ECHTSCHEIDING EN SOCIAAL KAPITAAL IN ... - Vlaanderen.be

BELiNDA WiJCKMANS • MAAiKE JAPPENS • JAN VAN BAVELlaaggeschoolden), ouderen, niet-gelovigen en mensen die minder actief deelnemen aan hetverenigingsleven, lijken volgens dit onderzoek meer wantrouwen te koesteren. Het effect vanechtscheiding werd hier echter niet onderzocht, net als in enig ander gelijkaardig onderzoekdat we tot dusver vonden (o.a. Cook, 2001; Hardin, 2002).Het algemeen vertrouwen in andere mensen, of sociaal vertrouwen, wordt binnen de gezinssociologieen demografie regelmatig opgenomen als intermediërende variabele, maar wordtnauwelijks als uitkomstvariabele onderzocht. Dit heeft veelal te maken met de moeilijke operationaliseerbaarheidvan dit begrip en de oppervlakkige en onsamenhangende theorievormingover de determinanten van sociaal vertrouwen (Stolle, 1999; Alesina & La Ferrara, 2002).Sociaal vertrouwen wordt meestal gemeten met de vraag om op een schaal van 0 tot 10 aante geven of mensen over het algemeen te vertrouwen zijn, vaak aangevuld met twee gelijkaardigevragen naar de eerlijkheid en de behulpzaamheid van andere mensen. Zoals Stolle (1999)terecht opmerkt, kan uit deze vragen niet afgeleid worden vanuit welk referentiekader derespondenten deze beantwoorden. Nemen ze hierbij alle burgers uit hun land, stad, gemeente,enz. in beschouwing of beantwoorden ze deze vragen vanuit meer persoonlijke ervaringen metde mensen rondom hen? In de Putnamiaanse visie, waarin sociaal kapitaal als een collectiefgoed wordt beschouwd, is het gebruik van dergelijke indicatoren voor het opmeten van een‘veralgemeend vertrouwen’ duidelijk twijfelachtig. Wanneer sociaal kapitaal echter bestudeerdwordt op het individuele niveau, zoals in deze bijdrage, is dit minder problematisch. Het sociaalvertrouwen wordt in dit geval gewoon beschouwd als zijnde particularistisch, gebondenaan specifieke omstandigheden en groepen van mensen (Pichler & Wallace, 2007).Het gros van het onderzoek naar het effect van een echtscheiding op het sociaal vertrouwenfocust op de invloed van een ouderlijke echtscheiding op het sociaal vertrouwen vanadolescenten. Uit de resultaten blijkt dat een ouderlijke echtscheiding op zich geen sterkeffect heeft op het vertrouwen in anderen in het algemeen. Een conflictueuze gezinssituatieen een slechte ouder-kind relatie correleren daarentegen wel sterk negatief met het sociaalvertrouwen van adolescenten. Een ouderlijke echtscheiding leidt bovendien vaak tot meerwantrouwen in liefdesrelaties en een (toekomstig) huwelijk (Franklin e.a., 1990; King, 2002;Jacquet & Surra, 2001; Whitton e.a., 2008; Lansford, 2009). Voor zover wij konden vaststellen,is er slechts één studie die het effect van een echtscheiding op het sociaal vertrouwenvan de ex-partners zelf nagaat, namelijk die van Alesina en La Ferrara (2002) in de VerenigdeStaten. Volgens deze auteurs kunnen verschillende factoren samenhangen met vertrouwen. Zemaken hierbij een onderscheid tussen individuele karakteristieken en eigenschappen van degemeenschap waarin iemand leeft. De individuele karakteristieken van een persoon betreffenetniciteit, leeftijd, geslacht, opleidingsniveau en inkomen, maar ook traumatische ervaringendie iemand meemaakte in het verleden. Een echtscheiding is een voorbeeld van een mogelijk306