Jaarverslag 2008 - Protestantse Theologische Universiteit

Jaarverslag 2008

2 Jaarverslag 2008

VoorwoordHet is het College van Bestuur een genoegen u zijn jaarverslag2008 aan te bieden. Hiermee legt het verantwoording af vanzijn beleid en geeft het inzicht in de activiteiten en resultatenop de gebieden van het onderwijs en onderzoek, alsook vande dienstverlening in kerkelijke en maatschappelijke zin.Graag spreekt het College van Bestuur de verwachting uit datkennisneming van het jaarverslag bijdraagt aan de waarderingvoor wat er in 2008 tot stand is gebracht. Zelf beschouwen wehet als een stevige basis voor de verdere ontwikkeling van dePThU, met een nauwe relatie tussen het initieel en postinitieelonderwijs, en met onderzoek dat internationaal op de kaartstaat en waarvan belangrijke delen door onze maatschappelijkeomgeving als relevant worden ervaren. Dat hier nog veel tewinnen is, moge duidelijk zijn. Maar dat we ons in de goederichting bewegen, evenzeer. Verder hopen we dat uit deverslaglegging blijkt dat de PThU ingebed is in een netwerkvan samenwerking, met andere instellingen en met collegawetenschappers;en dat duidelijk is dat we dat doen in eigenregie en met een herkenbaar profiel. En dat alles vanuit deintrinsieke verbondenheid met de christelijke traditie. Mettheologie die ertoe doet, in kerkelijk én maatschappelijk opzicht.Terugkijkend op 2008 hechten we in het bijzonder belang aande ontwikkeling van onze internationale contacten. Het feitdat we als CvB intensieve werkbezoeken aan Zuid-Afrika enIndonesië hebben afgelegd is daarvan mede uitdrukking.In contacten met zusterinstellingen in het buitenland merkenwe steeds meer hoezeer de combinatie van hoogwaardigedisciplinaire wetenschapsbeoefening en een nadrukkelijkeoecumenische interesse kenmerkend zijn voor het profiel vande PThU, juist ook in internationaal verband.Erkentelijk voor wat er binnen de PThU gepresteerd is zijn wealle leden van onze universiteitsgemeenschap; zij die onderwijsgeven en zij die onderzoek doen, alsook zij die daarin endaarvoor ondersteuning geven. En onze studenten, wantom hen gaat het, vooral.We denken in het bijzondere aan de bijdrage van dr. KuneBiezeveld, persoonlijk hoogleraar Vrouwenstudies Theologie.Vorig jaar overleed zij. In haar verloren we een wijs enbetrokken medewerker en collega, met grote verdiensten voorde ontwikkeling van haar vakgebied en de opleiding vanstudenten.Het College van Bestuur,Dr. H.C. van der Sar, voorzitterProf.dr. F.G. Immink, rectorProtestantse Theologische Universiteit3

Terugkijkend meent het CvB te mogen vaststellen, dat er in2008 een forse stap voorwaarts is gezet op de weg die in 2007is ingeslagen met de vorming van één protestantsetheologische universiteit, met zelfstandige bachelor- enmasteropleidingen en eigen onderzoeksprogramma’s. Beidemede gericht op kerkelijke en maatschappelijke dienstverlening,onder meer in de vorm van nascholing van predikanten(grotendeels op het seminarium Hydepark) en het organiserenvan studiedagen, seminars en symposia.Wat het onderwijs betreft is duidelijk dat het in Utrecht enLeiden de nodige tijd en inspanning heeft gekost depredikantsopleiding binnen de tweede fase van debachelor-masterstructuur op te zetten en curriculair in te vullen.Te meer was dat lastig, daar deze ingrijpende veranderingtegelijk moest worden gerealiseerd met het invoeren vancompetentiegericht onderwijs. Inmiddels is de ervaring dat ditgoeddeels gelukt is, niet alleen in organisatorisch en didactischopzicht, maar evenzeer wat betreft de toenemendebelangstelling van studenten. Uitdaging blijft overigens devraag hoe studenten te Utrecht en Leiden op enigerlei wijze tebinden aan de PThU, niet pas na maar al tijdens hun studie aande UU en UL. De toekomst zal moeten uitwijzen of het lukt hetmerendeel van de afgestudeerde bachelorstudentenrechtstreeks in de driejarige masteropleiding van de PThU tezien instromen, in plaats van via het facultaire masterjaar.Gebleken is dat concurrentie op dit punt de goedeverhoudingen met de faculteiten Geesteswetenschappen vanUU en UL niet onder druk hoeft te zetten.De beide eigen bacheloropleidingen van de PThU te Kampenstonden in het teken van aankomende of gerealiseerdeherstructureringen. Zo was de bacheloropleiding ‘TheologieKlassiek’ voorwerp van een grondige evaluatie. Inmiddels heeftdeze evaluatie plaatsgevonden. Deze biedt voldoendeaanknopingspunten om de aantrekkelijkheid en studeerbaarheidvan de bacheloropleiding te vergroten.Verheugend is de blijvende belangstelling voor de bacheloropleidingonder afstandstudenten. De PThU is ook dit jaar weerin staat gebleken een nieuw cohort van deze groep studenten,die zich kenmerkt door een hoogst interessante variëteit aanachtergronden, aan zich te binden. Aandachtspunt is wel deconstatering dat de rendementen gemiddeld niet gelijk opgaanmet die van de voltijdse studenten. Het individueel onderscheidenstudietempo is hiervoor weliswaar een verklaring,maar dat neemt de zorg op dit punt niet weg.In samenwerking met de Vrije Universiteit Amsterdam en deChristelijke Hogeschool Windesheim Zwolle, en metmedewerking van de Rijksuniversiteit Groningen is perseptember 2008 een gezamenlijke HBO-WO-bacheloropleiding‘Geloof, Cultuur en Samenleving’ gestart, binnen deaccreditatie van de bacheloropleiding ‘Theologie Plus’. De tijd isnog te kort om naar de toekomst toe zeker te zijn van deaantrekkingskracht op WO-studenten; iets dat van deHBO-studenten al wel gesteld kan worden.De eenjarige masteropleiding ‘Verdieping’, met een sterkoecumenisch profiel, blijkt te voorzien in de behoefte van metname buitenlandse studenten. Dat deze Engelstalige opleidingextra inspanning van de docenten vraagt wat betreft debegeleiding is duidelijk, maar het opvallend hoge rendement iser dan ook naar.Van de masteropleidingen ‘Gemeentepredikant’ en ‘Predikant/Geestelijk verzorger’ geldt dat deze stevig staan, waarbij deinstroom in de eerste is toegenomen en die in de tweedeachterblijft bij de verwachtingen.Ten aanzien van het onderzoek is evident dat er aanzienlijkevorderingen gemaakt zijn wat betreft de ontwikkeling van eeneigen onderzoeksprofiel in elk van de drie programma’s. Dezeprofielen dragen in hoge mate bij aan de strategischepositionering van het PThU-onderzoek in (inter)nationaledisciplinaire en thematische netwerken. Tegelijkertijd bieden zeeen goed kader voor de individuele ontplooiing van deonderzoekers. Dit geldt ook voor de betekenis van de in 2008ontwikkelde Graduate School voor de opleiding van jongepromotieonderzoekers, vanuit het adagium ‘onderwerp volgttalent’. Hierop gericht is ook het honoursprogramma binnen demasteropleidingen van de PThU.Met genoegen stelt het CvB vast dat de omvang 2e/3egeldstroom in het verslagjaar markant gestegen is. De vaakmajeure inspanningen om dit te realiseren blijken niettevergeefs, en dat motiveert de onderzoekers om ondernemend,alert en creatief te zijn.Hoog op de agenda van de programmaleiders staat deinternationalisering van het onderzoek, zowel op het niveau vande onderzoeksgroepen als daarbinnen van de individueleonderzoekers. Uit bijlage 5 blijkt hoe divers de buitenlandsecontacten, alsook hoe accentuerend daarbinnen deinstitutionele contacten zijn. Daarnaast is duidelijk welke uniekekansen de PThU heeft om haar onderzoekslijnen niet alleen inwetenschappelijke, maar ook in oecumenische lijnen uit tezetten. Het aantal promoties in het verslagjaar is negen, waar erbij de vorming van de PThU nog gerekend werd met gemiddeldvijf. Ter vergelijking: in 2007 waren het er vier. Een evaluatie vande publicatielijsten leerde overigens ook dat er de komende8 Jaarverslag 2008

Dr. H.C. van der Sar,bestuursvoorzitter PThU:‘De kwaliteit en de breedtewaarborgen’jaren expliciet ingezet dient te worden op het genereren vanonderzoek dat uitmondt in het schrijven van internationaalerkende wetenschappelijke monografieën. Waar hiervooraanscherping van het personeelsbeleid noodzakelijk is, ziet hetCvB goede mogelijkheden hierin extra te investeren.Op het gebied van de kerkelijke dienstverlening is in hetverslagjaar veel aandacht uitgegaan naar de nascholing vanpredikanten binnen de Protestantse Kerk in Nederland. Dezenascholing krijgt meer en meer het karakter van postinitieelonderwijs met academische standaarden. Het lukt steeds beterde voordelen van de inbedding van deze nascholing binnen dePThU te verzilveren: hoogwaardig en onderscheidendonderwijs, exclusief gericht op het beroep, het ambt en depersoon van de theologische professional, met name depredikant. Het is dan ook met bijzondere belangstelling en inzetdat het CvB de voorstellen van de commissie Veerman volgt. DePThU heeft hoge verwachtingen van het vervolg van dezevoorstellen, gericht op permanente educatie van de predikantenin hun doorgaande ontwikkeling als vakmensen en specialistenmet een kerkelijke verantwoordelijkheid en een publiekeuitstraling.De maatschappelijke dienstverlening is met name gerichtgeweest op transfer en valorisatie van binnen de PThU verrichtonderzoek. Naast een veelheid aan activiteiten van individueleonderzoekers, is de aandacht in georganiseerd verband vooralgericht geweest op de zorgsector, een sector waarin vanoudsvragen inzake levensbeschouwing en spiritualiteit medeconstituerend zijn voor de diensten die hier geboden worden.Het CvB staat positief tegenover de initiatieven die in hetverslagjaar genomen zijn om in deze vorm van dienstverleningvanuit de Universiteit nauw samen te werken met andere - enmeest - complementaire partners. Het CvB realiseert zich dat erop het gebied van de maatschappelijke dienstverleningaanzienlijk meer activiteiten te ontwikkelen zijn, zij het - eerderin termen van kans dan als begrenzing - steeds op básis vanlopend onderzoek binnen de PThU-programma’s.Een jaar na de oprichting heeft deProtestantse Theologische Universiteiteen instellingsplan opgesteld, metdoelstellingen op lange termijn. ‘Wijhebben daarbij gelet op een goedbesluitvormings- en verantwoordingsproces.Als je dat niet systematiseert,loop je de kans dat je je plannen nietrealiseert. Wij willen dat doen met hetINK-model, een systeem om dekwaliteit te waarborgen’, zegt dr. H.C.van der Sar, voorzitter van het Collegevan Bestuur van de PThU.‘Wij moesten één organisatie makenen tezelfdertijd binnen die organisatiezuinig zijn op de verschillendetradities. En dat gaat niet vanzelf. Hetmoet namelijk niet ten koste gaan vande efficiëntie. Ik zou willen dat dePThU net zo breed is als deProtestantse Kerk in Nederland. Ik zouhet jammer vinden als de kerkeenkennig of eenzijdig zou zijn. DePThU moet die breedte stimuleren.Dat stelt hoge eisen aan jeorganisatie’, aldus de voorzitter.Het INK-model moet niet rigidegehanteerd worden, vindt hij:‘Kwaliteit blijkt uiteindelijk uit wat demensen doen in onderwijs, onderzoeken maatschappelijke dienstverlening,de derde poot van de PThU. Ik hoopdat de waardering voor publicaties enlezingen van hoogleraren als Frits deLange, Herman Noordegraaf of Gerritde Kruijf afstraalt op de PThU alsgeheel.’Uit de verslaglegging in de jaarrekening 2008 blijkt dat dePThU er ook in financieel opzicht goed voorstaat. Het forsepositieve resultaat - grotendeels veroorzaakt door eenmaligegebeurtenissen en besluiten - betekent een versterking van devermogenspositie van de Universiteit. Het feit dat een deel vandit resultaat evenwel het gevolg is van het niet meteen (kunnen)vervullen van vacatures is voor het CvB aanleiding in dezen eenmeer pro-actief beleid te gaan voeren.Protestantse Theologische Universiteit9

Hoofdstuk 3 -Onderwijs3.1 Belangrijkste ontwikkelingen beleid enmanagement van het onderwijs3.1.1 BacheloropleidingenDe PThU biedt een hoogwaardige theologische opleiding voorvrouwen en mannen die een verantwoordelijke positieambiëren:- predikanten die theologisch en professioneel bekwaam zijn;- predikanten die werkzaam zijn in de geestelijke verzorging;- theologen die werkzaam zijn in het (voortgezet) onderwijs;- theologen die leiding kunnen geven in organisaties enwerkvelden waar theologische expertise relevant is;- theologen die bekwaam zijn om posities te bekleden in hethoger onderwijs.De PThU creëert daartoe een intellectueel uitdagendeleeromgeving waarin een herkenbare diversiteit aantheologische bachelor- en masteropleidingen gestalte krijgt.Persoonlijke studiebegeleiding en commitment van docenten enstudenten zijn kenmerkend voor het onderwijs aan de PThU.De interactie tussen religie en maatschappelijke/culturelecontexten en de veranderingen die zich mondiaal voltrekken ophet gebied van geloof, kerk en religie vormen belangrijkeaandachtsgebieden binnen het onderwijsbeleid van de PThU.De Universiteit geeft buitenlandse studenten daarom de kansaan de PThU te studeren en PThU-studenten om een deel vande opleiding in het buitenland te volgen.AansturingOnder eindverantwoordelijkheid van het College van Bestuur ishet management van het onderwijs belegd bij de directeurOnderwijs, die de opleidingscoördinatoren ten behoeve van devestigingsplaatsen Utrecht/Leiden en Kampen en de nascholingaanstuurt.a) De bacheloropleiding ‘Theologie Klassiek’ (vestiging Kampen)is een brede disciplinegeoriënteerde bacheloropleiding die bijuitstek voorbereidt op de driejarige masteropleidingen totpredikant. Na een reeks van jaren waarin ervaring met deopleiding is opgedaan leven zowel onder de wetenschappelijkestaf als onder studenten wensen tot verbetering enherziening. Daarom is met het oog op een midterm reviewdoor het College van Bestuur een projectgroep ingesteld metals taak de opleiding te evalueren en voorstellen te doen totherziening van het curriculum met ingang van september2009 (voor de afstandstudie een jaar later). Daarbij kan dantevens worden gebouwd aan de gelijktrekking van de doorde PThU aangeboden cursussen tot een standaard van 5ECTS.b) Per 1 september 2008 is de bacheloropleiding ‘Geloof,Cultuur en Samenleving’ van start gegaan, die binnen deWO-route een nieuwe vormgeving van de bacheloropleiding‘Theologie Plus’ behelst. De beoogde synergie van studentenop de HBO- en de WO-route is op zichzelf bereikt (groteregroepen die de cursussen volgen, grensverkeer van studentendie gemakkelijk van de ene op de andere route kunnenoverschakelen wanneer zij beter inzicht krijgen in hunpersoonlijke capaciteiten, zonder van context te hoevenwisselen in hun opleiding), het aantal inschrijvingen voor deWO-route valt vooralsnog enigszins tegen.c) Op het terrein van de realisering van de instroomeisen voorde masterprogramma’s is voortgang geboekt. Met deChristelijke Hogeschool Ede is overeenstemming bereikt overdoorstroomprogramma’s - in aansluiting bij eerdereafspraken die gemaakt zijn met de Christelijke HogeschoolWindesheim, zij het op iets andere wijze - naar allevestigingsplaatsen van de PThU, vanuit een ingebouwdepremaster in het HBO-bachelorprogramma. Het departementGodgeleerdheid van de Faculteit der Geesteswetenschappenvan de UU deelde mee dat enkele cursussen die eerdernoodgedwongen alleen in het masterprogramma kondenworden aangeboden, bij nader inzien bij voorkeur toch in hetbachelorprogramma zullen worden geplaatst, wat door dePThU positief begroet is.10 Jaarverslag 2008

Dr. G.C. de Vries,opleidingscoördinatorGeloof, Cultuur,Samenleving (GCS):‘Samen optrekken van hbo- enwo-studenten is uniek in Nederland’3.1.2 Masteropleidingena) Bij de vormgeving van de eenjarige masteropleidingen(vestiging Kampen) wordt gezocht naar het bedienen vannieuwe doelgroepen. Zo wordt bezien, in hoeverre voor deprofielstudie ‘Theologie en Educatie’ binnen de master‘Verdieping’ vaste samenwerkingspartners kunnen wordengevonden voor het opleiden van godsdienstleraren die zowelover een wetenschappelijk-reflexief als een beroepsgerichtdidactischinstrumentarium beschikken. En voor de master‘Mens & Zorg’, die als aanbod aan geestelijk verzorgers in degezondheidszorg zonder ambtsbevoegdheid wordtafgebouwd, wordt een doorstart gerealiseerd in de richtingvan het opleiden van voorgangers in het justitiepastoraat meteen achtergrond in migrantenkerken.b) De implementatie van een aantal in het kader van deaccreditatieaanvraag van de masteropleiding ‘Predikant’ teUtrecht en Leiden geformuleerde voornemens is nog gaande.In het verslagjaar is besloten tot het invoeren van een cursusPastorale Training voor studenten van de vestiging Utrechtop het seminarium.c) Een projectgroep heeft het beroepsvoorbereidende deel vande masteropleidingen ‘Predikantschap’ en ‘Geestelijkeverzorging’ te Kampen geëvalueerd en voorstellen totverbetering ontwikkeld, die door het bestuur zijnovergenomen. Voorzien is in een tweede instroommomentvoor het ‘traject taakvelden’. Dit moet het voor afstandstudenten,die zich nu ook voor deze masters kunnen gaaninschrijven, gemakkelijker maken om het beroepsvoorbereidendeen stagegeoriënteerde deel van de opleiding te volgenmet desgewenst een afwisseling van meer en minderintensieve studie-inzet (bijvoorbeeld afwisseling vansemesters waarin veel werkopdrachten en terugkomdagenzijn opgenomen, met semesters waarin eerder in de eigentijd literatuur wordt bestudeerd en opdrachten wordenvoorbereid). De reacties onder de beoogde studerenden opde voorstellen zijn positief.d) Op de vestigingen Utrecht en Leiden zijn kennismakingsbijeenkomstenbelegd met bachelorstudenten van de andereuniversiteiten die zich (willen) inschrijven in het kerkelijkalbum. Een werkgroep heeft voorstellen ontwikkeld voor dewerving van masterstudenten in bredere zin.‘Het is voor Nederland uniek dat hboenwo-studenten gezamenlijkoptrekken’, zegt dr. G.C. de Vries,coördinator van de Bachelor PlusopleidingGeloof, Cultuur enSamenleving. Daarin werkt de PThU,een wo-instelling, samen met deChristelijke Hogeschool Windesheim,een hbo-instelling. Verder participerende Vrije Universiteit en de RijksuniversiteitGroningen in de nieuwe opleiding.De nieuwe opleiding is bedoeld voorstudenten die geïnteresseerd zijn in demaatschappelijk-cultureleverschijnselen van religie en die nietzozeer het predikantschap op het ooghebben. Het onderwijs wordtgrotendeels samen gevolgd. De hoopis dat de hbo-studenten leren van deverdiepende vragen van de wetenschappelijkekant en dat de wostudentenleren van de praktijkgerichtheidvan de hbo-kant.‘De studenten vinden het leuk omsamen te studeren’, zegt De Vries.Voor de hbo-studenten uit Zwolle isstuderen in Kampen met zijn chiquegebouwen en bibliotheek ‘wel eenfeestje op zichzelf’. Er is weinig uitval.Het feit dat de studenten metleeftijdgenoten onder elkaar zijn, isbovendien belangrijker dan deverschillen tussen wo en hbo. Ook dedocenten zijn in het algemeenenthousiast. ‘Ik hoop dat de goedestart zich zal doorzetten’, aldus DeVries.Protestantse Theologische Universiteit11

Prof.dr. F. de Lange,hoogleraar Ethiek:‘Ook de PThU houdt zich bezigmet het nieuwe ouder-worden’Aandachtspunten kwaliteit van onderwijsDe volgende zaken met betrekking tot de kwaliteit van hetonderwijs hebben aandacht gevraagd:- De eenheid van de opleidingen op de verschillendevestigingen is bevorderd onder meer door wederzijdsedocenteninzet in gevallen van ziekte of vacature, alsook doorde opstelling van een gezamenlijke, vestigingsoverschrijdenderegeling met betrekking tot de vereisten tot de masterthesis.- En in het kader van de verbetering van de onderwijskundigekwaliteit van het docentencorps is twee maal een cursus‘Competentiegericht leren en toetsen’ gehouden, waarbijdankzij het convenant met de Universiteit Leiden een beroepkon worden gedaan op het ICLON.- Op de vestiging Kampen is het gebruik van Blackboardgeïmplementeerd. Docenten maken in toenemende mategebruik van de digitale leeromgeving die Blackboard biedt. Inhet studiejaar 2008-2009 zal een specifieke evaluatie van detoepassing van Blackboard in het onderwijs aan de vestigingKampen worden georganiseerd.- De plagiaatsoftware ‘Ephorus’ is gekoppeld aan Blackboard.Ook hiervan zal de toepassing specifiek worden geëvalueerdin het studiejaar 2008-2009.- Met betrekking tot het digitale portfolio voor afstandstudentenvan de bachelor ‘Theologie Klassiek’ is extra aandachtvereist. De implementatie hiervan heeft problemenopgeleverd. Met name de benaderbaarheid ervan verdientverbetering, alsmede de communicatie erover richtingstudenten en docenten. De verantwoordelijken voor deonderwijsondersteuning van de PThU en de LOI zullen zichinspannen deze punten te verbeteren. Halverwege 2009 zal inhet kader van de evaluatie van het verbeterplan 2006 voor hetafstandonderwijs worden bezien in hoeverre dezeverbeterpunten zijn gerealiseerd.- De visie op onderwijs en toetsing van de PThU is doorgevoerdin het competentiegericht onderwijs van de predikantsopleidingen.- De opzet van de studentenbegeleiding evenals de begeleidingzelf verdienen verbetering. Naar verwachting wordt dit in hetstudiejaar 2009-2010 afgerond.Veel predikanten zijn geïnteresseerd inde PThU-masterclass ‘Ouder Wordenin Perspectief’. ‘Net als de samenlevingvergrijzen ook kerkelijke gemeenten.Ook daar zie je enerzijds vitaleouderen, maar ook veel problemen indeze leeftijdsgroep’, zegt prof.dr. F. deLange, onder wiens leiding dezemasterclass dit voorjaar voor detweede keer wordt gehouden. DePThU werkt hierin samen met destichting Reliëf, een vereniging vanchristelijke zorgaanbieders.De masterclass is bedoeld voormensen die professioneel metouderen(vraagstukken) werken:geestelijk verzorgers, predikanten,ouderenadviseurs, managers uit deouderenzorg en bestuurders vanouderenbonden. Doel van de over tienmaandagen verspreide cursus is reflectieop de betekenis van ouderworden,voor een deel toegespitst ophet eigen leven, en scholing metbetrekking tot de eigen begeleidingspraktijkvan ouderen in hun omgangmet levensvragen. ‘Er is veel behoefteaan een cursus die gericht is opzingeving en een algemene visie ophet nieuwe ouder-worden’, aldus DeLange. Centraal staat wat de zin enbetekenis van de tweede levenshelftis. In het kader van de masterclass zijner allerlei activiteiten op de PThU. DeLange is in zijn onderzoek sterk bezigmet vragen rond ouderdom.Protestantse Theologische Universiteit13

3.4 RendementenRendementen worden uitgedrukt in aantallen doctoraalexamens, bachelor-, master- en kerkelijke examens van hetstudiejaar 2007-2008 in relatie tot het studiejaar 2006-2007.DeeltijdopleidingCohort% behaalde studiepuntent.o.v. aantalmogelijke studiepuntenMaster ‘Gemeentepredikant’ 2007 84Master ‘Predikant-Geestelijk verzorger’ 2007 97Aantal 1-9-06t/m 31-8-07Aantal 1-9-07t/m 31-8-08Doctorale examens 11 5Bachelorexamen 21 19Masterexamen 14 27Kerkelijk examen 62 40In onderstaande tabel wordt per opleiding, per cohort devoortgang uitgedrukt in het percentage behaalde studiepuntenten opzichte van het aantal nominaal te behalen studiepunten.% behaalde studiepuntent.o.v. aantalVoltijdopleidingCohort mogelijke studiepuntenBachelor ‘Theologie Klassiek’ 2007 682006 942005 1002004 100Master ‘Verdieping’ 2007 942006 832005 842004 80Master ‘Gemeentepredikant’ 2007 69Master ‘Predikant-Geestelijk verzorger’ 2007 *Master ‘Predikantschap’ 2007 642006 922005 922004 100Master ‘Geestelijke verzorging’ 2007 1002006 *2005 1002004 100* Geen studenten in dit cohort.Verkorte opleidingCohort% behaalde studiepuntent.o.v. aantalmogelijke studiepuntenBachelor ‘Theologie Klassiek’ 2007 362006 822005 932004 100Master ‘Theologie Plus’ 2007 762006 952005 **2004 45Master ‘Verdieping’ 2007 472006 562005 592004 34Master ‘Predikantschap’ 2007 842006 902005 972004 100Master ‘Geestelijke verzorging’ 2007 **2006 **2005 **2004 100Master ‘Mens & Zorg’ 2007 592006 **2005 **2004 100** Geen studenten in dit cohort.14 Jaarverslag 2008

Beliefs: Christian Faith in Changing ContextsCentraal staat de vraag hoe menselijk spreken en handelen, inverschillende en veranderende contexten, vertolking van hetchristelijk geloof kan zijn.Hoewel het voorwerp van onderzoek scherp omlijnd wordt alschristelijk geloof, impliceert dit geen culturele inperking.Integendeel: het bewustzijn heerst dat het christelijk geloof alsgeleefd geloof en als geformuleerd geloof zowel afhankelijk isvan zijn bronnen als onderhevig aan contextuele beïnvloedingen dat er van zijn getuigenis ook invloed uitgaat op zijnomgeving. Bovendien is het van belang het globale perspectieftot gelding te brengen: het christelijk geloof wordt inverschillende contexten verschillend vertolkt en ervaren. In deniet-westerse wereld worden deze contexten vaak mede doorandere godsdiensten bepaald, terwijl in de westerse wereld,naast de kenmerkende seculariserende tendens doortoenemende migratie, van een postseculiere tendens gesprokenkan worden.Practices: Practices of Faith in Socio-Cultural NetworksHet onderzoek richt zich op practices of faith in kerken ofchristelijke gemeenten, in kunstpraktijken, civil religion,emerging practices en andere. Deze alle kunnen vindplaatsenvan practices of faith zijn; zij worden in de context van kerken,maar evengoed van onderwijsinstellingen, zorginstellingen,publieke feesten en dergelijke, gevonden.Practices of faith worden opgespoord en begrepen binnensociale en culturele netwerken. Zij bewegen zich in webs enniet noodzakelijk in afgepaalde christelijke domeinen. Daaromwordt in het programma primair niet gedacht in opposities alskerk en wereld, binnen en buiten, kern en marge, institutioneelen niet-institutioneel, religie en geloof. Geloofspraktijkenworden, kortom, onderzocht in een brede context vanreligiositeit en betekenisgeving. ‘Faith’ als nadere aanduidingvan de onderzochte praktijken heeft zowel betrekking op(algemeen) vertrouwen, als op (religieus) geloof in God als ophet (specifiek christelijk) geloof.Onderzoekers en onderzoeken in het programma startenonvermijdelijk en noodzakelijk vanuit een particuliere positiebinnen deze netwerken. In het onderzoek wordt dezeparticulariteit bepaald door protestantse posities, praktijken,theologieën, geloofsinhouden, confessies en modaliteiten. Opdie manier kent het programma volop een kerkelijkebetrokkenheid.Met de vaststelling van deze programmabeschrijvingen is eenkader tot stand gebracht waarbinnen de deelnemendeonderzoekers op hun onderzoekskwaliteit kunnen wordenbeoordeeld. De hoogleraren hebben onder aansturing van deprogrammaleiders gewerkt aan een omschrijving van despecifieke aandachtsvelden waarin zij hun individueleonderzoeksactiviteiten ontplooien, teneinde zich binnen hetgeformuleerde programmakader te kunnen profileren. Ditvergroot de herkenbaarheid van het onderzoek van de PThUnaar buiten toe. Het individuele onderzoeksprofiel is bovendienvan betekenis voor de studenten die zich in het kader van deGraduate School toeleggen op een specifiek onderzoeksterreindat aansluit bij het profiel van een hoogleraar.OnderzoekscultuurTeneinde binnen de onderzoeksprogramma’s een onderzoekscultuurte ontwikkelen, welke noodzakelijk is om het doel eenals goed tot zeer goed te kwalificeren onderzoek te bereiken,worden regelmatig programmabijeenkomsten belegd. Tijdensdeze bijeenkomsten wordt - naast de presentatie vanindividueel onderzoek en de discussie daaromtrent - gewerktaan de ontwikkeling van gezamenlijke onderzoeksprojecten.Deze projecten kunnen binnen één programma wordenontwikkeld, maar evenzeer kunnen deze interdisciplinair enprogrammaoverstijgend zijn. Er wordt naar gestreefd projectente ontwikkelen waarbij ook onderzoekers van andereuniversiteiten uit binnen- en buitenland worden betrokken.Daarmee kan het streven naar internationale herkenning van dekwaliteit van het onderzoek van de PThU worden gecontinueerd.Graduate SchoolDe plannen voor de vorming van de Graduate School zijndoorontwikkeld. Belangrijke aandachtspunten bij inrichting vande Graduate School zijn: (1) het stimuleren van talentvollestudenten uit de masteropleiding, (2) duidelijker vorm gevenaan de opleidingscomponent van het promotietraject, (3) meerstructuur bieden aan de buitenpromovendi.Onder aansturing van de programmaleiders is gewerkt aan deinrichting van een honourstraject binnen de predikantsmaster.Het honourstraject vormt een alternatief voor een researchmaster.Kenmerkend voor het honoursprogramma is despecialisatie in één discipline en in onderzoeksmethodologie.Het honoursprogramma bestaat uit drie onderdelen:- een verplicht traject van 15 ECTS als onderdeel van dedriejarige master waarin wetenschapsleer, disciplinairedeskundigheid en onderzoeksmethodologie centraal staan;- extra verzwaring van 15 ECTS in één discipline via eentutoriaal traject en deelname aan research seminars van deGraduate School;18 Jaarverslag 2008

- een extra half jaar (30 ECTS) na afronding van de driejarigemaster waarin een onderzoeksvoorstel wordt voorbereidonder intensieve begeleiding van een hoogleraar.Ter afronding van het honoursprogramma wordt hetonderzoeksvoorstel ter goedkeuring voorgelegd aan deCommissie Wetenschapsbeoefening waarin de programmaleiderszitting hebben. Goedkeuring geeft toegang tot hetdriejarige PhD-programma, dat uitmondt in de vervaardigingvan een proefschrift.Verwacht wordt dat vanaf september 2009 studenten kunneninstromen in het honoursprogramma. Teneinde de bezettingvan beschikbare formatieplaatsen voor aio’s volgens hetbeleidsplan te laten verlopen, is in 2008 reeds een tweetalmedewerkers onderzoek aangesteld die de gelegenheid isgeboden in een half jaar een onderzoeksproject uit te werken.In 2009 zal één van hen worden benoemd tot aio.according to codico-liturgical criteria, with an assessment ofthe textual and hermeneutical implications for Bibleresearch. An East-West cooperation. In de oosters-orthodoxeliturgische traditie is een schat aan oude handschriftenbewaard gebleven die nieuw licht kunnen werpen op debijbeltekst en de vroege geschiedenis van de uitleg. Tot opheden is deze bron ten onrechte nauwelijks verkend. Ditproject stelt zich ten doel de betreffende manuscripten tebeschrijven en te ordenen op een wijze die recht doet aan decontext waarin ze zijn ontstaan en bewaard gebleven.Het door de NWO als zeer goed bestempelde onderzoeksprojectis vernieuwend in de combinatie van de westerse enoosters-orthodoxe benadering. Met het project is een totaalbudget van k€ 509 gemoeid, waarvoor ten behoeve van driedeelprojecten twee postdoctorale onderzoekers (van elk 0,6fte) en één aio (1,0 fte) kunnen worden aangesteld. Delooptijd van het project is van 1 november 2008 tot 1november 2012.In 2008 is de volgende aio benoemd: drs. J.M. Tanja (Sources).Zij is aangesteld uit tweede geldstroommiddelen die de NWO in2007 heeft toegekend voor het project A Jewish Targum in aChristian World: An Encounter.Naast dit project wordt binnen het programma Sources onderleiding van prof.dr. A. Houtman gewerkt aan het project AJewish Targum in a Christian World, dat sinds 2007 door deNWO wordt gefinancierd. De projectbegroting bedraagt k€ 550.Op 31 december 2008 waren 47 buitenpromovendi verbondenaan de Universiteit. Daarvan zijn er tien afkomstig uit het buitenland.Van het totaal aantal zijn 27 promovendi verbonden aande onderzoeksgroep Beliefs, 12 aan Practices, en 8 aan Sources.InternationaliseringHet beleid loopt langs twee lijnen: de CWB voor deprojectmatige en individuele onderzoekscontacten en dewerkgroep Internationalisering voor de institutionele contacten.De CWB stimuleert de deelname aan internationaleorganisaties/netwerken en het bezoeken van internationaleconferenties. De programmaleiders hebben een budget terbeschikking om hieraan sturing te geven.Uitdrukkelijk onderdeel van het internationaliseringbeleid vormthet stimuleren van het uitbrengen van publicaties ininternationaal verband. Hiertoe staat de programmaleiders eenbudget voor de vergoeding van correctiewerkzaamheden terbeschikking.Tweede geldstroomBinnen het onderzoeksprogramma Sources is in het kader vande subsidievorm Vrije Competitie Geesteswetenschappensubsidie verkregen voor het onderzoeksproject TheConstruction of a catalogue of Byzantine NT manuscriptsIn 2008 is onder verantwoordelijkheid van drs. D.J.D. Kroezede database van Targum-handschriften binnen het kader vanhet door NWO gesubsidieerde project Origin and History ofTargum Jonathan to the Prophets: Towards a Critical Editiongereed gekomen.Binnen het onderzoeksprogramma Beliefs is verder gewerktaan een internationaal samenwerkingsproject waarinBarth-onderzoek via een gedigitaliseerd programma wordtbeschreven en toegankelijk gemaakt. Het besluit van hetgebiedsbestuur Geesteswetenschappen (NWO) een subsidieter grootte van € 21.000,- toe te kennen ten behoeve van hetonderzoek Theological, historical and political research intothe legacy of Karl Barth, biedt een goede mogelijkheid dedigitale ontsluiting van het internationale Barth-onderzoekverder te ontwikkelen. De buitenlandse partners Princeton enBochum hebben zich in dit kader verplicht elk € 3.500 bij tedragen, zodat het totaal beschikbare bedrag € 28.000 is. Viade door de NWO en genoemde partners beschikbaar gesteldemiddelen kan naast de reeds in de database opgenomengegevens met betrekking tot boeken en bundels, ookbibliografische informatie over artikelen en recensies wordenopgenomen. Tevens bieden de subsidiegelden mogelijkhedenhet internationale netwerk rond het project te vergroten.Protestantse Theologische Universiteit19

Derde geldstroomBinnen het programma Practices is in 2008 verder gewerkt aanvier projecten uit de derde geldstroom.Het eerste project is Levensboekmethoden in de ouderenzorg:effectmeting, effectverklaring, implementatie. Hetonderzoeksproject is in 2005 van start gegaan en vindt plaatsbinnen een samenwerkingsverband met Reliëf (christelijkevereniging van zorgaanbieders) en KASKI. Het project wordtgefinancierd door ZonMW (Zorg-Onderzoek-Nederland).Centraal staat de vraag wat het effect is van werken met‘levensboeken’ in de zorg voor ouderen (80+). Vanuit de PThUwaren in 2008 bij dit project betrokken prof.dr. R.R.Ganzevoort, prof.dr. J. Bouwer (beoogd promotor), prof.dr. F.de Lange (lid begeleidingscommissie) en drs. T. Tromp (aio). Hetonderzoek heeft een looptijd van vier jaar en kent eenoorspronkelijk budget van K€ 328. Aanvullende fondsen tergrootte van K€ 10 zijn verworven voor uitbouw van het project.Van het totaal is K€ 140 bestemd voor de projectonderdelen diede PThU voor haar rekening neemt.Het tweede project wordt gefinancierd vanuit de protestantsegeestelijke verzorging binnen de krijgsmacht. Het betreft hetpromotieonderzoek van drs. E. Asscher over taak en identiteitvan de protestantse geestelijk verzorger binnen de krijgsmacht.Beoogd promotor is prof.dr. E.R. Jonker.Het derde project wordt gefinancierd uit het door deProtestantse Kerk in Nederland beheerde fonds Brandenburg enis getiteld Vieren en kinderen en adolescenten. Ditonderzoeksproject kent twee lijnen: één gericht op kinderen,één gericht op adolescenten. Het project is ondergebracht bijhet Onderzoekscentrum voor Jeugd, Kerk en Cultuur (OJKC). Ditcentrum richt zich op de geloofsopvoeding en geloofscommunicatievan en met kinderen en adolescenten, in eerste instantiebinnen de PKN. Het onderzoek is ondergebracht bij prof.dr. M.Barnard, leerstoelhouder Praktische Theologie van de PThU(vestiging Utrecht).Kennisontwikkeling krijgt binnen het OJKC de volle aandacht,zonder dat de kennistransfer wordt verwaarloosd. Mededaardoor zijn de contacten met de kerk, en met name met JOP,sterk verbeterd. Het centrum lijkt een aantrekkingskracht tehebben op direct bij het veld betrokkenen: er is een grotebehoefte aan relevante en betrouwbare kennis op het gebiedvan jeugd en jongeren. Met de onderzoeken van drs. D. van deKoot-Dees (geloofsoverdracht aan kinderen in de thuissituatie),dr. A. van der Veen (kindernevendiensten) en drs. P.M.Sonnenberg (adolescenten en jongerenvieringen) wordt kennisontwikkeld op de gehele lijn van klein kind tot jong-volwassene.Het vierde project wordt gefinancierd vanuit het LuthersDiaconessenhuis Fonds. Het betreft het promotieonderzoek vandrs. M.C.M. Klomp. Het onderzoek richt zich op de bestuderingvan de ‘sound of worship’ in een Surinaamse Lutherse Kerk(Congregation) en een Ghanese Methodistische Kerk vanuit eencultureel-antropologisch perspectief, teneinde vast te stellenwelke betekenissen kerkgangers hieraan toekennen en dekwaliteiten van deze ‘sounds’ te bepalen. Deze kwaliteiten, diezij beschouwt als sacramentele vormen, relateert zij theologischaan een verstaan van eredienst vanuit het incarnatiebegrip.Daarbij gaat zij uit van de idee, dat als de fysieke performancevan rituele vormen het geloof van de performer belichaamt,vormen worden gecreëerd waarin de levende Christus kanworden ontmoet.ResultatenPromotiesIn 2008 vonden 9 promoties plaats: R.J. de Vries (Practices),J.C. van Loon (Beliefs), W.M. Dekker (Beliefs), M.L.Y. Kolimon(Beliefs), J. Schaap-Jonker (Practices), P.E.M. Meijers (Sources),L.T. Tunyogi (Sources), E.A. Postma (Practices), G.C. de Vries(Practices).Met dit aantal is voor 2008 ruimschoots voldaan aan het in hetinstellingsplan opgenomen streefcijfer van 5 promoties per jaar.PublicatiesSOURCESBeschikbare omvang onderzoeksformatie:Aantal fteSenioronderzoekers 3,43Postdoctorale onderzoekers 1,45Promovendi 0,62Totaal 5,5020 Jaarverslag 2008

Prof.dr. K. Spronk,hoogleraar OudeTestament:‘Onderzoek naar Byzantijnsehandschriften versterktOost-West-contacten’Het aantal door de onderzoekers gerealiseerde publicaties is als volgt:Nederlands Engels/Duits TotaalDissertaties 1 1 2Wetenschappelijk(e) boek/bundel 3 2 5Wetenschappelijk artikel 6 17 23Vakpublicatie boek/bundel 1 1Vakpublicatie artikel 15 2 17Populariserend 22 2 24Totaal 48 24 72In vergelijking met het jaar 2007 is het totaal aantal publicaties,bij een met 0,3 fte in omvang toegenomen formatie, gedaald.Deze daling komt voor rekening van het aantal vakpublicatiesen populariserende publicaties. Het aantal wetenschappelijkepublicaties is ten opzichte van 2007 gestegen, van 21 naar 28publicaties. Rekening houdend met het feit dat in de loop van2008 een aantal onderzoekers nieuw is aangesteld; dat hetingroeien in de nieuwe organisatie met zich meebrengt dat veeltijd moet worden gestoken in de ontwikkeling van onderwijs,en dat een hoogleraar het grootste deel van het jaar metziekteverlof was, kan worden gesteld dat aan de doelstellinghet aantal wetenschappelijke publicaties op peil te houden, isvoldaan. Verwacht mag worden dat in het komendekalenderjaar bij een gelijkblijvende formatieomvang het aantalwetenschappelijke publicaties, evenals het totaal aantalpublicaties, zal stijgen.De onderzoekers van het programma Sources bezettengezamenlijk 11 zetels binnen redacties van tijdschriften enreeksen.Wat verbindt Kampen met Sint-Petersburg en het Griekse eilandAthos? Dat is het onderzoek naaroude Byzantijnse handschriften uit deoosters-orthodoxe liturgische traditie.Daarin zijn bijbelteksten opgenomen,niet in de volgorde Genesis totOpenbaring, maar op de manier zoalsde bijbel vanouds gelezen werd in deOrthodoxe kerken, samen met andere,doorgaans liturgische teksten. Ze zijnin gebruik of opgeborgen in ondermeer Rusland en op Athos, waar zicheen grote verzameling bevindt.‘In het Westen zijn deze handschriftenin het onderzoek naar de tekst van deBijbel nooit serieus genomen’, zegtoud-testamenticus prof.dr. K. Spronk,onder wiens leiding dit door NWOgefinancierde project wordtuitgevoerd: ‘Misschien is de oostersebenadering wel oorspronkelijker dande onze. Het onderzoek kan nieuwlicht werpen op oude vormen van debijbeltekst en op de vroegegeschiedenis van de uitleg.’Het onderzoek wordt verricht door dr.S. Royé, wiens promotie de aanzet totdit vierjarig project was, en dr. S.Ovsiannikov. De benoeming van eenpromovendus uit het buitenland isin voorbereiding. Verder zijn ercontacten met buitenlandsewetenschappers, onder wie prof.dr.A. Alexeev uit Sint-Petersburg. ‘Datmaakt het heel boeiend’, zegt Spronk.Protestantse Theologische Universiteit21

BELIEFSBeschikbare omvang onderzoeksformatie:Aantal fteSenioronderzoekers 6,35Postdoctorale onderzoekers 0,50Promovendi 3,08Totaal 9,93Het aantal door de onderzoekers gerealiseerde publicaties is als volgt:Nederlands Engels/Duits TotaalDissertaties 1 2 3Wetenschappelijk(e) boek/bundel 4 2 6Wetenschappelijk artikel 10 21 31Vakpublicatie boek/bundel 8 8Vakpublicatie artikel 35 1 36Populariserend 51 51Totaal 109 26 135Met een licht gestegen formatieomvang (0,73 fte ten opzichtevan 2007) is een stijging van het totaal aantal publicaties met21 gerealiseerd. Deze stijging is vooral te danken aan het aantaltoegenomen vakpublicaties en het aantal populariserendepublicaties. Het aantal wetenschappelijke publicaties isnagenoeg gelijk gebleven ten opzichte van het voorafgaandekalenderjaar. Het streven is om in 2009 het aantalwetenschappelijke publicaties te doen stijgen. Zo kan dedoelstelling om de wetenschappelijke output te versterkenworden gehaald teneinde een goede kwaliteitsbeoordeling terealiseren bij de komende onderzoeksvisitatie.Het aantal door de onderzoekers gerealiseerde publicaties is als volgt:Nederlands Engels/Duits TotaalDissertaties 3 1 4Wetenschappelijk(e) boek/bundel 1 2 3Wetenschappelijk artikel 7 21 28Vakpublicatie boek/bundel 4 4Vakpublicatie artikel 36 3 39Populariserend 31 31Totaal 82 27 109Met een lichte daling van de totale formatie (0,57 fte tenopzichte van 2007) is een stijging van het totaal aantalpublicaties met 17 gerealiseerd. Deze stijging is te danken aanhet toegenomen aantal dissertaties in vergelijking met 2007.Het aantal wetenschappelijke artikelen is licht toegenomen tenopzichte van voorafgaand kalenderjaar. De stijging van hettotaal aantal publicaties komt echter voor het grootste deelvoor rekening van de toename van het aantal vakpublicaties.Gegeven het relatief grote aantal onderzoekers dat in de loopvan 2008 is aangesteld, mag verwacht worden dat deze groeide komende jaren wordt doorgezet.De onderzoekers van het programma Practices bezettengezamenlijk 18 zetels binnen redacties van tijdschriften enreeksen.De onderzoekers van het programma Beliefs bezettengezamenlijk 19 zetels binnen redacties van tijdschriften enreeksen.PRACTICESAantal fteSenioronderzoekers 3,92Postdoctorale onderzoekersPromovendi 4,31Totaal 8,2322 Jaarverslag 2008

Hoofdstuk 5 -StudentenInstroomcijfers bacheloropleidingen per 1 oktober 2008:Opleiding Voltijd Deeltijd Afstand TotaalK-Bachelor ‘Klassiek’ 25 16 87 128K-Bachelor ‘Plus’ 3 10 13Totaal 28 26 87 141Totaal aantal masterstudenten per 1 oktober 2008:Opleiding Voltijd Deeltijd TotaalK-Master ‘Verdieping’ 10 16 26K-Master ‘Predikantschap’ 26 15 41K-Master ‘Geestelijke verzorging’ 4 1 5K-Master ‘Mens & Zorg’ 2 2U/L-Master ‘Gemeentepredikant’ 41 36 77U/L-Master ‘Predikant-Geestelijk verzorger’ 2 2K-Doctoraal ‘Theologie Klassiek’ 5 6 11K-Doctoraal ‘Theologie Algemeen’ 1 3 4U/L Kerkelijke opleiding 41 51 92Totaal 128 132 2605.1 Samenstelling studentenpopulatieInstroomcijfers bacheloropleidingen per 1 oktober 2008:Opleiding Voltijd Deeltijd Afstand TotaalK-Bachelor ‘Klassiek’ 11 4 15 30K-Bachelor ‘Plus’ 3* 4 7Totaal 14 8 15 37*) Dit betreft de nieuwe opleiding bachelor ‘Theologie Plus’:‘Geloof, Cultuur en Samenleving’.Instroomcijfers masteropleidingen (instroom september en februari):Opleiding Afstand Voltijd Deeltijd TotaalK-Master ‘Verdieping’ 1 10 2 13K-Master ‘Predikantschap’ 8 5 13K-Master ‘Geestelijke verzorging’ 0 0 0K-Master ‘Mens & Zorg’ 0 0 0U/L-Master ‘Gemeentepredikant’ 29 17 46U/L-Master ‘Predikant-Geestelijk verzorger’ 0 1 1K-Doctoraal ‘Theologie Klassiek’K-Doctoraal ‘Theologie Algemeen’U/L Kerkelijke opleidingTotaal 1 47 25 73Naar aanleiding van de cijfers weergegeven in bovenstaandetabellen verdient het volgende opmerking:De instroomcijfers van de masteropleidingen hebben betrekkingop het totaal van de instroomcijfers van het moment vaninschrijven per 1 september 2008 en per 1 februari 2009. Voorde masteropleidingen gelden twee instroommomenten. Voorwat betreft de bacheloropleidingen bestaat niet demogelijkheid op 1 februari in te schrijven.Als peildatum voor het totaal aantal studenten is 1 oktober2008 gekozen. Daarmee wordt aangesloten bij de gangbarepeildatum, zoals die wordt gehanteerd in het hoger onderwijs.De totale instroom van studenten in de masteropleidingen diede PThU aanbiedt, is nagenoeg gelijk aan die van het vorigeverslagjaar. De afname van de instroom in de bacheloropleidingenten opzichte van het vorige verslagjaar (totaal instroom 1oktober 2007: 47) is toe te rekenen aan de daling van deinstroom in de afstandopleiding.De licht dalende trend van het aantal studenten dat na eenHBO-opleiding als deeltijdstudent instroomt in de verkortebachelorprogramma’s zet door.Protestantse Theologische Universiteit23

Opvallend is de toename van het aantal instromendevoltijdstudenten in de masteropleiding ‘Gemeentepredikant’,die in Utrecht en Leiden wordt aangeboden. Deze toename isals volgt te verklaren: nadat in de loop van 2006 bekend werddat vanaf september 2007 instromen in de kerkelijke opleidingniet meer mogelijk zou zijn, heeft een relatief grote groepstudenten in Utrecht na afronding van de bacheloropleiding inseptember 2006 besloten de laatste instroommogelijkheid voorde tweejarige kerkelijke opleiding per die datum te benutten.Het volgen en afronden van de masteropleiding van deUniversiteit Utrecht werd uitgesteld tot het moment dat devakken van de kerkelijke opleiding waren gevolgd. Deze keuzeheeft er toe geleid dat in 2007 naar verhouding een grotegroep studenten stond ingeschreven voor de kerkelijkeopleiding (totaal 138 studenten) en een vrij gering aantalstudenten per september 2007 instroomde in de nieuwemasteropleiding ‘Gemeentepredikant’. Voor studenten die in2007 hun bacheloropleiding afrondden, gold niet demogelijkheid in te stromen in de kerkelijke opleiding. Zij volgdenper september 2007 de masteropleiding van de UniversiteitUtrecht om vanaf september 2008 te kunnen instromen in demasteropleiding ‘Gemeentepredikant’ van de PThU.Uit de tabel blijkt dat de voltijdstudenten die zijn ingestroomdgemiddeld jonger zijn dan de instromende deeltijdstudenten.Ter verklaring hiervoor geldt, dat de meeste voltijdstudentenrechtstreeks vanuit het VWO in de bacheloropleidinginstromen. De voltijdstudenten die vanuit een hoger onderwijsbacheloropleiding in de masteropleidingen van de PThUinstromen, zijn deze bacheloropleiding doorgaans na eenbehaald VWO examen begonnen. Deeltijdstudenten hebbendoorgaans een in het verleden behaald HBO- of WO-diplomaen schrijven zich in voor de bachelor- of masteropleidingen vande PThU nadat ze reeds een maatschappelijke carrière hebbenopgebouwd. Voor veel van deze studenten geldt dat zij deopleiding combineren met een baan.Leeftijd nieuwe instroom (bachelor per 01-10-08; master per 01-02-09):Utrecht/LeidenKampenLeeftijd Totaal PThU Voltijd Deeltijd Voltijd Deeltijd Afstand-20 8 0 0 7 0 120-29 47 25 3 13 2 430-39 23 3 5 8 5 240-49 14 0 5 2 3 450-59 14 1 4 2 4 360-69 4 0 1 0 1 2Totaal 110 29 18 32 15 1624 Jaarverslag 2008

Manda Boele, toekomstigpredikante:Kerkelijke gezindte nieuwe instroom:Utrecht/LeidenKampenKerkgenootschap Totaal PThU Voltijd Deeltijd Voltijd Deeltijd AfstandProtestantse Kerk in Nederland 85 28 17 17 14 9Gereformeerde Gemeenten 3 1 1 1Hersteld Hervormde Kerk 2 2Nederlands Gereformeerde Kerk 1 1Rooms Katholieke Kerk 1 1Evangelische Gemeente 2 1 1Alg. Doopsgezinde Sociëteit 1 1Molukse Evangelische Kerk 1 1Buitenlandse Kerk 8 8Vergadering van Gelovigen 1 1Onbekend 5 1 4Totaal 110 29 18 32 15 16Van de eerstejaars bachelor- en masterstudenten van de PThU is77% belijdend lid van de Protestantse Kerk in Nederland. Voorwat betreft het resterende percentage studenten is de spreidingover andere kerkgenootschappen het grootst aan de vestigingKampen. Van het totaal aantal nieuw ingeschreven studentenaan de vestigingen Utrecht en Leiden is 96% belijdend lid vande Protestantse Kerk in Nederland. Als verklarende factor voordit hoge percentage geldt, dat aan die vestigingen uitsluitendeen masteropleiding wordt aangeboden die opleidt totpredikant in de Protestantse Kerk in Nederland.In Kampen is het percentage instromende studenten dat lid isvan een buitenlandse kerk (13%) relatief groot. Dit percentageis verklaarbaar vanuit het aantal buitenlandse studenten in demaster ‘Verdieping’. Onder de voltijdstudenten van de vestigingKampen vindt men de meeste verscheidenheid aankerkgenootschappen.‘Aan de PThU kun je geloof enwetenschap integreren’‘Als gelovige krijg je aan de PThUvoldoende voeding om wetenschapen geloof te integreren. Dat is heelanders dan aan de UniversiteitUtrecht’, zegt Manda Boele. Zij haaldehaar bachelor Godgeleerdheid aan deUtrechtse universiteit. Sinds vorig jaarfebruari studeert zij aan de PThUomdat ze later als predikant werkzaamwil zijn.‘Het is heel interessant en leuk ommet theologie bezig te zijn in hetperspectief van de gemeente. Je kijktnaar wat je nodig hebt in degemeente. De bacheloropleiding is vrijalgemeen. Ik ben nu bezig met mijnverdiepingsjaar. Ik kies voorMissiologie en Dogmatiek. In dezevakken wil ik afstuderen. Demasteropleiding tot gemeentepredikantduurt drie jaar. Ik vermoed dat ikin 2011 zal afstuderen.’5.2 Tevredenheid studentenDe tevredenheid van studenten over de cursussen wordt onderandere gemeten met cursusevaluatieformulieren. In totaal zijner 354 vragenlijsten verwerkt in het studiejaar 2007-2008waarvan 95 in Utrecht, 15 in Leiden en 244 in Kampen.De respons per cursus was gemiddeld 70%. Dit percentagegeldt als voldoende om een betrouwbaar beeld te kunnenschetsen van de studenttevredenheid. In de volgende tabel zijnde gemiddelde scores per categorie weergegeven voor de PThUals geheel en voor de vestigingen apart, waarbij tussen haakjesde berekende afwijking van het gemiddelde is weergegeven.Protestantse Theologische Universiteit25

Er is geen onderscheid gemaakt tussen vol- en deeltijdstudenten.Een score die hoger is dan 3,5 wordt aangemerkt alsvoldoende.Aantal vragen Gemiddeld PThU totaal(SD)GemiddeldUtrechtGemiddeldLeidenGemiddeldKampen (SD)Categorie(SD)(SD)Inhoud/doelen 5 3.9 (0.6) 3.8 (0.6) 4.1 (0.8) 4.0 (0.7)Competentiegericht leren 4 3.7 (0.7) 3.7 (0.5) 3.9 (0.6) 3.7 (0.7)Studiemateriaal 2 3.9 (0.8) 3.7 (0.8) 4.3 (0.8) 3.9 (0.9)Blackboard 4 3.8 (0.8) 3.9 (0.8)Werkvormen/studeerbaarheid 7 3.7 (0.7) 3.7 (0.7) 3.4 (0.9) 3.8 (0.7)Toetsing 5 3.9 (0.8) 3.8 (0.8) 4.4 (0.3) 4.0 (0.7)Docent(en)inzet 5 4.0 (0.7) 4.0 (0.6) 4.4 (0.8) 4.0 (0.7)De implementatie van de digitale leeromgeving ‘Blackboard’heeft aan de vestiging Kampen in de loop van het verslagjaarplaatsgevonden. Op dit moment zijn nog te weinig gegevensbekend waaraan de tevredenheid van studenten over hetgebruik van Blackboard in het onderwijs kan wordenafgemeten. Voor wat betreft de studenttevredenheid metbetrekking tot het gebruik van Blackboard in Leiden geldt, dathierover geen bruikbare gegevens beschikbaar zijn in verbandmet de te lage respons op de op Blackboard toegesnedenevaluatievragen.Over het algemeen mag worden geconcludeerd dat dePThU-studenten voldoende tevreden zijn over de gemetenaspecten van het onderwijs. Op één aspect na (studeerbaarheidin Leiden) wordt op alle onderdelen voldoende hoog gescoord.Aspecten van cursussen waarvan de evaluaties wijzen in derichting van onvoldoende tevredenheid worden alsverbeterpunten voor het volgende studiejaar aangemerkt.Studenten zijn in de gelegenheid gesteld een algemeen oordeelover de cursussen te geven aan de hand van een cijfer tussen 1en 10. Daarbij geldt dat een score van tenminste een 7 of hogerals voldoende wordt aangemerkt. Uit de respons op deze vraagkan worden geconcludeerd dat een voldoende algemeenoordeel wordt geveld. Gemiddeld zijn de cursussen doorstudenten gewaardeerd met een 7.4 (in Leiden een 7.9, Utrechteen 7.1 en Kampen 7.4).26 Jaarverslag 2008

5.3 Studentenvoorzieningen5.5 Gerealiseerde studiepunten in/uit het buitenlandDe voorzieningen voor studenten van de vestigingen Utrecht enLeiden, zoals bibliotheekvoorzieningen, computerleerruimten,voorzieningen op het gebied van studentenpsychologischeondersteuning en het bieden van sportfaciliteiten, zijngegarandeerd op grond van de samenwerkingsovereenkomstendie zijn gesloten met de Universiteit Utrecht respectievelijk deUniversiteit Leiden.Voor studenten van de vestiging Kampen worden dezevoorzieningen door de PThU zelf geboden.5.4 Studieadvies bacheloropleidingenTijdens het eerste jaar van de studie wordt de student gevolgddoor de docentengroep voor de bacheloropleidingen. Opadvies van dit beraad brengt de Examencommissie in augustuseen schriftelijk niet bindend studieadvies uit. Een positief advieswordt in de regel verleend als tenminste 43 ECTS van het totaalaantal voorgeschreven studiepunten zijn behaald. Voordeeltijdstudenten geldt een aantal van 30 ECTS. Wanneer eenstudent te weinig aan het onderwijs heeft deelgenomen vooreen weloverwogen advies onthoudt de Examencommissie zichvan een advies. Voorafgaande aan het in augustus uitgebrachteadvies door de Examencommissie ontvangt de student mediomaart een voorbericht op basis van de dan behaaldestudiepunten. De Examencommissie en het docentenberaadkunnen bij hun overwegingen andere dan het aantal behaaldestudiepunten betrekken. Het studieadvies is niet bindend, zodatalleen de betreffende student aan een negatief advies deconclusie kan verbinden de studie niet verder voort te zetten.In de periode van 01-09-2007 t/m 31-08-2008 zijn geenPThU-studenten die in het buitenland studieresultaten hebbenbehaald.Gerealiseerde studiepunten buitenlandse studenten aan de PThU in deperiode 01-09-2007 t/m 31-08-2008:Afkomst Punten (ECTS) Opleiding HoofdvakZuid-Afrika 60 Master ‘Verdieping’ DogmatiekIndonesië 60 Master ‘Verdieping’ DogmatiekNieuw-Zeeland 60 Master ‘Verdieping’ Praktische TheologieIndonesië 60 Master ‘Verdieping’ Praktische TheologieIndia 60 Master ‘Verdieping’ Crossculturele TheologieIndonesië 60 Master ‘Verdieping’ KerkrechtKenia 60 Master ‘Verdieping’ Nieuwe TestamentIndonesië 60 Master ‘Verdieping’ Nieuwe TestamentHet aantal in 2008 uitgebrachte studieadviezen aanvoltijdstudenten is 6: 4 positief en 2 negatief. Aandeeltijdstudenten zijn vier adviezen uitgebracht: 3 positief en1 onthouding.Aan afstandstudenten zijn 12 studieadviezen uitgebracht: zevenstudenten hebben hun studieadvies in de vorm van een positiefvoorbericht ontvangen. Hen is een positief studieadvies in hetvooruitzicht gesteld bij een gelijke voortgang van de studie. Vijfstudenten hebben een onthouding van advies gekregen, omdater te weinig studieactiviteiten gevolgd waren voor eenweloverwogen oordeel. Zij ontvangen in een later stadium vanhun studie, wanneer er wel studievoortgang geboekt is, eenaanvullend advies.Protestantse Theologische Universiteit27

Hoofdstuk 6 -Personeelorganisatie en -registratie heeft veel aandacht gevraagd.In 2008 is een aantal uitvoeringsregelingen uitgewerkt, teweten het fietsplan, de regeling bestuurscadeaus en deverlof- en werktijdenregeling.In het jaarverslag van 2007 is het voornemen opgenomenpersoneelsbijeenkomsten te houden waarbij de collegialeverbanden kunnen worden versterkt. Dit voornemen heeft in2008 vorm gekregen in de organisatie van een nieuwjaarsbijeenkomstop Hydepark en een aantal festiviteiten rondom deopening van het academisch jaar voor zowel de medewerkersals de studenten van de PThU. Het College van Bestuur heeftbesloten in de komende jaren een vervolg aan dezepersoneelsbijeenkomsten te geven. Daarbij zal aandachtbesteed worden aan zowel de collegiale banden als inhoudelijkezaken die voor de PThU van belang zijn.6.1 Human Resources ManagementHet jaar 2008 heeft in het teken gestaan van verdereafwikkeling van zaken die voortvloeiden uit de fusie en vanverdere uitbouw van HRM-beleid voor de PThU.Een van de belangrijkste uitvloeisels uit de fusie was deafhandeling van pensioenaanspraken. Het betrof de aansprakenvan een aantal medewerkers dat een dienstverband had met deProtestantse Kerk in Nederland ten behoeve van het voormaligeThWI. Gezien de noodzaak om na de datum van totstandkomingvan de PThU per 1 januari 2007 in overleg met PGGMen ABP de overgang van hun pensioenrechten te formaliseren,is voor een deel van de voormalige ThWI-medewerkers met deProtestantse Kerk overeengekomen, dat zij tijdelijk in dienstzouden blijven van de kerk en op basis van een detacheringovereenkomsthun werkzaamheden voor de PThU zoudenverrichten. Halverwege 2008 kon de overgang vanpensioenrechten worden geformaliseerd, zodat de betreffendemedewerkers vanaf dat moment op basis van eenarbeidsovereenkomst bij de PThU in dienst kwamen.Met het oog op de kwaliteitsverbetering van de bedrijfsvoeringis een verdere professionalisering doorgevoerd: taken zijnherschikt, afdelingen opnieuw gevormd en processenherschreven. Teneinde de samenwerking over de locaties heente bevorderen is een overlegstructuur in het leven geroepen.Tweemaandelijks vindt overleg plaats tussen de onderwijsdirecteur,de opleidingscoördinatoren, de onderwijsdecanen enonderwijscoördinatoren om het primaire proces optimaal teondersteunen. Met name het overleg rondom de onderwijs-28 Jaarverslag 20086.2 FormatieIn 2008 zijn 15 nieuwe medewerkers in dienst getreden, 11 bijde wetenschappelijke staf en 4 bij het ondersteunend enbeheerspersoneel.De uitstroom betrof 19 personen: 5 voor het OBP en 14 voorhet WP (inclusief promovendi). De hierboven genoemdeformele indiensttreding van medewerkers, die vanuit eendetacheringconstructie in eerste instantie in dienst zijngebleven bij de PKN, is in deze cijfers niet meegenomen.6.3 PromovendiDe omvang van de formatie promovendi was in 2008 8,0 fte.Ter vergelijking zijn de cijfers van eind 2007 opgenomen.Promovendi 2008 2007UtrechtSourcesPractices 2,0 1,9Beliefs 1,7KampenSources 0,8 0,8Practices 2,1Beliefs 1,8 1,1LeidenSourcesPractices 1,6 1,8Beliefs 1,8 0,2Totaal 8,0 9,6

In Utrecht en Leiden zijn geen promovendi aangesteld die zijnverbonden aan het onderzoeksprogramma Sources, aangezienop deze vestigingen gegeven de afspraken met de universitaireconvenantpartners aldaar geen hoogleraren voor de bijbelvakkenen de kerkgeschiedenis werkzaam zijn.WP was 2,7%, onder het OBP 3,12%.De gemiddelde verzuimfrequentie is minder dan 1.6.7 Personeelsbezitting 20086.4 Werkeloosheidsuitkeringen en WIADe personeelsbezetting bedroeg in 2008 83,68 fte; tervergelijking zijn de cijfers van 2007 opgenomen.De werkloosheidsuitkeringen en de bovenwettelijke uitkeringenworden ten laste gebracht van de Universiteit. In 2008 hebben7 mensen een beroep gedaan op deze uitkering, waarmee eenbedrag van K€ 52.1 is gemoeid. Dat is 1,11% van de loonsom.In 2008 zijn er geen medewerkers van de PThU die inaanmerking komen voor de WIA of WGA.6.5 Personele voorzieningenKampen 2008 2007Hoogleraren 7,50 7,60U(H)D 11,90 12,50Onderzoekers 2,20 0,70Docenten 2,40 1,70Promovendi 2,60 4,00SA 1,30 1,20Overig WP 0,30 0,30OBP 22,90 24,106.6 ArboDe CAO VSNU biedt medewerkers de gelegenheid om bronnen(geld en/of vakantiedagen) in te zetten voor anderearbeidsvoorwaarden (in de CAO doelen genoemd). Deze doelenzijn o.a. extra vakantiedagen, extra salaris, extra pensioen, hetfietsplan en verlofsparen.In 2008 maakten 27 medewerkers gebruik van dezemogelijkheid.Ook hebben in 2008 3 medewerkers gebruik gemaakt van demogelijkheid van ouderschapsverlof.De totale waarde van nog niet opgenomen vakantiedagen aanhet eind van 2008 was K€ 84.4. De totale waarde van hetonder de voorzieningen opgenomen verlofsparen bedroeg eind2008 K€ 228.5.De PThU werkt voor de uitvoering van haar Arbobeleid nauwsamen met Arbo Unie. Vanaf 1 januari 2008 heeft de PThU eenandere vaste bedrijfsarts. Deze bedrijfsarts is beschikbaar vooralle vestigingen van de PThU.Driemaandelijks vindt overleg plaats tussen de rector, dedirecteur Bedrijfsvoering, de HR-adviseur en de bedrijfsarts metbetrekking tot de leden van de wetenschappelijke staf.In 2008 is een drietal werkplekonderzoeken uitgevoerd.Daarnaast is aan alle medewerkers software aangeboden tervoorkoming van RSI-klachten.Het ziekteverzuimpercentage in 2008 bedroeg 2,86%, inclusiefzwangerschapsverlof. Het ziekteverzuimpercentage onder hetUtrechtHoogleraren 5,50 3,70U(H)D 6,50 6,90Onderzoekers 1,85 0,90Docenten 0,15 0,20Promovendi 2,00 3,70SA 1,00 0,90Overig WP 0,30OBP 2,57 4,50LeidenHoogleraren 2,00 1,40U(H)D 2,00 3,30Onderzoekers 0,50 0,50DocentenPromovendi 3,40 1,90SA 0,11 0,20Overig WPOBP 1,20 1,00DoornDocenten 3,20 3,90OBP 0,60 1,10Totaal 83,68 86,50De omvang van de tijdelijke aanstellingen bedroeg 20,8 fte. Hetaantal van elders gedetacheerde personeelsleden bedroeg eind2008 0,2 fte.Protestantse Theologische Universiteit29

De leeftijdsopbouw zag er per 31 december 2008 als volgt uit:hgl* uhd ud doc. prom. oz obp tot.m v m v m v m v m v m v m v25-35 jaar 2 1 3 5 1 2 2 5 2135-45 jaar 2 1 1 2 3 10 1945-55 jaar 7 2 1 5 5 1 1 1 4 10 3755-65 jaar 9 1 7 4 2 1 2 2 28Totaal 16 2 2 0 14 11 4 3 3 6 2 4 11 27 105Hoofdstuk 7 -Bibliotheek en archief* De drie bijzonder hoogleraren zijn hier vermeld.InleidingDe PThU beschikt over een eigen wetenschappelijke bibliotheekgevestigd in Kampen. De bibliotheek ondersteunt onderwijs enonderzoek ten behoeve van studenten en medewerkers van allevestigingen.Medewerkers en studenten van de vestigingen Utrecht enLeiden kunnen tevens gebruik maken van de faciliteiten van deuniversiteitsbibliotheken te Utrecht en Leiden. Medewerkers encursisten van het seminarium te Doorn beschikken over eeneigen handbibliotheek met ruim 7.000 titels.De bibliotheek van het voormalig Evangelisch LuthersSeminarium (ELS) behoort eveneens tot de PThU. Dezewaardevolle collectie is in bruikleen ondergebracht bij deafdeling Bijzondere Collecties van de Universiteit vanAmsterdam. In maart 2008 is door de voormalig secretaris vanhet Curatorium van het ELS formeel het beheer van dezecollectie Lutherana overgedragen aan het hoofd van debibliotheek van de PThU.CollectieOmvang bibliotheekcollectie PThU op 31 december 2008:Totaal Toename 2008Boektitels 137.909 1.939Banden 212.808 2.205Tijdschrifttitels 3.597 77Banden 36.686 205Lopende abonnementen 283 15-30 Jaarverslag 2008

De toename wat betreft tijdschrifttitels had voornamelijkbetrekking op oudere tijdschriften, waarvan enkele nummers ofcomplete jaargangen werden verworven. In 2008 werden 4 nieuweabonnementen genomen.De collectie oude drukken (boeken verschenen voor 1800) is in2008 aangevuld met 12 titels, waaronder:- W.R. A., Claas Bruin, Bybelse tafereelen des Ouden en NieuwenTestaments, Amsterdam 1740.- Ernst Salomon Cyprian, Historia der Augspurgischen Confession,z.pl. 1730.- Samuel Huber, Bestendige Entdeckung des Calvinistischen Geists,Wittenberg 1593.- Joannes Vollenhove, Beschrijving der geschiednissen van hetOude en Nieuwe Testament en der Apocryfe boeken, Utrecht1779.- Zacharias Webber, Geneesmiddel voor de breuke Israëls,Amsterdam 1696.De volledige collectie oude drukken aanwezig in de bibliotheek teKampen bestaat uit ca. 4.000 titels.De Universiteitsbibliotheek Utrecht verzorgt conform degesloten samenwerkingsovereenkomst de aanschaf van boekenen tijdschriften ten behoeve van studenten en medewerkers vande PThU, vestiging Utrecht. De PThU stelt jaarlijks een bedragvan € 20.000,- ter beschikking voor collectievorming. Daartoevoeren het hoofd van de bibliotheek van de PThU en devakreferent theologie van de UB Utrecht regelmatig overleg. Devakreferent Godsdienstwetenschappen van de UniversiteitsbibliotheekLeiden draagt zorg voor de collectievorming tenbehoeve van studenten en medewerkers van de PThU, vestigingLeiden, overeenkomstig de daartoe met de Universiteit Leidengesloten overeenkomst. De PThU stelt hiervoor jaarlijks eenbedrag van € 5.000,- beschikbaar. Voor de bibliotheek van hetseminarium te Doorn is een bedrag van € 5.000,- beschikbaarvoor collectievorming. In 2008 verleende dhr. H.M. Colijn opvrijwillige basis ondersteuning bij het catalogiseren van boeken.DienstverleningHet aantal uitleningen bedroeg in 2008 10.166. Het aantalmalen, dat de uitleentermijn van publicaties werd verlengd, was18.916. In 2008 werden 262 nieuwe leners ingeschreven.Met ingang van 2008 is een abonnement genomen op hetelektronische bestand ‘ATLA Religion Database with ATLASerials’.Het abonnement is gezamenlijk aangeschaft met de bibliotheekvan de Theologische Universiteit Kampen (Broederweg) en debibliotheek van de Theologische Universiteit Apeldoorn. Eind 2008heeft de Evangelische Theologische Faculteit te Leuven zich hierbijaangesloten.In het voorjaar van 2008 heeft de bibliotheek te Kampen eennieuwe versie van het lokale bibliotheeksysteem (LBS4) vanleverancier OCLC in gebruik genomen.Kosten bibliotheek PThU 2008 (€):Aanschaf boeken, tijdschriften en elektronische bestanden Kampen 98.809Bindwerk 4.362Overige kosten 1.101Aanschaf boeken, tijdschriften en elektronische bestanden Utrecht 20.000Aanschaf boeken, tijdschriften en elektronische bestanden Leiden 3.048Totaal 127.320Bij andere bibliotheken werden 347 titels aangevraagd,waarvan 269 werden ingediend door medewerkers en aio’s vande PThU. Hiervan konden er 337 worden geleverd, waaronder89 kopieën van tijdschriftartikelen. De overige aanvragenkwamen van studenten en derden.Door andere bibliotheken werd 204 maal een aanvraagingediend. 127 aanvragen konden daadwerkelijk gehonoreerdworden.In september 2008 werd voor de eerste maal binnen hetprogramma ‘Verkenning Religieuze Praktijk’ aan eerstejaarsstudenten te Kampen een module Werken met de bibliotheeken met bronnen gegeven. Studenten kregen naast uitleg overhet gebruik van bibliotheekvoorzieningen ook vaardighedenaangereikt in het schrijven van een werkstuk. In het kader vandeze module werd ook een bezoek gebracht aan de bibliotheekvan de TU Kampen (Broederweg) en het Gemeentearchief vanKampen.In 2008 werd voor de vierde maal een boekenmarkt gehoudenin de hal van de bibliotheek te Kampen ten bate van het fondsbuitenlandse studenten. De boekenverkoop bracht€ 2.702,40 op.Protestantse Theologische Universiteit31

ArchiefHet archief van de PThU, gevestigd in Kampen ontving in 2008van diverse personen waardevol archiefmateriaal.Van de zoon van ds. P.H. Wolfert (1902-1945), oud-student vanKampen, werden 24 foto’s en andere documenten ontvangenuit de periode 1915-1932. Van de familie Van der Veen ontvinghet archief onder meer enkele collegedictaten Dogmatiek enEthiek, opgetekend te Kampen door ds. R.J. van der Veen(1863-1942) in de periode 1884-1886 tijdens de colleges vanprof.dr. Herman Bavinck. Ook werden via dr. C.M. van Drielarchiefstukken (correspondentie, dictaten, preken en foto’s)ontvangen betreffende prof.dr. Arie Noordtzij (1871-1944),student te Leiden en Kampen, leraar Gereformeerd Gymnasiumte Kampen en vanaf 1912 hoogleraar te Utrecht.Hoofdstuk 8 -DienstverleningIn 2008 werd een aantal keren een beroep gedaan op hetarchief voor het leveren van foto’s als illustratiemateriaal inverschillende (wetenschappelijke) publicaties.In juli 2008 heeft het Overleg Post- en ArchiefzakenUniversiteiten (PAZU) formeel ingestemd met het lidmaatschapvan de PThU.8.1 Maatschappelijke dienstverleningDe maatschappelijke dienstverlening betreft activiteiten op hetgebied van kennistransfer en -valorisatie. Doelgroepen zijnzowel een breed publiek in kerk en samenleving, alsprofessionals die werkzaam zijn in centrale sectoren van hetpublieke domein (met name zorg, onderwijs, bedrijfsleven,politiek). Zij is gekoppeld aan het onderzoek binnen de drieprogramma’s.Organisatie maatschappelijke dienstverleningVoor de organisatie van de maatschappelijke dienstverlening iseen coördinator, prof.dr. F. de Lange, aangesteld. Dezeontwikkelt de visie op maatschappelijke dienstverlening, werktdeze uit en implementeert deze binnen de organisatie. Naast decoördinator staat een medewerker, drs. T. Tromp, die demaatschappelijke dienstverlening mee helpt ontwikkelen, alsklankbord fungeert en een netwerk inbrengt. De coördinator isvoorzitter van een werkgroep, waarin naast de medewerkertwee leden van de wetenschappelijke staf van respectievelijk devestigingsplaats Leiden en Utrecht zitting hebben, te wetenprof.dr. H. Noordegraaf en dr. Th.A. Boer. Zij adviseren vanuithun achtergrond (inhoudelijke expertise, maar ook regionaleinbedding) over te ontwikkelen activiteiten. Zij fungeren tevensals de ambassadeurs van de maatschappelijke dienstverleningop hun vestiging en geven door het (laten) organiseren vanactiviteiten op hun vestiging invulling aan maatschappelijkedienstverlening. Aan de werkgroep is een adviseur toegevoegd,C. Dullemond. Hij adviseert vanuit zijn expertise als32 Jaarverslag 2008

communicatieadviseur over het concept van dienstverlening ende daarbinnen te ontwikkelen activiteiten. De coördinator en dewerkgroep worden secretarieel ondersteund door H. Hendriks-Krist.Naast de verantwoordelijkheid van de coördinator en dewerkgroep maatschappelijke dienstverlening staat deverantwoordelijkheid van de individuele leden van dewetenschappelijke staf. Van elk lid van de wetenschappelijkestaf mag verwacht worden dat deze zich bewust is vanmogelijkheden en kansen wat betreft maatschappelijkedienstverlening, mede in termen van kennistransfer en-valorisatie.Beleid maatschappelijke dienstverleningDe leidende gedachte bij de dienstverlening is dat de PThU methaar academische en theologische expertise het meestvruchtbaar is1. als zij zich concentreert op diensten aan professionals diewerkzaam zijn in centrale sectoren in het publiekedomein (m.n. zorg, onderwijs, bedrijfsleven, politiek),die hen kunnen ondersteunen in hun eigenberoepsuitoefening.2. als zij allianties zoekt met organisaties die in dieverschillende sectoren actief zijn, veelal eveneens vanuitlevensbeschouwelijk (protestants, maar niet exclusief)perspectief. Er wordt daarbij gezocht naar een zo goedmogelijke afstemming van het aanbod (relevantonderzoek van de PThU) op de vragen vanuit degenoemde sectoren.Daarnaast wordt kennisoverdracht voor een breder algemeenpubliek (studiedagen, conferenties) gestimuleerd engecoördineerd.Activiteiten maatschappelijke dienstverleningOp basis van bovengenoemde uitgangspunten is het volgendegerealiseerd:- In de zorgsector is met Reliëf (christelijke vereniging vanzorgaanbieders) een structurele partnerrelatie aangegaan dietot uiting komt in het gezamenlijke aanbieden van eenmasterclass Ouder worden in perspectief, een intensievetiendaagse cursus voor professionals in de begeleiding vanouderen. In het eerste semester van 2008 zijn 10bijeenkomsten voor 16 deelnemers gehouden.- Rond de ouderenzorg worden ook afzonderlijke seminarsgeorganiseerd. Op 6 juni 2008 is een studiedag ExistentiëleGerontologie onder begeleiding van prof.dr. F. de Lange, dr.R.D.N. van Riessen en drs. T. Tromp georganiseerd, waaraan35 deelnemers deelnamen.- Op 5 november 2008 werd in samenwerking met VNO-NCWeen conferentie gehouden over de Dynamiek in de eigenloopbaan onder leiding van prof.dr. F. de Lange en drs.T. Tromp waaraan 38 personen deelnamen.- In Leiden werd - door prof.dr. G.G. de Kruijf - op 10 maart2008 een conferentie rondom gezinspolitiek georganiseerd,waartoe een relatie met verschillende politieke partijen (m.n.CDA en ChristenUnie) werd gelegd.Met het oog op het bredere publiek zijn twee HOVO-cursussenaangeboden:- Filosofen over geluk (dr. O.K. Zijlstra/dr. R.D.N. van Riessen),voorjaar 2008, 19 deelnemers.- Waar offeren we ons nog voor op (dr. O.K. Zijlstra/dr. R.D.N.van Riessen), najaar 2008, 30 deelnemers.Een aanzienlijk deel van de wetenschappelijke stafleden iszichtbaar voor een breder publiek door het houden vanlezingen in het land. Deze lezingen worden gehouden tijdenssymposia, jaarvergaderingen van politieke organisaties enbinnen kerkelijke gemeenten. Enkele stafleden tredenregelmatig op in de landelijke media. Daarnaast geldt dat eenbelangrijk deel van het totaal aantal door de wetenschappelijkestaf geschreven artikelen van populariserende aard is.Het succes van de genoemde activiteiten stemt tottevredenheid. Niettemin is het beleid erop gericht demaatschappelijke dienstverleningsactiviteiten te intensiveren,maar vooral ook te verbreden. In het bijzonder kan wordengedacht aan het aangaan van allianties in het onderwijsveld.Daarnaast zal aandacht zijn voor het vergroten van deherkenbaarheid van de medewerkers in maatschappelijke enkerkelijke debatten als verbonden aan de PThU.In de loop van 2009 zal worden geëvalueerd of deorganisatiestructuur, zoals die is ingericht met het oog op deontwikkeling van beleid met betrekking tot maatschappelijkedienstverlening en de ontwikkeling en organisatie vanactiviteiten, voldoet aan de doelstellingen die het bestuur zichheeft gesteld.Protestantse Theologische Universiteit33

8.2 Kerkelijke dienstverleningBij de organisatie van concrete activiteiten wordt hetonderscheid tussen maatschappelijke en kerkelijke dienstverleningpraktisch gezien bepaald door de doelgroep. Als dedoelgroep (voornamelijk) predikanten en/of kerkelijk werkers is,wordt de activiteit gezien als kerkelijke dienstverlening en valtdeze onder de verantwoordelijkheid van de hoofddocent vanhet seminarium. De kerkelijke dienstverlening krijgt met namevorm als nascholingsactiviteit, i.c. verplichte nascholing vanstartende predikanten en PAO voor predikanten, academischetheologische professionals in en buiten de Protestantse Kerkwerkzaam. Het zwaartepunt van kerkelijke dienstverleningsactiviteitenligt bij het seminarium van de PThU.Organisatie kerkelijke dienstverleningTeneinde een aantrekkelijk aanbod van nascholingsactiviteitenaan te bieden is een commissie voor nascholing in het levengeroepen. Deze staat onder voorzitterschap van een hoogleraarvan de wetenschappelijke staf, prof.dr. K. Spronk. Van decommissie maken zowel leden van deze staf als een docent vanhet seminarium en predikanten deel uit. Als adviseur van decommissie treedt de hoofddocent seminarium op.Beleid kerkelijke dienstverleningMet het oog op een kwalitatief goed aanbod van kerkelijkedienstverleningsactiviteiten is het van belang dat bij deverantwoordelijken voor het aanbieden van deze dienstverleningvoldoende kennis aanwezig is van het werkveld vantheologische professionals. Twee aspecten spelen daarbij eenrol:- kennis met betrekking tot de theologische professionalzelf;- kennis met betrekking tot het werkveld van detheologische professional.Deze kennis wordt enerzijds ontwikkeld en onderhouden doorde docenten die werkzaam zijn bij het seminarium.Seminariumdocenten worden gestimuleerd toegepastpraktijkonderzoek te ontwikkelen met het oog op kwalitatiefvoldoende kennisbeheer. De specifieke deskundigheid die wordtontwikkeld ligt op het terrein van professionalisering van hetberoep, het ambt en de persoon van de professional. Anderzijdsis kennis met betrekking tot de professional en zijn werkveldaanwezig bij universitaire docenten en hoogleraren diebijzondere expertise hebben ontwikkeld op het terrein van hetfunctioneren van kerkelijke professionals. De kennis dieaanwezig is bij seminariumdocenten en leden van dewetenschappelijke staf dient te worden gebundeld om deacademische inbedding van het seminarium binnen de PThU tekunnen realiseren.Waar de specifieke expertise die binnen de PThU aanwezig isverbonden kan worden met de vraag vanuit het relevantekerkelijke beroepenveld, wordt een aantrekkelijk en passendaanbod aan nascholingsactiviteiten en postacademischeopleidingsactiviteiten ontwikkeld.In dit verband is in bestuurlijk opzicht veel aandacht besteedaan het volgen van de commissie Veerman vanwege de synode,en het volgen van de door het CvB van de PThU en hetsynodemoderamen van de PKN gezamenlijk ingesteldewerkgroep Permanente Educatie. De Universiteit wil zich graagbeschikbaar houden voor het leveren van een belangrijkebijdrage aan de toekomstige professionele vorming van hetpredikantencorps.Vooruitlopend op een toekomstig aanbod van specialisaties inhet beroep werden nu reeds afspraken gemaakt over hetovernemen van de post-masteropleiding ‘GeestelijkeBegeleiding’ van de protestantse dienstenorganisatie, waarbijook het Titus Brandsma Instituut betrokken is.Activiteiten kerkelijke dienstverleningAan predikanten en andere beroepsbeoefenaren is in hetverslagjaar een doelgericht pakket aan cursussen voorPostacademisch Onderwijs en nascholing aangeboden. Daarbijkan vanuit het seminarium een beroep worden gedaan op ledenvan de gehele wetenschappelijke staf, terwijl omgekeerd dewetenschappers een dergelijk delen van hun onderzoek metvakbeoefenaren als een vruchtbaar en vanzelfsprekendonderdeel van hun werk gaan ervaren.In 2008 zijn twaalf PAO-cursussen aangeboden waaraan intotaal 125 deelnemers deelnamen. In het kader vanKPV-training zijn 21 cursussen verzorgd voor in totaal 245personen.Naast het aanbod in het kader van nascholingsactiviteiten zijnde volgende studiedagen georganiseerd:- 7 maart 2008:Vervangingstheologie - tussen traditie en taboe (40deelnemers)- 18 april 2008:Heil - heling - gebed - genezing (in samenwerking met hetCharismatisch Werkverband Nederland; 95 deelnemers)34 Jaarverslag 2008

Dr. L.Th. Witkamp(nascholing):‘Hoe wil je predikant zijn?’- 9 mei 2008:Groter dan ons hart - spreken over God in een tijd vanietsisme (64 deelnemers)- 10 oktober 2008:Eren als werkwoord (ter gelegenheid van het afscheid vandr. J.N. Meulink-Korf als universitair docent PThU; 96deelnemers)- 13 november 2008:Het oecumenisch leesrooster revisited (15 deelnemers)8.3 KennistransferAan het Onderzoekscentrum voor Jeugd, Kerk en Cultuur(OJKC) was tot 1 november 2008 een medewerkerkennistransfer verbonden, dr. A. van der Veen. Van der Veenheeft in het kader van een project Kinderen en vieren eenverkennend onderzoek gedaan naar de religieuze relevantievoor de deelnemende kinderen van (delen van) met namekindernevendiensten. Tien kindernevendiensten zijngeobserveerd, de leiding en de kinderen zijn geïnterviewd. In2008 is dit materiaal geanalyseerd, in het bijzonder hettaalgebruik in de kindernevendienst. De resultaten van hetverkennende onderzoek zijn door Van der Veen gepresenteerdtijdens de Europese conferentie van de International Associationfor the Study of Youth Ministry (IASYM) op 28 maart 2008. Inde loop van 2009 wordt de publicatie van een artikel verwachtin de Journal of Youth and Theology.Met het oog op algemene en op toepassing gerichtekennistransfer op het gebied van godsdienstpedagogiek, in hetbijzonder het domein van godsdienst en levensbeschouwelijkevorming op scholen, is dr. H. Kuindersma aan de Universiteitverbonden. Naast het leveren van een bijdrage aan relevantestudiedagen en conferenties heeft hij een aantal publicatiesuitgebracht.Predikant zijn is een moeilijk beroep.Het heeft heel veel verschillendefacetten (voorganger leraar, pastor,bestuurder). Elk rol vereist een andere‘rompstand’.Uiteindelijk komt nascholing neer opde vraag: Hoe wil je predikant zijn?‘Dat kan een ander niet voor jebeslissen’, zegt dr. L.Th. Witkamp,eindverantwoordelijk docentnascholing aan het Seminarium.Tot predikanten die problemen mettijdsplanning hebben, zegt Witkamp:‘Zorg voor innerlijke ruimte. Maakruimte in de agenda voor studie, maarook voor zelfreflectie. De balanstussen wat op je afkomt en wat je aanzelfsturing kunt doen, daar gaat hetom.’De nascholing voor beginnendepredikanten (na twee jaar in het ambt)bestaat grotendeels uit hetgeorganiseerd leren van de eigenervaringen. Witkamp: ‘Belangrijk isverder dat zij veel tijd besteden aanhet doorpraten met collega’s. Het isheerlijk te merken dat je niet de enigebent die bepaalde vragen heeft en diefouten maakt.’Verder is er het postacademischonderwijs, bedoeld om predikanten‘fris’ te laten blijven. Witkamp: ‘Wijzeggen Miskotte na: “Wie nietstudeert, is niet bekeerd”. Eenpredikant moet niet alleengemakzucht en routine vermijden,maar zich ook serieus met bijbel entheologie bezighouden. Blijfnieuwsgierig en let op hetonverwachte in de bijbel!’Protestantse Theologische Universiteit35

JaarrekeningBalansStaat van baten en lastenKasstroomoverzichtGrondslagen voor waardering en resultaatbepalingToelichting op de jaarrekeningBalans per 31-12-2008 (in euro’s x 1.000)(na resultaatbestemming)31-12-2008 31-12-2007ActivaVaste activaMateriële vaste activa 1.1 443,1 451,6Financiële vaste activa 1.2 8.504,8 4.486,18.947,9 4.937,7Vlottende activaVorderingen 1.3 1.034,0 1.974,8Liquide middelen 1.4 5.426,4 7.755,36.460,4 9.730,1Totaal activa 15.408,3 14.667,8PassivaEigen vermogen 2.1 9.136,1 7.888,3Voorzieningen 2.2 4.251,1 4.448,4Kortlopende schulden 2.3 2.021,0 2.331,1Totaal passiva 15.408,3 14.667,836 Jaarverslag 2008

Staat van baten en lasten over 2008 (in euro’s x 1.000)2008 Begroting Afwijking 2007BatenRijksbijdragen 3.1 8.326,0 7.940,1 385,9 7.954,0Bijdrage PKN quotum 3.2 764,6 764,7 0,1- 764,7College- en examengelden 3.3 441,6 416,1 25,5 384,8Deelnemersbijdragen 3.4 167,9 153,6 14,3 213,2Baten werk in opdracht van derden 3.5 438,6 367,5 71,1 340,5Overige baten 3.6 629,5 290,7 338,8 332,2Totaal baten 10.768,2 9.932,7 835,5 9.989,4LastenPersoneelslasten 4.1 6.781,3 7.300,2 518,9 6.307,5Afschrijvingen 4.2 102,8 331,2 228,4 22,5Huisvestingslasten 4.3 435,3 339,6 95,7- 448,3Overige lasten 4.4 2.537,2 2.313,6 223,6- 2.930,2Totaal lasten 9.856,6 10.284,6 428,0 9.708,5Saldo baten en lasten 911,6 351,9- 1.263,5 280,9Financiële baten en lasten 5 438,9 379,2 59,7 418,3Mutaties voorzieningen 6 102,6- 18,3 120,9- 5,4-Resultaat 1.247,9 45,6 1.202,3 693,8Protestantse Theologische Universiteit37

Kasstroomoverzicht over 2008Kasstroom uit operationele activiteitenResultaat vóór financiële baten en lastenAanpassingen voor 809,0- afschrijvingen 102,8- mutaties voorzieningen 197,3-- mutaties vorderingen excl. vorderingen rente 940,8- mutatie schulden 310,1-536,2Kasstroom uit bedrijfsoperaties 1.345,2Ontvangen interest 515,5Betaalde interest / kosten 76,6-438,9Totaal kasstroom uit operationele activiteiten 1.784,1Kasstroom uit investeringsactiviteitenInvesteringen in materiële vaste activa 95,2-Desinvesteringen in materiële vaste activa boekwaarde 0,9Investeringen in financiële vaste activa 6.000,0-Waardevermindering financiële vaste activa 143,5Desinvesteringen in financiële vaste activa 1.837,8Totaal kasstroom uit investeringsactiviteiten 4.113,0-Kasstroom uit financieringsactiviteitenNieuw opgenomen leningenAflossing langlopende leningenTotaal kasstroom uit financieringsactiviteitenMutatie liquide middelen 2.328,9-Liquide middelen per 1 januari 7.755,3Liquide middelen per 31 december 5.426,4Mutatie liquide middelen 2.328,9-38 Jaarverslag 2008

Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling1 RichtlijnenDe jaarrekening is opgesteld op basis van de Richtlijnen voor deJaarverslaggeving 660, Onderwijsinstellingen.Voorziening pensioenverplichtingenInzake toekomstige pensioenverplichtingen voor oud-hooglerarenvan het voormalig ThWI heeft de PThU een voorzieningopgenomen waarvan de omvang afhankelijk is van delevensduur van betrokkenen. De verplichting is gebaseerd opreële actuariële uitgangspunten. Hierbij is rekening gehoudenmet een opslag voor uitvoeringskosten van 1%.2 WaarderingsgrondslagenMateriële vaste activaDe materiële vaste activa zijn gewaardeerd tegen historischeaanschaffingswaarden, dan wel bestede kosten voorverbouwingen en renovatie, verminderd met lineair over dezewaarden berekende afschrijvingen. Afschrijving vindt plaats opgrond van door OC&W vastgestelde afschrijvingstermijnen.Voorziening verlofsparenTerzake van door personeelsleden gespaarde verlofuren is metingang van 2004 het tegoed onder voorzieningen opgenomen,conform OC&W Richtlijn. Voorheen werd dit tegoed onder dekortlopende schulden gepresenteerd.Voorziening arbeidsongeschiktheidDe voorziening omvat de per balansdatum bestaandeverplichting en is gewaardeerd tegen de nominale waarde.Financiële vaste activaDe financiële vaste activa worden gewaardeerd tegen geamortiseerdekostprijs rekening houdend met individuele lageremarktwaarde van het product.VorderingenVorderingen worden gewaardeerd tegen nominale waarde,waar nodig onder aftrek van een voorziening tegenoninbaarheid.De looptijd van de voorzieningen is vermeld.Overige activa en passivaVoor zover niet anders vermeld zijn de overige activa en passivagewaardeerd tegen nominale waarde.VoorzieningenDe voorzieningen zijn gepresenteerd overeenkomstig deafspraken met het Ministerie van OC&W d.d. 20 september2001 en 9 februari 2006.Voorziening wachtgeldenDe PThU is eigen risicodrager voor de WW en de bovenwettelijkewerkloosheidsuitkeringen. Met het oog daarop is eenvoorziening wachtgelden gevormd. De voorziening omvat deper balansdatum bestaande verplichting.OnderhoudsvoorzieningDe onderhoudsvoorziening wordt gevormd ter egalisatie van dekosten verbonden aan het meerjarig onderhoud terzake vanmateriële vaste activa.Voorziening jubileumuitkeringenOp basis van richtlijn 271 wordt het risico inzake dejubileumuitbetaling en pensioenvoorzieningen voortvloeiend uitde arbeidsvoorwaardenregeling gedekt.Protestantse Theologische Universiteit39

3 Bepaling van het resultaatAlgemeenVoor de vaststelling van het resultaat wordt het baten- enlastenstelsel gehanteerd. Winsten worden genomen op hetmoment dat ze gerealiseerd zijn. Verliezen worden genomen ophet moment dat ze voorzienbaar zijn.Voorts worden in de bijlage baten en lasten toegerekend aande soort exploitatie waarop ze betrekking hebben, te wetensubsidiabele en niet-subsidiabele exploitatie.Waar nodig zijn de cijfers voorgaand jaar aangepast aan declassificatie in het lopende jaar.College- en examengeldDe baten van de collegegelden worden als volgt verantwoord:1/3 komt ten gunste van het lopend jaar; 2/3 komt ten gunstevan het volgende boekjaar en is als vooruitbetaalde collegegeldenop de balans onder de kortlopende schuldenopgenomen.Baten werk in opdracht van derdenHieronder zijn de baten verantwoord die buiten de primairebekostiging vallen.Resultaten worden ten gunste of ten laste van de exploitatierekeninggebracht naar rato van gereedkomen van (eenafgerond deel van) projecten.40 Jaarverslag 2008

Toelichting op de jaarrekeningToelichting op de balans(in euro’s x 1.000) per 31-12-20081.1 Materiële vaste activaCumulatieve Des- Aanschaf- CumulatieveAanschafprijs afschrijvingen en Boekwaarde Investe- investe- Afschrijvingen prijs afschrijvingen Boekwaarde01-01-2008 waardevermind. 01-01-2008 ringen ringen 31-12-2008 31-12-2008 31-12-2008Materiële vaste activa publiek1.1.1 gebouwen en terreinen 4.078,6 3.299,2- 779,4 69,1- 47,1- 4.009,5 3.346,3- 663,21.1.2 inventaris en apparatuur 3.533,4 3.170,2- 363,3 95,4 148,8- 3.628,8 3.319,0- 309,81.1.3 andere vaste bedrijfsmiddelen1.1.4 in uitvoering en vooruitbetalingen1.1.5 niet aan het proces dienstbare mva1.1.6 investeringssubsidies 798,4- 798,4- 183,3 798,4- 183,3 615,1-6.813,6 6.469,3- 344,3 95,4 69,1- 12,6- 6.839,8 6.481,9- 357,9Materiële vaste activa privaat1.1.1 gebouwen en terreinen 578,6 482,4- 96,2 16,1- 578,6 498,5- 80,11.1.2 inventaris en apparatuur 61,5 50,2- 11,2 6,1- 61,5 56,3- 5,11.1.3 andere vaste bedrijfsmiddelen1.1.4 in uitvoering en vooruitbetalingen1.1.5 niet aan het proces dienstbare mva1.1.6 investeringssubsidies640,0 532,6- 107,4 22,2- 640,0 554,8- 85,2Materiële vaste activa totaal1.1.1 gebouwen en terreinen 4.657,2 3.781,5- 875,6 69,1- 63,2- 4.588,0 3.844,8- 743,31.1.2 inventaris en apparatuur 3.594,9 3.220,4- 374,5 95,4 154,9- 3.690,3 3.375,3- 315,01.1.3 andere vaste bedrijfsmiddelen1.1.4 in uitvoering en vooruitbetalingen1.1.5 niet aan het proces dienstbare mva1.1.6 investeringssubsidies 798,4- 798,4- 183,3 798,4- 183,3 615,1-7.453,6 7.001,9- 451,7 95,4 69,1- 34,8- 7.479,9 7.036,7- 443,1De materiële vaste activa zijn onder te verdelen in investeringenop eigen rekening (85,2) en investeringen in gebouwen eninventaris ten laste van het Ministerie van OC&W (973,0).Op deze laatste is de investeringsbijdrage die in het verledenontvangen is van het Ministerie in mindering gebracht.Deze valt jaarlijks voor een gelijk gedeelte als de afschrijvingenvrij en is in de staat van baten en lasten gesaldeerd met deafschrijvingskosten voor zover het investeringen betreft totrapportagejaar 2007. Dit is conform de Richtlijnen voor dejaarverslaggeving. Het pand aan de Koornmarkt 16 met eenaanschafwaarde van 69,1 is in augustus 2008 verkocht met eenboekwinst van 190,0. De gehanteerde afschrijvingspercentagesbedragen voor gebouwen 3%, inventaris 10%, computerapparatuur25%, overige apparatuur 20% en software25%. De verzekerde waarde van de gebouwen bedraagt€ 19,4 miljoen. Investeringen boven € 500,- wordengeactiveerd.Protestantse Theologische Universiteit41

1.2 Financiële vaste activaBoekwaarde Investeringen Des- Waarde- Boekwaarde01-01-2008 investeringen verminderingen 31-12-2008Overige effecten 4.486,1 6.000,0 1.837,8- 143,5- 8.504,84.486,1 6.000,0 1.837,8- 143,5- 8.504,8De effecten zijn als volgt te specificeren:nominaal 31-12-2008 31-12-20077,5% Obligaties Ned. 1993/2023 453,8 453,8 453,87,5% Obligaties Ned. 1995/2010 794,15,50% Obligaties BNG 1997/2008 469,75,25% Obligaties Ned. 1998/2008 574,03,75% Obligaties Ned. 1999/2009 53,0 52,1 52,84% ING verzek. 2006/2013 500,0 465,53,375 Gen.Electr.EMTN 2005/2012 500,0 477,44% NL Waterschapsbank 2003/2013 500,0 500,04,25% NL Waterschapsbank 2004/2014 500,0 500,04% Bank Ned Gem 2004/2014 500,0 500,04% Obligaties Ned. 2006/2016 1.000,0 1.000,04,125% Rabobank Ned. 2007/2012 500,0 500,03,625% Rabobank Ned. 2006/2011 500,0 500,05,5% ING bank 2001/2012 500,0 500,04,5% Obligaties Ned. 2007/2017 500,0 500,04% Obligaties Ned. 2008/2018 500,0 500,04,25% Obligaties Ned. 2003/2013 450,0 450,0 451,44,375% Obligaties Carrefour 2003/2011 448,0 448,0 440,30% ING Index linked produkt 30/12/2010 1.250,0 1.158,0 1.250,08.654,8 8.504,8 4.486,1De koerswaarde van bovenstaande obligaties methoofdsomgarantie per 31 december 2008 bedraagt8.890,5. Het toegevoegde vermogen door de fusie is opbasis van het Beleggingsstatuut in 2008 belegd in enerzijdsobligatieleningen (4,0 mln.) en anderzijds deposito’s (2,0 mln.).Op grond van de RJ 226 worden de effecten gewaardeerdop de geamortiseerde kostprijs waarbij rekening wordtgehouden met de individuele lagere marktwaarde.42 Jaarverslag 2008

1.3 Vorderingen31-12-2008 31-12-2007Debiteuren 31,9 64,8Derden 61,5 69,0Studenten 1.3.1 111,5 86,8Overlopende activa 1.3.2 829,2 1.754,21.034,0 1.974,8De vordering op derden heeft met name betrekking opverstrekte leningen aan personeel (52,9) in het kader vanopleiding en het fietsplan, alsmede een rekening-courant saldovan de vereniging van oud-studenten (7,0).1.4.1 Tegoeden op bank- en girorekeningenIn het banksaldo per ultimo 2007 is 6,0 mln. opgenomen zijndehet ontvangen bedrag inzake de overdracht van het eigenvermogen van het ThWI per 1 januari 2007. Op basis vanoffertes heeft het CvB in 2008 akkoord gegeven voorbeleggingen ter hoogte van dit bedrag, waarbij gekozen is voorhet in deposito zetten van 2 mln. (zie Deposito’s) enobligatieleningen voor het restbedrag conform het“Financierings- en beleggingsstatuut” van de voormalige ThUK.De tegoeden staan ter vrije beschikking.2.1 Eigen vermogen1.3.1 StudentenDe vordering op studenten betreft de nog niet vervallentermijnen in het kader van de gespreide inning vancollegegelden.1.3.2 Overlopende activaIn de overlopende activa zijn de vorderingen opgenomen inzakenog te ontvangen rente (283,1), vooruitbetaalde kosten (142,1),LDF (93,0), Brandenburgfonds (106,1), DIS (40,8), PKN zending(18,4), PKN quotum december (63,7) en een toegezegdesubsidie (15,5) van de gemeente Kampen inzake restauratie vaneen monumentaal pand.Alle vorderingen hebben een verwachte looptijd van minderdan 1 jaar.1.4 Liquide middelen31-12-2008 31-12-2007Kasmiddelen 2,3 3,7Tegoeden op bank- en girorekeningen 1.4.1 2.411,3 6.738,9Deposito's 3.012,8 1.012,7Overige5.426,4 7.755,3Stand per Resultaat- Stand per01-01-2008 bestemming 31-12-2008Algemene reserve 4.427,0 958,3 5.385,3Vastgelegd vermogen 427,1 9,2- 418,0Vervangingsreserve onroerend goed 844,3 844,3Bestemmingsreserve publiek 1.271,4 9,2- 1.262,3Werkkapitaal 1.134,5 1.134,5Egalisatiereserve PThU 246,7 259,9 506,6Fonds buitenlandse studenten 337,1 78,2 415,3Fonds ter bev. Geref. theologie 38,0 38,0Bibliotheekfonds 111,3 111,3N.H. Ridderbosfonds 1,3 1,3Egalisatieres. Theol. Onderw. 321,1 39,4- 281,7Bestemmingsreserve privaat 2.189,9 298,7 2.488,57.888,3 1.247,9 9.136,1Het eigen vermogen is gesplitst in de algemene reserve (dieontstaan is door samenvoeging van de algemene reserves vande voormalige ThUK, ThWI en ELS), de bestemmingsreservepubliek (gevormd met rijksmiddelen) en de bestemmingsreservesprivaat (gevormd met eigen middelen). Het vastgelegdvermogen betreft het afstudeerfonds dubbel deficiënten (198,8)en het fonds promotiebursalen (219,2). Beide fondsen zijn per1-1-2007 ingebracht uit het eigen vermogen van het voormaligeThWI. Mutatie van deze fondsen geschiedt via winstbestemming.Protestantse Theologische Universiteit43

2.2 Voorzieningen31-12-2008 31-12-2007Personeelsvoorzieningen 4.000,0 4.201,3Overige voorzieningen 251,1 247,14.251,1 4.448,4Het verloop van de voorzieningen is als volgt:Stand per Dotaties Onttrekking Vrijval Stand per Kortlopende Langlopende31-12-2007 2008 2008 2008 31-12-2008 deel < 1 jaar deel > 1 jaarPersoneelsvoorzieningenVoorziening pensioenverplichtingen 2.2.1 3.807,2 253,6 395,2 93,3 3.572,2 3.572,2Voorziening jubileumuitkeringen 2.2.2 43,2 6,1 6,1 43,2 43,2Voorziening verlofsparen 2.2.3 173,0 55,5 228,5 228,5Voorziening arbeidsongeschiktheid 2.2.4 153,8 16,5 137,3 137,3Voorziening wachtgelden 2.2.5 24,1 46,5 51,8 18,8 18,8Overige voorzieningenOnderhoudsvoorziening 2.2.6 247,1 102,6 98,6 251,1 251,14.448,4 464,3 568,3 93,3 4.251,1 4.251,12.2.1 Voorziening pensioenenDe pensioenvoorziening is gevormd ten behoeve van debetaling van de pensioenen van een aantal oud-hoogleraren.Voor hen geldt een toegezegde pensioenregeling die niet isondergebracht bij een bedrijfstakpensioenfonds. Tot en met2005 werden de jaarlijkse pensioenlasten vergoed door hetMinisterie van OC&W, maar met ingang van 2006 is deverplichting overgegaan naar voormalige ThWI en vanaf 2007de PThU. De verplichting is actuarieel berekend, en tegencontante waarde opgenomen tegen een disconteringsvoet van4%, in overeenstemming met RJ 271 Personeelsbeloningen. Deverwachte gemiddelde indexering is ultimo 2008 bijgesteld van4% naar 2% en de gehanteerde sterftetabel GBV/GBM2000-2005 is gehanteerd met een leeftijdsterugstelling voorzowel man als vrouw met 2 jaar. Het actuariële resultaat hiervanis als vrijval verantwoord. Het weduwepensioen is gesteld opcirca 75%. De looptijd bedraagt meer dan 5 jaar. De periodieketoename uit hoofde van interest wordt verwerkt als dotatie. Erworden voor deze verplichting geen specifieke (fonds)beleggingen aangehouden. De onttrekking betreft deuitbetaalde pensioenbedragen tot en met de rapportagedatum.Voor de overige personeelsleden geldt ook een toegezegdpensioenregeling.Hiervoor in aanmerking komendewerknemers hebben op de pensioengerechtigde leeftijd rechtop een pensioen dat afhankelijk is van leeftijd, salaris endienstjaren. De regeling is ondergebracht bij de bedrijfstakpensioenfondsenvan PGGM en ABP. Er is geen verplichting tot hetvoldoen van aanvullende bijdragen in geval van een tekort bijPGGM of ABP, anders dan het effect van hogere toekomstigepremies. De PThU heeft daarom de pensioenregeling verwerktals een toegezegde-bijdrageregeling en heeft alleen deverschuldigde premies tot en met het einde van het boekjaar inde jaarrekening verantwoord.44 Jaarverslag 2008

2.2.2 Voorziening jubileumuitkeringenTevens is op basis van RJ 271 een voorziening voorjubileumuitkeringen opgenomen. Deze voorziening geeft inzichtin de financiële verplichting inzake de uitbetaling vanjubileumuitkeringen hetgeen voortvloeit bij toepassing van dearbeidsvoorwaardenregeling. De looptijd bedraagt meer dan 5jaar.2.2.3 Voorziening verlofsparenOvereenkomstig OC&W-richtlijn jaarverslaggeving ingaande2004 opgenomen onder de voorzieningen. Dit betreftgespaarde verlofuren vermenigvuldigd met het ultimo boekjaargeldende brutouurtarief (inclusief sociale lasten). De looptijdbedraagt meer dan 5 jaar.2.2.4 Voorziening arbeidsongeschiktheidDeze voorziening is opgenomen voor op balansdatumbestaande verplichting voor arbeidsongeschiktheidskosten. Devoorziening is gewaardeerd tegen het bedrag van debezoldiging, inclusief werkgeverslasten, dat naar verwachtingverschuldigd zal zijn. Rekening is gehouden met de duur van deperiode waarover de verplichting bestaat, de hoogte van de tebetalen bezoldiging, alsmede de kans dat dit - momenteel enige- personeelslid gedurende de bedoelde periode arbeidsongeschiktzal blijven. De looptijd bedraagt meer dan 5 jaar.2.2.5 Voorziening wachtgeldenDe verplichting had betrekking op een drietal ex-werknemerswaarvan per rapportagedatum slechts één resteert. De looptijdvan de voorziening bedraagt 1-5 jaar.2.2.6 OnderhoudsvoorzieningJaarlijks wordt een vast bedrag gedoteerd aan de onderhoudsvoorziening.De kosten van onderhoud overeenkomstig demeerjarenbegroting inzake de uitvoering van het onderhoudworden onttrokken aan deze voorziening. De verwachtelooptijd bedraagt meer dan 5 jaar.2.3 Kortlopende schulden31-12-2008 31-12-2007Crediteuren 279,6 187,3Belastingen 0,3 0,3Premies sociale verzekeringen 258,1 213,5Pensioenen 83,7 72,8Derden en gelieerde instellingen 221,6 156,1Vakantietoelage 207,5 193,1Vakantiedagen 127,6 114,0Vooruitontvangen collegegelden 327,7 270,7RC PKN 228,3Strategisch beleid 311,8 348,9Overige overlopende passiva 203,1 546,12.021,0 2.331,1Onder derden en gelieerde instellingen zijn onder andereschulden opgenomen wegens nog te besteden geoormerktegelden van de Stichting Timmermanfonds (91,1), NWO-Targum(66,5), NWO-Karl Barth (10,5), het Erasmus-Socratesprogramma (8,1) en ZonMW (8,2).Met instemming van het Ministerie OC&W wordt het saldo datresteerde van de voorziening strategisch beleid per 1-1-2007(372,6) aangewend voor het instellingsplan van de PThU. Hetvoldoet daarmee niet meer aan de voorwaarden voorvoorzieningen, maar is te zien als een meerjarige subsidie metspecifiek bestedingsdoel en is als zodanig onder de overlopendepassiva opgenomen. Dit bedrag valt vrij ten gunste van hetresultaat naarmate er kosten voor boventalligheid, innovatie enseniorenregeling worden gemaakt. In de rapportageperiode isin het kader van de seniorenregeling 37,1 ten laste van dezepost gebracht.De Vakantietoelage en Vakantiedagen zijn personeleverplichtingen welke berekend zijn op basis van nog uit tebetalen bedragen op rapportagedatum.De overige overlopende passiva bestaat met name uit diversevooruitontvangen bedragen (91,6) en nog te betalen kostenover 2008 (109,9).Over de schulden is geen rente verschuldigd.Protestantse Theologische Universiteit45

Niet uit de balans blijkende verplichtingenIn het kader van de voorziening groot onderhoud is een niet uitde balans blijkende verplichting aangegaan in 2006 ter hoogtevan 165,0 inzake buitenschilderwerk van de panden tot 2013.Als gevolg van de fusie per 1 januari 2007 zijn voor devestigingen Utrecht, Leiden alsmede het Seminarium in Doornhuurovereenkomsten afgesloten. Met de Universiteit Leiden iseen vijfjarig huurcontract afgesloten tot en met 31-12-2012 metvervolgens een optie voor één jaar. De huursom voor 2008,inclusief energie en services, bedraagt 34,6 en voor additionelefaciliteiten 8,5 op jaarbasis. De huurovereenkomst met deUniversiteit Utrecht loopt tot 31-12-2011 en bedraagt 51,5 perjaar en voor dienstverlening 12,8. Voor de bibliotheekfaciliteitenin Utrecht is contractueel 29,8 op jaarbasis gemoeid.Het huurcontract van het Seminarium in Doorn loopt tot31-12-2009 en bedraagt 85,7.De hiervoor genoemde huurbedragen zijn onderhevig aan eenjaarlijkse prijsindexering.Kengetallen en ratio’s (in euro’s x 1.000)31-12-2008 31-12-2007ExploitatieRijksbijdrage 8.326,0 7.954,0Baten werk voor derden 438,6 349,8Subsidiabel resultaat 924,8 667,4Niet subsidiabel resultaat 323,1 26,4VermogenEigen vermogen 9.136,1 7.888,3Totaal vermogen 15.408,3 14.667,8Solvabiliteitsratio 0,59 0,54Rentabiliteit Totale Vermogen 8,3% 4,9%LiquiditeitLiquide middelen 5.426,4 7.755,3Beleggingen in effectenNetto werkkapitaal 4.439,4 7.399,0Current ratio 3,20 4,17Totaal baten incl.fin.baten 11.207,1 10.504,9Weerstandsvermogen 84,1% 75,1%Verbonden partijenEr zijn geen verbonden partijen bekend waar de bestuurdersvan de PThU bestuurlijke invloed danwel deelneming in hebben.Het Solvabiliteitsratio (de verhouding tussen het ingebrachte eigenvermogen en de totale activa (=balanstotaal) voldoet aan de normdie in de praktijk wordt gehanteerd van minimaal 0,25 tot 0,50.De Rentabiliteit totale vermogen geeft de winstgevendheid vaneen organisatie weer. In een verliesgevende situatie wordt eringeteerd op de reserves van de organisatie hetgeen decontinuïteit van de onderneming niet ten goede komt.Het Netto werkkapitaal is de hoeveelheid geld die nodig is omde bedrijfsactiviteiten goed te kunnen uitoefenen, zoals deinkoop van goederen/diensten en het betalen van de salarissen.Dit getal wordt berekend door de vlottende activa te verminderenmet de kortlopende schulden. De Current ratio geeft hetverhoudingscijfer weer tussen deze twee en moet derhalveminimaal de waarde 1 hebben.Het Weerstandsvermogen is het vermogen om met vrijaanwendbare middelen niet-structurele financiële tegenvallers opte vangen. Het percentage geeft de verhouding weer van hetEigen vermogen en alle baten in een jaar, inclusief de financiëlebaten maar exclusief de buitengewone baten, waarvan dehoogte wordt bepaald door het risicoprofiel van de organisatie.46 Jaarverslag 2008

Toelichting op de staat van baten en lasten over 2008(in euro’s x 1.000)Het verslagjaar is afgesloten met een positief exploitatieresultaatvan in totaal 1.247,9 waarvan 924,8 is toe te rekenen aansubsidiabel resultaat en 323,1 aan niet-subsidiabel resultaat.De afwijking ten opzichte van de begroting is grotendeels toete wijzen aan de ontvangen maar niet begrote loon- enprijsbijstelling in de Rijksbijdrage 2008 van 261,0, dedoorwerking van de wijziging van de egalisatiereserveinvesteringen (102,0) en nog niet ingevulde vacatures welkevoor een heel jaar begroot waren voor circa 300,0. Daarnaastzijn er (eenmalige) bijzondere baten gerealiseerd inzake deverkoopopbrengst van een pand in Kampen (190,0), devrijgevallen reservering ten laste van vorig boekjaar inzakeafkoop pensioenen van overgenomen ThWI/PKN-medewerkers(150,0) en een vrijval van de voorziening pensioenenoud-hoogleraren door wijziging van de uitgangspunten (93,3).3.3 College- en examengelden2008 Begroting Afwijking 2007College- enexamengelden 441,6 416,1 25,5 384,8Het bedrag is gebaseerd op het aantal betalende studenten vanKampen, Utrecht en Leiden en ligt boven het niveau van debegroting. In de begroting is uitgegaan van 84 studentenvoltijd, 106 deeltijd en 109 afstandsonderwijs, totaal 299studenten. In de realisatie zijn de aantallen betalende studenten124 voltijd, 127 deeltijd en 87 afstandsonderwijs. Het aantal2e inschrijvingen bedraagt 65 studenten. Het totaal aantalingeschreven studenten ultimo 2008 bedraagt 398 waarvan150 voltijd, 156 deeltijd en 92 afstandsonderwijs.3.4 Deelnemersbijdragen3.1 Rijksbijdrage2008 Begroting Afwijking 2007Rijksbijdrage OC&W 8.326,0 7.940,1 385,9 7.954,0De Rijksbijdrage is overeenkomstig brief kenmerk BEK/BPR-2008/86371 M vastgesteld op 8.326,0 inclusief 261,0voor loon- en prijsbijstelling over 2008. Uit de bijdrage is aande Vrije Evangelische Gemeente (VEG) hun subsidiebedrag terhoogte van 129,5 uitbetaald welke post als last is opgenomenonder 4.4 Overige lasten. Van de VEG is een jaarrekeninginclusief accountantsverklaring ontvangen. De positieveafwijking betreft de niet meebegrote loon- en prijscompensatie.3.2 Bijdrage PKN quotum2008 Begroting Afwijking 2007Kerkrentmeesterlijkquotum PKN inz.Seminarium 764,6 764,7 0,1- 764,7De bijdrage inzake het kerkrentmeesterlijk quotum is conformde afspraken in het convenant.2008 Begroting Afwijking 2007Deelnemersbijdragen167,9 153,6 14,3 213,2De deelnemersbijdragen voor PAO betreffen reële ontvangsten;145,8 inzake Kerkelijk vrijwillig onderwijs en 24,1 inzakeStudiedag/doelgroepcursussen.3.5 Baten werk in opdracht van derden2008 Begroting Afwijking 2007Nationale overheid, NWO 78,5 78,5Overige organisaties: 7,5- Projectsubsidie LDF 93,0 97,2 4,2- 109,0- ZonMW 33,3 49,8 16,5-- Deo Volente 15,9 15,9-- Lutherana steunstichting 38,1 38,1-- Brandenburgfonds 106,1 118,5 12,4- 99,1Overige bijdragen 127,7 48,0 79,7 124,9438,6 367,5 71,1 340,5De NWO subsidie betreft een projectonderzoek inzake Targumtot en met 2013. De lasten staan verantwoord onder 4.4Overige lasten. De toekenning van deze subsidie vond plaatsop 20-02-2008. In de overige bijdragen zijn opgenomen vanDIS (40,8), Zending PKN (18,4), Gereformeerde Bond inzakeleerstoel van de Brink jan/febr. (3,8), Stichting Rotterdam (17,1)en doorberekening salariskosten voor totaal 30,6. In verbandProtestantse Theologische Universiteit47

met het vertrek 1 februari van de betreffende hoogleraar is hetproject Deo Volente opgeschort totdat er vernieuwde afsprakenzijn gemaakt.3.6 Overige baten2008 Begroting Afwijking 2007Contributies 87,6 102,0 14,4- 110,1Baten gebouwen 77,2 50,1 27,1 86,3Doorberekening personeelskosten 9,6 57,6 48,0- 9,3Overige baten 455,1 81,0 374,1 126,5629,5 290,7 338,8 332,2ContributiesDe ontvangen bedragen ten behoeve van buitenlandsestudenten dalen met 20% ten opzichte van vorig jaar en blijvenmet 14% onder de begroting. Dit kan worden verklaard omdatde geplande najaarsactie is gewijzigd in een kerstactie ondercontribuanten. De inkomsten als gevolg van deze actie kwamenpas in 2009 binnen en moeten derhalve in het jaar 2009worden verantwoord.Baten gebouwenBetreft de doorberekende huuropbrengst van de eigen pandenvoor researchfellows en buitenlandse studenten.Doorberekening personeelskostenDe personele ondersteuning (overhead) voor de contribuantenadministratie.De hier begrote doorberekening vandocentkosten initieel onderwijs aan het Seminarium zijnverantwoord bij de kosten onderwijs.Overige batenSubsidiabel: bijzondere bate door verkoop pand Koornmarkt 16(190,0) en lager bedrag betaald dan opgave en reservering tenlaste van vorig boekjaar van pensioenfondsen ABP en PGGMinzake Materiële Gelijkstelling van voormalige ThWI-enPKN-medewerkers (150,0).Niet-subsidiabel: CWM bijdrage (40,0), overige studiebijdragenvoor buitenlandse studenten (40,9) en creditering PKN inzakedienstverlening 2007 (25,4).4.1 Personeelslasten2008 Begroting Afwijking 2007Brutolonen en salarissen 4.579,9 6.395,4 1.815,5 4.227,2Pensioenuitkeringen oud-hoogleraren 382,2 382,2Sociale lasten 330,7 330,7- 295,9Pensioenpremies 595,4 595,4- 525,3Lonen en salarissen 5.506,0 6.777,6 1.271,6 5.048,4Dotaties personele voorzieningen 361,7 361,7- 92,6Voorziening pensioenen oud-hoogleraren 93,3- 93,3-Personeel niet in loondienst 512,9 512,9- 929,8Personeellasten TS (niet subsidiabel)Overig 494,0 522,6 28,6 236,7Overige personele lasten 1.275,4 522,6 752,8- 1.259,16.781,3 7.300,2 518,9 6.307,5PersoneelslastenPer 1 januari vond conform CAO-bepalingen salarisaanpassingplaats (2,25%) en is de eindejaarsuitkering met 1,5% verhoogd.De totale personeelslasten blijven onder de begroting doorenerzijds de ‘vrijval’ van de begrote pensioenuitkeringen enanderzijds door nog niet ingevulde vacatures die voor eenvolledig jaar zijn begroot.Aan pensioenuitkeringen oud-hoogleraren is 395,2 uitbetaaldwelk bedrag rechtstreeks ten laste van de nieuw gevormdevoorziening is gebracht. Het begrote bedrag met een jaartotaalvan 382,2 valt hierdoor in 2008 extra vrij. Daarentegen is viaeen dotatie personele voorzieningen een bedrag van 253,6toegevoegd aan de voorziening pensioenuitkeringoud-hoogleraren.De mutatie voorziening pensioenen betreft een vrijval inverband met gewijzigde uitgangspunten voor de actuariëleberekening van de toekomstige pensioenverplichtingen vanoud-hoogleraren. De wijzigingen hebben voornamelijkbetrekking op het verlagen van de verwachte gemiddeldeindexering van 4% naar 2% en een leeftijdsterugstelling in deSterftetabel GBV/GBM 2000-2005 met 2 jaar voor zowel manals vrouw. Daarnaast is er een opslag opgenomen van 1% vooruitvoeringskosten.In de begroting zijn de loonkosten opgenomen van hetpersoneel dat aan de formatie is toegevoegd door de fusie.Echter, een aantal medewerkers (gedetacheerden) is in hetboekjaar voor 365,5 verantwoord onder Personeel niet inloondienst.Vanaf 2009 zijn alle detacheringscontracten beëindigd ofomgezet in een PThU-dienstverband.Aan uitzendkrachten is in de rapportageperiode voor 147,448 Jaarverslag 2008

uitgegeven. De kosten van docenten welke in verband mettijdelijke vervanging inzake onderwijs zijn ingezet, zijnopgenomen onder 4.4 inhuur docenten.In de post lonen en salarissen zijn de loonkosten van hetSeminarium opgenomen ten bedrage van 345,2, inclusief 56,3kosten detachering, welke via een separate regel wordendoorberekend van subsidiabel naar niet-subsidiabel.De overige personeelslasten bestaan uit o.a. de ontslagvergoeding(111,3) van twee medewerkers alsmede de kosten van juridischadvies inzake personele aangelegenheden (69,9), de kosten voorstudie en opleiding (126,3), reiskosten woon/werk (81,1), de zgn.30%-regeling (60,7) en uitbetaalde verlofuren (40,3).Aantal fte’s2008 Formatie Afwijking 2007WP 56,41 61,15 4,74- 55,80OBP 27,27 33,32 6,05- 30,70Totaal fte's ultimo rapportageperiode 83,68 94,47 10,79- 86,50Gemiddeld aantal fte's 79,95 74,65De formatie betreft het aantal fte’s dat in de begroting isopgenomen. De fte’s inzake de pensioenuitkeringenoud-hoogleraren zijn niet opgenomen in het overzicht. In deformatie fte’s zijn 4,3 OBP-fte’s opgenomen die onderwijsgerelateerd zijn en geen deel uitmaken van de bedrijfsvoering,zoals opleidingscoördinatoren, medewerkers kennistransfer,directeur onderwijs, e.d.worden investeringssubsidies via de Balans in mindering gebrachtop de investeringen en vallen vrij, gelijk aan de termijnen van deafschrijvingen over de materiële vaste activa tot 2007. Deafschrijvingslasten vanaf 2007 komen niet in aanmerking voorgenoemde vrijval ten laste van de investeringssubsidies.4.3 Huisvestingslasten2008 Begroting Afwijking 2007Huisvestingslasten subsidiabel 279,4 253,2 26,2- 298,3Huisvestingslasten niet-subsidiabel 95,8 86,4 9,4- 84,6Lasten gebouwen niet-subsidiabel 60,1 60,1- 65,4435,3 339,6 95,7- 448,3De subsidiabele huisvestingslasten - inclusief de huurvergoedingenvoor Utrecht en Leiden - wijken af door het toepassen van reëlekostendoorberekening van de huur eigen panden. De Batengebouwen geven een zelfde afwijking te zien in positieve zin.De Huisvestingslast niet-subsidiabel bestaat uit internedoorberekening van buitenlandse studentenhuisvesting (10,1)en betaalde huurvergoeding van het Seminarium (85,7).De niet-subsidiabele lasten gebouwen zijn energielasten (15,7)en niet begrote kosten voor onderhoud en herstel van debinnenzijde van de eigen panden (44,4) van sneller verval alsgevolg van intensief en wisselend gebruik van de kamers.4.2 Afschrijvingen2008 Begroting Afwijking 2007Afschrijvingslast gebouwen/inventaris tlv ministerie 80,5 301,2 220,7 251,8Afschrijvingskosten op eigen rekening 22,2 30,0 7,8 22,5Vrijval investeringssubsidies 251,8-102,8 331,2 228,4 22,5In de jaarrekening 2006 waren de investeringssubsidies apartopgenomen als egalisatiereserve en was de vrijval uit dezereserve apart opgenomen als bate onder mutatiesvoorzieningen. In 2007 nog separaat zichtbaar in deResultatenrekening.Naar analogie van de Richtlijnen voor de jaarverslaggevingProtestantse Theologische Universiteit49

4.4 Overige lasten2008 Begroting Afwijking 2007Kantoorkosten 20,1 20,1 35,9Inventaris 7,4 7,4- 2,9Bibliotheek 145,4 144,9 0,5- 134,5Administratie- en advieskosten 228,0 209,4 18,6- 281,3Publiciteit en voorlichting 210,9 252,0 41,1 301,4Automatisering 361,0 285,9 75,1- 289,6Reis- en vergaderkosten 132,7 100,5 32,2- 144,4Overige lasten 35,6 92,1 56,5 353,6Subtotaal overige organisatielasten 1.121,1 1.104,9 16,2- 1.543,6Inhuur docenten 111,2 57,9 53,3- 107,7Gastdocenten 3,0 30,6 27,6 41,5Afstandsonderwijs 107,6 120,0 12,4 101,1Studentenvoorzieningen 27,0 72,3 45,3 25,9Studietoelage buitenlandse student 123,4 129,0 5,6 179,5Instellingsstage 39,3 27,0 12,3-Vrije Evangelische Gemeente (VEG) 129,5 129,5-Bij/af: doorberekening niet-subsidiabelOverige lasten opleidingen 41,2 45,9 4,7 36,3Subtotaal overige lasten onderwijs 582,2 482,7 99,5- 492,0Internationalisering 52,5 57,9 5,4 87,9Congressen/studiereizen 50,6 63,0 12,4Graduate school 10,5 10,5-Targum project 78,5 78,5-Kosten overige activiteiten onderzoek 64,6 126,0 61,4 48,3Subtotaal overige lasten onderzoek 256,8 246,9 9,9- 136,2Kosten dienstverlening kerkelijk 566,0 466,5 99,5- 496,4Kosten dienstverlening maatschappelijk 11,1 12,6 1,5 17,2Verrekening dienstencentrum PKN 284,6Bij/af: doorberekening naar niet-subsidiabel 39,8-Subtotaal overige lasten dienstverlening 577,1 479,1 98,0- 758,42.537,2 2.313,6 223,6- 2.930,2In totaliteit geven de overige lasten een overschrijding te zienvan 6% ten opzichte van de begroting.Kantoorkosten: zijn verdisconteerd in de post administratiekosten.Inventariskosten: zijnde aankopen van apparatuur en inventaris< € 500,-. Deze worden niet begroot.Bibliotheek; conform begroting.Administratie- en advieskosten: overschrijding van 9% t.o.v. debegroting. Naast de telefoon-, porto- en kopieerkosten, samen89,1, zijn in deze post opgenomen de accountantskosten (51,8),advies en begeleiding van de organisatie (41,8) en een eersteonderzoek naar toekomstige huisvesting (17,2).Publiciteit en voorlichting: blijft onder de begroting doorminder uitgaven dan gepland voor advieskosten en de website.Automatisering: jaarcontracten/-licenties van o.a. Osiris,Blackboard en PICA en het vernieuwde netwerk. Overschrijdingdoor noodzakelijk verlengde licentie Progress (7,0) en extra (nietbegrote) kosten van inhuur ICT-(fusie)projectleider (47,0) welkelaatste lasten gedekt worden uit vacatureruimte ICT (0,3 fte) dievrij gehouden wordt voor inzet externe expertise. Tevens zijn deimplementatiekosten van de nieuwe telefooncentrale en hetCitrix-netwerk, samen 21,7, hierin opgenomen.Reis- en vergaderkosten: van het CvB, Wetenschappelijk enOndersteunend personeel, Civitasactiviteiten, openingacademisch jaar en dergelijke.Overige lasten: waarvan 24,9 aan lasten inzake decontribuantenadministratie, blijven onder de begroting. Vorigjaar waren hier de kosten van de afkoop pensioenrechtenopgenomen van het overgenomen personeel bij de fusie.Inhuur docenten: heeft betrekking op tijdelijke vervanging enoverbrugging bij vacatures van docenten via het uitzendbureauin verband met wachtgeldrisico bij tijdelijke arbeidscontracten.Deze post was voor de vestiging Utrecht voorheen opgenomenin de begroting Studentvoorzieningen.Gastdocenten: betreft kosten van het bezoek van Juengel.Afstandsonderwijs: is de afrekening met het LOI.Studentenvoorzieningen: blijven ruim onder de begrotingdoordat voorheen de inhuur van docenten van de vestigingUtrecht in het begrotingsbedrag was opgenomen.De lasten inzake Studietoelage buitenlandse studenten zijn ophet niveau van de begroting.De post Instellingsstage betreft kosten van de Symforagroep enhet Kor Schippers Instituut.Inzake de Vrije Evangelische Gemeente zijn de kostenverantwoord van de doorbetaalde subsidiegelden welke in deRijksbijdrage opgenomen zijn. Van genoemde stichting is eenjaarrekening inclusief accountantsverklaring ontvangen inzakede besteding van de middelen over 2008.De doorberekening uit niet-subsidiabel betreft dearrangements- en verblijfkosten op het Seminarium inzakeinitieel onderwijs ten laste van het subsidiabel resultaat.Overige lasten opleidingen: zijn de diverse kosten verbandhoudende met onderwijsactiviteiten op alle vestigingen (30,4)en het honorarium van het studentenpastoraat voorbuitenlandse studenten (10,8).Internationalisering: bestaat uit internationale contacten enconferenties/symposia, alsmede de reizen van het College vanBestuur naar Zuid-Afrika en Indonesië.Congressen/studiereizen: bestaat uit kosten gemaakt hiervoordoor het wetenschappelijk personeel en blijven onder debegroting.Targum project: tegenover deze lasten staat een gelijke dekking50 Jaarverslag 2008

onder baten 2e/3e geldstroom.Kosten overige activiteiten onderzoek: bestaan grotendeels uitvertaal-/publicatiebijdragen (19,5) en activiteiten in het kadervan onderzoekschool Ethiek/Noster (14,6). De jaarlijkse dotatieRuimzicht (15,0) wordt via winstbestemming t.l.v. deegalisatiereserve theologisch onderwijs gebracht.Kosten dienstverlening kerkelijk: betreft grotendeels dearrangementskosten Seminarium (427,6) en docentkosten(104,6) waarbij een zichtbare stijging opvalt van deze kostenten opzichte van zowel de begroting (+21%) als vorig jaar(+14%).Kosten dienstverlening maatschappelijk: hebben betrekking opde door PThU georganiseerde studiedagen.Bij/af doorberekening niet-subsidiabel: is de inzet van personeledocenturen, ondersteuning en huisvesting (overhead) van hetSeminarium ter hoogte van 100,7 dat betrekking heeft op hetinitieel onderwijs en derhalve ten laste van de Rijksbijdragegebracht mag worden.5 Financiële baten en lastenDe Egalisatiereserve Investeringssubsidies is niet meertoegestaan onder RJ 660. Dit bedrag is als investeringssubsidievan het Ministerie in mindering gebracht op de materiële vasteactiva. Deze valt jaarlijks voor een gelijk gedeelte als deafschrijvingen vrij en is gesaldeerd met de afschrijvingskosten(zie 4.2). De hier begrote vrijval vindt niet (meer) plaats. Deaanpassing heeft geen invloed op vermogen of resultaat.De voorziening afstudeerfonds is in 2007 geheel vrijgevalleno.b.v. richtlijnen aangezien er geen feitelijke verplichting aan tengrondslag ligt. Eventuele lasten in dit kader worden rechtstreekst.l.v. de resultatenrekening gebracht als overige lastenonderwijs.De Voorziening strategisch beleid, per 1-1-2007 aangewendvoor het instellingsplan van de PThU, voldoet niet meer aan devoorwaarden voor voorzieningen, maar is te zien als eenmeerjarige subsidie met specifiek bestedingsdoel en is alszodanig onder de overlopende passiva opgenomen.Zowel het fonds promotiebursalen als het fonds dubbel-deficiëntzijn per 1-1-2007 als vastgelegd Eigen vermogen ingebrachtdoor het voormalig ThWI en onterecht als mutatie voorzieningin de begroting opgenomen.2008 Begroting Afwijking 2007Saldo financiëlebaten en lasten 438,9 379,2 59,7 418,3De renteopbrengsten zijn hoger dan begroot door o.a.verbeterde afspraken van de rentevergoeding over hetrekening-courantsaldo. Op grond van de RJ 226 worden deeffecten gewaardeerd op de geamortiseerde kostprijs. Voor hetbepalen van eventuele bijzondere waardeverminderingenworden de effecten individueel beoordeeld. Dit heeft totgevolg dat per rapportagedatum er een afboeking van de nominalewaarde heeft plaatsgevonden van in totaal 143,5 op deaangekochte obligatieleningen. Aan het eind van de looptijdenzal de amortisatie geheel weer zijn terugverdiend.6 Mutaties voorzieningen2008 Begroting Afwijking 2007Voorziening strategisch beleid 27,0 27,0- 23,7Voorziening onderhoud 102,6- 102,6- 102,6-Afstudeerfonds 73,5Egalisatierek. Investeringssubsidies 118,5 118,5-Fonds promotiebursalen 17,1- 17,1Fonds dubbel-deficiënt 7,5- 7,5102,6- 18,3 120,9- 5,4-Protestantse Theologische Universiteit51

Bezoldiging leden College van Bestuur en Raad van Toezicht (RJ271.601)2008 Begroting Afwijking 2007College van Bestuur: dr. H.C. van der Sar (voorzitter) 1,0 fte 133,6 133,0 0,6- 127,5prof.dr. F.G. Immink (rector) 0,8 fte 107,8 109,9 2,1 102,91,8 fte 241,4 242,9 1,5 230,4Raad van Toezicht: prof.dr. F.A. van der Duyn Schouten (voorzitter) 6,4 6,0drs. J.J.Tj. van den Hul-Omta 3,8dr. A.J. Plaisier 1,9 3,6prof.dr.ir. M. Wessel 3,7 3,7dr.ir. F. Schutte (alleen reiskosten) 0,816,6 13,3De bezoldiging van het College van Bestuur bestaat uit hetbrutoloon vermeerderd met de wettelijke premies voor socialelasten en pensioenverzekering. De vergoedingen aan de Raadvan Toezicht zijn inclusief uitbetaalde reiskosten.Vermelding accountantshonorariumDe honoraria van Deloitte Accountants B.V. over 2008 zijn als volgt:2008Controle van de jaarrekening incl. bekostigingscontrole 64,5Fiscale advisering 1,8Niet-controle diensten 6,172,452 Jaarverslag 2008

Onderstaande opstelling geeft een overzicht van de subsidiabele en niet-subsidiabele Exploitatierekeningen:2008 2007Begroting Realisatie Realisatie Totaal % Realisatie Realisatie Totaal %subsidiabel niet-subsid. subsidiabel niet-subsid.BatenRijksbijdragen 7.940,1 8.326,0 8.326,0 100,0 7.954,0 7.954,0 100,0College-, cursus-, les- en examengelden 416,1 441,6 167,9 609,5 7,3 415,5 292,6 708,1 8,9Baten werk in opdracht van derden 1.132,2 438,6 764,6 1.203,2 14,5 349,8 764,7 1.114,5 14,0Overige baten 444,3 352,8 276,7 629,5 7,6 106,1 203,9 310,0 3,9Totaal baten 9.932,7 9.559,0 1.209,3 10.768,2 129,3 8.825,4 1.261,2 10.086,6 126,8LastenPersoneelslasten 7.300,2 6.436,1 345,2 6.781,3 81,4 5.919,4 388,1 6.307,5 79,3Afschrijvingen 331,2 80,5 22,2 102,8 1,2 22,5 22,5 0,3Huisvestingslasten 339,6 279,4 155,9 435,3 5,2 400,9 150,0 550,9 6,9Overige lasten 2.313,6 2.096,0 441,2 2.537,2 30,5 2.150,8 779,4 2.930,2 36,8Totaal lasten 10.284,6 8.892,1 964,6 9.856,6 118,4 8.471,1 1.340,0 9.811,1 123,3Mutaties voorzieningen 18,3 102,6- 102,6- 1,2-Saldo baten en lasten 333,6- 564,3 244,7 809,0 9,7 354,3 78,8- 275,5 3,5Financiële baten en lasten 379,2 360,5 78,4 438,9 5,3 313,1 105,2 418,3 5,3Exploitatieresultaat 45,6 924,8 323,1 1.247,9 15,0 667,4 26,4 693,8 8,7Doorberekend subsidiabel/niet-subsidiabel:Subsidiabel Niet-subsidiabelPersoneellasten TS niet-subsidiabel 345,2- 345,2Arrangementskosten TS subsidiabel 198,3 198,3-Docent- en overhead TS subsidiabel 100,7 100,7-Per saldo doorberekend 46,3- 46,3Protestantse Theologische Universiteit53

Realisatie niet-subsidiabelBuitenlandse studenten Seminarium Totaal niet-subs.Kerkrentmeesterlijk quotum PKN inz. Seminarium 764,6 764,6Deelnemersbijdragen 167,9 167,9Contributies 87,6 87,6Baten gebouwen 77,2 77,2Overige baten 86,6 25,4 112,0Saldo financiële baten en lasten 78,4 78,4Totaal baten 329,7 957,9 1.287,6Personeelslasten TS niet-subsidiabel 345,2 345,2Afschrijvingskosten op eigen rekening 22,2 22,2Huisvestingslasten niet-subsidiabel 10,1 85,7 95,8Lasten gebouwen niet-subsidiabel 60,1 60,1Overige lasten contribuantenadm. 24,9 24,9Studietoelage buitenlandse student 123,4 123,4Studentenpastoraat 10,8 10,8Dotatie Ruimzicht 15,0 15,0Bij/af: doorberekening arrangementskosten initieel 198,3- 198,3-Kosten dienstverlening kerkelijk 566,0 566,0Bij/af: doorberekening docentlasten/overhead 100,7- 100,7-Totaal lasten 266,6 698,0 964,6Resultaat 63,2 259,9 323,1Overige gegevens en bestemming van het resultaatBestemming van het resultaat over het boekjaar 2007De jaarrekening 2007 is inclusief de bestemming van het resultaatgoedgekeurd in de vergadering van de Raad van Toezicht.Vaststelling van de resultaatbestemming over het boekjaar 2008Het College van Bestuur stelt de resultaatbestemming over het boekjaar2008 als volgt vast:Algemene Reserve 958,3Vastgelegd vermogen 9,2-Egalisatiereserve PThU 259,9Fonds buitenlandse studenten 78,2Egalisatiereserve Theologisch Onderwijs 39,4-1.247,9Dit voorstel is in de jaarrekening verwerkt.Gebeurtenissen na balansdatum: Geen54 Jaarverslag 2008

Bestuurs- enaccountantsverklaringBestuursverklaringDeze bevestiging bij de jaarrekening wordt afgegeven insamenhang met uw controle van de jaarrekening van deProtestantse Theologische Universiteit te Kampen, bestaandeuit de balans per 31 december 2008 en staat van baten enlasten over 2008 met toelichting, die gericht is op het afgevenvan een accountantsverklaring dat de jaarrekening een getrouwbeeld geeft van de grootte en de samenstelling van hetvermogen van de Protestantse Theologische Universiteit per 31december 2008 en van het resultaat over 2008 inovereenstemming met in Nederland algemeen aanvaardegrondslagen voor financiële verslaggeving en met de wettelijkebepalingen inzake de jaarrekening zoals opgenomen in deregeling jaarverslaggeving onderwijs (RJ 660).Wij erkennen onze verantwoordelijkheid voor het opmaken vande jaarrekening die het vermogen en resultaat getrouw dientweer te geven, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag,beide in overeenstemming met in Nederland algemeenaanvaarde grondslagen voor financiële verslaggeving en met dewettelijke bepalingen inzake de jaarrekening zoals opgenomenin de regeling jaarverslaggeving onderwijs (RJ 660). Dezeverantwoordelijkheid omvat onder meer: het ontwerpen,invoeren en in stand houden van een intern beheersingssysteemrelevant voor het opmaken van en getrouw weergeven inde jaarrekening van vermogen en resultaat, zodanig dat dezegeen afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude offouten bevat, het kiezen en toepassen van aanvaardbaregrondslagen voor financiële verslaggeving en het maken vanschattingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn.Daarnaast bevestigen wij onze verantwoordelijkheid voor hetnaleven van wettelijke en andere voorschriften. Daarbij hebbenwij de uitgangspunten en aanwijzingen in acht genomen diezijn vastgelegd in het Controleprotocol OC&W 2008.Bepaalde bevestigingen, die in deze brief zijn beschreven, zijnbeperkt tot zaken die van materieel belang zijn. Wij begrijpendat posten als materieel worden aangemerkt als het weglatenof foutief weergeven in de financiële administratie deeconomische beslissingen van gebruikers op basis van dejaarrekening kan beïnvloeden, zowel in totaal als afzonderlijk.Materialiteit hangt af van de grootte en de aard van de post ofde fout, beoordeeld in het licht van specifieke omstandighedenvan het weglaten of van de fout. De grootte of aard van depost, of een combinatie van beide, kan de beslissende factorzijn.Wij hebben navraag gedaan bij het management enmedewerkers van onze onderwijsinstelling met relevante kennisen ervaring. Dienovereenkomstig, bevestigen wij naar ons besteweten en overtuiging het volgende:1. De jaarrekening, die het vermogen en resultaat getrouwweergeeft, is opgemaakt in overeenstemming met deregeling jaarverslaggeving onderwijs (RJ 660) en hetjaarverslag is eveneens opgesteld in overeenstemming metde regeling jaarverslaggeving onderwijs (RJ 660).2. Wij hebben u inzage gegeven in de gehele administratie, dedaaraan ten grondslag liggende gegevens en alle notulen vande vergaderingen van het College van Bestuur en de Raadvan Toezicht en voor zover van toepassing, samenvatting vanacties van vergaderingen gehouden na het einde van deperiode van welke de notulen nog niet zijn opgemaakt.3. De onderwijsinstelling heeft voldaan aan wet- enregelgeving, die bij niet nakoming van materieel belang zoukunnen zijn voor de jaarrekening.De onderwijsinstelling is niet betrokken geweest bij enigehandeling in strijd met de wet- en regelgeving, of anderegedragingen die er op gericht zijn de hoogte van derijksbijdrage en/of (aanvullende) subsidies op oneigenlijkemanier te beïnvloeden.4. Wij bevestigen dat:a. Onder de term fraude wordt verstaan een opzettelijkehandeling door één of meer personen uit de kring van deleiding, de organen belast met governance, het personeel ofderden, waarbij misleiding wordt gebruikt om eenonrechtmatig of onwettig voordeel te behalen. Ookafwijkingen die voortkomen uit het onrechtmatig onttrekkenen doen toevloeien van waarden aan de onderwijsinstelling,waaronder het ongeautoriseerd bezwaren van activa, vallenProtestantse Theologische Universiteit55

hieronder. Frauduleuze financiële verslaggeving omvatopzettelijke afwijkingen of het weglaten van bedragen oftoelichtingen in de jaarrekening om gebruikers te misleiden.b. Wij erkennen onze verantwoordelijkheid voor de opzet eninvoering van maatregelen van interne beheersing om fraudete voorkomen en te ontdekken.c. Er zijn geen fraudegevallen die de onderwijsinstellingbeïnvloeden, waarbij betrokken zijn:- leidinggevenden;- werknemers met een belangrijke rol in de internebeheersing; of- anderen, ingeval dat fraude van materieel belang kan zijnvoor de jaarrekening.d. Er zijn geen aanwijzingen voor fraude, beschuldigingen vanfraude of fraude die de jaarrekening van de onderwijsinstellingbeïnvloeden, geuit door werknemers, voormaligewerknemers, analisten, regelgevende instanties of anderen.e. Wij hebben de resultaten gemeld van onze inschatting vanhet risico dat de jaarrekening afwijkingen van materieelbelang zou kunnen bevatten als gevolg van fraude.5. Wij zijn van mening dat de ongecorrigeerde afwijkingen,opgenomen in het bijgevoegde, door u vervaardigdeoverzicht, niet van materieel belang zijn, zowel afzonderlijkals in totaal, voor de jaarrekening als geheel.6. Wij bevestigen de volledigheid van de verstrekte informatiemet betrekking tot de identificatie van verbonden partijen enaangaande transacties met deze partijen die materieel zijnvoor de jaarrekening. De identiteit van, en de balanspostenen transacties met, verbonden partijen zijn juist opgenomen,en indien van toepassing adequaat toegelicht in de jaarrekening.7. Wij hebben geen voornemens die een invloed van materieelbelang zouden kunnen hebben op de huidige boekwaardevan de activa en passiva zoals opgenomen in de jaarrekening,dan wel op de rubricering daarvan.8. Wij zijn van mening dat er geen bijzondere waardeverminderingendienen te worden doorgevoerd met betrekking totvaste activa die in de balans zijn opgenomen.9. Informatie aangaande het financiële risicoprofiel, alsmedeonze doelstellingen en ons beleid met betrekking tot hetfinanciële risicobeheer, zijn adequaat opgenomen in dejaarrekening.10. Het economisch eigendom van de activa berust bij deonderwijsinstelling.11. Wij hebben alle verplichtingen, voor zover van toepassing,verwerkt of toegelicht in de jaarrekening en allevoorwaardelijke verplichtingen en garanties die aan derdenzijn afgegeven, in de toelichting van de jaarrekeningvermeld.12. Het geschatte financiële effect van lopende of aanhangiggemaakte claims tegen de onderwijsinstelling is op juistewijze opgenomen in de jaarrekening of toegelicht. Behalvedeze, zijn wij niet op de hoogte van het bestaan van andereaanvullende claims uit hoofde van aansprakelijkstelling endeze zijn ook niet te verwachten.13. Er zijn geen andere voorwaardelijke baten of lasten ofandere verplichtingen die moeten worden verwerkt oftoegelicht in de jaarrekening, inclusief (voorwaardelijke)verplichtingen voortvloeiende uit omgevingsfactoren alsgevolg van onwettig of mogelijk onwettig handelen ofoverige omgevingsfactoren die een materiële invloed op dejaarrekening kunnen hebben.14. Er hebben zich geen gebeurtenissen na balansdatumvoorgedaan, die aanpassing vereisen van de jaarrekening ofde toelichting daarop, behalve hetgeen in de toelichting vande jaarrekening is opgenomen.15. Wij hebben u alle overige feiten en omstandigheden gemelddie van materieel belang zijn voor de jaarrekening.dr. H.C. van der Sarvoorzitter College van BestuurBijlage: overzicht van niet gecorrigeerde afwijkingen inde jaarrekeningGeen resterende niet gecorrigeerde afwijkingen.56 Jaarverslag 2008

AccountantsverklaringVerklaring betreffende de jaarrekeningWij hebben de in dit verslag opgenomen jaarrekening 2008 vande Protestantse Theologische Universiteit te Kampen bestaandeuit de balans per 31 december 2008 en de staat van baten enlasten over 2008 met de toelichting gecontroleerd.Verantwoordelijkheid van het bestuurHet bestuur van de universiteit is verantwoordelijk voor hetopmaken van de jaarrekening die het vermogen en resultaatgetrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen vanhet jaarverslag, beide in overeenstemming met de Regelingjaarverslaggeving onderwijs (WJZ/2007/50507).Tevens is het bestuur van de universiteit verantwoordelijk voorde financiële rechtmatigheid van de in de jaarrekeningverantwoorde baten, lasten en balansmutaties. Dit houdt in datdeze bedragen in overeenstemming dienen te zijn met de in derelevante wet- en regelgeving opgenomen bepalingen.Deze verantwoordelijkheden omvatten onder meer: hetontwerpen, invoeren en in stand houden van een internbeheersingssysteem relevant voor het opmaken van en getrouwweergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat,zodanig dat deze geen afwijkingen van materieel belangals gevolg van fraude of fouten bevat en voor de naleving vande relevante wet- en regelgeving, het kiezen en toepassen vanaanvaardbare grondslagen voor financiële verslaggeving en hetmaken van schattingen die onder de gegeven omstandighedenredelijk zijn.Verantwoordelijkheid van de accountantOnze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel overde jaarrekening op basis van onze controle, als bedoeld inartikel 2.9, derde lid van de Wet op het hoger onderwijs enwetenschappelijk onderzoek. Wij hebben onze controle verrichtin overeenstemming met Nederlands recht waaronder hetControleprotocol OC&W 2008. Dienovereenkomstig zijn wijverplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormenen zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit tevoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordtverkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieelbelang bevat.Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden terverkrijging van controle-informatie over de bedragen en detoelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de uit te voerenwerkzaamheden is afhankelijk van de professioneleoordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen zijnbeoordeling van de risico’ s van afwijkingen van materieelbelang als gevolg van fraude of fouten. In die beoordelingneemt de accountant in aanmerking het voor het opmaken vanen getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen enresultaat alsmede het voor de naleving van de betreffende wetenregelgeving relevante interne beheersingssysteem, teneindeeen verantwoorde keuze te kunnen maken van decontrolewerkzaamheden die onder de gegeven omstandighedenadequaat zijn maar die niet tot doel hebben eenoordeel te geven over de effectiviteit van het internebeheersingssysteem van de universiteit. Tevens omvat eencontrole onder meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid vande toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving en vande redelijkheid van schattingen die het bestuur van deuniversiteit heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van hetalgehele beeld van de jaarrekening.Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatievoldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel.OordeelNaar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld vande grootte en de samenstelling van het vermogen van deProtestantse Theologische Universiteit per 31 december 2008en van het resultaat over 2008 in overeenstemming met deRegeling jaarverslaggeving onderwijs (WJZ/2007/50507).Voorts zijn wij van oordeel dat de in deze jaarrekeningverantwoorde baten, lasten en balansmutaties over 2008voldoen aan de eisen van financiële rechtmatigheid. Dit houdtin dat deze bedragen in overeenstemming zijn met de in derelevante wet- en regelgeving opgenomen bepalingen, zoals diein het Controleprotocol OC&W 2008 zijn vermeld.Verklaring betreffende andere wettelijke voorschriftenen/of voorschriften van regelgevende instantiesOp grond van de wettelijke verplichtingen ingevolge artikel2:393, lid 5 onder f BW melden wij dat het jaarverslag, voorzover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met dejaarrekening zoals vereist in artikel 2:391, lid 4 BW.Zwolle, 14 mei 2009Deloitte Accountants B.V.was getekend: drs. E. Dijkgraaf RAProtestantse Theologische Universiteit57

Bijlage 1 -SamenstellingRaad van Toezicht,College van Bestuur,Raad van Toezicht,Universiteitsraad,Raad van Advies,Commissies enWerkgroepen op31 december 2008Adviseursdrs. H.W. de Jager (directeur Bedrijfsvoering) en dr. R.H. ReelingBrouwer (directeur Onderwijs)Ambtelijk secretarismr.drs. D.J. de BoerUniversiteitsraadStudentenJ.H. Knetsch, S.M. van Leerdam (secretaris), P.I. van derMeijden, J.W. SchellingerhoutPersoneeldr. G.M. Speelman (voorzitter), prof.dr. K. Spronk, J.J.Steinfelder, dr. A. Vos, drs. D.T. Vos, dr. L.Th. WitkampRaad van Adviesdrs. K.G. Ferrierprof.dr.ir. R. Goodijkdrs. F. Hemricadrs. C. Köhlerdrs. G.R. Peetoomdrs. P.J. Verhagendr. D. VisserExamencommissie Utrecht/Leidenprof.dr. L.J. Koffemanprof.dr. M. Matthiasprof.dr. H. Noordegraafprof.dr. J. Muis (voorzitter)dr. Th.A. BoerRaad van Toezichtprof.dr. F.A. van der Duyn Schouten (voorzitter)drs. J.J.Tj. van den Hul-Omtadr.ir. F. Schutteprof.dr.ir. M. Wesselvacature (vanaf 10 juni 2008 in verband met vertrek dr. A.Plaisier)Ambtelijk secretarismr.drs. D.J. de BoerCollege van Bestuurdr. H.C. van der Sar (voorzitter)prof.dr. F.G. Immink (rector)Ambtelijk secretarisdrs. G. van Markesteijn-WesselinkExamencommissie Kampenprof.dr. E.R. Jonker (voorzitter)dr. G.J. van Klinkendr. A. van der Kooiprof.dr. F. de Langedr. W. van der MeerAmbtelijk secretarisdrs. T.A. Struik58 Jaarverslag 2008

Opleidingscommissie Utrecht/Leidendrs. J.D. van ArkJ. Hooydonk (student)M. Koelewijn (student)E. de Paauw (student)prof.dr. H.P. de Roest (voorzitter)dr. P. SandersCommissie Post Academisch Onderwijs/Nascholingdr. R. Brouwerds. C.M.A. van Ekrisds. W. Hartogsveldprof.dr. K. Spronk (voorzitter)drs. G.F. Struijsds. P.A. VerbaanAdviseurdr. G. van Ek (opleidingscoördinator)Adviseurdr. H. de LeedeAmbtelijk secretarisdrs. F.T. BunjesAmbtelijk secretarisS.A.M. van Schaik-WillemsenOpleidingscommissie KampenP. de Jong (student)prof.dr. V. Küster (voorzitter)dr. F. StarkE. Urban (student)J.B. Voogd (student)dr. J.W. WesseliusAdviseursdrs. G.C. de Vries (opleidingscoördinator Geloof, Cultuur &Samenleving) en dr. E. Zonne (opleidingscoördinator)Ambtelijk secretarisdr. J.A. Landsman-DijkstraWerkgroep Internationaliseringprof.dr. L.J. van den Bromprof.dr. F.G. Imminkprof.dr. V. Küsterdr. H.C. van der Sar (voorzitter)dr. L.Th. WitkampAmbtelijk secretarisdrs. H.A. van de PoppeWerkgroep Maatschappelijke Dienstverleningdr. Th.A. BoerC. Dullemond (adviseur communicatie)prof.dr. F. de Lange (coördinator/voorzitter)prof.dr. H. Noordegraafdrs. T. TrompAmbtelijk secretarisH. Hendriks-KristProtestantse Theologische Universiteit59

Bijlage 2 -Wetenschappelijkverslag over 2008Wetenschappelijke publicatiesBoeken- D.M. Erbele-Küster, Körper und Geschlecht. Studien zurAnthropologie von Lev. 12 und 15 (WMANT 121),Neukirchen-Vluyn: 2008, 260 pp.BundelsI. SOURCESProgrammaScripture, Religious Identity, and TransformationProgrammaleider: prof.dr. K. SpronkOnderzoekersprof.dr. H.-M. Kirn (hoogleraar; 0,4)prof.dr. M. Matthias (hoogleraar; 0,13)prof.dr. R. Roukema (hoogleraar; 0,4)prof.dr. K. Spronk (hoogleraar; 0,4)prof.dr. A. Houtman (ud/bijzonder hoogleraar; 0,32)dr. J.W. Wesselius (uhd; 0,4)dr. G. van Ek (ud; 0,4)dr. D.M. Erbele-Küster (ud; 0,2)dr. G.J. van Klinken (ud; 0,32)dr. L.J. Lietaert Peerbolte (ud; 0,27)dr. P. Sanders (ud; 0,19)dr. S. Hiebsch (pd onderzoeker; 0,85)dr. H.M. Patmore (pd onderzoeker; 0,3)dr. E. van Staalduine-Sulman (onderzoeker; 0,3)drs. A. ter Brugge (aio; 0,17)drs. J.M. Tanja (aio; 0,45)dr. E.A. de Boer (geassocieerd onderzoeker)prof.dr. C. Houtman (emeritus hoogleraar en geassocieerdonderzoeker)dr. J. van Sluis (geassocieerd onderzoeker)- Wim Balke, Sabine Hiebsch, Wim Janse (red.), Verbum Deimanet in aeternum, Kampen: 2008, 185 pp.- A. Houtman, A.F. de Jong & M. Misset-van de Weg (red.),Empsychoi Logoi: Religious Innovations in Antiquity. Studiesin Honour of Pieter Willem van der Horst, Leiden/Boston2008, xxiv + 646 pp.- F.G.M. Broeyer en G.J. van Klinken (red.), Reizen naar hetHeilige Land. Protestantse impressies 1840-1960 (Jaarboekvoor de geschiedenis van het Nederlands protestantisme na1800, jaargang 16), Zoetermeer: 2008, 224 pp.- G. Harinck, J.Y.H.A. Jacobs en G.J. van Klinken (red.), Religie,oorlog en lieux de mémoire (themanummer Documentatiebladvoor de Nederlandse Kerkgeschiedenis na 1800, naaraanleiding van het gelijknamige congres in het NederlandsInstituut voor Oorlogsdocumentatie, Amsterdam 8 mei 2008),Kampen: 2008, 68 pp.- J. van Sluis, ‘E.J. Diest Lorgion (1812-1876) over BalthasarBekker’, in: G.J. Schutte (red.), De geschiedenis aan het volkverteld: Populaire protestants-christelijke geschiedschrijvingin de negentiende en twintigste eeuw, (Serta historica; VIII)Hilversum: 2008, 79-90.Artikelen in bundels- G. van Ek, ‘Unmasking the Seven Veils: From Narrative Plot toTransformative Power in Biblical Hermeneutics’, in: Hans deWit & Gerald O. West (eds.), African and European Readers ofthe Bible in Dialogue: In Quest of a Shared Meaning (Studiesof Religion in Africa; Supplements to the Journal of Religion inAfrica, 32), Leiden/Boston: 2008, 269-281.- G. van Ek, ‘Sitting Humbly at the Feet of the Elders: AResponse to Eric Anum’, in: Hans de Wit & Gerald O. West(eds.), African and European Readers of the Bible in Dialogue:In Quest of a Shared Meaning (Studies of Religion in Africa;Supplements to the Journal of Religion in Africa, 32), Leiden/Boston: 2008, 166-168.60 Jaarverslag 2008

- S. Hiebsch, ‘Marie Dentière: ‘Réformatrice avant la lettre’, in:W. Balke, J.C. Klok, W. van ‘t Spijker (red.), Johannes Calvijn:zijn leven, zijn werk, Kampen 2008, 107-111.- Sabine Hiebsch, ‘Also das das hertze anhebe: Hart en gebed inLuthers inleiding bij Johannes 17’, in: Wim Balke, SabineHiebsch, Wim Janse (red.), Verbum Dei manet in aeternum,Kampen: 2008, 40-69.- A. Houtman & H. Sysling, ‘Balaam’s Fourth Oracle (Numbers24:15-19) According to the Aramaic Targums’, in: G.H. vanKooten & J.T.A.G.M van Ruiten (red.), The Prestige of thePagan Prophet Balaam in Judaism, Early Christianity andIslam, Leiden/Boston: 2008, 189-211.- A. Houtman, ‘The Fate of the Wicked: Second Death in EarlyJewish and Christian Texts’, in: A. Houtman et al. (red.),Empsychoi Logoi: Religious Innovations in Antiquity. Studiesin Honour of Pieter Willem van der Horst, Leiden/Boston:2008, 405-424.- C. Houtman, ‘God regeert! Bijbelse plaatsen als bewijsplaatsen:de Bijbelsche landschappen van Des Amorie van derHoeven’, in: F.G.M. Broeyer, G.J. van Klinken (red.), Reizennaar het Heilige Land. Protestantse impressies 1840-1960,Zoetermeer: 2008, 31-45.- G.J. van Klinken, ‘A view from the Netherlands: Gezina van derMolen, Dutch Calvinism, and the Atlantic Community’, in: V.Aubourg en G. Bossuat (red.), European Community, AtlanticCommunity? (in de reeks Études Contemporaines, Universitéde Cergy-Pontoise), Paris: 2008, 506-518.- G.J. van Klinken, ‘Van “land der vaderen” tot “Erets Israël”’.Twee Palestijnse reisbeschrijvingen uit de familie Lion Cachet’,in: F.G.M. Broeyer en G.J. van Klinken (red.), Reizen naar hetHeilige Land. Protestantse impressies 1840-1960 (Jaarboekvoor de geschiedenis van het Nederlands protestantisme na1800, jaargang 16), Zoetermeer: 2008, 108-126.- G.J. van Klinken, ‘Onvermogen om te rouwen. De nederlaagherinnerd door gereformeerd Nederland in de zomer van1940’, in: G. Harinck, J.Y.H.A. Jacobs en G.J. van Klinken (red.),Religie, oorlog en lieux de mémoire, Kampen: 2008, 15-24.- L.J. Lietaert Peerbolte, ‘Paul’s Rapture: 2 Corinthians 12:2-4and the Language of the Mystics’, in: Frances Flannery,Colleen Shantz, Rodney A. Werline (eds.), Inquiry intoReligious Experience in Early Judaism and Early Christianity(Experientia 1; Atlanta: SBL) Leiden etc.: 2008, 159-176.- L.J. Lietaert Peerbolte, ‘Jewish Monotheism and ChristianOrigins’, in: Alberdina Houtman, Albert de Jong, MagdaMisset-van de Weg (eds.), Empsychoi Logoi. ReligiousInnovations in Antiquity. Studies in Honour of Pieter Willemvan der Horst (AJEC/AGAJU 73), Leiden/Boston: 2008,227-246.- L.J. Lietaert Peerbolte, ‘Paul and the Practice of Paideia’, in:Rieuwerd Buitenwerf, Harm W. Hollander, Johannes Tromp(eds.), Jesus, Paul, and Early Christianity. Studies in Honour ofHenk Jan de Jonge (SNT 130), Leiden/Boston: 2008, 261-280.- J. van Sluis, ‘E.J. Diest Lorgion (1812-1876) over BalthasarBekker’, in: G.J. Schutte (red.), De geschiedenis aan het volkverteld: Populaire protestants-christelijke geschiedschrijvingin de negentiende en twintigste eeuw (Serta historica; VIII),Hilversum: 2008, 79-90.- K. Spronk, ‘Sanctioning Samson: Do Old Testament Storiesabout Violence Make Sense Today? Some Answers from thePerspective of Redaction Criticism and History of Research’, in:H. de Wit & G.A. West (eds.), African and European Readersof the Bible in Dialogue: In Quest of a Shared Meaning,Leiden: 2008, 169-180.- K. Spronk, ‘The Delicate Balance Between Life and Death:Some Remarks on the Place of Mot in the Religion of Ugarit’,in: R.J. van der Spek (ed.), Studies in Ancient Near EasternWorld View and Society (FS Marten Stol), Bethesda: 2008,121-126.- K. Spronk, ‘Is there More Truth in this Picture? A Response toG. West’, in: H. de Wit & G. West (eds.), African and EuropeanReaders of the Bible in Dialogue: In Quest of a SharedMeaning, Leiden 2008, 65-67.Artikelen in tijdschriften- M. Matthias, ‘Reformation als Reformation des Menschen. Mitwelchen Gerechtigkeitskonzeptionen beginnt dieReformation?’, Luther-Bulletin. Tijdschrift voor interconfessioneelLutheronderzoek (uitgave van de InterconfessioneleWerkgroep Lutheronderzoek) 17 (2008), 76-85.- H.M. Patmore, ‘Did the Masoretes get it wrong? TheVocalization and Accentuation of Ezekiel xxviii 12-19’, VetusTestamentum 58 (2008) 2, 245-257.- R. Roukema, ‘Early Christianity and Magic’, Annali di Storiadell’ Esegesi 24 (2007), 367-378.- M. den Braber, J.W. Wesselius, ‘The Unity of Joshua 1-8, itsRelation to the Story of King Keret, and the LiteraryBackground to the Exodus and Conquest Stories’, SJOT 22(2008), 253-274.- E. Zonne, ‘The Relation of Parachurch Youth Organisationsand the Protestant Church in the Netherlands’, Journal ofYouth and Theology, 7 (2008) 2.Protestantse Theologische Universiteit61

Review artikel- P. Sanders, recensie van J.-M. Michaud (red.), La Bible etl’héritage d’Ougarit, Sherbrooke: 2005, in: Review of BiblicalLiterature (2008) 3, 6 pp. (www.bookreviews.org).VakpublicatiesBundels- W. den Boer, G.J. van Klinken, H. Pruntel, Chr. Ravensbergenen Th.J.S. van Staalduine (red.), ‘Een machtig arbeidsveld’.De opbouw van het kerkelijk leven in de Noordoostpolder(Publicaties van de Vereniging voor NederlandseKerkgeschiedenis (PVNK) nr. 1), Gouda 2008: 241 pp.Artikelen in bundels- G. van Ek, ‘Harmonie tussen Hemelvaart en Pinksteren? Delucaanse visie op de gemeente in Handelingen 1:12-26’, in:Bob Becking & Annette Merz (red.), Verhaal als Identiteits-Code: Opstellen aangeboden aan Geert van Oyen bij zijnafscheid van de Universiteit Utrecht (Utrechtse TheologischeReeks 60), Utrecht: 2008, 106-117.- G. van Ek, ‘Tekst en toekomst! Exegetische en hermeneutischeoverwegingen bij de preek’, in: Henk van der Meulen (red.),Als een leerling leren preken: Preekvoorbereiding stapsgewijs,Zoetermeer: 2008, 60-70.- D.M. Erbele-Küster, ‘Kanttekeningen bij Leviticus; kaderartikeloffer en on/rein, in: A.H. Kamp (red.), NBV Studiebijbel. DeNieuwe Bijbelvertaling met uitleg, achtergronden enillustraties, Heerenveen: 2008, 157-158, 163, 173.- A. Houtman, ‘The Next Stumbling Block’, in: KardinaalWillebrandslezing 2008: Responsible Teaching about theDeath of Jesus, 19-22.- G.J. van Klinken, ‘Van Zuiderzeecomité tot deputaatschap. DeGereformeerde Kerken in het nieuwe land, 1928-1943’, in: W.den Boer, G.J. van Klinken, H. Pruntel, Chr. Ravensbergen enTh.J.S. van Staalduine (red.), ‘Een machtig arbeidsveld’. Deopbouw van het kerkelijk leven in de Noordoostpolder(Publicaties van de Vereniging voor NederlandseKerkgeschiedenis (PVNK) nr. 1), Gouda: 2008, 67-90.- G.J. van Klinken, ‘Van het Noord-Oostfront. De uitzonderlijkebeginfase van het gereformeerde leven in de Noordoostpolder,1943-1948’, in: W. den Boer, G.J. van Klinken, H. Pruntel,Chr. Ravensbergen en Th.J.S. van Staalduine (red.), ‘Eenmachtig arbeidsveld’. De opbouw van het kerkelijk leven inde Noordoostpolder (Publicaties van de Vereniging voorNederlandse Kerkgeschiedenis (PVNK) nr. 1), Gouda: 2008,91-110.- G.J. van Klinken, ‘Johannes de Heer als intermediair tussenkerk en pinksterbeweging’, in: G. Harinck (red.), ‘Steek elkepastorie in brand!’ Honderd jaar dwarsverbindingen tussenPinkstergemeenten en protestantse kerken (reeks Ter Lezingnr. 3), Amsterdam: 2008, 3-8.- L.J. Lietaert Peerbolte, annotaties bij Romeinen, Filippenzen;kaderartikel ‘Verzoening’, in: NBV Studiebijbel. De NieuweBijbelvertaling met uitleg, achtergronden en illustraties,Heerenveen: 2008, 1999-2000, 2053, 2081.- R. Roukema, ‘Gnosis en het Nieuwe Testament’, in: A.H. Kamp(red.). NBV Studiebijbel. De Nieuwe Bijbelvertaling met uitleg,achtergronden en illustraties, Heerenveen: 2008, 2075-2076.- K. Spronk, ‘Nahum’, in: A.H. Kamp (red.), NBV Studiebijbel. DeNieuwe Bijbelvertaling met uitleg, achtergronden enillustraties, Heerenveen: 2008, 1421-1422.- K. Spronk, ‘Habakuk’, in: A.H. Kamp (red.), NBV Studiebijbel.De Nieuwe Bijbelvertaling met uitleg, achtergronden enillustraties, Heerenveen: 2008, 1427.- K. Spronk, ‘Zefanja’, in: A.H. Kamp (red.), NBV Studiebijbel. DeNieuwe Bijbelvertaling met uitleg, achtergronden enillustraties, Heerenveen: 2008, 1435.- K. Spronk, ‘Bijbelse basismotieven: Oude Testament’, in: J.Valstar, H. Kuindersma e.a. (red.), Verwonderen & ontdekken:Vakdidactiek godsdienst primair onderwijs, Amersfoort:2008, 160-192.- K. Spronk, ‘Bijbel en praktijk in de protestantse traditie’,Handelingen, tijdschrift voor praktische theologie (2008) 3,26-35.Artikelen in tijdschriften- E.A. de Boer, ‘On the possibility of a historical reconstructionof Mary Magdalene’, inhttp://www.womenpriests.org/magdala/deboer.asp- E.A. de Boer, ‘De vrouw die Jezus zalfde’, Fier 11 (2008) 1,12-14.- R. Roukema, ‘Jezus in gebed’, Kerk en Theologie 59 (2008),301-309.62 Jaarverslag 2008

Populariserende publicaties- E.A. de Boer, ‘En toch oecumene! Een persoonlijk pleidooi’,En Toch 29 (2008) 4, 16-19.- G. van Ek, ‘Tenach en geweld: een canonieke benadering’,Interpretatie 16 (2008) 1, 16-18.- G. van Ek, ‘Grenzen aan de katholiciteit’ (rubriekkort&krachtig), Vox Voetianorum 32 (2008) 2, 14-16.- D.M. Erbele-Küster, ‘“U vergat de God die u gebaard heeft’’(Deut. 32:18). Schepping als geboorte en anderevoorstellingen van schepping in het Oude Testament’, in: A.Decoene, J. Haers, M. Servaas (red.), Wanneer de scheppingkreunt in barensweeën, Antwerpen: 2008, 9-19.- D.M. Erbele-Küster, ‘Stemmen gesmoord door oorlog engeweld - Jefta’s dochter aan het woord (Rechters 11:29-40)’,in: Anne Marie Reijnen & Peter Tomson (eds.), Europe BetweenWars. Bonhoeffer, the Struggle for Peace and the CulturalHeritage. A Salute to Jurjen Wiersma (Analecta Bruxellensia13), Brussel: 2008, 104-113.- S. Hiebsch, ‘Wibrandis Rosenblatt: Voorbeeld in het geloof’,Waarheidsvriend 44 (2008), 8-9.- A. Houtman, ‘Sporen van joods-christelijke interactie in deTargoem van Samuel. Een internationaal samenwerkingsproject’,in: PThUnie september 2008, 18-19.- A. Houtman, ‘Gelukkig zij die zich inzetten voor vrede: God zalhen zijn kinderen noemen (Matt. 5:9)’, (verslag ICCJconferentie), Protestantse Kerkbode 120 (27 september 2008)39, 11.- G.J. van Klinken, ‘Vatbaar voor nuancering: het beeld van degereformeerde geschiedenis van Ter Apel’, in: VeenkolonialeAlmanak. Jaarboek voor de geschiedenis van de GroningerVeenkoloniën, jrg. 20, Veendam: 2008, 157-163.- G.J. van Klinken, ‘Reisverslag Israël’, in: Nes AmmimInternationaal (2008) 1, 8-10.- G.J. van Klinken, ‘De Korreweg lijkt de Noordpool wel…’ Eenwandeling door het Groningen van Johan van Klinken enMarry de Boer 1952-1965, Kampen: 2008, 33 pp.- R. Roukema, ‘Inleiding’, in: De evangeliën van Johannes enThomas. Ingeleid door Riemer Roukema, Amsterdam: 2008,7-9.- R. Roukema, ‘Het evangelie volgens Thomas’ [vertaling uit hetKoptisch], in: De evangeliën van Johannes en Thomas.Ingeleid door Riemer Roukema, Amsterdam: 2008, 67-101.- R. Roukema, ‘Word een eenling, net als Jezus’, TrouwVerdieping 1 maart 2008, 13.- J. van Sluis, “De Verlichting als tegenbeweging”, in: DouweKooistra, Erik Betten & Pieter Anko de Vries (red.), Frieslandsverleden: De Friezen en hun geschiedenis in vijftig verhalen.Leeuwarden: 2008, 190-194.- K. Spronk, ‘De mens en de hem gestelde grenzen: over dehemel in het Oude Testament’, in: B.L. van der Woude (red.),Wie kan er aarden hier beneden? Over de betekenis van dehemel, Zoetermeer: 2008, 11-23.- K. Spronk, ‘Exegetische notities bij Genesis 42, 43, 44 en 45’,Kind op zondag, jrg. 77 (2008) 1, 62-63; 70-71; 79-80; 85-86.- K. Spronk, ‘Geesten oproepen helpt mensen niet verder: OudeTestament niet altijd tegen invloed overledenen op het aardsebestaan’, Centraal Weekblad 21 maart 2008, 5.- K. Spronk, ‘Profetisch spreken en de concrete situatie: debijdrage van Th.C. Vriezen aan het huidige debat in de PKNover kerk, Israël en de Palestijnen’, Centraal Weekblad 4 april2008, 8.- K. Spronk, ‘In het voetspoor van de bisschop der armen’,Centraal Weekblad 13 juni 2008, 5.- K. Spronk, ‘De Bijbel kan niet zonder kanttekeningen’,Centraal Weekblad 14 november 2008, 5.- K. Spronk, ‘Een echte profeet shockeert’, Centraal Weekblad19 december 2008, 11.- J.W. Wesselius, ‘250 Words. Notes and Thoughts aboutBiblical Hebrew Narrative: XI. David and Solomon’, Universalia6/48 (18 maart 2008), 3.- J.W. Wesselius, ‘250 Words. Notes and Thoughts aboutBiblical Hebrew Narrative: XII. Who Killed Uriah?’, Universalia6/54 (25 juni 2008), 4.Protestantse Theologische Universiteit63

II.BELIEFSWetenschappelijke publicatiesProgrammaChristian Faith in Changing ContextsProgrammaleider: prof.dr. G.G. de KruijfOnderzoekersprof.dr. K.E. Biezeveld (hoogleraar/ud; 0,27)prof.dr. L.J. van den Brom (hoogleraar; 0,4)prof.dr. L.J. Koffeman (hoogleraar; 0,32)prof.dr. G.G. de Kruijf (hoogleraar; 0,4)prof.dr. V. Küster (hoogleraar; 0,4)prof.dr. F. de Lange (hoogleraar; 0,3)prof.dr. J. Muis (hoogleraar; 0,4)prof.dr. G.W. Neven (hoogleraar; 0,4)prof.dr. J. Hoek (bijz. hoogleraar; 0,08)prof.dr. M.M. Jansen (bijz. hoogleraar/uhd; 0,2)dr. R.H. Reeling Brouwer (uhd; 0,2)dr. H.S. Benjamins (ud; 0,1)dr. Th.A. Boer (ud; 0,4)dr. G. van den Brink (ud; 0,07)dr. A. van der Kooi, (ud; 0,4)dr. R.D.N. van Riessen (ud; 0,2)dr. G.M. Speelman (ud; 0,32)dr. A. Vos (ud; 0,4)dr. L.A. Werkman (ud; 0,28)dr. O.K. Zijlstra (ud; 0,2)dr. T.L. Hettema (ud VEG; 0,21)dr. L. Mietus (ud VEG; 0,4)dr. D. van Keulen (pd onderzoeker; 0,5)drs. J.M. Bac (aio; 0,38)drs. A.W. Baan (aio; 0,6)drs. P. Dronkers (aio; 0,75)drs. W.A. de Jong (aio; 0,75)drs. G.G. van Manen (aio; 0,6)Boeken- H.S. Benjamins, Een en Ander. De traditie van de modernetheologie, Kampen: 2008, 591 pp.- (D. van Keulen), A.A. van Ruler, Verzameld Werk, deel 2.Openbaring en Heilige Schrift, bezorgd door D. van Keulen.Zoetermeer: 2008, 518 pp.- V. Küster, God/Terreur. Een Tweeluik, Vught: 2008, 97 pp.Rede- M.M. Jansen, God op de grens. Missiologie als theologischebegeleiding bij grensoverschrijding. Oratie, PThU Utrecht/Kampen/Leiden: 2008, 41 pp.Bundels- M.M. Jansen, H.C. Stoffels (eds.), A Moving God. ImmigrantChurches in the Netherlands, Zürich/Berlin: 2008, 237 pp.- G. Hoever, G.G. de Kruijf, O. O’Donovan, B. Wannenwetsch(hg.), Die Familie im neuen Europa. Ethische Herausforderungenund interdisplinäre Perspektiven, Berlin: 2008, 357 pp.- G.C. den Hertog en G.W. Neven (eds.), Jan Koopmans(1905-1945). Theoloog bij de tijd, Kampen: 2008, 184 pp.Artikelen in bundels- K.E. Biezeveld, ‘The Role of “The Other” in the Reading of theBible: Towards a New Roadmap for Bible Reading in theWestern World’, in: Hans de Wit & Gerald O. West (eds.),African and European Readers of the Bible in Dialogue. InQuest of a Shared Meaning, Leiden/Boston: 2008, 123-139.- K.E. Biezeveld, ‘Why for Naaman and this Woman, and Not forMe?’, in: Hans de Wit & Gerald O. West (eds.), African andEuropean Readers of the Bible in Dialogue. In Quest of aShared Meaning, Leiden/Boston: 2008, 304-306.- Th.A. Boer, ‘Stem Cells, Pluralism, and Moral Empathy’, in: LarsÖstnor (ed.), Ethics and Embryos: InterdisciplinaryPerspectives, Dordrecht: 2008, 121-134.- Th. A. Boer, ‘With Michael Walzer towards a Just Peace,’ in:Anne Marie Reijnen and Peter Tomson (eds.), Europe BetweenWars: Bonhoeffer, the Struggle for Peace, and the CulturalHeritage. A Salute to Jurjen Wiersma (Analecta Bruxellensia13), Brussel: 2008, 78-89.64 Jaarverslag 2008

- G. van den Brink, ‘En van de Zoon? Overwegingen bij deuitgang van de Heilige Geest’, in: A. Baars e.a. (red.), Charis.Opstellen aangeboden aan prof.dr. J.W. Maris, Heerenveen:2008, 36-44.- L.J. van den Brom, ‘Freiheit in Komplimentarität - zwischenMonismus und Pluralismus’, in: Markus Mühling (Hg.),Gezwungene Freiheit? Personale Freiheit im pluralistischenEuropa, Göttingen: 2008, 152-164.- T.L. Hettema, ‘En dat gaat zo maar door… Over de werkingvan de Geest in de cultuur,’ in: Erik Borgman e.a. (red.), Dewerking van de Heilige Geest in de Europese cultuur entraditie, Kampen: 2008, 188-198.- M.M. Jansen, ‘Introduction’, in: M.M. Jansen, H.C. Stoffels(eds.), A Moving God. Immigrant Churches in theNetherlands, Zürich/Berlin: 2008, 3-12.- M.M. Jansen, ‘The Wind beneath my Wings: Migration andReligion in the Life Stories of Filipina Domestic Workers inAmsterdam’, in: M.M. Jansen, H.C. Stoffels (eds.), A MovingGod. Immigrant Churches in the Netherlands, Zürich/Berlin:2008, 61-78.- M.M. Jansen, ‘Deliver Us from Evil: Deliverance Prayers inThree African Christian Communities in Amsterdam’, in: M.M.Jansen, H.C. Stoffels (eds.), A Moving God. ImmigrantChurches in the Netherlands, Zürich/Berlin: 2008, 197-218.- D. van Keulen, ‘Inleiding’, in: (D. van Keulen), A.A. van Ruler,Verzameld Werk, deel 2. Openbaring en Heilige Schrift,Zoetermeer: 2008, 7-80.- A. van der Kooi, ‘”Uit uw school”. De relatie van JanKoopmans en Oepke Noordmans’, in: G.C. den Hertog enG.W. Neven (red.), Jan Koopmans (1905-1945). Theoloog bijde tijd, Kampen: 2008, 17-33.- A. van der Kooi, ‘De Geest en de mens’, in: Erik Borgman,Kees van der Kooi, Akke van der Kooi, Govert Buys e.a. (red.),De werking van de Heilige Geest in de Europese cultuur entraditie, Kampen: 2008, 44-59.- V. Küster, Karel Steenbrink & Rai Sudhiarsa, ‘Christian Art inIndonesia’, in: Jan Sihar Aritonang & Karel Steenbrink (eds.), AHistory of Christianity in Indonesia, Leiden/Boston: 2008,925-949.- J. Muis, ‘Karl Barth and Friedrich Mildenberger on Scripture inDoctrine’, in: Markus Bockmuehl & Alan Torrance (eds.),Scripture’s Doctrine and Theology’s Bible. How the NewTestament Shapes Christian Dogmatics, Grand RapidsMichigan: 2008, 91-103.- G.W. Neven, ‘Barth Lesen in den Niederlanden’, in: MartinLeiner/Michael Trowitzsch (eds), Karl Barths Theologie alsEuropäisches Ereignis, Göttingen: 2008, 163-171.- G.W. Neven, ‘Von der Metaphysik zur Parusie. Hans GeorgGeyer in der intellektuellen Debatte über eine Kernfrage des20. Jahrhunderts’, in Kathrina von Bremen ed., Gott undFreiheit. Theologische Denkanstöße Hans Georg Geyers,Schwerte Villigst: 2008, 43-56.- G.W. Neven, ‘De dood als moment in een ethiek van de hoop’,in G.C. den Hertog en G.W. Neven (eds.), Jan Koopmans(1905-1945). Theoloog bij de tijd, Kampen: 2008, 133-157.- R.H. Reeling Brouwer, ‘“Mij zo verwant, zo volstrekt mijnmeerdere”. J. Koopmans en K.H. Miskotte’, in: G.C. denHertog & G.W. Neven (red.), Jan Koopmans (1905-1945).Theoloog bij de tijd. Kampen: 2008, 35-57.- R.D.N. van Riessen, ‘Creative kenosis. Levinas and christiantheology’, in: Johan de Tavernier, Joseph Selling, JohanVerstraeten en Paul Schotsmans (eds.), Responsibility, Godand Society, Theological Ethics in Dialogue, (Festschrift RogerBorggraeve), Leuven/Paris/Dudley: 2008, 143-162.- A. Vos, ‘Ethik,’ in Herbert Schneider, Marianne Schlosser enPaul Zahner (red.), Duns-Scotus-Lesebuch (Veröffentlichungender Johannes-Duns-Skotus-Akademie XXVI), Mönchengladbach:2008, 267-289.- A. Vos, ‘Sklaverei,’ in Herbert Schneider, Marianne Schlosseren Paul Zahner (red.), Duns-Scotus-Lesebuch (Veröffentlichungender Johannes-Duns-Skotus-Akademie XXVI),Mönchengladbach: 2008, 290-297.- Thomas Möllenbeck en Antonie Vos, ‘Das Leben des JohannesDuns Scotus,’ in Herbert Schneider, Marianne Schlosser enPaul Zahner (red.), Duns-Scotus-Lesebuch (Veröffentlichungender Johannes-Duns-Skotus-Akademie XXVI), Mönchengladbach:2008, 3-38.- O.K. Zijlstra, ‘Steve Biko and modern European philosophy’, in:Cornel W. du Toit (ed.), The Legacy of Stephen Bantu Biko:Theological Challenges, Pretoria: 2008, 199-208.- O.K. Zijlstra, ‘Verklarende noten’, in Søren Kierkegaard, Deherhaling. Een proeve van experimenterende psychologie,Budel: 2008 [vertaling Annelies van Heest; eindredactie enverklarende noten Karl Verstrynge en Onno Zijlstra), 142-148.Protestantse Theologische Universiteit65

Artikelen in tijdschriftenArtikelen in bundels- Th.A. Boer, ‘Protokolle einer Tragödie. Alfred Dedo Müller undder Nationalsozialismus 1933-1936’, Kirchliche Zeitgeschichte.Internationale Halbjahresschrift für Theologie undGeschichtswissenschaft 21 (2008) 2, 373-391.- M.M. Jansen, ‘Indonesian and Moluccan Immigrant Churchesin the Netherlands: Missionary History and Challenges”, in:Journal of Reformed Theology (2008) 2, 168-187.- L.J. Koffeman, ‘“Offenheit gegenüber der Einheit, zu der Gottuns beruft“. Altkatholiken im ökumenischen Gespräch: eineprotestantische Perspektive’, Internationale kirchlicheZeitschrift 98 (2008) 1, 50-72.- J. Muis, ‘God our king’, HTS Theological Studies 64 (2008) 1,269-288.- R.D.N. van Riessen, ‘Persoonlijke identiteit als onteigening’,Mededelingen van de Levinas studiekring, 13 (2008), 67-82.VakpublicatiesBoeken- K.E. Biezeveld, Als scherven spreken. Over God in het levenvan alledag, Zoetermeer: 2008, 138 pp.- J. Hoek, Geroepen in een nieuwe eeuw - Geheim en missievan de gemeente, Zoetermeer: 2008, 158 pp.- M.M. Jansen, Wie zijn wij dan? Over erkenning enverbondenheid tussen mensen die alles, bijna niets, eenbeetje of heel veel geloven, Zoetermeer: 2008, 146 pp.- G.G. de Kruijf, Ethiek onderweg. Acht adviezen, Zoetermeer:2008, 145 pp.; (2e druk 2008, 145 pp.)- F. de Lange, De armoede van het zwitserlevengevoel. Pleidooivoor beter ouder worden, Zoetermeer: 2008, 159 pp.- L. Mietus & A. de Lange, J.H. Gunning Jr. Het Kruis desVerlossers (1861); De Prediking van de Toekomst des Heren(1888), (Serie Klassiek Licht), Barneveld: 2008, 128 pp.Bundels- J. Hoek (red.), Sola scriptura. De actualiteit van degereformeerde visie op de Schrift, Heerenveen: 2008, 213 pp.- Gerrit de Kruijf, Petruschka Schaafsma (red.), Meer dan eenoptelsom. Kanttekeningen bij de waarde van het gezin,Kampen: 2008, 205 pp.- Th.A. Boer, ‘Ik denk dus geloof ik. Een essay over God, geloofen empirie’, in: Wil van den Bercken (red.), Het geloof van detheoloog, Budel: 2008, 25-38.- Th.A. Boer, ‘Trouw: is het ergens goed voor? Eengrensverkenning van instrumenteel denken over trouw’, in:Gerrit de Kruijf en Petruschka Schaafsma (red.), Meer dan eenoptelsom. Kanttekeningen bij de waarde van het gezin,Kampen: 2008, 53-70.- G. van den Brink, ‘Apostolaat, herkerstening en onze nationaleidentiteit’, in: Koert van Bekkum & George Harinck (red.),Worsteling om de Nederlandse identiteit. Bavinck-lezingen2006, Barneveld: 2007 [2008], 25-36.- J. Hoek, ‘De Geest van de Gekruisigde. Over de betekenis vaneen “pneumatologia crucis”’, in: E. Baars (red.), Charis.Theologische opstellen, aangeboden aan prof.dr. J.W.Marisbij zijn afscheid als hoogleraar aan de TheologischeUniversiteit te Apeldoorn, Heerenveen: 2008, 90-100.- J. Hoek, ‘Hoe wijd ziet de kern? - diepgang en reikwijdte vande gereformeerde pneumatologie’, in: Erik Borgman e.a. (red.),De werking van de Heilige Geest in de Europese cultuur entraditie, Kampen: 2008, 112-125.- J. Hoek, ‘Sola Scriptura vandaag’ in: J. Hoek (red.), Solascriptura. De actualiteit van de gereformeerde visie op deSchrift, Heerenveen: 2008, 9-34.- J. Hoek, ‘Leiderschap bij Bucer en Calvijn: tussen gegevenstructuren en nagestreefde idealen’, in: Pieter Boersema, JanHoek, Mart-Jan Paul en Maria Verhoeff, (red.), Gezag inbeweging. Kerkelijk leiderschap tussen tekst en context,Heerenveen: 2008, 279-294.- J. Hoek, ‘Over de hemel in de gereformeerde spiritueletraditie’, in: Bert L. van der Woude, (red.), Wie kan er aardenhier beneden? Over de betekenis van de hemel, Zoetermeer:2008, 53-66.- V. Küster, ‘Het grootste kunstwerk ooit’, in: Albert van derSchoot (red.), Kunst als morele vrijplaats. Moet in de kunstwat elders niet mag?, Zwolle: 2008, 102-108.- F. de Lange, ‘Het zwakke gezin, de sterke familie’, in: Gerrit deKruijf en Petruschka Schaafsma (red.), Meer dan eenoptelsom. Kanttekeningen bij de waarde van het gezin,Kampen: 2008, 89-102.- J. Muis, ‘De prediking en de dogmatiek’ in: Henk van derMeulen (red.), Als een leerling leren spreken. Preekvoorbereidingstapsgewijs, Zoetermeer: 2008, 71-79.66 Jaarverslag 2008

- L.A. Werkman, ‘Kwetsbare identiteiten’, in: Gerrit de Kruijf enPetruschka Schaafsma (red.), Meer dan een optelsom.Kanttekeningen bij de waarde van het gezin, Kampen: 2008,147-160.Artikelen in tijdschriften- Th.A. Boer, ‘Moreel beraad en moreel beleid in de kerk’,Praktische Theologie 35 (2008) 2, 136-48.- Th.A. Boer, ‘Pastores, zorgvoorzieningen en christelijkeethiek’, Pastorale Perspectieven. Driemaandelijksvaktijdschrift voor en door pastores 139 (2008) 1, 37-45.- Th.A. Boer, ‘Bestaat er een christelijke ethiek?’ De Civitate 58(2008) 2, 6-7.- L.J. van den Brom, ‘Nationale Identiteit in ontwerp’, Kerk enTheologie 59 (2008), 72-77.- L.J. van den Brom, ‘Van Ruler Jaar 2008’, Kerk en Theologie 59(2008), 381-385.- J. Hoek & G. Noort, ‘In de schaduw van de dominee?’, Kerk enTheologie 59 (2008) 1, 30-44.- J. Hoek, ‘Voetius voor het voetlicht’, Theologia Reformata(2008) 2, 165-170.- M.M. Jansen, ‘Waarden, normen en geloof’, in Michsjol 17(2008) 1 (Globalisering als uitdaging voor kerk en theologie),20-22.- M.M. Jansen, ‘Migrantenkerken’, in: Ouderlingenblad 85(2008) 982, 19-22.- A. van der Kooi, ‘Woord vooraf’, Noordmans Cahier. Studiesbij het werk van dr. O. Noordmans (Uitgave van de StichtingDr. O. Noordmans) 8 (2008), 3v.- G.G. de Kruijf, ‘Over politieke ethiek vanuit theologischperspectief’, Kerk en theologie 59 (2008), 78-80.- G.G. de Kruijf, ‘Gewogen, gewogen…’, Theologia Reformata51 (2008), 128-135.- G.G. de Kruijf, ‘Gebod of advies’, in: IdW 37 (2008) 17, 14-16.- V. Küster, ‘Christian Art in Asia - Some Recent Publications’,Exchange 37 (2008), 365-369.- J.C. van Loon, ‘De Nieuwe Bijbelvertaling in de eredienst’, MetAndere Woorden 27 (2008) 4, 3-9.- R.H. Reeling Brouwer, ‘Ambt en ambacht: de achtergronden,de actualiteit’, Kerk en Theologie 59 (2008) 1, 45-58.- R.H. Reeling Brouwer, ‘Wie neemt de profetenmantel op?Miskotte en de preek (bij de verschijning van Verzameld Werk13)’, Ophef. Tijdschrift voor hartstochtelijke theologie 15(2008) 1/2, 33-40.- R.H. Reeling Brouwer, ‘Calvijn tussen Middeleeuwen enNieuwe Tijd’, Radix. Tijdschrift voor geloof en wetenschap 34(2008) 4, 254-263.- R.H. Reeling Brouwer, ‘Calvijn en de kredietcrisis: als je gelduitleent’; ‘Luther, Calvijn en het menselijk hart alsgodenfabriek’, Ophef. Tijdschrift voor hartstochtelijketheologie 15 (2008) 3, 4-5; 6-9.- G.M. Speelman, ‘Leiderschap als gespreksthema tussenchristenen en moslims’, Handelingen 3 (2008) 4, 39-47.- G.M. Speelman, ‘Ontdekkingsreizigers in een globalesamenleving’, TGL (2008) 2, 81-91.- A. Vos, ‘Geloof als het geheim van de geschiedenis’,Kontekstueel 22 (2007-08) 4, 11-14.- A. Vos, ‘De onbetaalde rekening van de moderne theologie’,Theologisch Debat 5 (2008) 2, 29-35.- O.K. Zijlstra, ‘Ik wist niet dat ik het in mij had’, Boekman.Tijdschrift voor kunst en cultuur 20 (2008) 77, 72-77.Populariserende publicaties- K.E. Biezeveld, ‘Het dilemma van de academische baret’,Interpretatie 16 (2008) 6, 13-15.- Th.A. Boer, ‘Moet de cliënt maar liever niét per tram reizen?’,KLIK, Maandblad voor de verstandelijk gehandicapten zorg,januari 2008, 16-17.- Th.A. Boer, ‘Moet cliënt zijn familie achterna verhuizen?’, KLIK,Maandblad voor de verstandelijk gehandicapten zorg,februari 2008, 16-17.- Th.A. Boer, ‘Hulp verlenen tegen wil en dank?’, KLIK,Maandblad voor de verstandelijk gehandicapten zorg, maart2008, 16-17.- Th.A. Boer, ‘Schaamte voor de Sar-dame’, KLIK, Maandbladvoor de verstandelijk gehandicapten zorg, april 2008, 18-19.- Th.A. Boer, ‘De Compaan-tattoo’, KLIK, Maandblad voor deverstandelijk gehandicapten zorg, mei 2008, 16-17.- Th.A. Boer, ‘Nooit behandelen bij longontsteking?’, KLIK,Maandblad voor de verstandelijk gehandicapten zorg, juni2008, 19-20.- Th.A. Boer, ‘Wat als het bij een cliënt thuis niet lekker loopt?’,KLIK, Maandblad voor de verstandelijk gehandicapten zorg,juli-augustus 2008, 22.- Th.A. Boer, ‘Moeder wil geen rolstoel voor haar kind’, KLIK,Maandblad voor de verstandelijk gehandicapten zorg,september 2008, 16-17.- Th.A. Boer, ‘Cliënte wil zwanger worden’, KLIK, Maandbladvoor de verstandelijk gehandicapten zorg, oktober 2008,18-19.Protestantse Theologische Universiteit67

- Th.A. Boer, ‘Privé of publiek? Wat als een cliënt te open wordtover zichzelf?’ KLIK, Maandblad voor de verstandelijkgehandicapten zorg, november 2008, 22.- Th.A. Boer, ‘Recht op ongezond eten’, KLIK, Maandblad voorde verstandelijk gehandicapten zorg, december 2008, 22.- Th.A. Boer, ‘Tijdgeest vraagt om blik in de spiegel’,Nederlands Dagblad, 12 januari 2008, met kleine wijzigingenook verschenen als ‘Kiezen tussen compromis of rechte rug’,Centraal Weekblad, 11 januari 2008.- Th.A. Boer, ‘Bijna elke tijdgeest wordt gedreven door angst’,Centraal Weekblad, 22 februari 2008, met kleine wijzigingenook verschenen als ‘Doemscenario’s blijken vaak niet uit tekomen’, Nederlands Dagblad, 22 februari 2008.- Th.A. Boer, ‘Verbied film Wilders bij godslastering’,Nederlands Dagblad, 12 maart 2008.- Th.A. Boer, ‘Bescherm religie tegen vechtjassen’, Trouw(Podium), 20 maart 2008.- Th.A. Boer, ‘Wat als Jezus niet God is?’, Nederlands Dagblad,4 april 2008, met kleine wijzigingen ook verschenen als ‘Demens Jezus leed niet meer dan veel anderen: Als Jezus nietGod is, komt het christendom dichtbij mensenverering’,Centraal Weekblad, 4 april 2008.- Th.A. Boer, ‘De valkuil van het e-mailen’, Centraal Weekblad,9 mei 2008, met kleine wijzigingen ook verschenen als ‘Deethiek van internetfora en e-mail’, Nederlands Dagblad, 9 mei2008.- Th.A. Boer, ‘Embryoselectie vraagt om moreel debat,’Nederlands Dagblad, 5 juni 2008, met een aantal wijzigingenook verschenen als ‘Alle hens aan dek voor een inhoudelijkdebat. Discussie over embryoselectie moet geen politiekemachtsstrijd worden’, Centraal Weekblad, 13 juni 2008.- Th.A. Boer, ‘Bergsport: riskant, niet onverantwoord’,Nederlands Dagblad, 29 juli 2008.- Th.A. Boer, ‘Christelijke ethiek is geen conservatieve ethiek?’,Nederlands Dagblad, 8 augustus 2008, met kleine wijzigingenook verschenen als ‘Loopt christelijke ethiek achter of is hetzijn tijd vooruit?’, Centraal Weekblad, 29 augustus 2008.- Th.A. Boer, ‘De kunst van het sorry zeggen’, CentraalWeekblad, 19 september 2008, met kleine wijzigingen ookverschenen als ‘Zondebesef is ook goed nieuws’, NederlandsDagblad, 19 september 2008.- Th.A. Boer, ‘De ethiek van het eindeloze bewustzijn’,Nederlands Dagblad, 24 oktober 2008, met kleinewijzigingen ook verschenen als ‘Spiritualiteit zonder crisis’,Centraal Weekblad, 31 oktober 2008; ingezonden briefhierover n.a.v. een reactie van Wiebe Oost, in: CentraalWeekblad, 28 november 2008.- Th.A. Boer, ‘Hoort levensbeëindiging op het bordje van dearts?’, naar aanleiding van de documentaire ‘Voor ik hetvergeet . . .’, Trouw (Podium), 11 november 2008.- Th.A. Boer, ‘Rentmeesterschap en de kredietcrisis’, NederlandsDagblad, 12 december 2008, met kleine wijzigingen ookverschenen als ‘Ondernemen als een rentmeester’, CentraalWeekblad, 12 december 2008.- Th.A. Boer, ‘Theologie moet voortdurend in gesprek zijn. Eeninterview met Gerrit Immink, rector van de PThU’, PThUnie 1(2008) 2, 14-15.- Th.A. Boer, ‘Onderwijs leren’. Column, PThUnie 1 (2008) 2, 12.- G. van den Brink, ‘De christelijke belijdenis in een pluralecultuur’, in: Maakt één wat is verdeeld. Samen horen(Lezingencyclus Protestantse Gemeente Bilthoven i.w.),Bilthoven: 2008, 1-18.- L.J. van den Brom, ‘Spreken over God’, Ouderlingenblad 85(2008, juni) 983, 22-25.- L.J. van den Brom, ‘Voorzienigheid en toeval’, in: PeterVerbaan en Jan Dirk Wassenaar (red.), Een woord zoals eenleerling heeft: Opstellen van en voor Gert Marchal,Zoetermeer 2008, 143-146.- P. Dronkers, Tamar. Een reisverhaal over Turkse en Fransehoofddoeken, Kampen: 2008, 160 pp.- J. Hoek, ‘Onze toekomst in Christus - Het leven verankerd inde toekomst van Christus’, Ouderlingenblad 85 (2008) 981,13-17.- J. Hoek, 4 artikelen over ‘Stille tijd - geïnspireerd doorTheodorus à Brakel’, De Waarheidsvriend 2008, 14-17.- J. Hoek, ‘Hoe wordt vandaag de Bijbel gelezen’, inKontekstueel 22 (2008) 6, 7-11.- J. Hoek, ‘De spirituele Calvijn’, Herademing, Tijdschrift voorspiritualiteit en mystiek, (2008), 38-42.- V. Küster, ‘Meditation des Monats [Bildmeditationen, je eineDoppelseite]’, Die Anregung. Seelsorglicher Dienst in der Weltvon heute 60 (2008), Lesejahr A Heft Nr. 1-6, 2 pp.- F. de Lange, ‘Oud en der dagen zat’, Trouw, Letter & Geest, 11oktober 2008.- F. de Lange, ‘Een taaie gerichtheid op morgen’, Trouw Letter &Geest, 12 juli 2008.- F. de Lange, ‘De ‘grijze kerk’ als uitdaging’, Ouderlingenblad85 (2008) 987, 16-19.- L. Mietus, ‘Iets over boeken’ in: Ons Orgaan. Uitgave van deBond van Vrije Evangelische Gemeenten in Nederland,(januari 2008), 6-7.- R.H. Reeling Brouwer, ‘Overspelig Jeruzalem. Toespraak overEzechiël 16’, Maandbrief voor Leerhuis & Liturgie 12 (januari2008), 7-10.68 Jaarverslag 2008

- R.H. Reeling Brouwer, ‘Een God die je in je zak kunt steken’,Open Deur. Oecumenisch maandblad 32 (2008) 6, 12-13.- R.D.N. van Riessen, ‘Het is de deugd die maakt dat je geraaktwordt. Gesprek van Peter Henk Steenhuis met Renée vanRiessen over ontvankelijkheid als deugd’, Trouw, 28 januari2008.- R.D.N. van Riessen, ‘Het zit in het toeven. Gesprek van PeterHenk Steenhuis met Renée van Riessen over religie en een taaldie raakt’, Trouw, 15 december 2008.- G.M. Speelman, ‘Leven tussen hoop en vrees’, CentraalWeekblad, december 2008, 15.- A. Vos, ‘Evangelische systematische theologie,’ Hermes 6(2007-08) 5, 31-35.- A. Vos, ‘Van San Francisco tot Saint Bonaventure,’ PThUnie.(Magazine van de Protestantse Theologische Universiteit) 2(september 2008), 11-12.- A. Vos, ‘Jesus von Nazareth en bijbelse theologie,’Confessioneel 120 (augustus 2008) 7, 8-9.- A. Vos, ‘Het perspectief van de wetenschappelijke exegese’,Confessioneel 120 (augustus 2008) 15, 8-9.- A. Vos, ‘Naar het Land van Andersom’, Kerstmeditatie,Kerstbrief Themelios, (december 2008), 1-3.- L.A. Werkman, ‘Inculturalisation in de gezondheidszorg’,Begrip 34 (2008) 3, 141-146.dr. M.N. Walton (ud; 0,06)dr. E. Zonne (ud; 0,2)drs. E. Asscher (aio; 0,75)drs. C.C.L. van den Berg-Seiffert (aio; 0,6)drs. M.C.M. Klomp (aio; 0,75)drs. D. van de Koot-Dees (aio; 0,75)drs. V. Rooze (aio; 0,6)drs. P.M. Sonnenberg (aio; 0,13)drs. I. Terlouw (aio; 0,75)drs. T. Tromp (aio; 0,46)drs. G.C. de Vries (aio; 0,27)Wetenschappelijke publicatiesBundels- H.K. Heyen (red.), Lebensbejahend predigen. Münster: 2008,164 pp.- Ruard R. Ganzevoort & Anne-Claire Mulder (eds.), Weal andWoe II. Empirical Explorations and Theoretical Reflections,Münster: 2008, 161 pp.Artikelen in bundelsIII.PRACTICESProgrammaPractices of Faith in Socio-cultural NetworksProgrammaleider: prof.dr. M. BarnardOnderzoekersprof.dr. M. Barnard (hoogleraar; 0,4)prof.dr. F.G. Immink (hoogleraar; 0,2)prof.dr. E.R. Jonker (hoogleraar; 0,4)prof.dr. H. Noordegraaf (ud/bijzonder hoogleraar; 0,4)prof.dr. H.P. de Roest (hoogleraar; 0,4)dr. R. Brouwer (ud; 0,4)dr. H.K. Heyen (ud; 0,4)dr. C.J. Menken-Bekius (ud; 0,2)dr. H.C. van der Meulen (ud; 0,4)dr. J.N. Meulink-Korf (ud; 0,02)dr. A.C. Mulder (ud; 0,2)dr. B. Roukema-Koning (ud; 0,08)dr. J. Schaap-Jonker (ud; 0,09)dr. F. Stark (ud; 0,07)- M. Barnard, ‘African Rhythm in an Amsterdam BusinessDistrict. Liturgy in Immigrant Churches’, in: Mechteld Jansenen Hijme Stoffels (eds.), A Moving God. Immigrant Churchesin the Netherlands (International Practical Theology 8),115-138.- H.K. Heyen, ‘Sexualität als Thema in protestantischenPredigten der Gegenwart - ein Beispiel von “Lebensbejahungund Lebensverneinung auf der Kanzel”’, in: H. Heyen (red.),Lebensbejahend predigen, Münster: 2008, 143-164.- H.K. Heyen, ‘Case Study: “Ineke”, in: R.R. Ganzevoort, A.C.Mulder (red.), Weal and Woe II. Empirical Explorations andTheological Reflections, Münster: 2008, 89-104.- F.G. Immink, ‘Introduction: Bearer of the Word’ in: Paul ScottWilson (General Editor), The New Interpreter’s Handbook ofPreaching, Nashville: 2008, 433-435.- E.R. Jonker, ‘Introduction’, in: R. Ruard Ganzevoort & AnneClaire Mulder (eds.), Weal and Woe II. Empirical Explorationsand Theological Reflections, Münster: 2008, 7-18.- E.R. Jonker, ‘Introduction to the Qualitative Part’, in: R. RuardGanzevoort & Anne-Claire Mulder (eds.), Weal and Woe II.Empirical Explorations and Theological Reflections, Münster:2008, 58-62.Protestantse Theologische Universiteit69

- E.R. Jonker, ‘The Interview with Anneke. Description, ContentAnalysis and Theoretical Reflections’, in: R. Ruard Ganzevoort& Anne-Claire Mulder (eds.), Weal and Woe II. EmpiricalExplorations and Theological Reflections, Münster: 2008,62-91.- E.R. Jonker, ‘Epilogue’, in: R. Ruard Ganzevoort & Anne-ClaireMulder (eds.), Weal and Woe II. Empirical Explorations andTheological Reflections, Münster: 2008, 181-190.- M.C.M. Klomp, ‘Make a Joyful Noise unto the Lord! The Soundof Liturgy in the Wesley Methodist Church’, in: H.C. Stoffels &M.M. Jansen (red.), A Moving God. Christian ImmigrantCongregations in the Netherlands, Münster/New York/München/Berlijn: 2008, 139-158.- H. Noordegraaf & J. Beaumont, ‘Aid Under Protest. ChurchesAgainst Urban Poverty in the Netherlands’, in: Stanley W.Carlson (ed.), Faith-Based Organisations and Poverty in theCity, Antwerpen: 2008, 41-59.- H.P. de Roest, ‘Eerst waren we vrijzinnig, nu zijn weevangelicaal’. De communicatieve identiteit van eenprotestantse gemeente’, in: Anne Marie Rijenen & PeterTomson (eds.), Europe Between Wars. Bonhoeffer, theStruggle for Peace and the Cultural Heritage. A Salute toJurjen Wiersma. (Analecta Bruxellensia, no. 13), 2008,160-171.- H.P. de Roest, ‘Creativiteit in de marge. Over de dynamiek vande Geest in het verschijnen van nieuwe missionairegemeenschappen in Noord- en West-Europa (‘emergingchurches’)’, in: Erik Borgman, Kees van der Kooi, Akke van derKooi, Govert Buijs e.a. (red.), De werking van de Heilige Geestin de Europese cultuur en traditie, Kampen: 2008, 150-163.- H.P. de Roest, ‘Ecclesiologies at the margin’, in: G. Mannion &L.S. Mudge (eds.), The Routledge Companion to the ChristianChurch, New York/London: 2008, 251-271.- B. Roukema-Koning, ‘Hope Without Salvation. Anti-ReligiousOptimism of Dutch Young Adults’, in: R.R. Ganzevoort & A.C.Mulder. Weal and Woe II. Practical Theological Explorationsof Salvation and Evil in Biography, Münster: 2008, 18-52.- E. Zonne, ‘Church based Youth Work - Chilling out, Belongingand Learning’, in: H. Streib, A. Dinter, K. Söderblom (eds.),Lived Religion - Conceptual, Empirical and Practical-TheologicalApproaches - Essays in Honor of Hans-GünterHeimbrock, Leiden: 2008, 241-246.- E. Zonne, ‘Faithing and “Theology with Children”’, in: R.R.Ganzevoort & A.C. Mulder, Weal and Woe II, EmpiricalExplorations and Theological Reflections, Münster: 2008,154-165.Artikelen in tijdschriften- M. Barnard, ‘Bricolageliturgie: Liturgical Studies Revisited’, in:Verbum et Ecclesia 29 (2008) 1, 14-31.- Marcel Barnard en Paul Post, ‘Nogmaals: de LiturgischeBeweging voorbij. Enkele kritische kanttekeningen bij dehistoriografie van het zogenoemde tijdvak van de LiturgischeBeweging’, in: Jaarboek voor Liturgieonderzoek 24 (2008),7-22.- R. Brouwer, ‘Hybrid Identity. Exploring a Dutch ProtestantCommunity of Faith’, in: Verbum et Ecclesia 29 (2008) 1,45-61.- H.C. van der Meulen, ‘Presentie en representatie: deverhouding voor het voetlicht gebracht’, PastoralePerspectieven 138 (2008), 15-25.- Henk de Roest & Veerle Rooze, ‘Die jüngste EKD-Mitgliedschaftsuntersuchungaus niederländischer Sicht’, in: PraktischeTheologie. Zeitschrift für Praxis in Kirche, Gesellschaft undKultur, (2008) 4, 317-320.- H.P. de Roest, ‘The Precarious Congregation. DevelopingCongregations in an Individualized Society’, in: Ecclesiology 4(2008) 2, 204-221.- J. Schaap-Jonker, ‘Grootmoeders’ veilige berg in de bedstee endaarna: godsbeelden, religieuze cultuur en psychischegezondheid’, Psyche & Geloof 19 (2008) 1, 3-11.- J. Schaap-Jonker, E.H.M. Eurelings-Bontekoe, T.H. Zock & E.R.Jonker, ‘Development and Validation of the DutchQuestionnaire God Image’, Mental Health, Religion andCulture 11 (2008) 5, 501-515.- J. Schaap-Jonker, A.W. Braam, B. Mooi, D. de Ritter, A.T.F.Beekman & D.J.H. Deeg, ‘God image, religious coping, andmood in old age; results from a community-based pilot studyin the Netherlands’, Mental Health, Religion & Culture 11(2008) 2, 221-237.- J. Schaap-Jonker, A.W. Braam, B. Mooi, W. van Tilburg &D.J.H. Deeg, ‘God image and Five-Factor Model personalitycharacteristics in later life: A study among inhabitants ofSassenheim in The Netherlands’, Mental Health, Religion &Culture 11 (2008) 6, 547-559.- Ronelle Sonnenberg en Marcel Barnard, ‘God Talk betweenBeat and Silence. Presentatie van een PhD−project over youthworship’, Jaarboek voor Liturgieonderzoek 24 (2008),177-197.70 Jaarverslag 2008

Themanummer tijdschrift- Henk de Roest & Peter Tomson (red.) ‘De dynamiek vangroepsconflicten’. Themanummer Nederlands TheologischTijdschrift 62 (2008) 4 (inclusief ‘Ten geleide’).Rede-H. Noordegraaf, Voor wie nemen wij de hoed af? Enigegedachten over diaconiewetenschap (Rede uitgesproken op25 april 2008 bij de aanvaarding van het ambt van bijzonderhoogleraar vanwege de Stichting Rotterdam, protestantschristelijkstimuleringsfonds voor activiteiten op sociaal encultureel terrein), Kampen: 2008, 32 pp.VakpublicatiesBundels- H. Noordegraaf, Anton Houtepen en Mijnke Bosman-Huizinga(red.), Waakvlam van de Geest. 40 jaar Raad van Kerken inNederland. Zoetermeer: 2008, 260 pp.- H.C. van der Meulen (red.), Als een leerling leren preken.Preekvoorbereiding stapsgewijs, Zoetermeer: 2008, 160 pp.- Gert Noort, Stefan Paas, Henk de Roest en Sake Stoppels(red.), Als een kerk - opnieuw - begint. Handboek voormissionaire gemeenschapsvorming. Zoetermeer: 2008, 392pp.Themanummer tijdschrift- E.R. Jonker & A. Lanser, ‘Theologiseren met kinderen’,Praktische theologie 35 (2008) 1.Artikelen in bundels- M. Barnard, ‘Tekst en context/preek en liturgie’, in: Henk vander Meulen (red.), Als een leerling leren preken. Preekvoorbereidingstapsgewijs, Zoetermeer: 2008, 35-49.- M. Barnard, ‘Elkander groetend met de zegen. De zegen in hetprotestantisme tussen Liturgische Beweging en rituele trends’,in: Didier Pollefeyt & Ellen de Boeck (red.), Daadwerkelijk.Rituelen van zegeningen vandaag (Leuvense Cahiers voorPraktische Theologie 8), Antwerpen: 2008, 91-109.- R. Brouwer, ‘Preken in context. Over de ‘homiletischesituatie’’, in: Henk van der Meulen (red.), Als een leerling lerenpreken. Preekvoorbereiding stapsgewijs, Zoetermeer: 2008, 21-34.- F.G. Immink, ‘Een methode van preekvoorbereiding’, in: Henkvan der Meulen (red.), Als een leerling leren preken.Preekvoorbereiding stapsgewijs, Zoetermeer: 2008, 9-20.- Wolfgang Vögele & Evert Jonker, ‘Rechts vor links!/Verkehr’,in: Dietrich Korsch/Lars Charbonnier (Hg.), Der verborgeneSinn. Religiöse Dimensionen des Alltags, Göttingen: 2008,285-292.- Corja Menken-Bekius & Hanneke Schaap-Jonker,‘Communicatie met de hoorders’, in: Henk van der Meulen(red.), Als een leerling leren preken. Preekvoorbereidingstapsgewijs, Zoetermeer: 2008, 90-99.- H.C. van der Meulen, ‘Focus en functie; meditatie’, in: H.C.van der Meulen (red.), Als een leerling leren preken.Preekvoorbereiding stapsgewijs, Zoetermeer: 2008, 80-89.- J.N. Meulink-Korf, ‘Die Rezeption von Ex. 34:4-7 - Impulse derPraxisarbeit in einer postgraduelle Ausbildung fürGemeindepfarrer und Seelsorger’, in: Henk de Roest &Wolfgang Wischmeyer (red.), Heiliger Text - die identitätsbildendeFunktion klassischer Texte innerhalb einerGemeinschaft, - Theologie zwischen Ost und West (Band 5),Groningen: 2008, 172-180.- H. Noordegraaf, ‘Willem Banning’ in: H.J. Achterhuis e.a.(red.), Kritisch Denkers Lexicon, 40 (april 2008), 1-16.- H. Noordegraaf, ‘Een tocht van veertig jaar - de Raad vankerken in Nederland in vogelvlucht’, in: H. Noordegraaf, AntonHoutepen en Mijnke Bosman-Huizinga (red.), Waakvlam vande Geest. 40 jaar Raad van Kerken in Nederland, Zoetermeer:2008, 14-38.- H. Noordegraaf, ‘Dubbele loyaliteit in de oecumene. Eenportret van Wim van der Zee’, in: H. Noordegraaf, AntonHoutepen en Mijnke Bosman-Huizinga (red.), Waakvlam vande Geest. 40 jaar Raad van Kerken in Nederland, Zoetermeer:2008, 92-96.- H. Noordegraaf, ‘De gezamenlijke inzet voor gerechtigheid. DeSectie Sociale Vragen’, in: H. Noordegraaf, Anton Houtepenen Mijnke Bosman-Huizinga (red.), Waakvlam van de Geest.40 jaar Raad van Kerken in Nederland, Zoetermeer: 2008,125-135.- H.P. de Roest, ‘Gemeentevorming in de beginjaren van dechristelijke beweging: Verbinding en conflict’, in: Gert Noort,Stefan Paas, Henk de Roest en Sake Stoppels (red.), Als eenkerk - opnieuw - begint. Handboek voor missionairegemeenschapsvorming, Zoetermeer: 2008, 23-40.- H.P. de Roest, ‘Case study: Oase in Soest: een post-evangelicaleemerging church’, in: Gert Noort, Stefan Paas, Henk deRoest en Sake Stoppels (red.), Als een kerk - opnieuw - begint.Handboek voor missionaire gemeenschapsvorming,Zoetermeer: 2008, 205-212.Protestantse Theologische Universiteit71

- H.P. de Roest, ‘Kerkplanting in context’, in: Gert Noort, StefanPaas, Henk de Roest en Sake Stoppels (red.), Als een kerk -opnieuw - begint. Handboek voor missionaire gemeenschapsvorming,Zoetermeer: 2008, 235-253.- H.P. de Roest, ‘De marge als vindplaats van creativiteit:“Emerging churches”, “fresh expressions”’, in: Gert Noort,Stefan Paas, Henk de Roest en Sake Stoppels (red.), Als eenkerk - opnieuw - begint. Handboek voor missionairegemeenschapsvorming, Zoetermeer: 2008, 312-325.- H.P. de Roest, ‘Van de anderen en hun geloof’, in: Wil van denBercken (red.), Tussen professie en confessie. Wat geloventheologen?, Budel: 2008, 115-127.- J. Schaap-Jonker & C.J. Menken-Bekius, ‘Communicatie met dehoorders’, in: H. van der Meulen (red), Als een leerling lerenpreken: Preekvoorbereiding stapsgewijs, Zoetermeer: 2008,90-99.Artikelen in tijdschriften- M. Barnard, ‘De gereformeerde obsessie met de exclusiviteitvan de preek - de zaak Noordmans versus Van der Leeuwrevisited’, in: Het debat Noordmans - Van der Leeuw. Studiesbij het werk van dr. O. Noordmans (Noordmanscahier 7), s.l.2008, 27-35.- R. Brouwer, ‘Kerkplanting en territorialiteit’, in: Kerk enTheologie 59 (2008) 2, 139-157.- R. Brouwer, ‘Preekschets 1 maart, Filippenzen 2:12-13,Invocabit’; ‘Preekschets 8 maart, Efeziërs 3:18-19,Reminiscere’; ‘Preekschets 15 maart, Matteüs 10:39, Oculimei’, in: Postille 60 (2008), 108-117.- H.K. Heyen, ‘Homiletische Bearbeitung und Predigt über Lukas12: 35-40’, Homiletische Monatshefte 84 (2008/2009) 2,62-65.- F.G. Immink, ‘Introductie: Gereformeerde theologiebeoefening’,Theologia Reformata 51 (2008) 2, 113-114.- E.R. Jonker, ‘De wijsheid van kinderen. Interview met IreneKool’, Praktische Theologie 35 (2008) 1, 31-36.- E.R. Jonker, ‘Kinderen en volwassenen theologiseren samen.Enkele achtergronden’, Praktische Theologie 35 (2008) 1,66-75.- E.R. Jonker, ‘Gedicht als gast in de dienst I’, Eredienstvaardig.Tijdschrift voor liturgie en kerkmuziek 24 (2008) 5, 22-26.- D. van de Koot-Dees, ‘Achter de coulissen van de voorschoolseselectie’, Remediaal, (2008) 4, 3-8.- Corja Menken-Bekius, ‘Zie mij aan… Over omgaan metschaamte en helpende rituelen en symbolen’, Herademing.Tijdschrift voor Spiritualiteit en Mystiek 61 (2008), 8-13.- J.N. Meulink-Korf, ‘Ter opfrissing - Verbeelding, esthetisch enethisch’, Contextuele Berichten 13 (2008) 1, 3-5.- J.N. Meulink-Korf, ‘Ter opfrissing - Fair Play’, ContextueleBerichten 13 (2008) 2, 3-5.- J.N. Meulink-Korf, ‘Ter opfrissing - Over ouders en kinderenrond adoptie’, Contextuele Berichten 13 (2008) 3, 3-6.- J.N. Meulink-Korf, ‘Begeleiding door een predikant’, in: S. vanDelden (red.), Doen wat je moet doen - Een werkboek voorpredikanten die gemeenteleden begeleiden bij het verwerkenvan seksueel misbruik in een pastorale of gezagsrelatie,Utrecht: 2008, 21-32.- J.N. Meulink-Korf, ‘Slachtoffermechanismen - hoe depredikant/begeleider daarmee te maken krijgt’, in: S. vanDelden (red.), Doen wat je moet doen - Een werkboek voorpredikanten die gemeenteleden begeleiden bij het verwerkenvan seksueel misbruik in een pastorale of gezagsrelatie,Utrecht: 2008, 33-39.- J.N. Meulink-Korf, ‘Dadermechanismen’, in: S. van Delden(red.), Doen wat je moet doen - Een werkboek voorpredikanten die gemeenteleden begeleiden bij het verwerkenvan seksueel misbruik in een pastorale of gezagsrelatie,Utrecht: 2008, 40-45.- A.C. Mulder, ‘Hoeveel genderverschil kan de kerk verdragen’,Nieuwsbrief Werkverband Kerkelijk Opbouwwerk 67 (2008),8-13.- H. Noordegraaf, ‘De geamendeerde Wichern’, TheologischDebat 5 (september 2008) 3, 38-41.- H.P. de Roest, ‘Het ambt is spiritueel of het is vacant’, in:Praktische Theologie 35 (2008) 2, 47-53.- E. Zonne, ‘Kinderen en… toekomst’, IKOS-onderwijsblad,Godsdienstige vorming in het primair openbaar onderwijs 19(2008) 4, 2-4.Populariserende publicaties- Marcel Barnard en Anne Margriet Pot, ‘Liturgischeloopgravenoorlog’, in: Woord en Dienst 18 (26 september2008), 20-21.- R. Brouwer, ‘God in praktijken’, VPWinfo (2008) 3, 27-31.- F.G. Immink, ‘Liturgische stijl’, Woord & Dienst 57 (2008) 20,26-27.- E.R. Jonker, ‘Mam, waarom heeft Jezus twee vaders’, Trouw,29 april 2008.- E.R. Jonker, ‘Nieuwe liedboek wordt niet elitair’, CentraalWeekblad 56 (25 juli 2008) 30, 31.- Maarten den Dulk & Corja Menken-Bekius, ‘De kruisweg vanFlop Vinken’, Handelingen. Tijdschrift voor PraktischeTheologie (2008) 3, 37-40.72 Jaarverslag 2008

- H.C. van der Meulen, ‘De kerkelijk werker en het ambt’ (1),Ecclesia 99 (2008) 3, 21-22.- H.C. van der Meulen, ‘De kerkelijk werker en het ambt’ (2),Ecclesia 99, (2008) 4, 26-27.- H.C. van der Meulen, ‘Evangelicale invloed in de praktischetheologie?’, in: Hermes 6 (2008) 4, 18-20.- H.C. van der Meulen, ‘Zwijgplicht, beroepsgeheim,ambtsgeheim’ (1), Confessioneel 120 (2008) 13, 8-9.- H.C. van der Meulen, ‘Zwijgplicht, beroepsgeheim,ambtsgeheim (2). Zwijgen maakt spreken mogelijk’,Confessioneel 120 (2008) 14, 6-7.- H.C. van der Meulen, ‘Een band met de Heer. Eenluisteroefening naar een fragment van een klassieke tekst vanEduard Thurneysen’, in: Peter Verbaan en Jan Dirk Wassenaar(red.), Een Woord zoals een leerling heeft’. Opstellen van envoor Gert Marchal, Zoetermeer: 2008, 138-142.- H.C. van der Meulen, ‘”Daar komt een schip geladen”. Overeen adventslied (Gezang 116)’, in: Confessioneel 120 (2008)22, 6-7.- J.N. Meulink-Korf & M. Diatlowicki, ‘In gesprek met EvelienGans’, Vakblad voor contextuele hulpverlening 13 (2008) 3,5-10.- H. Noordegraaf, ‘Vasten: recht doen aan armen’, Doopsgezindnl 03 (2008) 4, 1.- H. Noordegraaf, ‘Barchem: voortgaan en niet vergeten’,Barchem Berichten 8 (2008) 2, 18-26.- H. Noordegraaf, ‘Financiële hulpverlening’, Confessioneel 120(17 april 2008) 8, 6-7.- H. Noordegraaf, ‘Voedselbanken’, Confessioneel 120 (2 mei2008) 9, 6-7.- H. Noordegraaf, ‘To combat populism: sacrifice prejudices andgive up superstitions’, Vredesspiraal 4 (voorjaar 2008) 1, 12.- H. Noordegraaf, ‘Micha-cursus. Handen uit de mouwen enaan de slag’, Woord en Dienst 57 (20 juni 2008) 13, 18-19.- H. Noordegraaf, ‘Spelen met vuur’, In de waagschaal 37 (28juni 2008) 9, 265-267.- H. Noordegraaf, ‘Waarheen met de onderneming? Stimulansen verder’, Het Kwartaalblad Stimulans 25 (september 2008),16-17.- H. Noordegraaf, ‘Jaarboek 2007. Armoede en socialeuitsluiting in België’, De Arme Krant van Nederland 14(oktober 2008) 3, 19.- H. Noordegraaf, ‘Aurel von Jüchen (1902-1991)’, In dewaagschaal 37 (1 november 2008) 15, 427-430.- H.P. de Roest, ‘Evangelicalisering. Invloed in de ProtestantseKerk in Nederland’, in: Ouderlingenblad 86 (2008) 982, 28-31.- H.P. de Roest, ‘Gemeenteontmoetingen aan weerszijden vande Nederlands-Duitse grens’, in: Ouderlingenblad 86 (2008)985, 4-5.- H.P. de Roest, ‘Wereldwijde netwerken van nieuwegemeenten (emerging churches)’, in: Ouderlingenblad 86(2008) 987, 4-5.- H.P. de Roest, ‘Een kerk sluiten en… opnieuw beginnen’, in:Ouderlingenblad 86 (2008) 989, 4-5.- B. Roukema-Koning, ‘Een nieuwe droomopleiding inNederland: Dromen en Embodied Imagination. Interview metIvon Voss’, in: Droomjournaal (kwartaaltijdschrift van deNederlandse Vereniging voor de Studie van Dromen) 13 (2008)2, 32-36.- B. Roukema-Koning, ‘Bezoek aan de Summer DreamConference van het Haden Institute, 15-20 juni 2008’, in:Droomjournaal (kwartaaltijdschrift van de NederlandseVereniging voor de Studie van Dromen) 13 (2008) 3, 24-27.- J. Schaap-Jonker, ‘Gebrokenheid in de gemeente’, DeWaarheidsvriend 96 (2008) 9, 18-19.Protestantse Theologische Universiteit73

Bijlage 3 -Promotiesin 200811 april 2008J. Schaap-Jonker, Before the Face of God. An InterdisciplinaryStudy of the Meaning of the Sermon and the Hearers’ Godimage, Personality and Affective State, 375 pp.Promotor: prof.dr. E.R. Jonker13 juni 2008P.E.M. Meijers, Blanke broeders - zwarte vreemden. DeNederlandse Hervormde Kerk, de Gereformeerde Kerken inNederland en de apartheid in Zuid-Afrika 1948-1972, 535 pp.Promotor: prof.dr. P.N. Holtrop27 juni 2008L.T. Tunyogi, The Life and Work of István Kecskeméthy Csapó.A Hungarian Theologian and Biblical Scholar in Transylvania,272 pp.9 januari 2008R.J. de Vries, Gods Woord verandert mensen. Eenpraktisch-theologisch onderzoek naar het veranderingsconceptin de pastorale theologie van Eduard Thurneysen, 357 pp.Promotor: prof.dr. F.G. Immink18 januari 2008J.C. van Loon, The Christology of Cyril of Alexandria.Milestone on the Road of Chalcedon, 635 pp.Promotoren: prof.dr. G.W. Neven en prof.dr. A.J.M. DavidsCopromotor: dr. T. Hainthaler18 februari 2008W.M. Dekker, De relationaliteit van God. Onafhankelijkheiden relatie in de godsleer en ontologie van Francesco Turrettinien Eberhard Jüngel, 440 pp.Promotoren: prof.dr. C. Houtman en prof.dr. Zs. Geréb30 juni 2008E.A. Postma, Dilettant, pilgrim, nar. De positie van C.W.Mönnich in cultuur en theologie, 423 pp.Promotor: prof.dr. M. BarnardCopromotor: dr. J.J.M. van Stralen19 december 2008G.C. de Vries, Leren zien - leren geloven. Een praktischtheologischetheorie van esthetisch religieus leven, 333 pp.Promotor: prof.dr. E.R. JonkerCopromotor: dr. O.K. ZijlstraPromotor: prof.dr. J. Muis22 februari 2008M.L.Y. Kolimon, A Theology of Empowerment. Reflectionsfrom a West Timorese Feminist Perspective, 289 pp.Promotor: prof.dr. V. Küster74 Jaarverslag 2008

Bijlage 4 -Internationalestudiereizen in 2008SourcesDeelnemer Bestemming Congres LezingE.A. de Boer Rome Noli me tangere: Word, Image Context JaE.A. de Boer Boston Society of Biblical Literature JaD.M. Erbele-Küster Zürich Ricoeur Symposium III: Die Welt des Lesers JaA. Houtman Jeruzalem International Council of Christians and Jews NeeH.-M. Kirn Praag 6th Conference of Protestant Theological Faculties from Central and Eastern Europe and the Netherlands JaG.J. van Klinken Berlijn Internationales Seminar der Protestantisch-Theologischen Universität Kampen und der Theologischen JaFakultät der Humboldt-Universität BerlinG.J. van Klinken Praag 6th Conference of Protestant Theological Faculties from Central and Eastern Europe and the JaNetherlandsM. Matthias Bretten Internationales Symposium zur Theorie der Interpretation in der frühen Neuzeit: Hermeneutik, JaMethodenlehre, ExegeseM. Matthias Halle Liebe, Sexualität und Ehe im Pietismus JaH.M. Patmore Boston Society of Biblical Literature JaR. Roukema Houston (VS) International Congress on Codex Tchacos JaR. Roukema Wüppertal Konferenz über die Septuaginta JaR. Roukema Charlottesville (VS) Gastlezing JaR. Roukema Grand Rapids (VS) Gastlezing JaK. Spronk Praag Colloquium Biblicum JaK. Spronk Auckland SBL International JaK. Spronk Lissabon EABS JaK. Spronk Yokyakarta Gastlezing JaJ.W. Wesselius Boston Society of Biblical Literature JaJ.W. Wesselius Londen Zohar project University College London JaProtestantse Theologische Universiteit75

BeliefsDeelnemer Bestemming Congres LezingA.W. Baan Rome The Grandeur of Reason NeeA.W. Baan Berlijn Internationales Seminar der Protestantisch-Theologischen Universität Kampen Neeund der Theologischen Fakultät der Humboldt-Universität BerlinT.A. Boer Atlanta Society of Christian Ethics JaT.A. Boer Brussel ‘Europa tussen twee oorlogen: Bonhoeffer, oorlog en vrede, cultuur en JaidentiteitG. van den Brink Nijmegen Expertseminar NeeL.J. van den Brom Durham (UK) SST conferentie ‘Theology and Politics’ NeeL.J. van den Brom Oslo ESPR conferentie ‘Sacrifice’ NeeL.J. van den Brom Chicago AAR NeeT.L. Hettema Ewersbach (Duitsland) Theologenconferentie van de International Federation of Free Evangelical NeeChurchesT.L. Hettema Leuven Paul Ricoeur: Poetics and Religion JaM.M. Jansen Balaton (Hongarije) IAMS NeeW.A. de Jong Kampen Conferentie PThU-Stellenbosch ‘Human Dignity and Violence’ JaD. van Keulen Grand Rapids A Pearl and a Leave: Herman Bavinck for the Twenty-First Century JaL.J. Koffeman Kampen Conferentie PThU-Stellenbosch ‘Human Dignity and Violence’ JaA. van der Kooi Berlijn Internationales Seminar der Protestantisch-Theologischen Universität Kampen Neeund der Theologischen Fakultät der Humboldt-Universität BerlinG.G. de Kruijf Emden Barth-conferentie NeeV. Küster Seoul (Ehwa Women’s University) Gastlezing JaV. Küster Seoul DOAM conferentie ‘Peace and Human Security’ JaV. Küster Seoul (Suh Nam-Dong Society Gastlezing JaV. Küster Seoul Korean Missiological Societies JaV. Küster Seoul Christian Society for National Reunification Conference JaV. Küster Seoul Korean Society of Systematic Theologians JaV. Küster Seoul (Korean Ashram) Gastlezing JaV. Küster Seoul (Anglican University) Gastlezing JaV. Küster Seoul (Ahn Byung-Mu Society Gastlezing JaV. Küster Daegu (Presbyterian Theological GastlezingJaSeminary)V. Küster Frankfurt Zentrum Ökumene JaV. Küster New York (Union Theological GastlezingJaSeminary)V. Küster New Haven (Overseas Ministries GastlezingJaStudy Center)V. Küster San Francisco (Jesuit School of GastlezingJaTheology)V. Küster San Francisco (San Francisco GastlezingJaTheological Seminary)V. Küster San Francisco (Graduate Theological GastlezingJaUnion)V. Küster St. Louis (Eden Seminary) Gastlezing JaV. Küster Birmingham Gastlezing Ja76 Jaarverslag 2008

F. de Lange Praag Internationale Bonhoeffer Conferentie JaF. de Lange Kampen Conferentie PThU-Stellenbosch ‘Human Dignity and Violence’ NeeJ.C. van Loon Emden Barth-conferentie JaG.G. van Manen Emden Barth-conferentie NeeL. Mietus Ewersbach (Duitsland) Theologenconferentie van de International Federation of Free Evangelical NeeChurchesJ. Muis Nijmegen Expertmeeting NeeJ. Muis Wenen XIII. Europäischer Kongress für Theologie NeeR.H. Reeling Brouwer Bonn Biblische Radikalitäten. Zur Aktualität der Theologie Friedrich-Wilhelm JaMarquardtsR.D.N. van Riessen Leuven Responsibilty, God and Society JaR.D.N. van Riessen Berlijn Religious Communication JaG.M. Speelman Chicago AAR JaA. Vos Bari Congres voor de geschiedenis van het Scotisme JaA. Vos Canterbury Congres Scotisme JaProtestantse Theologische Universiteit77

PracticesDeelnemer Bestemming Congres LezingM. Barnard Savanah (Georgia VS) Northern American academy of Liturgy NeeM. Barnard Chicago American Academy of Religion NeeM. Barnard Malta Social Capital Foundation JaC.C.L. van de Kampen Conferentie PThU-Stellenbosch ‘Human Dignity and Violence’ JaBerg-SeiffertR. Brouwer Stellenbosch International Research Consortium Congregational Studies JaH.K. Heyen Oldenburg Seminar: Sommersemester en WintersemesterJa(Universität)F.G. Immink Kopenhagen Societas Homiletica NeeE.R. Jonker Berlijn Internationales Seminar der Protestantisch-Theologischen Universität Kampen und derJaTheologischen Fakultät der Humboldt-Universität BerlinE.R. Jonker Berlijn Internationales Seminar der Protestantisch-Theologischen Universität Kampen und derNeeTheologischen Fakultät der Humboldt-Universität BerlinD. van de Koot-Dees Chicago Religious Education Association NeeH.C. van der Meulen Kopenhagen Societas Homiletica NeeJ.N. Meulink-Korf Stellenbosch Studieconferentie Contextueel Pastoraat JaA.C. Mulder Zürich Expertmeeting NeeH. Noordegraaf Heidelberg Kirchen gegen Armut und Ausgrenzung JaH. Noordegraaf Praag Christian Traditions between Catholicity and Particularity JaT.T.J. Plezier Kopenhagen Societas Homiletica NeeH.P. de Roest Heidelberg Kirchen gegen Armut und Ausgrenzung JaH.P. de Roest Stellenbosch International Research Consortium Congregational Studies JaH.P. de RoestStellenbosch(Universiteit van GastlezingJaStellenbosch)H.P. de Roest Pretoria (University GastlezingJaof South Africa)H.P. de Roest NorthernGastlezingJaTheologicalSeminaryH.P. de Roest Praag Christian Traditions between Catholicity and Particularity JaH.P. de Roest Rheine (Westfalen) Pfarrerkonferenz Rheine JaH.P. de Roest Rendsburg Konferenz Diakonisches Werk Schleswig HolsteinJa(Duitsland)J. Schaap-Jonker Cardiff Autism and Religion JaP.M. Sonnenberg Josefstal (Duitsland) International Assocation for the Study of Youth Ministry JaE. Zonne Josefstal (Duitsland) International Assocation for the Study of Youth Ministry Ja78 Jaarverslag 2008

Bijlage 5 -Internationalesamenwerking encontactenin 2008De internationale contacten die de PThU onderhoudt, zijnonder te verdelen in:1. Internationale samenwerking op het niveau van deonderzoeksgroepen (zie bijlage 2);2. Internationale samenwerking in het kader van hetErasmusprogramma;3. Institutionele samenwerking met een aantal vastebuitenlandse partnerinstellingen;4. Samenwerking in oecumenisch verband en/of met het oogop ‘capacity building’ bij buitenlandse theologischeinstellingen.College van BestuurOm de bestaande relaties vanuit voorheen de ThUK, ThWI enhet ELS met diverse theologische instellingen in het buitenlandin kaart te brengen en te actualiseren, brachten de voorzittervan het College van Bestuur en de rector in februari en mei eenbezoek aan respectievelijk Zuid-Afrika en Indonesië. Tijdensdeze reizen werden ook nieuwe contacten gelegd. Het bezoekheeft er onder meer in geresulteerd dat er schriftelijkesamenwerkingsovereenkomsten zijn gesloten met STT Jakarta,de Theologische Faculteit van Duta Wacana in Yogjakarta endat de overeenkomst met de Universiteit van Stellenbosch isherzien.ErasmusprogrammaIn het kader van het Europese Erasmusprogramma, dat gerichtis op facilitering van studenten- en docentenuitwisseling binnende EG, zijn er Erasmusovereenkomsten gesloten met detheologische instellingen van de volgende universiteiten:• de Humboldt Universiteit in Berlijn, Duitsland• de Universiteit van Debrecen, Hongarije• de Karel Universiteit van Praag, TsjechiëInternationale Institutionele PartnersDe PThU heeft met een aantal buitenlandse onderwijsinstellingeneen schriftelijk vastgelegde samenwerkingsovereenkomst.De inhoud van deze overeenkomst heeft hoofdzakelijkbetrekking op uitwisseling van studenten en docenten en hetorganiseren van gemeenschappelijke activiteiten zoals conferentiesen symposia.Het gaat hierbij om:• Humboldt Universiteit in Berlijn, Duitsland• Universiteit van Pretoria, Zuid-Afrika• Universiteit van Stellenbosch, Zuid-Afrika• Chongshin Universiteit in Seoul, Korea• STT Jakarta, Indonesië• Duta Wacana University in Yogjakarta, Indonesië• Universiteit van Debrecen, Hongarije• Princeton Theological Seminary, Verenigde Staten• Justo Mwale Theological College in Lusaka, ZambiaMet de School of Theology van de Universiteit van Natal inPietermaritzburg (Zuid-Afrika) en het Luther Seminary inMinneapolis St. Paul (Verenigde Staten) zijn gesprekken gaandevoor samenwerking.In het kader van de institutionele samenwerking metbuitenlandse partnerinstellingen vonden er in 2008 de volgendebijeenkomsten plaats:• conferentie in Kampen als onderdeel van het meerjarigmultidisciplinair Human Dignity project met stafleden enstudenten van de Theologische Faculteit van de Universiteitvan Stellenbosch in Zuid-Afrika;• interdisciplinaire consultatie in Berlijn met stafleden enstudenten van de Theologische Faculteit van de HumboldtUniversiteit. Aan de bijeenkomst namen 16 PThU-ers deel.Vanuit de PThU was een delegatie aanwezig bij de Oost-Europaconferentie (een uitwisselingsverband van Nederlandse enOost- en Midden-Europese theologische faculteiten eninstituten) in mei in Praag.Protestantse Theologische Universiteit79

Oecumenische samenwerking/capacity buildingMet een aantal theologische opleidingen in het buitenland enenkele internationale organisaties wordt samengewerkt met alsdoel om de institutionele capaciteit bij theologische instellingenter plaatse te ondersteunen en op te bouwen. Het gaat om:• Theologisch Seminarie van de Evangelische Broedergemeentein Paramaribo, Suriname• Northern Theological Seminary in Pretoria, Zuid-Afrika• Enkele theologische opleidingen in Indonesië (UKIM opAmbon en Artha Wacana op Timor)Met de Council for World Mission (CWM) in Londen loopt eenovereenkomst voor het verstrekken van beurzen voor deeenjarige Engelstalige masteropleiding in Kampen ten behoevevan studenten die voorgedragen worden door bij de Councilaangesloten lidkerken.De PThU participeert verder in de activiteiten van IAPCHE(International Association for the Promotion of Christian HigherEducation) en aan de zogenaamde Oost-Europa Commissie (eenuitwisselingsverband van Nederlandse en Oost- enMidden-Europese theologische faculteiten en instituten).Promovendi van de PThU nemen deel aan het netwerk van dePromovierenden Beratung Basel-Göttingen-Utrecht.80 Jaarverslag 2008

Bijlage 6 -Publicaties personeelzonder onderzoeksaanstelling2008- A. Groeneveld, ‘Doe geen appeltaart in je rugzak’, Woord &Dienst 57 (2008) 1, 28-29.- A. Groeneveld, ‘.. ieder zingt zijn eigen lied’ Serie ‘dekerkdienst bekeken’, Woord & Dienst, 57 (2008) 8, 18-19.- A. Groeneveld, ‘Lekker lui’ Serie ‘de hoofdzonden’ Woord &Dienst, 57 (2008) 15, 18-19.- A. Groeneveld, ‘Hans van Ark komt naar u toe’ Serie‘missionaire kerk’ (interview samen met Kees Posthumus),Woord & Dienst 57 (2008) 22, 14-15.- A. Groeneveld, ‘Epifanie’, Woord & Dienst 58 (2008) 24, 11.- H. Kuindersma, ‘Van kindervragen naar kindertheologie. Eenintroductie van een nieuwe godsdienstpedagogische aanpak’,Praktische Theologie 35 (2008) 1, 5-19.- H. Kuindersma, ‘Kleine Theologen’, JOP COACH magazine 2(2008) 1, 44-46.- H. Kuindersma, ‘Gemeentepedagogiek’, JOP COACH magazine2 (2008) 2, 44-46.- H. Kuindersma, ‘Kinderen en jongeren helpen hopen’, JOPCOACH magazine 2 (2008) 4, 44-46.- H. Kuindersma & Johan Valstar, Verwonderen en Ontdekken.Vakdidactiek godsdienst primair onderwijs, Amersfoort:2008, 316 pp.- H. de Leede, ‘Weten wij nog hoe kwaad het kwaad is?Nietzsche - profeet, idool of demon’, Kontekstueel 23 (2008)1, 18-22.- H. de Leede, ‘Als je het eenmaal door hebt, dan zie je het ook.Is geloven in God onredelijker dan vroeger?’, CharismatischBulletin 57 (2008) 61, 2-12.- H. de Leede, ‘Pinksteren als uitdaging (2) - Geest en Doop’,Wapenveld 58 (2008), 15-20.- H. de Leede, ‘Pinksteren als uitdaging (4) - Geest en Ambt’Wapenveld 58 (2008), 10-14.- H. de Leede, ‘Vrijheid in gebondenheid. Over het centraalwerkgeverschap voor predikanten’, Ouderlingenblad 85(2008) 984, 23-27.- H. de Leede, ‘Evangelisch en gereformeerd - het speelkwartieris voorbij. Over de evangelicalisering van de protestantsekerk(-en), Wapenveld 58 (2008), 4-12.- H. de Leede, ‘Woorden die dragen’ - grondwoorden uit eenweerbare spiritualiteit (8 bijdragen) Centraal Weekblad.- H. de Leede, ‘Hoe vreemd en vreselijk is de vleselijke lust -Over de hoofdzonde van de wellust’, Wapenveld 58 (2008) 1,11-14.- A. van der Veen & Nelleke Quist, ‘Geloofsopvoeding in degemeente’, JOP COACH magazine (2008) 5, 34-36.- T.L. Witkamp, ‘De ervaring van de Geest in Paulus’ Brief aande Galaten’, in: Kerk en Theologie 59 (2008) 100-115.- T.L. Witkamp, ‘De oorsprong van het denken over de HeiligeGeest’ in: E. Borgman, C. van der Kooi e.a., De werking van deHeilige Geest in de Europese cultuur en traditie (Leidselezingen) Kampen: Kok, 2008, 177-187.- T.L. Witkamp en J.D. van Ark: ‘Casus en reflectie: de zondagzonder organist’, Praktische Theologie (2008) 2, 3-14.Protestantse Theologische Universiteit81

Bijlage 7 -Kerkelijk album enaanvragen beoordelingopleiding ordinantie13-12 in 20082. Het College van Bestuur stelt vast of een masterexamen aande Protestantse Theologische Universiteit nodig is en zo ja,welke vrijstellingen kunnen worden verleend voor hetmasterexamen dat door betrokkene moet worden afgelegd.3. De kleine synode kan bepalen dat betrokkene - als bijzondereomstandigheden de kleine synode aanleiding geven de wegnaar het colloquium te openen zonder dat toepassing wordtgegeven aan het bepaalde in lid 2 - ten aanzien van een ofmeer vakken een aanvullende opleiding moet doen bij daartoeaangewezen hoogleraren en docenten van de ProtestantseTheologische Universiteit.In het jaar 2008 hebben 7 beoordelingen overeenkomstig dezekerkordebepaling geleid tot een advies aan het moderamen vande generale synode. Daarvan zijn 4 beoordelingen uitgevoerddoor de Examencommissie Utrecht/Leiden en 3 door deExamencommissie Kampen.Kerkelijk albumOp peildatum 1 oktober 2008 stonden 452 studenteningeschreven in het kerkelijk album.De verzoeken tot beoordeling van de opleiding haddenbetrekking op aanvragen van predikanten of geestelijken vanuitde volgende kerkgenootschappen: Verenigde Protestantse KerkBelgië (2x), Nordelbisch Evangelisch-Lutherische Kirche (1x),Nederlands Gereformeerde Kerk (2x), Nederduitsch HervormdeKerk van Afrika (1x) en Evangelische Kirche im Rheinland (1x).PThU UU UL RuG VUAantal Utrecht Kampen LeidenMaster Kerk. Opl. Ba Ma Ma Kerk. Opl. Ba Ma Ba Ma Ba Ma Ba Ma85 60 92 56 12 5 49 28 21 1 9 2 12 20Beoordeling opleiding in kader van Ordinantie 13-12 van deKerkordeOrdinantie 13-12 van de Kerkorde van de Protestantse Kerk inNederland bepaalt het volgende:1. Indien iemand die bij een andere kerk in of buiten Nederlandals predikant of geestelijke dienst heeft gedaan dan wel in dezekerk is toegelaten tot het ambt van predikant of geestelijke,toelating tot het ambt van predikant in de Protestantse Kerk inNederland verlangt, beoordeelt de kleine synode, gehoord hetCollege van Bestuur inzake de kwaliteit van de ontvangenopleiding en nadat een onderzoek naar de geschiktheid alsbedoeld in artikel 9 is ingesteld, of, en zo ja, onder welkevoorwaarden de weg naar het colloquium voor betrokkene kanworden geopend.82 Jaarverslag 2008

Protestantse Theologische Universiteit83