Maximum 20 personen per vertrek. Erkunnen fietsen worden gehuurd aan het vertrekpunt (8 €).Met de medewerking van Pro Velo.69. Kaart I 9 KÉTABLISSEMENTS DEMEULDREGeorges Lorandstraat 24 – ElseneA za en zo van 10u tot 18uB 34-38-80-95 (Idalie)In de grote uitstalramen van de ÉtablissementsDemeuldre kan men eenuitgebreid assortiment van kwalitatiefporselein, geglazuurd aardewerk enkristal bewonderen. Door dezelfderamen ziet men echter ook een winkelinterieurzoals er aan het begin vanvorige eeuw vele waren. Ondankslatere moderniseringen zijn de lambriseringenen panelen in gevernistekeramiek bewaard gebleven, waaronderdrie opmerkelijke allegorieën diede aandacht trekken: l’Harmonie, laCouleur en la Mesure, in 1897 vervaardigddoor Isidore De Rudder. Dezepanelen illustreerden het vakmanschapvan de firma Vermeren-Coché,opgevolgd door Demeuldre Coché,die tot 1953 actief bleef. Deze manufactuurvan decoratief porselein enaardewerk was in 1830 opgericht doorCharles-Christophe Windisch. Deproducten, vervaardigd in vandaaggedeeltelijk afgebroken gebouwen,werden daarna tentoongesteld ineen zaal die in 1874 werd gebouwd

BRUSSEL-UITBREIDING / ELSENE ⁄ 7569en uitgeeft in de Georges Lorandstraat.Deze zaal bestaat nog altijd,net als de huidige winkel die in 1905werd geopend en kan bogen op eenopmerkelijke gevel met een polychromedecoratie. De EtablissementsDemeuldre zijn hofleverancier sinds1878 en gekend door alle liefhebbersvan porselein, kristal en geglazuurdaardewerk. (B 26/06/1997)Uitleg over de geschiedenis vande winkel, zaterdag en zondagom 11u.Tentoonstelling van voorwerpenvervaardigd van 1830 tot 1972.Eregast is de firma Villeroy &Boch met een historisch overzichtaan de hand van stukken uithet museum van Luxemburg totaan de hedendaagse producties.Bezoek aan het atelier voor restauratieen beschildering vanporselein Coperta, met uitlegdoor de twee restaurateurs.Demonstratie van heraldische enandere gravures op metaal doorPascal Doulière, enkel zaterdagvan 10u tot 13u.717070. Kaart H 9GALERIJ VAN ELSENEElsensesteenweg/WaversesteenwegElseneM 2-6 (Naamsepoort)B 34-54-64-71-80 (Naamsepoort)De galerij van Elsene, die de gelijknamigesteenweg verbindt met deWaverse Steenweg, werd in 1953ontworpen door architect Jean-FlorinCollin, aan wie we ook de Centrumgalerijin Brussel te danken hebben.De inrichting van de winkels zelf werdechter aan anderen toevertrouwd. Hethele complex omvat een zestigtal kleinewinkelruimtes, een parkeergarage overtwee verdiepingen, kantoren en appartementen.De geschiedenis van dezeplek hangt nauw samen met de onafhankelijkheidvan Belgisch-Congo. In deloop van de jaren 1960 werd hier immerseen groot aantal Afrikaanse shopsgeopend, een rechtstreeks gevolg vande massale inwijking van Congolesemigranten. De galerij heeft in dat verbandeen belangrijke rol gespeeld in debeeldvorming van de wijk die algemeenbekend staat als Matonge. Men vindt ereen grote concentratie van kleine cafés,restaurants, juwelenwinkels, kapsalons,waxshops en kruidenierswinkels metexotische producten.71. Kaart H 9 LTHÉÂTRE MOLIÈREBolwerksquare (galerij vande Naamse Poort) – ElseneA enkel zo van 14u tot 20uM 2-6 (Naamsepoort)B 34-54-64-71-80 (Naamsepoort)Het Théâtre Molière dat verstopt zit inde Naamsepoortgalerij heeft een rijkegeschiedenis. Gebouwd, gesloopt,verbouwd, gerenoveerd… Historicimaken gewag van drie verschillendetheaters. Je krijgt de gelegenheidom de laatste versie te ontdekken.Dit theater werd gebouwd tussen1967 en 1970, op de ruïnes van haarvoorgangers. Deze zaal met 380 zitplaatsenmet balkon en rode fluwelenstoelen verleidt met haar onmiskenbarecharme, maar is weinig bekend.Dat ligt niet aan haar bijna perfecteakoestiek, maar aan haar bijzondereligging. Inderdaad, weinig mensenvermoeden dat er een theater verdokenligt tussen de Afrikaanse winkelsvan deze galerij in Matonge. Stap demet hout bekleedde foyer binnen enontdek een prachtige plek waarinnog steeds duizend en één activiteitenplaatsvinden onder het toeziendoog van de buste van Molière van JefLambeaux. Sinds zijn heropening in2005 organiseert Muziekpublique erdagelijks wereldmuziekconcerten en-muzieklessen dankzij de gemeenteElsene.Tentoonstelling: “De Molière: hetbest verborgen theater van Brussel”,zondag van 14u tot 18u.Videovertoning “A Song A Day”:clips van bijna 200 muzikantenvan wereldmuziek opgenomen ophet podium van de Molière gedurendeeen volledig jaar, die eenindruk geven van de huidige activiteitenin het theater, zondag van14u tot 18u.Jamsessie in de foyer. Mogelijkheideen glas te drinken onderhet luisteren naar muzikantenvan wereldmuziek die live improviseren,zondag van 18u tot 20u.

76 ⁄ BRUSSEL-UITBREIDING / ELSENE72. Kaart H 9 KSPIRITO BRUSSELSStassartstraat 20 – ElseneA enkel za van 14u tot 18uM 2-6 (Naamsepoort)B 54-71 (Matonge), 34-64-80(Naamsepoort)De Spirito Brussels is illustratief vooreen trend die de laatste jaren zowel inEuropa als in Amerika opgang maakt,namelijk de reconversie van voormaligereligieuze gebouwen tot culturelecentra, hotels of evenementenhallen.In dit geval gaat het om een vroegereAnglicaanse kerk die uit 1873 dateert.Het driebeukige kerkgebouw invroege gotische stijl heeft een centraalschip met zichtbaar dakgebinteover vier traveeën, geritmeerd doorarcaden op de begane grond metdaarboven hoge dubbele vensters.Dit schip wordt vandaag ingenomendoor een ruime dansvloer. Daarnaastzijn er intiemere ruimtes die ingerichtzijn voor de ontspanning van eengevarieerd publiek. Er zijn drie bars,privésalons en een restaurant waareen aangename jazzy sfeer heerst.De grote zaal heeft een capaciteitvan 650 personen en vormt met zijnreuzenscherm en hoogwaardigegeluidsinstallatie het perfecte kadervoor unieke recepties. De SpiritoBrussels geldt vandaag als een vande voornaamste feestadressen vande hoofdstad.73. Kaart H-I 9-10-11LOUIZALAANBrussel-UitbreidingM 2-6 (Louiza)T 94 (de hele laan), 92-97 (Louiza/Stefania), 7 (Legrand),81 (Baljuw)B 54 (Baljuw), 38-60 (Vleurgat)Toen Jean-Baptiste Jourdan enJean-Philippe de Joncker in 1838de toelating kregen om de huidigeflessenhals aan het begin van deLouizalaan te bebouwen, hadden zeal plannen voor een prestigieuze laandie de stad met het Ter Kamerenboszou verbinden. Het project sleepteechter aan en zonder de tussenkomstvan kroonprins Leopold II, dietoen al grote belangstelling had voorstedenbouw, zou de aanleg nog veellanger op zich hebben laten wachten.De laan werd ten slotte voltooid in1866; ze was 55 meter breed en 2.412meter lang en grotendeels met bomenafgezoomd. De Louizalaan werd zeersnel een geliefde wandelweg en eenverplichte passage op weg naar hetTer Kamerenbos waar drafrennen endressuurwedstrijden voor paardenwerden gehouden. Statige woningenen herenhuizen verrezen als paddenstoelenuit de grond en boorddenweldra de brede laan af die voorzienwas van een ruiterpad en op sommigeplaatsen van tuinen met beeldhouwwerken.Prinses Clémentine van Belgiënam met haar echtgenoot, prinsVictor Napoleon, zelfs haar intrek opnr. 241. Bij de modernisering van hetBrusselse wegennet werden tunnelsgegraven om de doorstroming vanhet verkeer te verbeteren dat na deWereldtentoonstelling van 1958 sterktoenam.Wandeling “De Louizalaan,geschiedenis van een prestigieuzelaan” (zie kadertekst hiernaast).72 73G WANDELINGDe Louizalaan, geschiedenisvan een prestigieuzelaanDe Louizalaan is met haar luxueuzewoningen en hypermodernekantoorgebouwen de plek bij uitstekvoor wie zich wil laten zien enmet zijn rijkdom wil paraderen. Deluxe valt van de gevels af te lezen.Zo is er het hotel Solvay of MaxHallet en de blauwe toren… Vande eclectische stijl via de art nouveautot de stijlen van vandaag,tijdens deze wandeling ontdekje de architectuur van deze laan,die als promenade naar het TerKamerenbos werd ontworpen enhet boeiende verhaal achter dezebelangrijke verkeersader.A zaterdag om 11u en 16u(duur: 1u30)C vertrek: op de hoek van dePaul Lautersstraat en deLouizalaan in Brussel Uitbreiding/Elsene– kaart I 11T 7 (Legrand), 94 (Abdij)I reserveren verplicht op nummer02/537.78.75 (maandagtot vrijdag van 9u30 tot12u30). Maximum 25 personenper vertrek.Met de medewerking vanItinéraires, op de Paden vande Geschiedenis.

BRUSSEL-UITBREIDING / ELSENE ⁄ 7774 75 7674. Kaart H 10 KLES CAPRICES DU BAILLIBaljuwstraat 75 – ElseneA za van 8u tot 18uzo van 8u30 tot 14uT 81 (Drievuldigheid), 94 (Baljuw)B 54 (Drievuldigheid)Handelszaken die hun originele winkelpuien meubilair bewaard hebben,zijn in Brussel eerder zeldzaamgeworden. Les Caprices du Baillibehoort tot die uitstervende categorie.De mozaïeken op de gevel werdenweliswaar pas in de jaren 1950-1960 toegevoegd, maar doen geenafbreuk aan de vitrine met gebogenglas en de deur met roedenverdelingin art-nouveaustijl die toegang geefttot de banketbakkerij. Binnen creërengrote geslepen spiegels de illusie vaneen veel grotere ruimte. Ze weerspiegelende mooie wandrekken met glazenlegplanken op metalen dragers enhet meubilair uit de beginperiode. Eengroot glasraam met plantenmotievenvervolledigt dit decor dat de sfeer vanrond 1900 oproept. (B 17/02/2011)Gids ter plaatse. Met de medewerkingvan Pro Velo.75. Kaart H 10 KSUPRA BAILLYBaljuwstraat 77 – ElseneA za en zo van 9u tot ‘s ochtendsT 81 (Drievuldigheid), 94 (Baljuw)B 54 (Drievuldigheid)Dit hoekgebouw uit 1890 gebouwdin neoclassicistische stijl huisvesteen typisch Brussels café dat zijnoorspronkelijke sfeer heeft weten tebehouden. De huidige inrichting alscafé door architect Jacques dateertvan 1936 en de zwarte keramiektegelsen tegels in melkglas van de gevelevenals de meeste meubels van hetinterieur stammen nog uit die tijd.Zoals vele andere zaken in de buurtdraagt de Supra Bailly bij tot de gezelligheiden de levendigheid van dezewijk rond het Kasteleinsplein.76. Kaart H 10KASTELEINSPLEINElseneT 81 (Drievuldigheid)B 54 (Drievuldigheid)Het Kasteleinsplein verschijnt voorhet eerst op de plannen voor debebouwing van de wijk in 1879.Twintig jaar later werd het vergrooten kreeg het zijn huidige vorm. Netals de aanpalende straten (Baljuw,Edelknaap, Provoost, Notaris enWethouder) herinnert de naam vanhet plein eraan dat een groot deel vanElsene ooit onder de jurisdictie vaneen kasteelheer viel. De huizen rondhet plein dateren grotendeels van deperiode tussen 1880 en 1895. Op hetcentrale deel van het plein, beplantmet een twintigtal linden, wordt opwoensdag een markt van verse enambachtelijke producten gehoudendie redelijk bekend is in Brussel. Devele restaurants, cafés en handelszakenin de omgeving maken hetKasteleinsplein tot een levendige engezellige plek in een wijk die de jongstejaren is uitgegroeid tot een van demeest modieuze delen van Elsene.Wandeling “Van plein tot plein,tussen Kastelein en Flagey” (ziekadertekst op volgende bladzijde).

78 ⁄ BRUSSEL-UITBREIDING / ELSENE77G WANDELINGVan plein tot plein, tussenKastelein en FlageyDeze wandeling leert ons tweezeer levendige wijken kennen,kosmopolitisch van geest engekenmerkt door een zeer eigensfeer. Mensen die er wonen, zeggener nooit meer weg te willen!Sinds er op het Kasteleinspleineen wekelijkse markt wordtgehouden, hebben er zich indeze microdorpen tal van winkels,cafés en restaurants uit de helewereld gevestigd.A zaterdag en zondag om 10uen 14u (duur: 2u)C vertrek: voor de Drievuldigheidskerk,Baljuwstraat inElsene – kaart H 10T 81 (Drievuldigheid)B 54 (Drievuldigheid)I reserveren verplicht op nummer02/563.61.53 (maandagtot vrijdag van 9u tot 13u).Maximum 25 personen pervertrek.Enkel in het Frans.Met de medewerking vanArkadia.be.77. Kaart H 10 MLA QUINCAILLERIEEdelknaapstraat 45 – ElseneA za en zo van 10u tot 18uT 81 (Drievuldigheid)B 54 (Drievuldigheid)60 (Washington)Het idee om deze ijzerwarenwinkel totrestaurant om te vormen is ontleendaan een Amerikaan die in 1978 TheInternational Hardware Store opende.Enige tijd nadien gaf decorateurAntoine Pinto, die jaren later ook deinrichting van de Belga Queen onderhanden zou nemen, het etablissementzijn huidige uitzicht. Deze fantastischeruimte was tussen 1903 en 1978 eenechte ijzerwarenwinkel zoals die vandaagniet meer bestaan. Het genialevan dit project is dat men alles bij hetoude gelaten heeft, zowel de oorspronkelijkewinkelinrichting als hetmeubilair uit Amerikaanse den. Menvermoedt dat de winkel ontworpen isdoor leerlingen van Victor Horta, alsde meester er al niet zelf de hand inheeft gehad. Gelukkig hebben de aangebrachtemoderniseringen de magievan de plek gerespecteerd. En als usoms zin hebt om de laden te tellen,bedenk dan dat het u tijd zal kosten:de Quincaillerie telt er immers meerdan duizend!Fototentoonstelling: “La Quincailleriedoor de jaren heen”.78. Kaart I 12TER KAMERENBOSBrussel-UitbreidingT 7-94 (Legrand)B 41 (Gendarmen)Terwijl de aanleg van de Louizalaanvolop aan de gang was, bereiktede stad Brussel op aandringen vankoning Leopold II een akkoord metde regering om het Ter Kamerenbos,een uitloper van het Zoniënwoud aande rand van Brussel, bij het hoofdstedelijkgrondgebied te voegen. Het wasde bedoeling van het stadsbestuur dehoofdstad te voorzien van een parkop maat van de koninklijke ambities.De in Saksen geboren Duitse landschapsarchitectEdouard Keilig, ookgekend van het stadspark van Antwerpenen het park van de Boveriein Luik, kreeg opdracht het park teontwerpen. Hij behield het natuurlijkeboskarakter, dat de grote charme vanhet park uitmaakt, maar voegde erook nieuwe elementen aan toe zoalshet Engels grasperk, de rotsbrug ende vijver waarvoor aanzienlijke grondwerkennodig waren tussen 1863 en1866. Het Ter Kamerenbos werd sneleen geliefde wandelplek, voorzienvan een tennisbaan, drankgelegenhedenen andere ontspanningsmogelijkhedenvoor de wandelaars.Men organiseerde er drafrennen, de

BRUSSEL-UITBREIDING / ELSENE ⁄ 7978 79Longchamps fleuri (jaarlijkse optochtvan rijtuigen), maar ook kano- enfietswedstrijden. In de winter mochter soms geschaatst worden op de vijver,zoals trouwens vandaag nog hetgeval is. Het onlangs heropgebouwdeChalet Robinson, bereikbaar met deoverzet, blijft wandelaars aantrekken,anderen komen er graag joggen offietsen. Zowel bij kinderen als sportclubsblijft het park een populairebestemming. (B 18/11/1976)Wandeling “Afspraak in het TerKamerenbos?” (zie kaderteksthieronder).79. Kaart I 13 MROYAL ÉTRIER BELGEGroene Jagersveld 19Brussel-UitbreidingA za en zo van 10u tot 18uB 41 (Groene Jager)De Royal Étrier belge werd opgerichtin opdracht van de familie Solvay,die een paardenclub wou voor eenpubliek van officieren, aristocratenen leden van de hoge burgerij. Degebouwen werden tussen 1929 en1930 opgetrokken naar het ontwerpvan architect Gaston Ide, die opteerdevoor een regionalistische stijl ineen mengvorm van neo-Vlaamserenaissance en Beaux-Arts. Hetgeheel bestaat uit meerdere vleugelsdie verspreid liggen achter de langebakstenen gevel. De infrastructuuromvat een kleine honderd paardenboxen,een grote binnenmanege mettribunes, een grote buitenmanege dievolledig overdekt is, een longeerpiste,optuigkamers, zadelkamers, vestiairesen een restaurant. Een gedroomdtrefpunt voor alle paardensportliefhebbersvlak bij het Ter Kamerenbos.(B 24/01/2008)Demonstraties in de grotemanege, zaterdag om 10u, 11u,13u, 14u en 15u en zondag om11u, 13u, 14u en 15u.G WANDELINGAfspraak in het Ter Kamerenbos?Het Ter Kamerenbos werd tussen 1861 en 1865 aangelegd op initiatief van de toekomstige koningLeopold II. De Brusselse burgerij had hier voortaan het perfecte decor om haar welstand voor iedereententoon te spreiden, in de tijd toen Brussel nog brusselde… maar ook vandaag nog, jawel! Depaardentrams van de Louizalaan, de bloemencorso’s, het Chalet du Gymnase en het Chalet Robinson,de Laiterie, de Gespanhoek, het cricket, het lawntennis, de duiventil, de galante afspraakjes:de ijdelheid van de ‘glimmende schoenen’ is geëvolueerd maar niet verdwenen, verre van! Tijdensdeze wandeling ontdekt u aan de hand van reproducties van documenten uit die tijd een aantal somsonvermoede aspecten van deze plaatsen.A zaterdag en zondag om 10u (duur: 2u)C vertrek: aan de ingang van het bos op het einde van de Louizalaan (beeldengroep van Jacquesde Lalaing, Het Ruitergevecht) in Brussel-Uitbreiding – kaart I 11T 7-94 (Legrand)Met de medewerking van de Vrienden van het Zoniënwoud.

80 ⁄ UKKEL / VORST / SINT-GILLIS / ANDERLECHTUKKEL / VORST / SINT-GILLIS / ANDERLECHTVoormalige bioscoopzaal Aegidium 91

UKKEL / VORST / SINT-GILLIS / ANDERLECHT ⁄ 8180. Kaart I 14ROYAL RACING CLUBDE BRUXELLESEikenlaan 125 – UkkelA za en zo van 10u tot 21uB 43 (Diesdelle)De Royal Racing Club, opgericht in1891, had zijn eerste terrein op hetplateau van de huidige basiliek vanKoekelberg, verhuisde nadien naarde wielerbaan van Longchamps inUkkel en vestigde zich ten slotte in1901 in de Eikenlaan, aan de rand vanhet Zoniënwoud. De oprichting van declub vloeide voort uit de nieuwe modevan sportbeoefening in open lucht dievanuit Groot-Brittannië was meegekomenmet de vele Britten die zich inhet spoor van de industriële revolutiein de hoofdstad hadden gevestigden een sterke invloed hadden op hetsportgedrag van de Brusselaars. Deeerste clubs kwamen er trouwensdoor Britten, die gewoon warenallerlei sporten te beoefenen zowelop school als in het leger. De RoyalRacing Club beschikte in Ukkel overtennisvelden en liet in 1903 een grotetribune in gewapend beton bouwendoor de architecten Reilig en Hauman.Zij gebruikten het gewapend betonook voor decoratieve toepassingenzoals de houtimiterende leuningenlangs de paden en de trappen. Dezetribune is zonder twijfel de enigein haar soort die intact bewaard isgebleven. In 1904 werd hier de eerstevoetbalinterland gespeeld tussenBelgië en Frankrijk. De cottage met dekleedkamers werd in 1923 gebouwddoor architect Fritz Seeldrayers. Hetbeschermde ingangsportaal dateertuit 1926. Na de Tweede Wereldoorlogbehield Racing het tennis en hockeyin Ukkel, maar liet het voor de atletieken het voetbal het Drielindenstadionbouwen in Bosvoorde. RoyalRacing Club blijft tot op vandaag desportieve waarden verdedigen vanzichzelf overtreffen, competitie metrespect voor de ander, teamspirit enclubliefde. (B 11/02/2010)Gids ter plaatse van 14u tot 18u.8081. Kaart H 11 LPROJECT(ION) ROOMDe Praeterestraat 55 – UkkelA za en zo van 10u tot 18uT 7 (Bascule)B 38 (Bascule)Toen bioscoop Molière in het middenvan de jaren 1930 haar deuren opende,had ze een capaciteit van ongeveer400 toeschouwers. Ze bleef bijna veertigjaar bestaan tot het begin van dejaren 1970, toen financiële problemende sluiting onvermijdelijk maakten. Devroegere ingang aan de WaterlooseSteenweg veranderde weldra vanbestemming en werd een drogisterij-parfumerie.De zaal verloor hierbijhaar parterre, kreeg een verlaagd plafonden werd ontdaan van het merendeelvan de decoratie.81In 2007 werden de architecten diein het aanpalende gebouw werkten,geïntrigeerd door de ongewonevorm van een muur. Ze braken demuur open en ontdekten tot hunstomme verbazing het balkon vande vroegere bioscoop. Deze ruimte,gecombineerd met de galerie, is sindskort verbouwd tot multidisciplinaireculturele en promotieruimte voorjonge kunstenaars. Begin 2011 zijnde lokalen gerenoveerd en opnieuwingericht. De nieuwe zaal, die de naamProject(ion) room meekreeg, brengteen gediversifieerd programma vantoneel, tentoonstellingen, filmvertoningen,concerten, enz.Uitleg over de locatie en het projectvan Project(ion) room.

82 ⁄ UKKEL / VORST / SINT-GILLIS / ANDERLECHT82. Kaart G 13WOLVENDAELPARKUkkelT 4 (Helden), 92-97 (Wolvendael)B 38-41-43 (Helden)De plaatsnaam Wolvendael (die‘bochtig dal’ betekent) zou al in 1209voor de eerste keer vermeld zijn. Hethuidige park, een overblijfsel vanhet Zoniënwoud, ligt op een sterkglooiende flank van het dal van deUkkelbeek en wordt begrensd doortwee zeer oude wegen, de Diewegen het Crabbegat. Het domein heeftverschillende eigenaars gekend: defamilies Fricx, Fraula, Vanderborght,Looz-Corswarem, Coghen, Balser enbaron Léon Janssen. Het park dateertuit dezelfde tijd als de bouw van hetkasteel en had nog een tuin in Fransestijl die al gauw volgens de mode vanweleer werd heraangelegd in eenEngelse romantische stijl. Vandaagis het eigendom van de gemeente.Het biedt een gevarieerd uitzichtdoor de combinatie van uitgestrektebebloemde grasperken, bosjes hoogstammigebomen en massieven die degolvingen van het terrein volgen. Hetbezit ook een groentheater met bijbehorendhuisje, de Bergerie genaamd,waar de toneelspelers zich kondenomkleden. In de jaren 1920 en 1930lokte dit theater duizenden toeschouwersnaar de voorstellingen. Vandaagworden er in de zomer concertengegeven. De paden en wegen van hetpark, die door Beliris in de oorspronkelijkegeest zijn heraangelegd, kennenveel bijval bij joggers, wandelaarsen kinderen. (B 08/11/1972)Wandeling in het park, zaterdagen zondag om 15u. Vertrek aande hoofdingang van het park,kant De Frélaan. Met de medewerkingvan la Ligue des Amis duKauwberg.83. Kaart G 13LODEWIJK XV-PAVILJOENWolvendaellaan 44 – UkkelA za en zo van 10u tot 18uT 4 (Helden), 92-97 (Wolvendael)B 38-41-43 (Helden)Het kleine stenen paviljoen in het Wolvendaelparkis een uniek voorbeeldvan rococoarchitectuur in Brussel. Dit18de-eeuwse folietje bekroond meteen elegant klokvormig dak heeft eenrijk versierde gevel in de beste traditievan de Duitse rococo. Het tussen1745 en 1746 gebouwde paviljoenzou het werk zijn van beeldhouwerJan Van Logteren en de stucwerkersHuslij, ambachtslui die werkten vooreen zekere Aron de Joseph de Pinto,wonend aan de Nieuwe Herengracht103 in Amsterdam. Deze koopmanvan Portugese afkomst liet het elegantehuisje als een soort theaterdecorachteraan in zijn tuin optrekken.Er is dus eigenlijk niets Fransaan dit gebouwtje dat ten onrechtegeassocieerd wordt met de LodewijkXV-stijl. Heel wat later, toen hetgrachtenhuis eigendom was van res-8283taurateur Stranders, werd het paviljoentjein 1909 gekocht door baronJanssens, die het naar Brussel lietoverbrengen. Het werd in 1911 steenvoor steen heropgebouwd in het parkvan Wolvendael. Het interieur achterde uitbundig gesculpteerde stenengevel bevat nog heel wat opmerkelijkstucwerk dat mooi aantoont welkeinvloed de rococostijl heeft uitgeoefendop de woningdecoratie. Vandaagdoet het paviljoen dienst als theesalonwaar het aangenaam uitblazen is naeen wandeling in het park.Rondleiding zaterdag en zondagom 10u. Afspraak voor het paviljoen,Wolvendaellaan 44.Wandeling met aandacht voor deomgeving van het LodewijkXV-paviljoen, zaterdag en zondagom 11u. Afspraak aan het terrasvan het paviljoen, parkzijde.Met de medewerking van deLigue des Amis du Kauwberg.

UKKEL / VORST / SINT-GILLIS / ANDERLECHT ⁄ 8384 8684. Kaart G 13KASTEEL VAN WOLVENDAELWolvendaelpark (ingang via deDe Frélaan) – UkkelA za en zo van 11u tot 18uT 4 (Helden), 92-97 (Wolvendael)B 38-41-43 (Helden)In 1763 werd een kasteel gebouwdin het Wolvendaelpark, waarschijnlijkvoor de familie Vanderborght dietoen eigenaar was van het domein.Het neoclassicistische gebouw hadeen gevel van negen traveeën ondereen mansardedak en was perfectsymmetrisch. In 1911 verloor hetdit evenwicht door de aanbouw vaneen winkelhaakvormige vleugel inopdracht van de toenmalige eigenaar,Leon Janssens. In deze vleugelwerden nieuwe keukens en bergruimtesondergebracht. De twee sfinxenaan weerszijden van de centrale toegangstrapverwelkomen nog altijd debezoekers. In 1877 werden hier hogegasten ontvangen ter gelegenheid vanhet huwelijk van Laure Mosselman duChesnoy en Don Benjamin de Ruffo diCalabria, de grootouders van koninginPaola. Vandaag huisvest het kasteelde École des Arts van Ukkel en culturelediensten.Tentoonstelling van oude kostuums.Met de medewerking vande Ligue des Amis du Kauwberg.85. Kaart F 12AU VIEUX SPIJTIGEN DUIVELAlsembergse Steenweg 621 – UkkelA za en zo van 10utot middernachtT 51 (Bens)85Er was een tijd waarin reizigers dienaar Brussel kwamen blij waren omaan de poorten van de stad herbergente vinden waar ze konden overnachtenen van paard wisselen. Au vieux SpijtigenDuivel was een van deze uitspanningendie bij vermoeide ruiters zeergeliefd waren. De eigenaardige naamschijnt afkomstig te zijn van de groteopen haard in de gelagzaal die, wanneerhij brandde, deed denken aande poort van de hel. Het verhaal gaatdat Keizer Karel er op een dag halthield en ruzie kreeg met een dienster.De herberg was vroeger groter dannu, met een statig hoofdgebouw entalrijke bijgebouwen. Weinig mensenbeseffen vandaag nog dat dit etablissemental eeuwen oud is. De herberglokt nog altijd veel bezoekers diegraag komen verpozen in de gezelligesfeer van deze met geschiedenisbeladen plaats. (B 22/04/2010)86. Kaart F 11DUDENPARKBrusselsesteenweg / Gabriel Faurélaan/ Massenetlaan / Jupiterlaan /Victor Rousseaulaan / MysteriestraatVorstB 48-50 (Duden)Het is vreemd om midden in de stadeen park met het uitzicht van eenbos aan te treffen met restanten vanhet beukenbos van het Zoniënwoud!De 23 hectare van het Dudenparkbestaan uit scherp ingesneden dalenbedekt met hoogstammige beuken endelen waar esdoorns en essen groeienmet aan hun voet veldbies en varens.Alleen het noordelijke gedeelte is alspark aangelegd. Oorspronkelijk wasdit alles eigendom van de abdij vanVorst, later kwam het goed in handenvan de familie Mosselman en in 1869van de familie Duden. Het was echterkoning Leopold II die er in 1895 eigenaarvan werd en het via de KoninklijkeSchenking in 1900 afstond aan deBelgische Staat. In 1912, bij de doodvan weduwe Duden, de laatste vruchtgebruikstervan het domein, kon hetpark eindelijk voor het publiek wordenopengesteld. Vandaag waarderenwandelaars en sportbeoefenaars desteile en schilderachtige paden vandeze uitzonderlijke groene ruimte.(B 26/10/1973)

84 ⁄ UKKEL / VORST / SINT-GILLIS / ANDERLECHT8787. Kaart F 10 KMOVY CLUBMonnikenstraat 21 – VorstA za en zo van 11u tot 13uT 82 (Drukkerij)B 49-50 (Drukkerij)Het publiek had reeds de weg gevondenhad naar de grote filmzalen, toenarchitect Leroy de plannen ontwierpvoor deze wijkbioscoop die op onopvallendewijze werd geïntegreerd ineen appartementsgebouw in het lagegedeelte van Vorst. Sinds zijn openingin 1934 blijft de Movy-Club bezoekerslokken door de intimistische sfeer dieG ACTIVITEITtot op vandaag bewaard is. De grotezaal, die het midden houdt tussen artdeco en modernisme, telt 200 stoelendie afkomstig zijn uit de vroegerebioscoop Victory. De projectiecabinebevindt zich boven het balkondat uitkijkt op het voortoneel en hetscherm waarboven de letter M prijkt.De Movy-Club is een kostbare getuigevan de gezellige sfeer van de vroegerewijkbioscopen. De inkomhal, de foyer,de zaal in zijn geheel en de projectiecabinezijn daarom als monumentbeschermd. (B 27/03/1997)Bezoek van de inkomhal en dezaal.Bal mobileVorst is postindustrieel erfgoed, hedendaagse kunst en… dans! In de vorigeeeuw ging uitgaand Brussel graag uit de bol op de soirées dansantes inde wijken rond het Dudenpark en het Park van Vorst. We vieren vandaagdit verleden en nodigen u tegelijk uit voor de 20ste verjaardag van de BalModerne – een in oorsprong Parijs concept dat eerst werd uitgewerkt bijAnne Teresa De Keersmaekers dansgezelschap ROSAS. Via deze feestelijkedansformule leren grote groepen op een ontspannen manier danspassenvan gerenommeerde choreografen. Voor de Open Monumentendagenpresenteren we met Bal Mobile een intiemere, kortere formule die op vierkarakteristieke “places m’as-tu vu” in Vorst plaatsvindt: de openbare moestuinin de voormalige brouwerij Wielemans-Ceuppens, het Park van Vorst,het Dudenpark en het Sint-Antoniusvoorplein.A zondag om 14u (Centrum voor Hedendaagse Kunst WIELS – moestuin,Van Volxemlaan 354), 15u30 (Dudenpark, Lainésquare), 16u30(Park van Vorst, zandbak) en 18u (Sint-Antoniusvoorplein) in VorstMet de medewerking van het gemeentebestuur van Vorst.88. Kaart F 10-11PARK VAN VORST / SINT-GILLISVillalaan / Kemmelberglaan / KoninginMaria-Hendrikalaan / RochefortpleinVorst / Sint-GillisT 3-4-51 (Albert), 97 (Rochefort)B 48 (Rochefort/Kemmelberg/Albert/Lainé), 54 (Albert)Ondanks zijn drukke bezighedenvolgde koning Leopold II van nabij destedenbouwkundige ontwikkelingenin de randgemeenten rond Brussel. Deaanleg van het park van Vorst genootzijn bijzondere belangstelling. Om “dewerkende klasse een plaats te gevenom zich te ontspannen en te wandelenen om zuivere lucht kunnen inademen”vroeg hij ingenieur Victor Besmeplannen te ontwerpen voor een grootpark. De aanleg werd opgedragen aanlandschapsarchitect Lainé, die ookverantwoordelijk was voor het parkvan Woluwe en het koninklijk domein.De koning liet zich informeren overde gekozen plantensoorten, de plaatsvan de bloemenperken en zitbankenen vroeg om een uitkijkpunt vanwaarmen de koepel van het Justitiepaleiszou kunnen zien. Vandaag kanmen bijna tien kerktorens herkennenvanaf dit terras dat tijdens de oorlog1914-1918 als observatiepost diende.Beuken, kastanjes, taxussen, essen,Italiaanse populieren maar ook linden,notelaars, esdoorns en ahornen vormenprachtige boommassieven ronddrie uitgestrekte grasperken. Eenspeelplein vervolledigt dit park datnog altijd zeer geliefd is bij de inwonersvan Vorst. (B 04/06/1973)

UKKEL / VORST / SINT-GILLIS / ANDERLECHT ⁄ 858889. Kaart G 10 MSTADHUIS VAN SINT-GILLISVan Meenenplein 39 – Sint-GillisA za en zo van 10u tot 18uT 3-4-51 (Horta),81-97 (Lombardije)B 48 (Albert), 54 (Gevangenissen)Ondanks vergrotingen aan hetbestaande gemeentehuis hadSint-Gillis op het einde van de 19deeeuw dringend behoefte aan een echtstadhuis. Na de keuze van het terrein(een oude zandgroeve ten zuidenvan de bareel) en de selectie van eenarchitect gingen de zaken snel vooruit.In 1904 was het gebouw, na vier jaar,voltooid. De plannen voor dit stadhuisvan 4.267 m² dat vandaag nog altijdde bareel van Sint-Gillis domineert,werden getekend door de Fransearchitect Albert Dumont, die sinds1878 in Brussel woonde. Hij is ookbekend van de stedenbouwkundigeplannen voor de aanleg van De Panneen Hardelot-Plage, naast talrijke villa’saan de kust. Hij ontwierp eengebouw met twee gebogen vleugelsdie de bezoekers als het ware omarmen.Als overtuigd francofiel koos hijvoor een neo-Franse renaissancestijlmet een weelderige decoratie en rijkdomaan materialen. Het gebruik vanroze graniet uit de Vogezen, EuvilleenSavonnièresteen, baksteen enhardsteen zorgt voor een geslaagdepolychromie die nog meer uitstralinggeeft aan het decor. Befaamdekunstenaars zoals Jules Dillens, PaulDubois en Victor Rousseau werktenmee aan het rijke beeldhouwwerkvan de gevel. De verfijnde decoratie9089van het interieur brengt hulde aan degemeente als instelling, haar realisatiesen imago. Het stadhuis is eenontmoetingsplaats voor de inwonersvan Sint-Gillis en vormt het kader vanallerlei ontvangsten en vergaderingen.(B 08/08/1988)Rondleidingen zaterdag en zondagom 10u30, 11u30, 12u30,14u30, 15u30, 16u30 en 17u30.Met de medewerking van Itinéraires,op de Paden van de Geschiedenisen van Klare Lijn.Tentoonstelling “Bruiloften inSint-Gillis – Een eeuw huwelijksfoto’s”.90. Kaart G 10 LPELGRIMSHUISParmastraat 69 – Sint-GillisA za en zo van 10u tot 18uT 3-4-51 (Sint-Gillisvoorplein)Het patriciërshuis met stallen, toegeschrevenaan architect A. Pirenne,werd eerst bewoond door de familieColson. In 1927 kocht de industrieelEugène Pelgrims het, waarna hetin 1963 overging in handen van degemeente. De voorgevel, geïnspireerddoor de Vlaamse renaissance, combineertwitsteen met hardsteen. Hetinterieur werd weliswaar aangepast,maar bevat nog enkele oorspronkelijkeelementen. Pronkstuk is zekerde elegante wintertuin die exotischeplanten herbergde onder een koepelrustend op een betonnen structuur.Centraal in deze ruimte staat eenfontein bekleedt met mozaïek. Destervormige tegelvloer in gepolijstehardsteen, is ingelegd met geel engroen marmer en goud. Vanuit dehal met mooie marmeren tegelvloervertrekt een monumentale eiken trap.De woning kijkt uit over een prachtigeromantische tuin, het actuele Pauluspark.Wij kunnen alleen maar dromenvan de prachtige recepties die hierongetwijfeld werden gehouden, maarook nu nog is het een schitterendelocatie voor tentoonstellingen enbijeenkomsten! (B 21/06/2001 enB 17/04/1997)Rondleidingen, zaterdag en zondagom 10u30, 11u30, 12u30,14u30, 15u30, 16u30 en 17u30.Met de medewerking van Atelierde Recherche et d’Action Urbaines(ARAU) en Korei.Activiteiten van de dienst Cultuurvan Sint-Gillis.Tentoonstelling van de werkenvan Hubert Amiel, fotograaf alsfavoriet gekozen door het publiekin 2012 tijdens de Parcours d’Artistesvan Sint-Gillis.

86 ⁄ UKKEL / VORST / SINT-GILLIS / ANDERLECHT91. Kaart G 10 LVOORMALIGE BIOSCOOPZAALAEGIDIUMSint-Gillisvoorplein 18 – Sint-GillisA za en zo van 10u tot 18uT 3-4-51 (Horta),81-97 (Bareelkruisweg)B 48 (Sint-Gillisvoorplein)Deze feestzaal opende zijn deuren in1905. Achter de eclectische gevel metneoclassicistische invloeden wacht ueen complete verassing. Het interieuris zeer verscheiden met een uitbundigedecoratie die art nouveau en artdeco vermengt met klassieke elementen,zoals bloemenguirlandes, putti,medaillons en pauwen. Hoogtepunt isongetwijfeld de Moorse zaal, in 1933door architect Léon Denis aangepastvoor filmvoorstellingen. Vlechtwerk,schelpen, palmbladeren, geometrischefriezen, slanke zuilen, bogen inhoefijzervorm, spiegels en imitatieArabische opschriften creëren eenoosterse wereld, uniek in het Brusselserfgoed. (BL 15/05/1997)Rondleidingen, zaterdag en zondagom 10u30, 11u30, 12u30,14u30, 15u30, 16u30 en 17u30.Met de medewerking van La Fonderie,Babbelbus en Korei.Tentoonstelling “Heb je megezien op het Sint-Gillisvoorplein”(zie kadertekst hieronder).Muzikale animatie in het kadervan de Rally “Chantons français”(zie kadertekst hieronder).91H TENTOONSTELLINGHeb je me gezien op het Sint-Gillisvoorplein?Het Sint-Gillisvoorplein was en blijft een levendige, kleurrijke en gezelligeruimte. Reeds kort voor 1900 was er La Cour Royale tegenover de kerk, eenvan de oudste drankgelegenheden van de gemeente en verzamelplaats voorde inwoners van Sint-Gillis. De herberg moest wijken bij de uitbreiding van hetvoorplein en werd weldra vervangen door Brasserie Verschueren, trefpunt vande supporters van voetbalclub Union Saint-Gilloise en vandaag de thuishavenvan een jong en hip cliënteel. In 1905 begon men op het plein markt te houdenen verrees het Diamant Palace, een luxueus feestcomplex voor de gegoedeburgerij, dat nadien bioscoop en dancing werd en ten slotte het Aegidium,waar vandaag het parochiaal centrum gevestigd is. Daar tegenover bouwde desocialistische beweging haar Maison du Peuple, dat een bewogen geschiedeniszou kennen. Vandaag is het Sint-Gillisvoorplein de locatie van meerdere cafésmaar ook van kleine restaurants met exotische keukens.Deze tentoonstelling vertelt de geschiedenis van de wijk en laat u de verschillendedecoratietechnieken ontdekken die voor de gebouwen op het pleinwerden gebruikt (stucwerk, staff, keramiek, sgraffiti, houtwerk,…).A zaterdag en zondag van 10u tot 18uC voormalige bioscoop Aegidium, Sint-Gillisvoorplein 18 in Sint-Gillis –kaart G 10T 3-4-51 (Horta), 81-97 (Bareel)B 48 (Sint-Gillisvoorplein)Met de medewerking van GERPM-SC.♬ ER WORDTGEZONGEN INHET AEGIDIUM!Ter gelegenheid van de Open Monumentendagendoet de Rallye “Chantonsfrançais” de voormalige bioscoopAegidium aan! Akoestischeconcerten met onder meer FrançoizBreut, Daniel Hélin, Mélanie Isaac,Ivan Tirtiaux, Aurélie Dorzée en TomTheuns zullen uw bezoek aan dezeunieke plaats in Brussel opluisteren!A zaterdag en zondag van 14u30tot 17u30 (tijdschema beschikbaarop de website van het festivalwww.lerallye.be)C Voormalige bioscoop Aegidium,Sint-Gillisvoorplein 18 teSint-Gillis – kaart G 10T 3-4-51 (Horta), 81-97 (Bareel)B 48 (Saint-Gillisvoorplein)

UKKEL / VORST / SINT-GILLIS / ANDERLECHT ⁄ 879292. Kaart G 10 MBRASSERIE VERSCHUERENSint-Gillisvoorplein 11-13 – Sint-GillisA za en zo van 9u tot middernachtT 3-4-51 (Horta), 81-97 (Bareel)B 48 (Sint-Gillisvoorplein)De brasserie, die in 1880 werd geopenddoor Louis Verschueren ennaar hem genoemd is, blijft een vastewaarde in het gemeenschapslevenvan Sint-Gillis. Het modernistischecafé met art-decomotieven werd in1935 ontworpen door architect G.Beautrix. De pui wordt geritmeerddoor pilasters die met keramiektegelsbezet zijn. Een brede glazenmarkies, zeer praktisch in geval vanregen, loopt over de volledige lengtevan de gevel. De gelagzaal heefteen geo metrische tegelvloer in okeren grijs. De houten toog is bekleedmet figuratieve keramiekpanelen.De wanden zijn bekleed met eikenlambriseringen en spiegels. Drieluchters in art-decostijl, van melkglasin een messing armatuur, ver-93volledigen dit authentieke decor. In deTweede Wereldoorlog was BrasserieVerschueren een trefpunt voor hetverzet, vandaag komen zowel buurtbewonersals toeristen er genietenvan de unieke en gezellige sfeer.(B 18/03/2004).93. Kaart A 9 MIN DEN APPELBOOMAppelboomstraat 401 – AnderlechtA za en zo van 12u tot middernachtB 75 (Appelboom) – halte op 10’wandelafstandDe charmante boerderij waarin vandaaghet restaurant In den Appelboomgevestigd is, werd reeds in 1860als ‘café-laiterie’ vermeld. Het huidigegebouw is in feite een vroegere schuurdie langs de Appelboomstraat gelegenis. De gemoedelijke sfeer vandie tijd is binnen opnieuw tot levengewekt met behulp van oude voorwerpendie het interieur een rustieken landelijk karakter verlenen. Opeen foto uit de jaren 1930, toen deeigenaars Finne en Jean Roelandtsheetten, zien we reeds het huidigeuithangbord en de windroos op degrond, voor de ingang, die de bezoekersverwelkomt. Het etablissementvervult dus reeds 150 jaar zijn functievan café en restaurant.

88 ⁄ UKKEL / VORST / SINT-GILLIS / ANDERLECHT94. Kaart C 10MINIATUURGOLFVAN ANDERLECHTingang Claude Debussylaan(hoek Guillaume Stassartlaan enKoning-Soldaatlaan)A za en zo van 14u tot 20u(laatste toegang: 19u)M 5 (Bizet)T 81 (Van Beethoven)B 75 (Bizet/Van Beethoven)In 1956 begon de dienst OpenbareWerken van Anderlecht met de aanlegvan een miniatuurgolf die deeluitmaakte van het zogenaamde ParkSystem (een netwerk van publiekegroene ruimtes). Deze vrijetijdsbestedingwas in die tijd immers bijzonderpopulair. In de Brusselse agglomeratiehadden op dat ogenblik degemeenten Vorst, Ukkel, Jette en ietslater ook Schaarbeek een minigolf ophun grondgebied. Ze kwamen hiermeetegemoet aan de vraag van huninwoners, maar het was ook goed voorde gemeentelijke financiën omdat ditsoort infrastructuur zeer rendabel wasop korte termijn. De miniatuurgolf vanAnderlecht werd aangelegd op eendriehoekig perceel begrensd doorde Guillaume Stassartlaan, de ThéoLambertlaan en de Claude Debussylaan.De bestemming van dezeplek als groene ruimte in plaats vanwoongebied had alles te maken metde aard van de ondergrond, wantwe bevinden ons hier in het laagstegedeelte van de Pedevallei. De minigolfhad 18 holes verspreid over eenschilderachtige tuin die verfraaid wasmet bosjes, rotsen en grasperken. Hetcentrale element werd gevormd dooreen waterpartij die gedomineerd werddoor een panoramisch terras. Deminiatuurgolf kende al snel een grootsucces: vier jaar na de opening op 19september 1959 waren al zo’n 30.000kaartjes verkocht.Gratis toegang ter gelegenheidvan de Open Monumentendagen.95. Kaart D 9ASTRIDPARKAnderlechtM 5 (Sint-Guido)T 81 (Meir)B 46 (De Linde)Het Astridpark vormt een heusegroene long midden in de Meirwijk.Het was oorspronkelijk een landgoeddat in 1905 door de gemeente werdaangekocht. Het werd in 1911 officieelgeopend en heette aanvankelijkMeirpark. De gemeente vergrootte inde daaropvolgende jaren geleidelijkde oppervlakte van het park. In 1914werden enkele percelen ter beschikkinggesteld van voetbalclub SportingClub de Football (RSCA) om er eensportveld te kunnen aanleggen, diein 1920, een eerste, volledig houtentribune liet optrekken, de eerste aanzetvan het huidige stadion. In 1926 lietde gemeente het park heraanleggen9495door landschapsarchitect Jules Buyssensdie daarbij gebruik maakte vande bestaande vijver en het oorspronkelijkheuvelachtig reliëf. Hij behoudtook sommige opmerkelijke boomsoortendie vandaag op de wetenschappelijkeinventaris van de merkwaardigebomen staan van de DirectieMonumenten en Landschappen. Nade dood van koningin Astrid beslootde gemeente hulde te brengen aande overleden vorstin door haar naamaan deze mooie groene ruimte tegeven. Eind jaren 1950 onderginghet park een facelift door de toevoegingvan diverse infrastructuur zoalshet Koningin Fabiolapaviljoen en dewatervalletjes, twee belangrijke realisatiesdie werken ingewijd in 1958.In 1980 werden de sportinstallatiesaanzienlijk vergroot. Het park heeftechter nog niets aan charme ingeboeten blijft een geliefde bestemmingvoor wandelende buurtbewoners enbij voetbalfans ter gelegenheid vanwedstrijden.

UKKEL / VORST / SINT-GILLIS / ANDERLECHT ⁄ 89Publicaties van de DirectieMonumenten en LandschappenMet haar talrijke publicaties draagt de DirectieMonumenten en Landschappen van het BrusselsHoofdstedelijk Gewest bij tot een betere kennisvan het gewestelijk erfgoed.Tot deze publicaties behoren de reeks “Brussel,Stad van Kunst en Geschiedenis”, die al meer dan50 titels telt, de Atlas van de archeologische ondergrondvan het Gewest Brussel, de werken uit dereeks “Geschiedenis en Restauratie”, enz.In 2011 werd een nieuw tijdschrift toegevoegdaan de reeds lange lijst van publicaties: ErfgoedBrussel. Via dit tijdschrift wil het Gewest de velefacetten laten zien van het gewestelijk erfgoeden de integratie ervan in de ruimtelijke ordening.Deze publicaties zijn verkrijgbaar in de voornaamste boekhandels(opgelet: meerdere titels zijn momenteel niet meer voorradig).De Directie Monumenten en Landschappen geeft ook diversegratis publicaties uit. De lijst hiervan vindt u op de website www.monument.irisnet.be.

90 / SINT-AGATHA-BERCHEM / SINT-JANS-MOLENBEEK / KOEKELBERG / JETTE / BRUSSEL-LAKEN / BRUSSEL-NOHSINT-AGATHA-BERCHEM / SINT-JANS-MOLENBEEK /KOEKELBERG / JETTE / BRUSSEL-LAKEN / BRUSSEL-NOHBruxelles Royal Yacht Club (clubhouse) 102

SINT-AGATHA-BERCHEM / SINT-JANS-MOLENBEEK / KOEKELBERG / JETTE / BRUSSEL-LAKEN / BRUSSEL-NOH ⁄ 9196. Kaart C 6 KGEMEENSCHAPSCENTRUMDE KROONJ.-B. Vandendrieschstraat 19Sint-Agatha-BerchemA za van 14u tot 18uzo van 10u tot 18uB 20 (Kerkplein)Het café-hotel-restaurant Oude Kroonwas vroeger goed gekend bij deBrusselaars die enkele dagen op hetplatteland wilden doorbrengen. Dezetraditie hield lange tijd stand maar verdweenten slotte door de verbeterdevervoersmogelijkheden. De zaak ginguiteindelijk dicht maar bood moedigweerstand aan de druk van de oprukkendeverstedelijking. Om deze getuigevan het Berchemse verleden te bewarenis het gebouw opgenomen in eenproject voor een grootschalig cultureelcentrum waarin het dienst zal doen alsbibliotheek. Ernaast is een nieuwbouwopgetrokken die een grote polyvalentezaal bevat en een café dat de horecabestemmingvan deze locatie voortzet.Vergaderingen, taalcursussen, danslessen,feesten en tentoonstellingenstaan op het programma van dit nieuwecentrum dat een plaats van ontmoetingtussen culturen wil zijn.Rondleidingen in het gebouw enuitleg over het project, zaterdagom 14u, 15u, 16u en 17u en zondagom 10u, 11u, 12u, 13u, 14u,15u, 16u en 17u.97. Kaart E 6KARREVELDKASTEELJ. de la Hoeselaan 3Sint-Jans-MolenbeekA za van 14u tot 18uzo van 10u tot 18uT 82 (Karreveld)B 20 (Bastenaken), 49 (Kerkhof vanMolenbeek)Het gehucht Carlevelt of Carneveltwerd reeds in de 13de eeuw vermelden had toen al een belangrijke kasteelhoeve,omgeven door landbouwgronden,vijvers, weiden en bossen. In de17de eeuw gaat het domein over inde handen van een Brusselse burger,Jérôme Van Gindertaelen, voordathet in 1656 eigendom wordt van deSpaanse don Garcia Osorio y Borgia.In 1780 koopt de familie de Villegasde Saint-Pierre de Jette het kasteelvan Karreveld. In 1930 wordt het uiteindelijkverkocht aan de gemeenteMolenbeek, die besluit om 4/5 vanhet domein te verstedelijken. Zo ble-96 97ven slechts 3 van de oorspronkelijk16 hectaren bewaard. Ondertussenwas er sinds 1908 een velodroom ingebruik op het domein, ter vervangingvan die van Terkameren die datzelfdejaar gesloten werd. De wielerbaanzou tot aan de oorlog in gebruik blijven.In de buurt bevonden zich ookfilmstudio’s – de eerste in België – inenkele loodsen. De voorgevel metrondeel, mooi weerspiegeld in devijver, is het enige oorspronkelijkeelement dat overblijft van het kasteel.In 1954 werd het immers ingrijpendgerestaureerd, of beter verbouwd, inopdracht van burgemeester EdmondMachtens, die er een luxehotel vanwou maken voor belangrijke gastenop Expo 58. Tegenwoordig fungeertkasteel Karreveld als kader voor talvan recepties, feesten en bruiloften.Het Franse departement van Cultuuris er in ondergebracht, en het parktrekt veel bezoekers.Tentoonstelling en bezoeken‘Molenbeek, zien is gezien worden’(zie kadertekst hieronder).H TENTOONSTELLING EN BEZOEKENMolenbeek, zien is gezien wordenDe volksgemeente Sint-Jans-Molenbeek telde vroeger veel cafés waar theatergroepen en politieke,culturele, sport- en folkloreverenigingen bijeenkwamen. Les Mille Colonnes, de Saint-Martin… In depolyvalente bioscoopzalen vonden ook concerten en theateropvoeringen plaats.De culturele activiteiten vinden nu plaats in het Karreveldkasteel, in het Gemeenschapscentrum Maritiem,in de Vaartkapoen, in de Foyer, in de Sint-Jan Baptistkerk, in de Groene Poort, enz. Kom en ontdek devele activiteiten die er georganiseerd worden.A zaterdag van 14u tot 18u en zondag van 10u tot 18u (bezoek met gids: zaterdag om 14u10, 15u10,16u10 en 17u10 en zondag om 10u10, 11u10, 12u10, 14u10, 15u10, 16u10 en 17u10).C Karreveldkasteel, Jean de la Hoeselaan in Sint-Jans-Molenbeek – kaart E 6.T 82 (Karreveld)B 20 (Bastenaken), 49 (Begraafplaats van Molenbeek)Met de medewerking van Molenbecca en van het gemeentebestuur van Sint-Jans-Molenbeek.

92 / SINT-AGATHA-BERCHEM / SINT-JANS-MOLENBEEK / KOEKELBERG / JETTE / BRUSSEL-LAKEN / BRUSSEL-NOHH TENTOONSTELLING EN BEZOEKENWat een theater in Molenbeek!Vanaf de 19de eeuw heeft zich in Sint-Jans-Molenbeek een rijk en gevarieerd theaterleven ontwikkeld.Tal van toneelverenigingen en andere amateurgroepen brachten en brengen nog steeds theatervoorstellingenin het Frans, het Nederlands of in het Molenbeeks dialect. Theater op school, na school, nahet werk of gewoon tijdens de vrije tijd. ‘Klassiek’ theater, politiek en sociaal geëngageerd theater,theater voor zowel kinderen als volwassenen. Daarnaast heeft zich in Sint-Jans-Molenbeek ook eenprofessioneel theatergezelschap gevestigd, eerst in het Karreveldkasteel met z’n openluchttheater,later in de toneelzaal van het Huis van Culturen. Deze tentoonstelling geeft een beeld van het theaterin Molenbeek vroeger en nu aan de hand van talrijke illustraties, documenten en voorwerpen.A zaterdag en zondag van 10u tot 16u30(rondleidingen, zaterdag en zondag om 11u en 14u)C Huis van Culturen en Sociale Samenhang, Mommaertsstraat 4, Sint-Jans Molenbeek – kaart F 7M 2-6 (Ribaucourt), 1-5 (Graaf van Vlaanderen)B 89 (Graaf van Vlaanderen)Tentoonstelling toegankelijk van 14 tot 27 september 2013.Met de medewerking van het Gemeentelijk Museum van Sint-Jans-Molenbeek en het Huisvan Culturen en Sociale Samenhang.H ACTIVITEITEN100 jaar La TourHet gebouw waarin het Turkse theesalon La Tour gevestigd is, wordt 100 jaar. Tijd om de deurenwagenwijd open te zetten voor het publiek. In samenwerking met Buurthuis Bonnevie en met demedewerking van het gemeentelijk museum MoMuse en het Huis van Culturen en Sociale Samenhangworden een aantal activiteiten georganiseerd:> > Tentoonstelling met foto’s van toen en nu van het Sint-Jan-Baptistvoorplein (nog steeds eenbelangrijke ontmoetingsplaats in de buurt), de verschillende renovatiefasen van het gebouw, desamenwerking met sociaal verhuurkantoor Baïta voor het verhuren van de negen appartementenop de verdiepingen en ten slotte ook de legende van de bron van Sint-Geertruide die zich onderhet gebouw zou bevinden.> > Op zondagnamiddag: theedegustatie met theesoorten uit verschillende culturen en een creatievefotoworkshop.A zaterdag en zondag van 10u tot 18uC Theesalon La Tour, Sint-Jan-Baptistvoorplein 11 in Sint-Jans-Molenbeek – kaart F-G 7M 1-5 (Graaf van Vlaanderen)B 89 (Graaf van Vlaanderen)De plaats kan worden bezocht op 22 september, op autoloze zondag. De tentoonstelling looptnog tot en met 4 oktober 2013 (neem vooraf contact op met Buurthuis Bonnevie (02/410.76.31).

SINT-AGATHA-BERCHEM / SINT-JANS-MOLENBEEK / KOEKELBERG / JETTE / BRUSSEL-LAKEN / BRUSSEL-NOH ⁄ 939898. Kaart E-F 6ELISABETHPARKKoekelbergM 2-6 (Simonis)T 19 (Besme)B 20 (Vrijheid), 49 (Riethuizen),13-14-87 (Elisabethpark)Het Elisabethpark strekt zich uit overhet plateau van Koekelberg, rond deHeilig Hartbasiliek. De aanleg dateertuit 1868 toen de gemeenteraad vanKoekelberg de plannen van ingenieurVictor Besme goedkeurde. Het parkheeft een klassiek en langwerpiggrondplan, waarvan de vorm enigszinsdoet denken aan het koninklijkemonogram van Leopold II. Met eenoppervlakte van bijna 17 hectarebestaat het Elisabethpark aan weerszijdenvan de brede centrale bermvoornamelijk uit laterale gazons,boom- en struikmassieven, bosjesen bloemperken. Langs de kant vande Pantheonlaan wordt de dubbelehoofddreef omzoomd door gewoneesdoorns, terwijl langs de kant vande Leopold II-laan hoge platanen voorschaduw zorgen. Centraal in het parkstaat nog altijd een elegante muziekkiosk.Vroeger werden hier tijdensde weekends en bij feestelijkhedenconcerten gegeven, waarbij vaak ookgedanst werd. Vandaag maken vooralwandelaars en joggers gebruik vande lange dreven van dit nog te weiniggekende park. (B 08/11/1972)Wandeling “In de schaduwvan de basiliek” (zie kaderteksthieronder).G WANDELINGIn de schaduw van de basiliekDe Basiliek van het Heilig Hart van Koekelberg geldt als de vierde grootste kerk ter wereld en krijgt vaakkritiek, maar het blijft een uniek historisch monument voor alle architectuurliefhebbers. Door haar hogeligging is ze al van ver te zien en al naderend komt men almaar meer onder de indruk van haar imposantevolumes. Een plan voor de heraanleg van de site zal ook het Elisabethpark aan de voet van de basiliekbeter ontsluiten. De wandeling heeft oog voor de stedenbouwkundige, architecturale en sociologischeaspecten van deze wijk die de moeite van het (her)ontdekken waard is!A zaterdag om 10u, 12u, 14u en 16u (duur: 1u30)C vertrek: Nationale Basiliek van het Heilig Hart van Koekelberg, Basiliekvoorplein 1 in Koekelberg –kaart E 5-6T 19 (Bossaert-Basiliek)B 49-87 (Riethuisen)I reserveren verplicht op nummer 02/537.78.75 (maandag tot vrijdag van 9u30 tot 12u30). Maximum25 personen per vertrek.Enkel in het Frans.Met de medewerking van Itinéraires, op de Paden van de Geschiedenis.

94 / SINT-AGATHA-BERCHEM / SINT-JANS-MOLENBEEK / KOEKELBERG / JETTE / BRUSSEL-LAKEN / BRUSSEL-NOH99. Kaart E 3 LVOORMALIGE ABTSWONINGVAN DE ABDIJ VAN DIELEGEMJ. Tiebackxstraat 14 – JetteA za van 10u tot 22uzo van 10u tot 18uB 14-84 (Dielegem),13-53 (Soetens)Hoewel beroofd van haar oorspronkelijkeomgeving en bijgebouwen straaltde abtswoning van de abdij van Dielegemmet haar classicistische gevelsnog altijd een zekere grandeur uit.Architect Laurent-Benoît Dewez, aanhangervan de Lodewijk XVI-stijl en eenterugkeer naar de klassieke oudheid,realiseerde het gebouw vanaf 1775. Deabdij werd in 1797 verkocht en ontdaanvan haar meubels en kunstvoorwerpen.In 1898 kreeg ze iets van haar vroegereluister terug toen dokter Capart hetgoed kocht en de grote salon als feestzaalgebruikte. In 1954 werd de abtswoningdoor de gemeente Jette aangekochtom er een cultureel centrum vante maken, maar de restauratiewerkenbegonnen pas in 1967 en duurden tot1972. Binnen werden de neo gotischelambriseringen verwijderd die de18de-eeuwse decoratie verborgen enalle vertrekken gerenoveerd. Het grotesalon, verlicht door een koepel waarvande vier schuine muurvlakken versierdworden door opmerkelijk stucwerk datde vier elementen uitbeeldt (Aarde,Water, Lucht en Vuur), heeft zijn func-99tie als feestzaal teruggekregen en doetgeregeld dienst voor tentoonstellingenen concerten. (B 03/02/1953)Activiteit “De vele gedaanten vanJette” en tentoonstelling “Ontmoetingenin het Graafschap Jette” (ziekaderteksten hieronder).H ACTIVITEITENDe vele gedaanten van JetteDeze tentoonstelling geeft een uitvoerig overzicht van belangrijke plaatsen en figuren uit het Jetsegemeenschapsleven door de eeuwen heen. De salons van de abdij van Dielegem laten grote en kleinegebeurtenissen herleven evenals de bekende figuren die eraan deelnamen tijdens godsdienstigeplechtigheden, officiële herdenkingen, kermissen, jaarmarkten, enz. De locaties zijn al even gevarieerd:kastelen en private domeinen, feestzalen en de huidige polyvalente culturele centra, zonderde bioscopen of de muziekkiosken te vergeten.Een geleide wandeling laat u tevens kennismaken met een openbaar park dat vroeger de mondainetuin was van het meisjespensionaat ‘Sacré Cœur de Jette’.A zaterdag van 10u tot 22u en zondag van 10u tot 18u (wandelingen, zaterdag en zondag om 11uen 14u; ‘s morgens stadstoer en ‘s namiddags natuurtoer)C vroegere abtswoning van de abdij van Dielegem, J. Tiebackxstraat 14 in Jette – kaart E 3B 14-84 (Dieleghem), 13-53 (Soetens)Tentoonstelling toegankelijk van 31 augustus tot 29 september 2013, dinsdag tot vrijdag van 10utot 12u en van 14u tot 17u, in het weekend van 10u tot 18u.Concert door de leraren van de muziekacademie van Jette, zaterdag 14 om 20u.Met de medewerking van het Centre culturel van Jette en de Association culturelle deBruxelles Nord-Ouest.

SINT-AGATHA-BERCHEM / SINT-JANS-MOLENBEEK / KOEKELBERG / JETTE / BRUSSEL-LAKEN / BRUSSEL-NOH ⁄ 95100. Kaart F-G 2HEIZELVLAKTEBrussel-LakenM 6 (Heizel)T 3 (Esplanade), 7-51 (Heizel)B 84-88 (Heizel)Het complex van de Heizelpaleizenwerd tussen 1933 en 1935 gebouwddoor architect Joseph van Neckvoor de Wereldtentoonstelling van1935. Een brede laan verdeelde desite in twee en liep tot aan het GrootPaleis. Hoewel het oorspronkelijkeperspectief vandaag verstoord isdoor het Atomium, gebouwd voorde Wereldtentoonstelling van 1958,maakt het gebouw nog altijd indrukdoor zijn imposante gevel bekroondmet allegorische beelden van EgideRombaux. In tegenstelling tot hetvrij klassieke schema van de gevelis het interieur vernieuwend door hetgebruik van twaalf hyperbolischebetonnen bogen met een tot dan toeongezien formaat. Met deze structuurwerd een bruikbare tentoonstellingsruimtevan bijna 15.000 m²gecreëerd. De later toegevoegdegebouwen hebben het terrein zijnhuidige potentieel gegeven. Sindsvele jaren vinden hier talloze salons,beurzen en symposia plaats. Hetexpoterrein wordt aangevuld dooreen groot stadion, een bioscoopcomplexen diverse vrijetijds- enrecreatievoorzieningen die altijd100voor bezoekers zorgen. In de directeomgeving liggen ook mooie groeneruimtes en sportterreinen.H TENTOONSTELLINGOntmoetingen in het Graafschap JetteSociale contacten leggen, mensen ontmoeten en plezier maken is een zaakvan alle tijden. Dit was uiteraard niet anders in het voormalige GraafschapJette. Tijdens deze tentoonstelling wordt aan de hand van een uitvoerigeiconografie, historische documenten en voorwerpen een blik geworpenop thema’s zoals markten, feesten, de meest diverse verenigingen, sportieveevenementen, enz… De nadruk zal liggen op de gemeenten Jetteen Ganshoren maar ook andere gemeenten in het noordwesten komenaan bod.A zaterdag en zondag van 10u tot 18uC Gemeentelijk Museum van het Graafschap Jette,voormalige abtswoning van de abdij van Dielegem,J. Tiebackxstraat 14 in Jette – kaart E 3B 14-84 (Dieleghem), 13-53 (Soetens)Tentoonstelling toegankelijk tot 22 december 2013.Met de medewerking van de Geschied- en Heemkundige Kring vanhet Graafschap Jette.

96 / SINT-AGATHA-BERCHEM / SINT-JANS-MOLENBEEK / KOEKELBERG / JETTE / BRUSSEL-LAKEN / BRUSSEL-NOH101101. Kaart G 3-4 KEUROPESE SCHOOL VANBRUSSEL IV – VOORMALIGECADETTENSCHOOLSint-Annadreef 86 – Brussel-LakenA enkel za van 10u tot 18uB 53 (Kadettenschool)Niet ver van het koninklijk domeinvan Laken vond de Europese schoolvan Brussel 4 een geschikte locatieop de plaats van een vroegereCadettenschool, in de negentiendeeeuw door architect J.J. Van Ysendijckin Vlaamse neo-renaissancestijlgebouwd. Voor de oorlog was er eenkazerne voor Grenadiers in ondergebracht;tijdens het interbellum warener luchtafweerartilleristen gelegerd.Na 1945 hebben diverse militairescholen van de lokalen gebruikgemaakt. Het oorspronkelijke complex,een combinatie van baksteenen natuursteen, werd gerestaureerden aangepast aan zijn nieuwe functie.De Regie der Gebouwen liet er eenmoderne vleugel aan bouwen, die inoktober 2012 werd ingehuldigd doorde voorname buren, koning Albert IIen koningin Paola. Een monumentaletrap, een paradezaal die werdomgebouwd tot speelzaal en devoormalige receptieruimte met zijnindrukwekkende schouwen herinnerenaan feestelijke evenementen vande voormalige militaire school.Rondleidingen om 10u30, 12u,13u30, 15u en 16u30. Met demedewerking van Laeken Découverte.In de polyvalente zaal: filmvertoningrond het bezoek van koningBoudewijn aan de Cadettenschoolen interviews met voormaligecadetten door de leerlingenvan de Europese school vanBrussel 4.Informatieve panelen over derenovatie/verbouwing van de sitein 2011 en 2012.102. Kaart I 4BRUXELLES ROYAL YACHT CLUB(CLUBHOUSE)Vilvoordsesteenweg 1Brussel-LakenA za en zo van 10u30 tot 18uT 3-7 (Van Praet)B 47 (Voorhaven)De Bruxelles Royal Yacht Club (BRYC),opgericht in 1906 en in 1913 onder dehoge bescherming van koning Albert Igeplaatst, is altijd gevestigd geweestop zijn huidige stek, stroomopwaartsvan de Van Praetbrug waar het kanaalvan Brussel naar de Rupel begint, vlakbij het koninklijk domein van Laken.De installaties bestonden aanvankelijkuit een drijvende loods en eenpaviljoen dat als clubhouse dienstdeed. Ze werden uitgebreid naarmatehet ledenaantal aangroeide tot eenbrand in 1934 alles in de as legde. Erwerd een nieuw en groter clubhouse

SINT-AGATHA-BERCHEM / SINT-JANS-MOLENBEEK / KOEKELBERG / JETTE / BRUSSEL-LAKEN / BRUSSEL-NOH ⁄ 97102gebouwd dat in 1936 in gebruik werdgenomen. Dit sierlijke gebouw vormtnog altijd de kern van het huidige clubhouse.De houten vloer is afkomstigvan het jacht Erin dat toebehoordeaan Sir Thomas Lipton, terwijl delambriseringen en andere elementengerecupereerd zijn van de vroegeremaalboten Princesse Marie-Joséen Prince Léopold. De BRYC is devoornaamste watersportclub en degrootste plezierhaven van FranstaligBelgië. De club is zeer actief en organiseerttal van evenementen zowel teland als te water!Geen toegang tot de kaaien.G WANDELINGToen Laken plezier maakteDe plaatsnamen in Laken bewaren nostalgische herinneringen aan deuitspanningen en melkerijen van vroeger. Ze waren talrijk en befaamd in detijd toen de Koninklijke residentie nog een rustig landelijk hoekje was. DeBrusselaars kwamen er zich vermaken, dansen, zingen, faro, geuze-lambiken koffie drinken, zich volproppen met boterhammen met plattekeis,paling in het groen, koekebakken, wafels en de vermaarde taarten vanLaken, half rijst, half pruimen (“half en half gelijk de taarten van Laken” zeimen in die tijd). Van Tivoli naar Maison Rouge, langs de Sint-Annadreef,en van de Grotstraat naar het kanaal gaan we terug in de tijd tot aan deJardin Albert Street voor een kleine proeverij van Lakense taarten en watspelletjes van toen.A zaterdag om 14u (duur: 2u)C vertrek: voor het Monument van de Arbeid, Jachtenkaaiin Brussel-Laken – kaart H 5T 94 (Jules de Trooz)I reserveren gewenst op nummer 0486/40.40.89. Maximum 25 personen.Enkel in het Frans.Met de medewerking van de vereniging Codémus Concept.

98 ⁄ EVERE / SCHAARBEEK / SINT-JOOST-TEN-NODEEVERE / SCHAARBEEK / SINT-JOOST-TEN-NODELouis Bertrandlaan 106

EVERE / SCHAARBEEK / SINT-JOOST-TEN-NODE ⁄ 99103103. Kaart K 5GEMEENTEHUIS VAN EVEREHoedemaekerssquare 10 – EvereA enkel zo van 10u tot 18uB 45-65 (Hoedemaekers),64 (Onze-Lieve-Vrouwe)Door de sterke bevolkingsgroei volstondhet kleine gemeentehuis opde hoek van de Edward Stuckensstraaten de Frans Pepermansstraatniet meer en werd in de jaren 1930beslist om een nieuw gebouw voorde gemeentelijke diensten van Evereop te richten. Het project werd toegewezenaan Robert Rousseau, eenjonge architect die nieuw van Sint-Lucaswas afgestudeerd. Als locatievoor het gebouw werd de Vliegpleinwijkgekozen en na amper een jaarwerd op 2 juli 1939 een ‘pakketboot’van gele baksteen ingehuldigd. Hetgebouw vertoont overeenkomstenmet het radio-omroepgebouw aanhet Flageyplein en het gemeentehuisvan Sint-Lambrechts-Woluwe. Kenmerkendvoor de sobere functionelearchitectuur die destijds in zwangwas, is het ontbreken van alle overbodigedecoraties. Als diensten- enontmoetingsplaats worden in hetgemeentehuis, dat belangrijke uitbreidingswerkenheeft ondergaan,tentoonstellingen en tal van andereculturele activiteiten georganiseerd.Fototentoonstelling over verdwenenontmoetingsplaatsen van degemeente, en rondleidingen, zondag11u en 14u.b FIETSTOCHTSchaarbeek laat zich zien!Een fietstocht door de gemeente op zoek naar levendige plaatsen, culturele plaatsen, plaatsen vanvermaak… op soms onverwachte plaatsen! Schaarbeek leeft, van de Os à Moelle tot het gereconstrueerdecafé van het Maison des Arts, in zijn diverse toneelzalen maar ook in zijn culturele centra en zijnlevendige straten zoals de Brabantstraat met zijn dynamische handelskern.De fietstocht staat ook in het teken van verantwoord fietsen in de stad, met aandacht voor de veiligheiden het verkeersreglement.A zaterdag en zondag om 14u30 (inschrijvingen zaterdag en zondag vanaf 10u) (duur: 2u30)C vertrek: voor de Mezze Bar, Meiserplein (hoek Wahislaan-Cambierlaan) in Schaarbeek – kaart K 7T 25-62 (Meiser)B 63 (Meiser)I vergeet uw fiets niet. Geen fietsverhuur ter plaatse maar Villo! -station in de buurt.Met de medewerking van GRACQ – Les Cyclistes quotidiens (lokale afdeling van Schaarbeek).

100 ⁄ EVERE / SCHAARBEEK / SINT-JOOST-TEN-NODE104. Kaart I-J 6JOSAPHATPARKSchaarbeekT 7 (Heliotropen)B 64-65 (Chazal), 66 (Crossing)Volgens de legende zou een pelgrimbij zijn terugkeer uit Jeruzalem in1574 zo’n treffende gelijkenis hebbengezien tussen de Roodebeekvallei ende Josaphatvallei in Palestina dat hij ditdeel van Schaarbeek een nieuwe naamgaf. Op dezelfde plaats lag later eendomein dat aan het begin van de 20steeeuw versnipperd dreigde te raken.Koning Leopold II zette de gemeenteertoe aan het te onteigenen om eenvan de mooiste groene ruimtes in ditdeel van Brussel te bewaren. Na aanlegdoor de Belgische landschapsarchitectEdmond Galoppin werd het zeshectare grote park in 1904 opengesteld.De gemeente liet het verfraaienen verdriedubbelde zelfs de oorspronkelijkeoppervlakte door toevoegingvan aanpalende gronden. Sinds zijnaanleg is het park altijd een favorieteontmoetingsplek van de lokale bevolkinggeweest. De bewoners troffenelkaar in À la Fontaine d’Amour of deLaiterie du parc, twee herbergen dieverdwenen voor de Trinkhall, waarvanaf 1912 concerten en bals werdengehouden. Het etablissement boodplaats aan 800 mensen en beschikteover een demonteerbare kiosk. Hetpark leent zich ook bij uitstek voorsport- en gemeenschapsactiviteitenin open lucht dankzij het speelplein datsinds 1914 bestaat, het uitgestrektegrasveld waar aan boogschieten opde staande wip wordt gedaan en deminiatuurgolfbaan die in 1954 geopendwerd. (B 31/12/1974)104Wandeling “De vele facetten vanhet Josaphatpark” en activiteiten“Het Josaphatpark, “the place tobe” in Schaarbeek?” (zie kadertekstenhieronder).G ACTIVITEITENJosaphatpark, the place to be in Schaarbeek?Sinds zijn aanleg was het Josaphatpark the place tobe voor een afspraakje bij de eendenvijver, een gestolenkusje aan de Minnebron, wat flaneren langs de vijvers, eenwens van op het bruggetje of een hinkelspelletje aan devoet van de kiosk. De Dienst Erfgoed van de gemeenteSchaarbeek plant samen met de Dienst Groene Ruimtesheel wat leuks voor het weekend. Op zaterdag en zondagkun je van 14 tot 18 u. in de kiosk terecht voor informatieover wat er zoal te doen valt in de gemeente (infopunt inhet park, zondag van 14 tot 18 u. aan de Pergola).Spelen zoals vroeger!Cricket, hinkelen, reuzendomino… Speel je mee?A zaterdag en zondag van 14u tot 18uC voor de kioskLandelijke wandelingWijngaarden en een oranjerie – een onverwachte zweemvan romantiek in de stad.A zondag tussen 13u en 18uC vertrekpunt: voor de gemeentelijke serres,Lambermontlaan 411A zaterdag om 14u en om 15u30C vertrekpunt: voor de ‘Mât de Lalaing’, waar de LouisBertrand- en Deschanellaan elkaar kruisen.Hop paardje hop!Een koets met twee paarden voert de kleinsten door hetpark in pure belle-époquestijl!A zaterdag en zondag van 14u tot 18uC vertrekpunt: voor de ijsverkoper aan de Azalealaannummer 8Ezeltje rijdenDe kleinsten nemen de ezeltaxi.A zaterdag en zondag van 12u tot 14uC vertrekpunt: voor de speeltuinNatuur- en erfgoedwandelingOntdek een ander aspect van het park met de Cercle desNaturalistes.A zondag om 14uC vertrekpunt: ingang van het park, EisenhowerlaanI maximaal 20 personen. Inschrijven gewenst op hetnummer 02/215.44.53.Zoveel moois!Een wandeling van een uur langs het park herinnert jeeraan dat er hier veel te bewonderen valt: de gevels vande Azalealaan, de Algemeen Stemrechtlaan en de omringendemonumenten – prachtig gewoon!C Josaphatpark in Schaarbeek – kaart I-J 6T 7 (Heliotropen)B 64-65 (Chazal), 66 (Crossing)

EVERE / SCHAARBEEK / SINT-JOOST-TEN-NODE ⁄ 101105. Kaart I 6MINIGOLF JOSAPHATAmbassadeur Van VollenhovenlaanSchaarbeekA za en zo van 10u tot 20u30(laatste toegang: 19u30)T 7 (Heliotropen/Louis Bertrand)B 64-65 (Chazal), 66 (Louis Bertrand/Crossing/Azalea)In 1952 lagen er middenin het Josaphatparknog steeds enkele moestuinen,op een strook land tussende spoorweg en de straat. Er werdbesloten om ze een andere bestemmingte geven; het idee van eenparticulier om er een minigolfterreinaan te leggen kreeg veel bijval vande gemeenteraad. De planning werdtoevertrouwd aan landschapsarchitectRené Péchère. Hij kwam op hetidee om de spelletjes te groeperen alsin een rozenkrans om het terrein optimaalte benutten. Zo kwamen er uiteindelijkachttien holes. De golfbaanwerd opengesteld in 1954 en trok vanbij het begin veel sportievelingen enliefhebbers aan. De verzorgde aanlegbiedt immers heel wat uitdagingen.Voorkeurtarief ter gelegenheidvan de Open Monumentendagen:3 euro voor iedereen.G WANDELING105De vele facetten van het JosaphatparkDoor zijn rijkdom en de activiteiten die er worden georganiseerdis het Josaphatpark, waarvan het lage gedeeltewerd ontworpen door landschapsarchitect E. Galoppinen opengesteld in 1904, altijd een ontmoetingsplaats voorde inwoners geweest. Ook vandaag gebeurt hier nog vanalles: concerten, het kersenfeest, de vrijdagse aperitievenen sportactiviteiten zoals boogschieten en minigolf. Tijdensdeze wandeling ontdekken we het park in al zijn facetten.A zaterdag om 14u en 16u, zondag om 10u, 14u en 16u(duur: 2u)C vertrek: ingang van het park, kruispunt van de Azalealaanen de Eisenhowerlaan in Schaarbeek – kaart I-J 6T 25-62 (Weldoeners)B 65 (Weldoeners)Met de medewerking van de vereniging Art et Nature(ARNA).

102 ⁄ EVERE / SCHAARBEEK / SINT-JOOST-TEN-NODE106. Kaart I 6LOUIS BERTRANDLAANSchaarbeekT 92 (Sint-Servaaskerk)B 56 (Herman),66 (Crossing/Louis Bertrand)In 1898 besloot het gemeentebestuurvan Schaarbeek een prestigieuze laanaan te leggen tussen het voorplein vande nieuwe Sint-Servaaskerk en hetJosaphatpark. De oude dorpskern ende vroegere kerk moesten hiervoorverdwijnen. De laan werd ontworpenals een breed promenade met eencentrale middenberm, voorzien vanbomen en bloemperken, en bredetrottoirs waaraan mooie huizen zoudenverrijzen. Ze moest naar het voorbeeldvan de Louizalaan een elegante wandelplekworden voor de welstellendebewoners van de nieuwe wijk. De aanlegwas omstreeks 1905 voltooid envanaf die datum werden in een gestaagtempo huizen gebouwd die de laaneen opmerkelijke architecturale eenheidverlenen. Met dat doel werdener trouwens verschillende wedstrijdenvoor de mooiste gevel georganiseerd.Uit deze periode dateert de mooie handelswoningmet straatluifel ontworpendoor Gustave Strauven, vandaag eenrestaurant. Langs de kant van het parkliep de laan waaiervormig uit. In 1910werd hier een sportpaleis gebouwd datjarenlang grote massa’s zou lokkenvoor wielerwedstrijden, circusvertoningen,politieke meetings, boks- enworstelkampen, tot zelfs concertenvan Johnny Halliday en de RollingStones. Deze sporttempel werd in1966 gesloopt voor de bouw van deBrusiliatoren. De laan is genoemd naareen Belgisch schrijver en politicus diein Schaarbeek woonde. Enkele handelszakenhebben nieuw leven gege-106ven aan het Sint-Servaasvoorpleindat opnieuw een gezellig trefpunt isgeworden in dit deel van Brussel.Wandeling “Uniek en eclectisch:de architectuur van de burgerij inSchaarbeek anno 1880-1914” (ziekadertekst hieronder).G WANDELINGENUniek en eclectisch: de architectuur van de burgerijin Schaarbeek anno 1880-1914Net als de andere gemeenten in de eerste ‘kroon’ rond Brussel kent Schaarbeek een buitengewonedemografische en stedelijke ontwikkeling op het einde van de 19de eeuw. De architecturaleproductie valt op door het eclecticisme waarmee elk van de woningen en herenhuizen tussende Sint-Mariakerk en het gemeentehuis zich van de andere tracht te onderscheiden. Vanaf 1906illustreert de nieuwe wijk rond de Louis Bertrandlaan de gemeentelijke ambities om welgesteldebewoners aan te trekken in een stedelijke omgeving die hun maatschappelijk succes valoriseert ennieuwe uitgaansgelegenheden biedt om met die welvaart uit te pakken. Deze wandeling is dus nietenkel geïnspireerd door de architecturale maar ook door de sociale geschiedenis van de gemeentetijdens het bewind van Leopold II.A zaterdag en zondag om 14u30 (duur: 1u30)C vertrek: voor de hoofdingang van de Koninklijke Sint-Mariakerk, Koninginneplein (zaterdag) enhet voorplein van de Sint-Servaaskerk, Haachtsesteenweg (zondag) – kaart H-I 6 en I 6T 92-94 (Sint-Maria), 25 (Robiano) en tram 92 (Sint-Servaaskerk)B 65-66 (Robiano)Enkel in het Frans.Met de medewerking van de vereniging Patrimoine de Schaerbeek (PatriS).

EVERE / SCHAARBEEK / SINT-JOOST-TEN-NODE ⁄ 103107. Kaart H-I 6 LKONINKLIJKE SINT-MARIAKERKKoninginneplein – SchaarbeekA za en zo van 14u tot 18uT 25 (Robiano), 92-94 (Sint-Maria)B 65-66 (Robiano)Deze kerk met centraal plan in devorm van een achthoek neemt eenstrate gische positie in op de koninklijkeroute tussen het paleis vanBrussel en dat van Laken. Zij vormtniet alleen een scharnierpunt tussenverschillende rijwegen, maar ookeen visueel aantrekkelijk baken ophet kruispunt van belangrijke assen.Ook nu nog roept haar bijzonder silhouetverwondering op bij de voorbijgangers.Voor haar ontwerp werddestijds een wedstrijd georganiseerd,gewonnen door Louis Van Overstraeten.De jonge architect stelde eenkerk in Romaans-Byzantijnse stijlvoor, geïnspireerd op de Aya Sofia inIstanbul en de San Vitale in Ravenna.De werken begonnen in 1845, en dekerk werd ingehuldigd op 15 augustus1853. Apsiskapellen omringen decentrale achthoek, die wordt gedomineerddoor een indrukwekkendekoepel op hangbogen, gedragendoor zuilenbundels. Van Overstraetenplaatste steunberen, ontleendaan het gotische repertoire, om destructuur te verstevigen. De originelemeubels en interieurversieringen vormensamen met de architectuur eentoonbeeld van byzantijnse kunst datgetuigt van een zeldzame eenheid inBrussel. Toen het voorplein nog aanvoetgangers voorbehouden was, konje er de gelovigen in hun zondagsekleren bewonderen bij het verlatenvan de mis. In deze kerk werden heelwat vooraanstaande huwelijken ingezegend,maar er werden ook grotenamen begraven zoals GiacomoPuccini in 1924. (B 09/11/1976)Gids ter plaatse. Met de medewerkingvan Klare Lijn.107108. Kaart H 7 LDE ULTIEME HALLUCINATIEKoningsstraat 316Sint-Joost-ten-NodeA enkel za van 10u tot 18uT 92-94 (Sint-Maria)Dit neoclassicistische herenhuisdateert uit 1841 maar onderging in 1904een ingrijpende wijziging toen architectPaul Hamesse het in opdracht van defamilie Cohn-Donnay renoveerde ingeometriserende art-nouveaustijl.Het door de architect gekozen meubilairpaste perfect bij het interieur. Hetsalon aan de straatzijde met zijn imposantemarmeren schouw en fries metdanseressen verwijst naar de WienerSezession en de neo-Griekse smaak.Het kleine centrale salon verraadt daarentegende invloed van de Schotsearchitect Charles Rennie Mackintoshmet zijn gestileerde florale elementenen wit gelakt houtwerk. Opmerkelijkzijn ook de schaakkamer, de grote metmozaïeken versierde hal, de biljartkamerwaarvan de muren door gestileerdebomen geritmeerd worden, de joodseloge op de eerste verdieping en de eetkamermet een harmonische decoratievan bloemen en pauwenstaarten op hetplafond. Aan de gevel is het oorspronkelijkebalkon vervangen door eenbrede houten erker in art-nouveaustijlwaarop vandaag de naam is te lezenvan het etablissement dat hier sinds1981 gevestigd is: De Ultieme Hallucinatie.Deze reconversie heeft geleidtot een herinrichting die met veel zorgis uitgevoerd. Aan de achterkant is eenbrasserie ondergebracht in de vroegeretuin die nu overdekt is door een glazendak met metalen gebinte. In dezebrasserie, tegenover een bewaarderotsmuur die deel uitmaakte van detuindecoratie, is de galerij opgenomendie destijds naar de bijgebouwen leiddeen nu omgevormd is tot bar. Oude treinbankenontworpen door Henry van deVelde verhogen nog de charme van ditverfijnde interieur. (CL 08/08/1988)108

104 ⁄ EVERE / SCHAARBEEK / SINT-JOOST-TEN-NODE109. Kaart H 7 KLE BOTANIQUEKoningsstraat 236Sint-Joost-ten-NodeA za en zo van 10u tot 13uM 2-6 (Kruidtuin)T 92-94 (Kruidtuin)B 61 (Kruidtuin)Dit reusachtige gebouw, dat plaatszou bieden aan de collecties van eenvorige botanische tuin, werd opgetrokkentussen 1826 en 1829. Kunstenaar-ontwerperPierre-FrançoisGineste leidde de werken, uitgevoerdvolgens de vereenvoudigde plannenvan architect Tilman François Suys.Met inachtneming van de klassiekestructuur van oranjerieën stelde hijeen indrukwekkende centrale rotondemet een koepel voor, geflankeerddoor twee vleugels die elk eindigdenin een licht uitspringend paviljoen.Ramen vullen de kolommen van derotonde en bekleden ook de verandadie door diezelfde colonnade wordtafgebakend; daarnaast zijn er ooknog de serres die tegen de zijvleugelssteunen. De oorspronkelijke functievan het gebouw verklaart de alomtegenwoordigheidvan vensteropeningenmet een metalen frame. Menkwam al snel op het idee om feestente organiseren op deze magischeplek, en daarom werd er een grotezaal ingeplant tussen de oostelijkeoranjerie en de rotonde; vanaf 1870werden er echter kruidenbeddenin ondergebracht. Tot 1939 zou deKruidtuin functies vervullen die enigszinsaansloten bij het oorspronkelijkedoel, maar nadien ging het een beetjebergaf. De Staat kocht het gebouw in1970, en uiteindelijk werd het in 1984ingehuldigd als Cultureel Centrumvan de Federatie Wallonië-Brussel.Er vinden heel wat culturele bijeenkomstenplaats, gewijd aan de hedendaagsekunsten. Ook de festivals dieer plaatsvinden, waaronder de vermaardeNuits du Botanique, genietenveel bekendheid. (B 15/05/1964).Rondleidingen, zaterdag en zondagom 10u30, 11u30 en 12u30.Met de medewerking van Arkadia.been Korei.110. Kaart H 7KRUIDTUINPARKKoningsstraatSint-Joost-ten-NodeM 2-6 (Kruidtuin)T 92-94 (Kruidtuin)B 61 (Kruidtuin)Architect Charles-Henri Petersenkreeg omstreeks 1829 opdracht deplannen te tekenen voor een plantentuinin de omgeving van de Schaarbeekse,op een terrein dat toen nogeen aaneenschakeling was van vijvers,bosjes, akkers en moestuinen.Het park werd tweemaal vergroot, in1842 en 1854. Op het einde van deG WANDELING109 110eeuw, tussen 1894 en 1898, werdhet verfraaid met 52 beeldhouwwerkenuitgevoerd door een hele reekskunstenaars. Dit beeldenprogrammastond onder toezicht van Charles Vander Stappen en Constantin Meunier.In die tijd waren exotische planteneen bezienswaardigheid voor mensendie weinig of niet reisden, of in elkgeval niet in de landen waar men datsoort planten aantrof. Na de TweedeWereldoorlog werden de plantenverzamelingenovergebracht naar Meise.Nadat het park in twee was gesnedendoor de Sint-Lazaruslaan drong zicheen heraanleg op. Deze taak werdtoevertrouwd aan René Pechère,die voor de Wereldtentoonstellingvan 1958 een tuin ontwierp verdeeldin drie verschillende terrassen, omBruisend, ruisend BrusselEind 19de eeuw bruiste het Rogierplein van activiteit. Het was gelegen aanhet toenmalige Noordstation, de halte van de vermogende reiziger. Het wasomgeven met hotels, cafés en restaurants en sloot aan op de centrale lanendie in enkele decennia uitgroeiden tot het nieuwe centrum van de stad.De beau monde kwam er om te feesten, te dineren of gewoon te flaneren.Prachtige theaterzalen lokten het publiek en na de eerste wereldoorlogdeden de eerste bioscopen hun deuren open. Deze wandeling zoomt inop de plaatsen die nog kunnen getuigen van de glamour van weleer zoalshet Palace hotel, de Plaza, de Variétés, Au Printemps, de Métropole, deCirio en de Falstaff.A zondag om 10u en 14u (duur: 1u30)C vertrek: voor het hotel Crowne Plaza Brussels Le Palace, ingang Rogierpleinin Sint-Joost-ten-Node – kaart H 7M 2-6 (Rogier)T 3-4-25-55 (Rogier)B 61 (Rogier)Met de medewerking van Klare Lijn.

EVERE / SCHAARBEEK / SINT-JOOST-TEN-NODE ⁄ 105111de sterke afhelling van het terreinte benutten. Voor de serres en deoranjerie van het cultureel centrumLe Botanique strekt zich een Fransetuin uit, streng gecompartimenteerden beplant met bloeiende heesters.Het tussenliggende gedeelte is geïnspireerdop de Italiaanse tuinen enverfraaid met bloemperken. Hetderde deel van het park, de laagstgelegen zone, wordt ingenomen dooreen landschapspark in Engelse stijl,met kronkelende paden, grasperkenafgeboord met heestermassieven enzacht murmelende waterpartijen. Detuinen zijn vandaag een uitgelezenwandelplek in het hart van de stad,onder meer voor de werknemers vande talrijke kantoren in de omgeving.(B 15/04/1964)111. Kaart H 7 LHOTEL CROWNE PLAZABRUSSELS LE PALACEGinestestraat 3 / RogierpleinSint-Joost-ten-NodeA za en zo van 10u tot 18u (afhankelijkvan de beschikbaarheid –bevestiging op www.openmonumentendagenbrussel.be)I enkel toegang tot de balzaalM 2-6 (Rogier)T 3-4-25-55 (Rogier)B 61 (Rogier)In het vooruitzicht van de Wereldtentoonstellingvan 1910 werd een wedstrijduitgeschreven voor de bouw vaneen luxehotel op het Rogierplein. Hetwinnende ontwerp van de architectenA. Pompe en A. Lener lag aan de basisvan het Palace Hôtel, vandaag omgedoopttot Crowne Plaza. De gevel ingeometriserende art nouveau dateertvan 1909. De hardstenen bekledingvan de benedenverdieping werd pas in1983 toegevoegd. De compositie vande gevel wordt grotendeels bepaalddoor de vensteropeningen die door hunvariëteit aan vormen een interessantevisuele dynamiek creëren. Binnen heefthet hotel zijn oorspronkelijke decoratiebewaard, in het bijzonder de muurplatenvan geaderd marmer die visueel zeeraantrekkelijk zijn. Het hotel werd in 1995volledig gerenoveerd door het architectenbureauAtelier de Genval waardoorhet zijn onthaalfunctie nog vele jarenzal kunnen vervullen. Het gebouw werdoverigens een eeuw geleden in die geestontworpen en genoot Europese faammet zijn 500 kamers waarvan sommigeberoemde gasten hebben ontvangenzoals de hertog van Edinburg, echtgenootvan koningin Elisabeth II, prinsesGrace van Monaco, koning Hoesseinvan Jordanië, maar ook Gina Lolobrigida,Brigitte Bardot, Rita Hayworthen Orson Welles. De optredens dieelke week in de taveerne op de benedenverdiepingplaatsvonden, droegeneveneens bij tot de glorie van dit paleisuit de belle époque. Vandaag is het hoteldynamischer dan ooit met zijn balzaal opde begane grond en zijn talrijke vergader-en ontvangstzalen.Gids ter plaatse. Met de medewerkingvan Klare Lijn.G WANDELINGBrussel: stad vol schitterende sterren!U wordt uitgenodigd voor een wandeling langs de wereld van de sterren die fonkelen boven publiekeof private hotels, oorden van luxe en plezier. De steden hebben er altijd alles aan gedaan om geziente worden en belangrijke personen aan te lokken met behulp van befaamde architecten en overweldigendgedecoreerde paleizen, of door paleizen te bouwen als het Plaza met zijn schouwburg of hethotel Métropole met zijn balzaal. Plaatsen om te zien en gezien te worden: een droomverblijf, eenhuwelijk, een bijeenkomst, een bal, een nachtclub,… Open de deur van de suite en ontdek verhalendie uw stoutste verbeelding te boven gaan. Het leven van de sterren is meer dan klatergoud!A zondag om 10u, 12u, 14u en 16u (duur: 1u30)C vertrek: voor hotel New Siru, op de hoek van het Rogierplein en de Vooruitgangstraat in Sint-Joost-ten-Node – kaart H 7M 2-6 (Rogier)T 3-4-25-55 (Rogier)B 61 (Rogier)I reserveren verplicht op nummer 02/537.78.75 (maandag tot vrijdag van 9u30 tot 12u30).Maximaal 25 personen per vertrek.Enkel in het Frans.Met de medewerking van Itinéraires, op de Paden van de Geschiedenis.

106 ⁄ EVERE / SCHAARBEEK / SINT-JOOST-TEN-NODE112. Kaart I 8 LCHARLIERMUSEUMKunstlaan 16 – Sint-Joost-ten-NodeA za en zo van 12u tot 17uM 2-6 (Madou)B 29-63-65-66 (Madou)In 1889-1891 koopt kunstliefhebberHenri Van Cutsem twee aangrenzendegebouwen in neoclassicistischestijl gelegen langs de Kunstlaan.Het eerste, uit 1844, telt viertraveeën en wordt intact gelaten;het tweede wordt echter gesloopt enheropgebouwd door Victor Horta omeen zekere eenheid aan het geheel teverlenen. Henri Van Cutsem vraagt dejonge architect om ook lange glazengalerijen te bouwen voor zijn kunstcollecties.Vitrines doen binnen dienstals afscheiding maar laten wel veellicht door, zoals te merken is tussende rookkamer, de kleine hal en deontvangstruimte. Momenteel verrichtde studiedienst voor interieursvan historische monumenten vanhet KIK onderzoek met het oog opde geplande restauratie. Bij leven wasVan Cutsem de gulle mecenas van talvan kunstenaars en schrijvers die hijrondom zich vergaarde. Zo ondermeer Édouard Agneessens, ThéodoreBaron, Géo Bernier, Jan VanBeers, Eugène Broerman, AlbéricCollin, James Ensor, Joseph Stevensen Willy Finch. Bij Van Cutsems112overlijden erft beeldhouwer GuillaumeCharlier het herenhuis, die het op zijnbeurt in 1925 nalaat aan de gemeenteSint-Joost. Het Museum organiseerttegenwoordig tentoonstellingen en inde muzieksalon worden concertengehouden. (B 15/07/1993)Rondleidingen op zaterdag enzondag om 13u30, 15u en 16u30.Met de medewerking van hetgemeentebestuur van Sint-Joostten-Node,Pro Velo en Korei.Voor de gelegenheid zullen werkenuit het archief wordengehaald die beroemde Brusselaarsen interessante plaatsenuitbeelden.Toelichtingen bij de preventieveconservatie en restauratie van dekunstwerken: zaterdag om 15uen zondag om 13u30. Inschrijvennoodzakelijk (beperkt aantaldeelnemers): 02/220.28.19 ofinfo@charliermuseum.be.113. Kaart I 7 MJAZZ STATIONWauwermansstraat 1Sint-Joost-ten-NodeA za van 10u tot 18uen zo van 14u tot 18uB 29 (Clovis)Het huidige Jazz Station, kunstencentrum,jazzclub en verenigingsruimtetegelijk, zag het licht in 2005 dankzijhet initiatief van Jean Demannez,toenmalig burgemeester van Sint-Joost-ten-Node. De architectuurvan het voormalige stationsgebouwis een kruising tussen neo-Vlaamserenaissance en neobarok. Een galerijvan smeedijzer en glas overspantaan de achterkant de spoorlijn dieonder het gebouw doorloopt. Deinwendige volumes bezitten eenopmerkelijke plastische dimensie ineen uitgepuurde stijl met gebruik vandiverse materialen. Hout, metaal enkunststof komen tot leven door hetspel van weerkaatsingen en transparantievan de glazen wanden, ondermeer in de concertzaal. Het centrum,dat aanvankelijk bedoeld was als huisvoor de Brusselse jazz, museum enontmoetingsplaats voor jazzliefhebbers,heeft zijn activiteiten geleidelijkverruimd. Het Jazz Station is vandaaggekend om zijn drukke concertprogramma,openbare repetities en tentoonstellingen.(B 26/09/1996)

EVERE / SCHAARBEEK / SINT-JOOST-TEN-NODE ⁄ 107113 114114. Kaart I 7ARMAND STEURSSQUARESint-Joost-ten-NodeB 61 (Steurs)De Armand Steurssquare, aangelegdnaar de plannen van architect EugèneDhuicque, die voor een asymmetrischeaanleg koos, werd op 3 juli 1932 feestelijkgeopend. Ze was een eerbetoonaan de burgemeester van Sint-Joostdie voor de watervoorziening van eenaantal Brusselse wijken had gezorgd.De aanleg in een stedelijke omgeving istyperend voor de interbellumperiode.Het plantsoen werd boven op de overwelfdespoorlijn Brussel-Luxemburgaangelegd en vertoont een complexeindeling, nog versterkt door de hellingvan het terrein. Er is overvloediggebruik gemaakt van hardsteen, zowelvoor de balustrades en de boordsteenvan het grote waterbekken als voor detrappen, de fonteinen en de steunmurenvan de terrassen. Op strategischeplaatsen staan beeldhouwwerken vanbefaamde kunstenaars opgesteld, zoalsde beeldengroep De steenhouwersvan Guillaume Charlier of het bronzenbeeld De bron van Jules Dillens voorde halfcirkelvormige zuilengalerij rondde eeuwfeestboom. LandschapsarchitectJules Janlet zorgde voor eengevarieerde groenaanleg met enkeleopmerkelijke boomsoorten en perkenmet rozen waarvan hij een groot kennerwas. De Armand Steurssquare wordt alsontspannings- en wandelplaats in eenstedelijke omgeving erg gewaardeerddoor de buurtbewoners. (B 17/06/1993)Tentoonstelling “De ArmandSteurssquare, één van de mooistesquares van het Brussels Gewest”(zie kadertekst hieronder).H TENTOONSTELLINGDe Armand Steurssquare, één van de mooiste squares van het Brussels GewestIn zijn ontwerp van aanleg voor de Armand Steurssquare plande architect Eugène Dhuicque eengroot aantal zitbanken en intieme hoekjes om de square zo uitnodigend mogelijk te maken. Op deofficiële opening in juli 1932 zei burgemeester Georges Pêtre vol trots: “Deze square zal een van demooiste van de Brusselse agglomeratie worden.” Al snel werd de square een ontmoetingsplaatsvoor de buurtbewoners: moeders met kinderwagens en kleine kinderen die speelden onder hetwelwillende oog van agent 22. Ze toonden er elkaar hun mooie step of nieuwe jurk. Er vonden ookregelmatig diverse activiteiten plaats: concerten, klassieke dans, tentoonstellingen van monumentalebeelden of met een didactisch doel, feestverlichting op het jaareinde,…Tijdens het bezoek zullen de leerlingen terugblikken op het leven van deze beschermde site.A zaterdag en zondag van 10u tot 18u (rondleidingen om 10u, 12u, 14u en 16u)C Armand Steurssquare in Sint-Joost-ten-Node – kaart I 7B 61 (Steurs)Met de medewerking van Les Amis du Square Armand Steurs.

108 ⁄ OPEN MONUMENTENDAGENOp initiatief van het Brussels Hoofdstedelijk GewestOnder bescherming van de Raad van Europa, in het kadervan de Europese MonumentendagenAlgemene coördinatiePaula DUMONT en Brigitte VANDER BRUGGHENmet de medewerking van Cindy DE BRANDTBegeleidingscomitéPascale INGELAERE en Aurélie AUTENNE,Kabinet van Rudi VERVOORT, Minister-President van de Regeringvan het Brussels Hoofdstedelijk GewestStéphane DEMETER,Directie Monumenten en LandschappenOrganisatieDirectie Monumenten en Landschappen van het BrusselsHoofdstedelijk GewestRedactieDe teksten over de opengestelde monumenten werden geschrevendoor Christophe VACHAUDEZVertalingGitracomRevisie en verbetering tekstenLinda EVENS, Suzanne GILLIJNS en Harry LELIÈVRE,Directie Monumenten en LandschappenDankwoordDe Directie Monumenten en Landschappenwenst alle openbare enprivé-instellingen te danken, alsookalle eigenaars die hebben bijgedragentot het succes van de BrusselseOpen Monumentendagen.De Directie dankt ook de verenigingPatrimoine et Culture die het centraalinformatiepunt ontvangt en deverschillende partners die het evenementsteunen.Herkomst foto’sDe foto’s werden genomen door Alfred de VILLE de GOYET,Directie Monumenten en Landschappen van het Brussels Hoofdstedelijk Gewestbehalve: Famzi GHAZOUANI (100), Marcel VANHULST Ministerie van hetBrussels Hoofdstedelijk Gewest (1, 18, 22, 30, 33), Hasina VICENZI (13),Ancienne Belgique (28), Choux de Bruxelles (20), Crowne Plaza Brussels(111), Directie Monumenten en Landschappen van het Brussels HoofdstedelijkGewest (43, 51, 67, 82, 104), Edificio (91), GlobalView s.p.r.l. –Aerial photography (101), Groot Koninklijk Serment van Sint-Joris derKruisboogschutters van Brussel (35), Koninklijke Bibliotheek van België(39), Le Plaza Brussels (9), Muziekpublique (71), Spirito Brussels (72)Foto’s KBC Arenberg–voormalige juwelierswinkel Wolfers (17), Paleisvoor Schone Kunsten (40) en koninklijk salon van het station BrusselCentraal (42): arch. V. Horta@Sofam 2013Foto Flagey (66) : arch. J. Diongre@Sabam 2013Ontwerp omslag en afficheDay Off, BrusselOntwerp programma, opmaak en cartografieKaligram, BrusselDrukIPM, BrusselVerantwoordelijk uitgeverArlette VERKRUYSSEN, Bestuur Ruimtelijke Ordening en Huisvestingvan het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, CCN – Vooruitgangstraat 80,1035 Brussel

ERFGOED BRUSSELBrussel, m’as-tu vu ?Sinds eind 2011 geeft de Directie Monumentenen Landschappen van het Brussels HoofdstedelijkGewest het tijdschrift Erfgoed Brussel uit.Deze publicatie richt zich tot al wie een passieheeft voor erfgoed, zowel Brusselaars alsniet-Brusselaars. Drie nummers verschijnen perjaar (twee gewone nummers en een speciaalnummer).Het dubbele septembernummer is helemaal gewijdaan het thema van de Open Monumentendagen.Verschillende artikels geschreven door specialistenbenaderen het thema Brussel, M’as-tuvu? vanuit diverse invalshoeken.Verkrijgbaar in de boekhandel vanaf septemberen in de Sint-Gorikshallen tijdens de OpenMonumentendagen.prijs: € 20Wettelijk depot: D/2013/6860/013ISBN: 978-2-930457-71-96-3

Sluit u op zondag 15 september om 18 uur bij ons aanin de Sint-Gorikshallen om deze 25ste editie van deOpen Monumentendagen in het Brussels HoofdstedelijkGewest in een muzikale sfeer af te sluiten.Verrassingsconcert met de medewerking van Bruxelles ma Belle.Info : www.openmonumentendagenbrussel.be – www.bruxellesmabelle.net