Docentenhandleiding bij de cd-rom Arbo en Hygiëne - MBO Raad

Docentenhandleiding 

bij de cd-rom 

Arbo en Hygiëne 

Leerpakket voor de opleiding haarverzorging 

SLO • nationaal expertisecentrum voor leerplanontwikkeling

docentenhandleiding bij de cd-rom arbo en hygiëne

Docentenhandleiding 

bij de cd-rom 

Arbo en Hygiëne 

Leerpakket voor de opleiding 

haarverzorging 

SLO • nationaal expertisecentrum voor leerplanontwikkeling 

Bedrijfstakgroep 

ksv 

Kappen, Schoonheidsverzorging, 

Voetverzorging

Colofon 

© 2007 Stichting leerplanontwikkeling (SLO), Enschede 

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze handleiding en de cd-rom mag worden 

verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in 

enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door druk, fotokopie, opnamen, of 

op enige andere manier zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. 

Deze docentenhandleiding bij het leerpakket ‘Arbo en hygiëne’ is samengesteld door: 

Elske Hebing, mede-auteur van het leerpakket ‘Arbo en hygiëne’ en tot voor kort docent van 

de school voor Uiterlijke Verzorging van het regionaal opleidingen centrum Rijn IJssel 

te Arnhem 

Eindredactie: 

Gert van den Brink en Martin Klein Tank, SLO, Enschede 

Foto’s: 

Jan Schartman Fotografie, Enschede 

Cees Elzenga Fotografie, Enschede 

Ontwerp: 

AXIS media-ontwerpers, Enschede 

Opdrachtgever voor het maken van deze handleiding is de bedrijfstakgroep Kappen, Schoonheidsverzorging 

en Voetverzorging (btg KSV). 

De verspreiding naar roc’s (opleidingen haarverzorging) vindt plaats door het secretariaat van 

de btg KSV. 

Vragen over deze verspreiding kunt u richten aan: 

MBO Raad / secretariaat btg KSV 

T.a.v. mevrouw J.P. (Jordana) Donker 

Postbus 196 

3730 AD De Bilt 

T: 030-2219873 

E: j.donker@mboraad.nl 


Inhoud 

1 Voorbeelduitwerkingen van de opdrachten uit het leerpakket 6 

In dit onderdeel vindt u aanwijzingen voor het werken aan de onderwerpen en een voorbeeldmatige 

uitwerking van de opdrachten uit het leerpakket. De uitwerkingen van de opdrachten 

hebben als doel de docent een beeld te geven van wat er met de opdracht wordt bedoeld. 

1.1 Onderwerp: Onderhoud en hygiëne 6 

1.2 Onderwerp: Lichamelijke belasting 12 

1.3 Onderwerp: Psychische belasting 15 

1.4 Onderwerp: Bij ziekte 20 

1.5 Onderwerp: Ongelukken in de kapsalon 23 

1.6 Onderwerp: Werken met cosmetica 30 

1.7 Onderwerp: Werken in de kapsalon 36 

1.8 Onderwerp: De inrichting van de kapsalon 40 

1.9 De eindopdracht, een RI&E 44 

2 Opmerkingen bij het werken met het leerpakket 49 

Over het inplannen van het leerpakket, het starten met het programma, het werken ermee in de 

praktijk, de mogelijkheden van voortgangsregistratie en het aanpassen van de inhoud van het 

pakket. 

3 Toelichting op het leerpakket 57 

Wat biedt het leerpakket ‘Arbo en hygiëne’ en hoe is de leerstof opgebouwd? Informatie van 

de cd-rom. 

Bijlagen: 

Aftekenlijst Inhoud leerpakket ‘Arbo en hygiëne’ 63 

Scoreformulier Instaptest leerpakket ‘Arbo en hygiëne’ 70 



Inleiding 

‘Arbo en hygiëne’ is een multimediaal interactief leerpakket op cd-rom tot stand gekomen in 

samenwerking tussen BTG-KSV en SLO. Door middel van rijk geïllustreerde stukjes informatie, 

die omgeven zijn met vragen en opdrachten, kunnen deelnemers werken aan een basis voor 

Arbo en hygiëne. Dit gaat aan de computer, maar er zijn ook opdrachten die in de praktijksituatie 

moeten worden uitgevoerd. Als eindopdracht van het pakket gaan de deelnemers aan de 

slag met een “Risico-Inventarisatie en Evaluatie”(RI&E). 

In de oorspronkelijke handleiding bij de cd-rom zijn al enkele tips gegeven over het gebruik van 

het leerpakket. Deze docentenhandleiding biedt meer praktische tips en gebruiksmogelijkheden. 

Daarnaast worden ervaringen uit de praktijk beschreven en zijn er voorbeeldmatige 

uitwerkingen. Zo kunt u als docent een beeld krijgen hoe u met het leerpakket in de praktijk aan 

de slag kunt. 

De deelnemers kunnen in principe zonder hulp van een docent met het pakket werken en zich 

de leerstof eigen maken. Afhankelijk van de onderdelen die de deelnemer doorneemt en de 

tijdsduur van praktijkopdrachten, geldt een studielast van ongeveer 40 uur. 

Het leerpakket ‘Arbo en hygiëne’ sluit aan bij het Kwalificatiedossier Kapper 2005-2006 . Met het 

leerpakket wordt door de deelnemers gewerkt aan de kerntaken en de beroepscompetenties. 

Met name wat betreft: hygiënisch en milieubewust werken (beroepscompetentie 16), het zorg 

dragen voor kwaliteit (beroepscompetentie 17) en kwaliteit-, veiligheid-, arbo- milieubeleid 

ontwikkelen en borgen (beroepscompetentie 32). 

Deze handleiding volgt een voorbeeldgebruik van het leerpakket op een opleiding in Arnhem. 

Naast algemene tips en aanwijzingen zijn ook tips en bevindingen van de docenten opgenomen. 

We hopen dat deze handleiding bijdraagt aan een optimale inzet van het leerpakket. 


1 Voorbeelduitwerkingen van de opdrachten 

In dit onderdeel vindt u aanwijzingen voor het werken aan de onderwerpen en een voorbeeldmatige 

uitwerking van de opdrachten uit het leerpakket. 

TIP: De uitwerkingen van de opdrachten hebben als doel de docent een beeld te geven van 

wat er met de opdracht wordt bedoeld. Er worden mogelijke antwoorden gegeven en niet 

dé antwoorden. Ze moeten dan ook als zodanig worden beschouwd! 

1.1 Onderwerp: ‘Onderhoud en hygiëne’ 

‘Om plezierig en veilig je werk te doen, is een goede hygiëne belangrijk. De kapsalon moet 

schoon zijn. Dat geldt voor de wachthoek en de behandelruimte, maar ook voor de ruiten, het 

sanitair en de chemiehoek. Ook moeten de apparaten en materialen die je gebruikt goed schoon 

zijn. En natuurlijk is persoonlijke hygiëne belangrijk. Hierover gaat dit onderwerp.’ 

1.1.1 Leerdoelen 

De deelnemer leert bij dit onderwerp: 

• het belang aangeven van hygiëne in de kapsalon met betrekking tot de uitstraling, de 

veiligheid en de gezondheid; 

• het belang aangeven van een goede persoonlijke hygiëne met betrekking tot de gezichts- en 

haarverzorging, de verzorging en bescherming van de handen en voeten; 

• het belang van goed schoeisel aangeven en criteria noemen waaraan schoeisel en bedrijfskleding 

moeten voldoen; 

• eigenschappen en toepassingen opnoemen van reinigings- en onderhoudsproducten voor de 

verschillende objecten en ruimtes in een kapsalon; 

• aangeven met welke technieken verschillende objecten en ruimtes in een kapsalon kunnen 

worden schoongemaakt en hoe deze technieken veilig, hygiënisch en verant woord kunnen 

worden toegepast; 

• aangeven welke schoonmaakmaterialen in relatie met schoonmaaktechnieken en producten 

het meest geschikt zijn voor het reinigen van objecten en ruimtes in de kapsalon; 

• aangeven welke schoonmaakfrequentie noodzakelijk is voor het reinigen van objecten en 

ruimtes in de kapsalon; 

• aangeven wanneer en hoe de verschillende gereedschappen en materialen in de kapsalon 

moeten worden gereinigd; 

• het begrip desinfecteren omschrijven en het verschil met steriliseren aangeven; 

• aangeven wanneer instrumenten, materialen en oppervlakken in de kapsalon gedesinfecteerd 

moeten worden; 

• verschillende desinfecteermethoden benoemen; 

• aangeven op welke manier en met welke product instrumenten, materialen en oppervlakken 

kunnen worden gedesinfecteerd; 

• benoemen wanneer, waarmee en hoe de huid gedesinfecteerd kan worden. 


1.1.2 Aanwijzingen 

• Start gezamenlijk met het onderwerp. Bespreek vooraf globaal waarom we schoonmaken, 

welke soorten hygiëne we kennen en bespreekt de opdracht die de deelnemers hiervoor 

moeten maken. 

• Laat de deelnemers alles wat ze bekeken hebben afvinken! 

TIP: Om het geleerde in de praktijk te brengen is het na het doorwerken van dit onderdeel 

de bedoeling dat deelnemers de lokalen op en top schoonmaken volgens de regels van de 

school/docent. De praktijkdocent zal dus tijdens het schoonmaken goed moeten opletten 

en tips moeten aanreiken. 

• Vervolgens moeten er twee opdrachten worden gemaakt. Voorbeelden van wat er ongeveer 

allemaal in moet komen, vindt u bij de opdrachtuitwerking in de volgende paragraaf. 

• Bij de meeste opdrachten moet een document in MsWord worden geopend. In deze documenten 

kan de deelnemer de vragen uit de opdrachten beantwoorden. 

• De deelnemer moet het opdrachtdocument in Word onder een andere naam opslaan op een 

eigen locatie (eigen account). Laat de eigen opdrachtdocumenten opslaan in een nieuwe map. 

TIP: Zorg dat de deelnemers in de bestandsnaam van het Worddocument duidelijk de 

naam van de opdracht en het onderwerp vermelden. Zo kan het document eenvoudig 

worden terug gevonden. Zo word de eerste opdracht bijvoorbeeld op de eigen locatie van 

de deelnemer bewaard in een nieuwe map ‘Arbo en hygiëne’ met de naam: ‘Onderhoud en 

hygiëne - Een stukje voor de nieuwsbrief.doc’ 

• Na het afsluiten van het programma Word, komt de deelnemer automatisch terug in het 

leerpakket. 

• Tussentijds wisselen van het Worddocument naar het leerpakket en terug kan met de toets 

combinatie en of via de Windowsbalk als deze in beeld is. 

• Laat de deelnemers de resultaten van de test bij ‘Persoonlijke hygiëne’ en bij ‘Reinigen van de 

kapsalon’ op de afvinklijst bijschrijven. 

• Laat de vragen over desinfecteren en het reinigen opschrijven en bij hun aantekeningen 

voegen. 


1.1.3 Opdracht: Waarom moet een kapsalon schoon zijn? 

Arbo en hygiëne 

Onderhoud en hygiëne: Belang van hygiëne 

Een stukje voor de nieuwsbrief 

Je gaat een stukje schrijven voor de interne nieuwsbrief van kapsalon ‘Hair’. Informeer 

je collega’s hierin over het belang van opruimen en schoonhouden (de hygiëne) in een 

kapsalon. 

• Gebruik in je stukje de volgende elementen: 

- uitstraling van de salon 

- veiligheid 

- gezondheid 

Zorg dat je eerst goed geïnformeerd bent en de informatiebronnen op de computer 

hebt bekeken. Gebruik de aantekeningen die je hiervan hebt gemaakt. 

• Type je stukje in het vak. 

(Je kunt ook dit document eerst afdrukken en je oplossing in het vak schrijven.) 

• Bewaar het document in je eigen map of schijf. 

• Print de opdracht en laat deze controleren en aftekenen door de docent. 


Beste collega’s, 

Tijdens ons laatste overleg hebben we met elkaar afgesproken dat één van ons zou proberen 

om onze salon objectief (met de ogen van een klant) te bekijken. We wilden graag weten of 

klanten onze salon aantrekkelijk vinden, schoon, helder en met een frisse uitstraling. Komt het 

personeel fris en energiek over enz, enz. Nou dat hebben we gedaan. 

Samen met de baas heb ik een lijst met vragen gemaakt en ik heb een paar vaste en nieuwe 

klanten vooraf gevraagd of ze tijd en zin hadden om de vragen te beantwoorden. Wat blijkt: Ze 

vonden allemaal dat we een gezellige salon hadden. Ze konden merken dat we op een hartelijke 

manier met elkaar omgingen. Als er iets bijzonders was met iemand, dan toonden we interesse 

en we waren erg betrokken met het wel en wee van onze klanten. Ze vonden het vaak wel 

rommelig en een paar dames vonden dat we de plintjes wel eens extra mochten doen. Ze bood 

zich zelfs aan om de lampjes overal eens flink te soppen. Nou, dat lijkt ons niet zo verstandig in 

verband met de elektriciteit, maar het zegt wel wat. 

We hebben de volgende opletpunten voor ons zelf er uit kunnen halen: 

1 x per maand gaat iemand met een sopje langs alle plinten. 

1x per maand worden alle voegen van de plavuizen met chloor geschrobd. 

Elke dag worden regelmatig alle vuile kopjes weggehaald en tussendoor wordt minstens één 

keer een doekje over de toiletjes van de klanten gehaald. 

De wachthoek moet een aantal keren per dag even opgeruimd worden. Denk aan de asbakken. 

Aan het eind van de dag moeten de spiegels helder worden gemaakt. De toiletten moeten 

regelmatig worden geïnspecteerd. 

Laat geen handdoeken rondslingeren. Wijs elkaar met een knipoog naar de rommel. Laat de 

klanten niet merken dat we daar soms met elkaar over kibbelen. 

Punt twee: We vinden dat we ons zelf wel wat meer kunnen optuigen: Doe ’s morgens je haar. 

We gaan elke maand een Haaravond organiseren zodat iedereen regelmatig een kleurtje krijgt 

en een nieuwe coupe. 

Het is belangrijk dat klanten zien dat we gek zijn op mode en graag het goede voorbeeld geven. 

Verzorg je make-up goed. Het hoeft niet veel te zijn, maar wel mooi. Verzorg je handen goed. 

Gebruik de handcrème die er staat meerdere malen per dag. 

Binnenkort wordt de kapsalon in een ander kleurtje geverfd. Ook de uitstraling van de salon 

doet mee in het beeld van de klant. 

We willen graag een moderne vrolijke salon zijn, we willen de toon aangeven in de mode. 

De komende tijd gaan we ons meer bezighouden met de wasbehandeling. Er komt een kortingsactie 

voor haarmaskers met bijbehorende massages. We gaan onze klanten voorlichting geven 

over het wassen met de bijbehorende thuisverzorging. Waarom? De hygiëne van ons en onze 

klanten begint bij de wasbak. Ziektekiemen mogen bij ons geen kans krijgen. De handdoeken 

worden regelmatig vanuit de wasmanden naar de wasmachine gebracht. Gebruik nooit een 

handdoek twee keer. 

Pak voor elke nek-uitscheer-behandeling een nieuw mesje. Wanneer je een wondje hebt 

toegebracht, pak je een pleistertje. Laat geen bloed zichtbaar op een watje ergens rondslingeren. 

Was goed je handen. En…. , zeg netjes sorry. Het kan gebeuren. 

Ruim elke keer de föhn op. Denk aan de snoeren van de tondeuse. 

Kijk de code van de kapper eens door, die hangt in de personeelsruimte. Dan weet je welke 

wettelijke eisen er zijn voor onderhoud en veiligheid. 

Nu hoeven we alleen nog af te spreken wie wat gaat doen de komende tijd. Dan gaan we op ons 

volgend overleg kijken of het allemaal is gelukt en wat we misschien nog meer kunnen 

veranderen in positieve zin. 

Groetjes van het Hygiëneteam(pje). 


10 

1.1.4 Wat is passende bedrijfskleding? 

TIP:Bij deze opdracht is het handig om de deelnemers meteen naar www.ganesja.nl te 

laten gaan. Ook bij bijv. webwinkels als Wehkamp kan leuke kleding worden gekopieerd 

en in deze opdracht worden geplaatst. Zie plaatje 3 bij de voorbeelduitwerking hierna. 


Onderhoud en hygiëne: persoonlijke hygiëne 

Wat is passende bedrijfkleding? 

Opdracht: 

• Zoek op internet of in de mediatheek informatie over bedrijfskleding. 

• Internetadressen: www.kapperskleding.nl 

www.ganesja.nl 

Internet browser 

• Beschrijf wat je goed en wat je minder goed aan deze bedrijfskleding vindt. 

• Beantwoord hierbij de onderstaande vragen. 

• Laat de opdracht beoordelen en aftekenen door de docent. 


Plaatje 1 Plaatje 2 

Plaatje 3a Plaatje 3b Plaatje 3c 

Heeft de kleding een goede pasvorm? Plaatje 1 = ja 

Plaatje 2 = ja 

Plaatje 3 = nee 

Heeft de kleding een moderne uitstraling? Plaatje 1 = ja 



Welke sfeer geeft de kleding aan de kapsalon? Plaatje 1 = netheid 

Plaatje 2 = stoer, mannelijk 

Plaatje 3 = modern, hip 

Is het materiaal slijtvast? Plaatje 1 = Ja, speciale bedrijfskleding 

Plaatje 2 = Ja, speciale bedrijfskleding 

Plaatje 3 = Nee, gewoon katoen 

Is het materiaal makkelijk te onderhouden? Plaatje 1 = ja 



docentenhandleiding bij de cd-rom arbo en hygiëne 11

1 

1.2 Onderwerp: Lichamelijke belasting 

‘Als kapper sta je veel en vaak in bepaalde houdingen. Om te zorgen dat je lichaam daar geen 

last van krijgt, moet je goed opletten hoe je lichaam belast wordt. Hierover gaat dit onderwerp. 

Aan de orde komt wat een juiste lichaamshouding is tijdens het werk en het gebruik van 

kappersfiets en pompstoel.’ 



• risicovolle lichaamshoudingen tijdens het werk benoemen; 

• preventieve maatregelen benoemen met betrekking tot lichaamshouding, schoeisel, afwisseling 

in werk en pauzes om te voorkomen dat lichamelijk letsel ontstaat; 

• benoemen aan welke eisen de pompstoel en kappersfiets moeten voldoen om bij te dragen 

aan een verantwoorde lichaamshouding; 

• het begrip ergonomie omschrijven en het belang ervan op de werkplek aangeven. 

1.2.2 Aanwijzigingen 

• Bespreek voordat u de deelnemers met het onderwerp ‘Lichamelijke belasting’ laat beginnen 

klassikaal hoe je als kapper goed moet staan. 

• Wat is een goede en verantwoorde houding? 

• Wanneer krijg je snel klachten? 

• Hoe erg kunnen deze klachten worden? 

• Hoe moet je klachten voorkomen? Denk aan het laag werken met je schouders, het uitstappen 

bij de wasbak, de vorm van je rug, het gebruik van de kappersfiets samen met de pompstoel. 

2/3 Deel van je voet leunt op de voorvoet, 1/3 op de hiel. 

• Praat over goed schoeisel. 

• Doe de houdingen voor en laat de deelnemers meepraten. 

Bij dit onderwerp wordt gebruik gemaakt van de video ‘Kromme zaken’. Als de installatie van 

het leerpakket en de cd-rom met deze video juist heeft plaatsgevonden, kan de video worden 

gestart vanuit het leerpakket. Zo niet dan kan met de toets < > het startmenu van Windows 

worden opgeroepen om van daaruit ‘Kromme zaken’ te starten. 

TIP: Controleer vooraf of de video van de cd-rom ‘Kromme zaken’ op de computers beschikbaar 

is. Dit voorkomt vervelende verrassingen tijdens de les. 


1.2.3 Opdracht: Welke aandachtspunten heb je voor Esther? 


Lichamelijke belasting: houding, kappersfiets en pompstoel 

Langdurig staan en werken boven schouderhoogte 

• Maak deze opdracht samen met een mededeelnemer. 

Je werkt in een kapsalon samen met zes collega’s. Op een woensdagavond is er een 

werkoverleg gepland. Eén van jouw collega’s, Esther, vertelt aan jullie dat ze veel last 

had van haar rug en schouders. Zolang zij zich kan herinneren, heeft ze elk jaar wel 

eens klachten over haar rug en schouders. Maar ze heeft gelukkig goede begeleiding 

van haar huisarts en een fysiotherapeut die de klachten behandelen met medicijnen 

en fysiotherapie. Dat wil zeggen: het gaat op dit moment naar omstandigheden 

redelijk goed. En dat wil ze graag zo houden. Daarom heeft zij in overleg met jullie 

werkgever de volgende opdracht bedacht. 

Opdracht: 

• Schrijf achter alle voorkomende werkzaamheden die hieronder in het schema staan 

hoe Esther kan voorkomen dat haar rug en haar schouders onnodig belast worden. 

(Esther is allround Kapper) Natuurlijk zijn dit ook goede tips voor jullie als haar 

collega’s! 



1 

Werkzaamheden Esther Bijzonderheden en aandachtspunten voor Esther 

1 (voorbeeld) 

Knippen en snijden 

docentenhandleiding bij de cd-rom arbo en hygiëne 

(voorbeeld) 

Zorg dat je de kappersfiets gebruikt op momenten dat dit kan. 

Zorg dat je je armen niet boven schouderhoogte houdt. 

Draag goede schoenen met een stevige hak, niet hoger dan 4 cm. 

2 Wassen en spoelen Ga ook aan de zijkant van de wasbak staan. Stap uit met je been. 

Houd de ruggenwervel zoveel mogelijk in de S-vorm. Druk een 

opgerolde handdoek tegen je buik. Hierdoor duw je je rug rechter. 

Laat kleine klanten op een verhoging zitten 

3 Föhnen Laat de klant laag zitten. Draai het mondstuk van de föhn in 

pistoolstand. Hierdoor kun je vaak de schouders laag houden. 

Droog het haar goed voor, zodat je niet lang hoeft te föhnen. 

4 Permanenten Leer onderhands wikkelen. 

Laat lang haar zoveel mogelijk door anderen wikkelen, dit duurt vrij 

lang en vergt erg veel van je armen. Of wikkel met z’n tweeën. 

5 Kleuren Laat de klant laag zitten. 

Gebruik goed de pompstoel zodra je in de nek gaat opbrengen. 

6 Blonderen Laat de klant laag zitten. 

Gebruik goed de pompstoel zodra je in de nek gaat opbrengen. 

7 Vlechten en opsteken Laat de klant laag zitten. 

Wanneer nodig laat je de klant staan. 

8 Watergolven inleggen en 

opkammen 

9 Omvormen van haar met 

warmteapparatuur 

Wanneer je in de nek gaat bouchleren, pak je de kappersfiets. 

Pas op dat je niet met je armen omhoog gaat werken. 

Langdurige behandelingen met bijvoorbeeld het wafelijzer op lang 

haar kun je beter niet doen. Het vergt te veel van je spieren. En..., 

maar dat geldt voor iedereen: Neem regelmatig een kleine pauze 

en rek en strek je spiertjes regelmatig. 

10 Schoonmaken Let op je bewegingen: op tijd door de knieën gaan. Doe de emmers 

halfvol. Je moet juist de hele dag door zoveel mogelijk wisselen in je 

werk. Af en toe bukken, dweilen of spinnenwebjes raggen kan voor 

je lichaam geen kwaad. 

11 Adviseren / telefoneren / 

afrekenen 

Wanneer je aan het eind van de dag aangeeft dat je even moet 

rusten, kun je prima de receptie bemensen. Hierdoor zul je je 

spieren niet overbelasten. Rechtop zitten op een goede bureaustoel 

if... op een kappersfietsje

1.3 Onderwerp: Psychische belasting 

‘Kapper zijn kan ook psychisch belastend zijn. Als de werkdruk erg hoog is of de verhouding met 

je baas of collega’s niet plezierig is. Hierover gaat dit onderwerp. Aan de orde komen mogelijke 

psychische problemen en wat je daaraan kunt doen. Vooral wordt aandacht besteed hoe je dit 

kunt voorkomen.’ 



• het begrip ongewenst gedrag omschrijven met betrekking tot het ontstaan en voortbestaan, 

en de gevolgen ervan voor het slachtoffer; 

• maatregelen benoemen die het slachtoffer kan nemen om ongewenst gedrag aan de kaak te 

stellen; 

• de gevolgen voor het bedrijf aangeven van ongewenst gedrag tegenover een werknemer; 

• kenmerken van een bedrijfsorganisatie geven die ongewenst gedrag in de hand kunnen 

werken; 

• aangeven welke maatregelen het bedrijf kan nemen en welke verplichtingen de werkgever 

heeft om ongewenst gedrag binnen het bedrijf te voorkomen; 

• kenmerken en oorzaken van stress en burn-out benoemen; 

• enkele punten aangeven die kunnen helpen bij het voorkomen van stress en burn-out. 

1.3.2 Aanwijzingen 

• Lees bij de inleiding samen met de deelnemers wat de doelen zijn. 

• Bespreek met de groep: wie heeft al eens te maken gehad met ongewenst gedrag? Betrof het 

jezelf of iemand anders? Wat werd er toen gedaan? Zie je die persoon nog wel eens? Zou je 

durven vragen hoe het nu met haar/hem gaat? Komt het hier op school ook voor? Wat zou je 

nu, op dit moment er mee doen? 

• Wijs de deelnemers op de informatieknop bij ongewenst gedrag. Daarna kunnen ze de 

opdracht pas goed maken. 

TIP: Laat de deelnemers voor meer informatie op internet zoeken op ‘pesten op het werk’ of 

‘ongewenst gedrag’, bijv. via GOOGLE. 

(http://home.fnv.nl/02werkgeld/arbo/themas/ongewenst-gedrag/vragen/ pesten/ 

antwoord-pesten.html) 


1 

1.3.3 Opdracht: Ik stond erbij en keek ernaar? 


Psychische belasting: ongewenst gedrag, stress en burn-out 

Je hebt de informatie gelezen over ‘Ongewenst gedrag’. 

Maak deze opdracht samen met een mededeelnemer. 

Opdracht: 

• Bespreek de antwoorden op de onderstaande vragen. 

• Schrijf de antwoorden beknopt op. 



1. Wat is ‘ongewenst gedrag’? 

Vijandig, intimiderend gedrag naar één en dezelfde persoon toe. De persoon verweert 

zich niet. Je ziet dat het hem/haar raakt. 

2. Hoe herken je ongewenst gedrag? 

Het slachtoffer wordt stil, terneergeslagen. 

De “grapjes”gaan altijd over dezelfde persoon. 

Sommigen doen mee omdat ze misschien bang zijn om ook slachtoffer te worden. De 

groep wordt steeds groter. 

3. Wie zijn de slachtoffers? 

Mensen die afwijken met huidskleur, kleding, smaak. Mensen met een handicap. 

Mensen die niet voor zichzelf kunnen opkomen. 

4. Hoe kan ongewenst gedrag ontstaan? 

Het heeft te maken met macht. De een wil macht over de ander. Omdat het slachtoffer 

bedreigd wordt en bang is voor meer, durft deze niets te zeggen. En hij/zij schaamt zich 

dat het hem/haar overkomt. Dus het gaat door en wordt steeds erger. 

5. Welke werkomstandigheden binnen een bedrijf kunnen ervoor zorgen dat ongewenst 

gedrag ontstaat? 

Soms kan de leidinggevende de aanrichter zijn. Gebrek aan inzicht of scholing. 

Er kan een onveilige situatie ontstaan op het bedrijf, omdat er gebrek is aan leiding. 

Het kan zijn dat er geen gezamenlijke verantwoording wordt gedragen. 

6. Wat zijn de gevolgen van ongewenst gedrag voor het slachtoffer? 

Onzekerheid, argwanend, het slachtoffer kan depressief raken. Ziekteverzuim. In het 

ergste geval kan het leiden tot zelfdoding. 

7. Wat zegt de wet over ongewenst gedrag tegen een werknemer binnen een bedrijf? 

In de arbeidsomstandighedenwet staat dat de werkgever beleid moet voeren ten aanzien 

van ongewenst gedrag, geweld, seksuele intimidatie en agressie. Als hij dat niet doet, is 

hij strafbaar. De arbeidsinspectie kan de werkgever een boete opleggen. 

8. Wat kun je doen als je zelf slachtoffer bent van ongewenst gedrag? 

Je moet er met iemand over praten. Zoek een vertrouwenspersoon. Praat met je 

leidinggevende of met een ouder iemand. Iemand die je vertrouwt. Stap naar je vakbond! 

Ga een dagboek (logboek) bijhouden van wanneer en waar het gebeurt. Ga bijhouden 

hoeveel arbeidsduur het kost. Zo kan er later een passende sanctie worden gegeven aan 

de dader. 

9. Wat kan een bedrijf doen tegen ongewenst gedrag van werknemers? 

Signaleren, beleid vastleggen, beleid uitdragen. Leidinggevenden uitrusten met “tools”. 

Geef leidinggevenden en vertrouwenspersonen binnen je bedrijf scholing, zodat ze 

omgewenst gedrag kunnen herkennen en aanpakken. 


1 

1.3.4 Opdracht: Wat kan de gestressde collega doen? 


Psychische belasting: ongewenst gedrag, stress en burn-out 

Casus 

De gestresste collega 

Je collega Rutger werkt regelmatig langer dan nodig is en maakt een gedreven indruk. 

Volgens jou is er sprake van stress. Ook aan kleine signalen kun je dit merken. Hij is 

snel geïrriteerd en kan zich vaak moeilijk concentreren. Het lukt hem bijvoorbeeld niet 

om aandachtig te luisteren tijdens gesprekken. Hij kijkt steeds weg en laat zijn 

gedachten makkelijk afdwalen. Hij toont tekenen van ongeduld door met zijn vingers 

te trommelen. Door zijn slechte concentratie maakt hij fouten die hij, diep zuchtend, 

probeert te herstellen. Rutger doet vaak veel dingen tegelijk, waardoor klanten soms 

lang moeten wachten. Rutger put zich dan uit in duizend excuses en rent nog harder. 

Zijn overbetrokkenheid kan echter plotseling omslaan in onverschilligheid; zijn drukke 

praten in stilzwijgen. Dan zit hij bleek en onderuitgezakt in de koffiekamer. Op een 

maandag verschijnt hij niet op zijn werk. Hij meldt zich ziek, hij heeft hoofdpijn en is 

ontzettend moe. Hij wil alleen maar slapen en zal morgen weer terugkomen. Maar na 

een week is hij nog steeds moe en de hoofdpijn is ook niet weg. 

De baas belt hem boos op: “Dat zielige gedoe. Iedereen is wel eens moe, je moet nu 

maar eens ‘uitgeslapen’ zijn.” 

Opdracht: 

• Werk samen met een mededeelnemer. 

• Bespreek de onderstaande vragen. 

• Vul daarna in het kort de antwoorden in. 

• Laat de opdracht controleren en aftekenen door de docent. 


1. Vind je ook dat Rutger zich aanstelt en best weer aan het werk kan? 

Motiveer je antwoord. 

Nee, hij stelt zich niet aan. Je ziet dat hij het niet aan kan. Hij wil te veel. Lijkt chaotisch. 

Hij lijkt niet meer gemotiveerd. Er moet met hem gepraat worden. Heeft niemand dat 

nog gedaan? Want misschien heeft hij wel heel iets anders???? 

2. Wat had de werkgever van Rutger kunnen doen om te voorkomen dat Rutger zich 

ziek meldt? 

Praten. Tijdens een functioneringsgesprek had dit al lang aan de orde moeten komen. 

Iedereen ziet het. De klanten zien het ook. 

Het is niet goed dat zulk afwijkend gedrag niet wordt besproken. 

Zelf ziet Rutger het blijkbaar niet. Dus hij moet tegen zichzelf in bescherming worden 

genomen. Uiteindelijk doet zijn lichaam dat door te zeggen: Nu moet ik alleen nog 

slapen, of hij krijgt de griep of misschien nog wel ergere ziekten. 

3. Denk je dat het goed is voor Rutger dat hij weer naar zijn werk gaat? 

Motiveer je antwoord. 

Nee. Als Rutger nu weer begint, is hij over een week nog zieker. De vraag is of hij er dan 

wel weer bovenop komt. 

4. Wat had Rutger zelf kunnen doen om te voorkomen dat hij ziek werd? 

Bij het eerste signaal van wrevel of irritatie had hij al aan de bel moeten trekken. Hij is 

een perfectionist die het niet kan hebben wanneer anderen een foutje maken. Hij 

heeft iemand nodig die hem tot inzicht kan brengen en hem leert te relativeren. 

5. Wat moet de werkgever (samen met de Arbodienst) doen om Rutger weer aan het 

werk te krijgen? 

Rutger heeft een coach nodig. Iemand die hem begeleidt in zijn werk. Die hem na een 

tijdje rust weer op therapeutische basis aan het werk houdt. Die hem leert om anders 

met de zaken om te gaan. Zodat hij bij tegenslagen zelf aan de bel kan trekken. Hij 

moet leren dat hij niet de wereld naar zijn hand kan zetten. Hij zal moeten leren 

omgaan met de wensen en “gebreken”van collega’s en met zijn eigen wensen en 

“gebreken”. 


0 

1.4 Onderwerp: Bij ziekte 

‘Niemand hoopt erop, maar je kunt ziek worden. Waar krijg je dan mee te maken? En wat moet 

je dan doen? Hierover gaat dit onderwerp. 

Je ziet wat rechten en plichten zijn voor jou en je werkgever. Wat jouw rol is, de rol van de 

werkgever en de rol van de Arbo-dienst.’ 



• aangeven welke rechten en plichten je als werknemer hebt in geval van ziekte; 

• aangeven welke rechten en plichten de werkgever heeft bij ziekte van een werknemer; 

• aangeven wat de gevolgen voor je werkgever zijn als een werknemer ziek is; 

• taken van de Arbo-dienst benoemen met betrekking tot ziekte; 

• maatregelen benoemen die je werkgever kan nemen om ziekteverzuim in zijn bedrijf 

te beperken. 


• Het is handig om de inleiding met de groep gezamenlijk te bespreken. 

• Kijk dan ook naar de leerdoelen. 

• Hierna kunnen de deelnemers zelfstandig verder. 

1.4.3 Opdracht: Een situatie om ziek van te zijn? 


Bij ziekte: Weer beter of nog ziek? 

Een situatie om ziek van te zijn? 

Opdracht: 

• Maak van de onderstaande woorden een verhaal waarvan jij denkt dat het in de 

praktijk (in het echt) zou kunnen gebeuren. 

• Typ je verhaal hieronder in het vak en print het uit. 

• Laat het controleren en aftekenen door de docent. 


Drukke feestdagen Verantwoording 

Oudejaarsparty Klikspaan 

Zieke collega Bedreiging 

Werkgever Ontslag 

Een waar gebeurd verhaal: 

Het is een drukke tijd. Voor de kerst waren er al extra koopavonden en ook na de kerstdagen 

stroomt het vol. Klanten met en zonder afspraak, alles door elkaar. Op oudejaarsdag 

zitten we ’s morgens vroeg bij elkaar. Onze baas vroeg ons wat eerder te komen en er 

staat warme chocomelk voor ons klaar. Leuk hoor, voor het harde werken krijgen we 

allemaal een vette enveloppe met inhoud. Hoera! Vanavond gaan we naar een oudejaarsparty. 

Kan ik ook eens royaal doen. 

De telefoon gaat en de eerste klanten komen al binnen. Monique komt met een spijtig 

hoofd binnen en zegt: “Kim is ziek.” Nou dat is ook wat. Alles staat volgeboekt. Mijn baas 

komt binnen en zegt: we verdelen de klanten van haar. Een paar klanten bel ik op of ze 

wat later kunnen komen, dan zijn we maar wat later klaar. Als jullie tenminste daar 

allemaal mee instemmen! Natuurlijk. Na zo’n enveloppe kun je geen nee meer zeggen. 

Je kunt je voorstellen hoe zo’n dag verloopt: druk druk druk, laat naar huis. 

Toch nog even in bad en een dutje doen, want het zal wel errug laat worden (vroeg, dus! 

haha). Om half 11 ’s avonds afgesproken en het gaat zoals het hoort te gaan: PARTY!!! 

Dan ineens zie ik op het midden van de dansvloer Kim staan. Nou ja, staan….. swingen en 

met een glas champagne in de hand. Ik snel er naar toe. “Nou, jij bent snel weer beter.”. 

“Ja”, zegt ze,”eerst erge hoofdpijn, maar het is nu over. “ 

Ik werd opgenomen door de drukte en de klok van twaalf uur, maar de andere dag kon ik 

het niet uit m’n hoofd zetten. Je hebt toch allemaal wel eens hoofdpijn? En dan op zo’n 

drukke dag? En ’s avonds weer zó tekeergaan? Nee, dat kon voor mij toch niet. Ik heb een 

collega gebeld en alles besproken. 

Als we als klikspaan zouden fungeren, zou Kim bedreigd worden met ontslag. De CAO is 

daar heel duidelijk in. Mijn baas zou het absoluut niet accepteren. 

Ontslag??? Dat was onze bedoeling toch niet? We besloten om bij mij thuis een vergadering 

met alle collega’s te beleggen en om Kim uit te nodigen. Aan de telefoon vertelde ik 

haar wat we wilden bespreken. Ze kwam met tranen in de ogen. Ze wist dat ze te ver was 

gegaan. Wij hebben allemaal om de beurt verteld hoe die dag eruit zag. Zo gezellig, maar 

o zo druk. Met elkaar hebben we afgesproken dat we onze baas niets zouden vertellen. 

En dat we ons met elkaar verantwoordelijk voelen voor wat er in én buiten de salon 

gebeurt. We zijn nog jaren fijne collega’s van elkaar gebleven. 

Ik kan me ook voorstellen dat sommigen het wél tegen hun werkgever vertellen. Of 

misschien een andere oplossing vinden? We zijn benieuwd. 


1.4.4 Opdracht: Contact met de Arbo-dienst? 


Bij ziekte: Weer beter of nog ziek? 

Opdracht: 

Deze opdracht maak je samen met een mededeelnemer. Je bereidt een telefoongesprek 

met de Arbo-dienst voor. Lees eerst onderstaande informatie door. 

• De één speelt de rol van een kapster die zich na een periode van ziekte weer beter 

meldt. 

De ander speelt de rol van de medewerker van de Arbo-dienst. 

• Alle informatie die je op dit blaadje schrijft, moet je elkaar vertellen. 

• Oefen een keer, laat daarna de docent meeluisteren met jullie gesprek. 

• Laat de opdracht aftekenen en wissel van rol. 

Info: 

Wanneer krijg ik te maken met de Arbo-dienst? 

Wanneer jij je ziek hebt gemeld, neemt de Arbo-dienst hoogstwaarschijnlijk contact 

met je op. De arts van de Arbo-dienst beoordeelt of jij je werk door je ziekte wel of niet 

kunt doen. En hij geeft advies over eventueel noodzakelijke aanpassingen, zodat je 

snel weer aan het werk kunt. Bij (dreigend) langdurig ziekteverzuim stelt de Arbodienst 

uiterlijk in de zesde week een probleemanalyse van jouw situatie op. Bij deze 

probleemanalyse geeft de Arbo-dienst een advies over jouw mogelijkheden voor 

werkhervatting. Op basis hiervan maken jij en je werkgever een plan van aanpak. In dit 

plan staan afspraken over jouw re-integratietraject. Zolang je ziek bent, heb je 

regelmatig contact met de Arbo-dienst. 

Medewerker Arbo-dienst Jijzelf 

Goedemorgen, met de Arbo-dienst. Hallo, met Kim de Waal. Ik wil graag doorgeven 

dat ik weer beter ben en weer aan het 

werk kan gaan. 

Mag ik jouw adres en geboortedatum? Ik ben geboren op 18 oktober 1989. 

Ja, ik heb het gevonden. Waar werk je momen- Ik werk bij Hairfashion in de Moolenstraat. 

teel? 

Fijn, dank je wel. Vanaf wanneer ben je ziek Ik ben ziek vanaf zondag 19 januari. 

gemeld? 

Wat had je precies? Ik had keelontsteking, oorpijn en koorts. 

Is de arts bij je geweest of ben je bij de 

Arbo-dienst geweest? 


De dokter is niet geweest, ik ben bij hem 

geweest op het spreekuur. 

Zijn alle klachten over? Bijna, ik heb alleen nog vastzittende hoest. 

Wanneer begin je precies? Ik begin zoals het er nu uitziet maandag weer. 

Bel je de werkgever dat je maandag weer 

begint? Mocht er maandag toch nog genoeg 

reden zijn om niet te gaan werken, dan neem 

je direct weer contact met ons op. 

Fijn dat je weer kunt beginnen, succes 

maandag op je werk en tot ziens. 

Dat is goed. Ik wil toch vandaag nog naar de 

zaak bellen. 

Dank u wel en tot ziens.

1.5 Onderwerp: Ongelukken in de kapsalon 

‘Een ongeluk zit vaak in een klein hoekje. Iedereen zal proberen om ongelukken te voorkomen. 

Maar dit lukt niet altijd. Wat moet je doen als er toch wat gebeurt? Hierover gaat dit onderwerp. 

Je ziet hoe bij bepaalde letsels gehandeld moet worden. Wat je zelf mag/moet doen en wat de 

bedrijfshulpverlener (BHV-er) moet doen.’ 



• de vijf algemene regels voor het verlenen van eerste hulp noemen; 

• de ABC-benadering omschrijven; 

• vertellen hoe je bij een ongeluk de juiste hulp moet inroepen (alarmeren); 

• de taken van een bedrijfshulpverlener noemen; 

• omschrijven wat reanimeren is, wanneer dit nodig is en wie dit mag doen; 

• noemen wat wel of juist niet moet gebeuren bij: 

- (ernstig) uitwendig bloedverlies; 

- letsel aan het oog; 

- letsel aan de luchtwegen (inademen); 

- letsel aan het maag-darmkanaal (inslikken); 

- letsel aan de huid door gevaarlijke stoffen; 

- brandwonden; 

- botbreuken. 


• Bespreek met de groep wat voor ongelukken men kan tegenkomen in de kapsalon. 

• U hoeft als docent Haarverzorging natuurlijk niet alles wat hier aan de orde komt zelf te 

kunnen als u niet toevallig BHV-er bent in de school. 


1.5.3 Opdracht: Hoe bel je de alarmcentrale? 


Ongelukken in de kapsalon: Alarmeren 

Casus 

De gestresste collega 

Je collega Rutger werkt regelmatig langer dan nodig is en maakt een gedreven indruk. 

Volgens jou is er sprake van stress. Ook aan kleine signalen kun je dit merken. Hij is 

snel geïrriteerd en kan zich vaak moeilijk concentreren. Het lukt hem bijvoorbeeld niet 

om aandachtig te luisteren tijdens gesprekken. Hij kijkt steeds weg en laat zijn 

gedachten makkelijk afdwalen. Hij toont tekenen van ongeduld door met zijn vingers 

te trommelen. Door zijn slechte concentratie maakt hij fouten die hij, diep zuchtend, 

probeert te herstellen. Rutger doet vaak veel dingen tegelijk, waardoor klanten soms 

lang moeten wachten. Rutger put zich dan uit in duizend excuses en rent nog harder. 

Zijn overbetrokkenheid kan echter plotseling omslaan in onverschilligheid; zijn drukke 

praten in stilzwijgen. Dan zit hij bleek en onderuitgezakt in de koffiekamer. Op een 

maandag verschijnt hij niet op zijn werk. Hij meldt zich ziek, hij heeft hoofdpijn en is 

ontzettend moe. Hij wil alleen maar slapen en zal morgen weer terugkomen. Maar na 

een week is hij nog steeds moe en de hoofdpijn is ook niet weg. 

De baas belt hem boos op: “Dat zielige gedoe. Iedereen is wel eens moe, je moet nu 

maar eens ‘uitgeslapen’ zijn.” 

Opdracht: 

• Werk samen met een mededeelnemer. 

• Bespreek de onderstaande vragen. 

• Vul daarna in het kort de antwoorden in. 



Vraag alarmcentrale Antwoord van de kapster 

Met 112, de alarmcentrale. 

Hebt u een ambulance nodig, de brandweer of 

de politie? 

Hallo met Pauline De Waard. Ik heb denk ik een 

ambulance nodig. 

Wat is er aan de hand? Ik werk bij Hair Fashion op het winkelcentrum 

de Grootheerd en er is een mevrouw niet goed 

geworden. 

Wat is er precies gebeurd? Ze zat rustig te lezen onder de droogkap en 

toen gleed ze plotseling van de stoel. 

Ademt ze nog en hoe is haar ademhaling? Ze ademt heel weinig. We kunnen haast geen 

hartslag voelen. 

Hoe lang ligt ze daar al? Nu is het al een minuut of vier. 

Oké, de ambulance is onderweg. 

Laat haar rustig op de grond liggen en zorg dat 

er niemand omheen staat behalve jij en een 

collega. En stuur iemand naar buiten om de 

ambulance op te vangen 

Wat moet ik nog meer doen? 

Zorg dat ze voldoende zuurstof krijgt. Dank u wel. Ik kan de sirene al horen.. 


Ongelukken in de kapsalon: Alarmeren 

Het bellen van de alarmcentrale 

Casus 2 

Wissel van rol 

Deelnemer 1 

Je werkt bij de Alarmcentrale. Je krijgt een oproep van een kapster die vertelt dat een 

collega niet goed is geworden. 

Deelnemer 2 

Je werkt in een kapsalon. Je collega Chantal is bezig met het uitscheren van de nek bij 

een klant. De tondeuse werkt niet goed. Ze legt de tondeuse op de rand van de 

wasbak zonder de stekker uit het stopcontact te halen. De tondeuse glijdt in de 

wasbak waar een bodempje water in staat. Chantal krijgt een schok, valt achterover 

tegen de kast en glijdt dan op de grond. 

Je rent naar haar toe. Ze zit versuft op de grond. Je besluit de Alarmcentrale te bellen. 

• Noteer de vragen die je stelt en de antwoorden die de kapster geeft in onderstaand 

document. 



Vraag alarmcentrale Antwoord van de kapster 

Met 112, de alarmcentrale. 

Hebt u een ambulance nodig, de brandweer of 

de politie? 


Hallo met Wilma de Jong. Ik heb denk ik een 

ambulance nodig. 

Wat is er aan de hand? Ik werk bij Hair Fashion op het winkelcentrum 

de Grootheerd en er is iets met een collega 

gebeurd. 

Wat is er precies gebeurd? Ze heeft een tondeuse in het water laten 

vallen terwijl ze ‘m nog vast had. 

Rustig maar, rustig maar. Heb je de stroom Ja, de stroom viel vanzelf meteen uit. 

afgesloten? 

Hoe is haar ademhaling? Dat weet ik niet goed. De BHV-er is bezig met 

mond-op-mond-beademing. 

De ambulance is onderweg. Vertel dat direct 

aan de BHV-er en zorg dat iemand de ambulance 

opwacht. 

Als ze bijkomt, mag ze absoluut niet drinken. 

Het kan zijn dat ze een shock heeft. 

Wat moet ik nog meer doen? 

Ok. Ik kan de ambulance al zien en horen, 

dank u! 

1.5.4 Onderwerp: Hoe leg je een snelverband aan? 

• Bepaal vooraf met de docenten of deze oefenopdracht wel of niet hier wordt gedaan. 

Het oefenen in het aanleggen van een wondsnelverband en een wonddrukverband is nuttig 

en ook wel leuk. Sommige deelnemers hebben al EHBO/BHV gehad. Misschien kunnen zij het 

uitleggen en de anderen begeleiden.

1.5.5 Opdracht: Wat doe je bij brandwonden? 


Ongelukken in de kapsalon: Voorbeelden van letsel - 

Huidletsel 

Brandwonden 

Hoe kan het dat we ook in de kapsalon regelmatig met brandwonden te maken 

hebben? 

Enkele oorzaken van brandwonden zijn: 

• Sterke permanentvloeistof heeft te lang ingewerkt op haar en huid van een klant. 

• Het blondeerpapje bevatte een te hoog percentage waterstofperoxide en is op de 

hoofdhuid opgezet. 

• Er is een hete krultang tegen de huid aangekomen. 

• Het water uit de kraan was veel te heet. (Door het gebruik van beschermende hand- 

schoenen werd de temperatuur niet goed gevoeld). 

• Maak een verhaaltje waarin iemand een brandwond krijgt. Kies daarvoor één van de 

bovenstaande oorzaken. Geef in je verhaal antwoord op de volgende vragen: 

1. Hoe is de brandwond gekomen? Wat is de oorzaak? 

2. Hoe ga je dit oplossen als het jou overkomt in de kapsalon? 

3. Hoe kun je voorkomen dat dit nog eens gebeurt? 

• Typ je verhaal in het vak hieronder. 

(Je kunt ook dit document eerst afdrukken en het verhaal in het vak schrijven.) 

Tijdens een permanentbehandeling in de klas gebeurde mij als juffrouw iets vervelends. 

De deelnemer had alles uitstekend gedaan: Snel gewikkeld, de wattenrand bevochtigd 

en zorgvuldig aangebracht en voorzichtig de vloeistof opgebracht. Na de posetijd de 

wattenrand weer direct verwijderd. Tijdens het spoelen riep ze me al: “Juffrouw, mijn 

oma heeft haar voorhoofd vuurrood.” Ik heb direct een schone doek gepakt met koud 

water. Ik heb langdurig gedept met koel water. De deelnemer bleef spoelen. Ik heb bij het 

lokaal van SV direct een kalmerende (azuleen) crème gehaald en het dik op de geïrriteerde 

huid gesmeerd. 

Na het knippen en föhnen opnieuw crème opgebracht. Gelukkig werd de huid rustiger. 

Er zijn nog geen blaren ontstaan. Maar het zat er niet ver naast. Ik kon dit niet voorkomen. 

Een volgende keer kan deze mevrouw nog veel heftiger reageren op deze vloeistof. Ik zal 

daarom een andere permanentvloeistof moeten kiezen. 

Deelnemers maken hun eigen verhaal. 


1.5.6 Opdracht: Hoe voorkom je pernamentvloeistof in de ogen? 


Ongelukken in de kapsalon: Voorbeelden van letsel - 

Oogletsel 

Oogletsel voorkomen 

Een praktijksituatie 

Je bent bezig om bij een oude en kleine dame een permanent te zetten. 

Het haar moet na de posetijd van de permanentvloeistof uitgespoeld worden. 

Omdat ze zo klein is, past ze moeilijk bij de wasbak. Ze mag in geen geval permanentvloeistof 

in haar ogen krijgen. 

Wat ga je doen? 

• Vul in wat je hebt bedacht om te zorgen dat de oude dame geen permanentvloeistof 

in haar ogen krijgt. 

• Typ je verhaal in het vak hieronder. 



Tijdens het opbrengen van de vloeistof: Ik geef haar een propje watten in de hand om 

eventuele druppeltjes die ze zelf voelt op te vangen. Natuurlijk krijgt ze de wattenrand 

zeer zorgvuldig om. 

Tijdens het spoelen zet ik haar op een verhoging in de stoel. Dat is soms een speciaal 

hiervoor gemaakte stoelverhoger of een kussen, of een stapel handdoeken. 

Ik zelf sta aan de zijkant van de wasbak omdat ik het anders in mijn rug krijg. Je hoeft 

van niemand persé achter de wasbak te staan. 

Ik kan zo ook beter beoordelen of er niets langs lekt. Voor de zekerheid ligt er een droge 

schone handdoek naast me. 


1.5.7 Opdracht: Waarom mag een persoon in shock niet drinken? 


Ongelukken in de kapsalon: Voorbeelden van letsel - Shock 

In een shock 

• Zoek op internet of in een encyclopedie het antwoord op deze vraag. 

• Vul in wat je hebt gevonden. 



Een hulpverlener mag aan een slachtoffer met een shock geen drinken geven, omdat … 

Bij een shock is er een tekort aan circulerend volume in de bloedbaan, waardoor het hart 

niet meer goed werkt en vitale organen (zoals de hersenen en de nieren) te weinig bloed 

en daardoor ook te weinig zuurstof krijgen. Het is een gevaarlijke toestand. Hierdoor kan 

bewusteloosheid optreden. 

Shock ontstaat meestal door een groot bloedverlies of verbrijzeling van een lichaamsdeel 

bij een ernstig ongeluk, uitgebreide brandwonden, waardoor er veel vochtverlies 

(plasmaverlies) optreedt. Een andere vorm van shock kan ontstaan ten gevolge van een 

zeer hevige allergische reactie van het lichaam. Doordat er hierdoor stoffen vrijkomen 

die de bloedvaten lek maken, waardoor er vocht uit de bloedbaan treedt en ook de 

bloedvaten verwijden, ontstaat er een relatieve daling van het circulerende volume en 

ontstaat een shocktoestand. 

Iemand met shock is bleek en voelt zich duizelig. De huid voelt koud aan, de patiënt moet 

erg transpireren en gaapt veel. Bij ernstiger gevallen treedt bewusteloosheid op. Een 

groot verlies van bloed is natuurlijk alarmerend. Door aanvulling van het tekort, door 

vocht en bloed rechtstreeks in de bloedbaan te laten lopen, door medicatie die de vaten 

weer nauwer maakt, en in het geval van een allergische reactie door antiallergie 

medicatie (corticosteroïden en soms adrenaline), wordt geprobeerd de shock te bestrijden. 

Als je een patiënt laat drinken tijdens een shock kan er vocht achter de longen komen. 

Hierdoor kan iemand “verdrinken”, hoe gek dit ook klinkt. 


0 

1.6 Onderwerp: Werken met cosmetica 

‘In het kappersvak loop je een verhoogd risico om een allergie te krijgen en/of irritatie aan de 

luchtwegen. 

Bij dit onderwerp komt aan de orde hoe je dit kunt voorkomen en hoe je klachten kunt beperken 

als je een aandoening hebt.’ 



• risico’s benoemen van langdurig werken met natte handen; 

• preventieve maatregelen benoemen om huidirritatie door het langdurig werken met natte 

handen te voorkomen; 

• risico’s benoemen van het werken met chemische stoffen en dampen; 

• preventieve maatregelen benoemen om huid- en luchtwegirritaties door het werken met 

chemische stoffen en dampen te voorkomen. 


• Bespreek met de gehele groep de grootste gevaren die men als kapper loopt, kapperseczeem 

en het gevaar voor de luchtwegen. 

• Bespreek de leerdoelen. 

TIP: Het onderzoeksrapport ligt in Arnhem bij de leermiddelen 1e jaars. Maar het kan ook 

geopend worden op de computer vanuit dit onderwerp in het leerpakket. Advies: print het 

niet (167 pagina’s)! 

Bij dit onderwerp wordt gebruik gemaakt van de video ‘Prikkelende delen’. Als de installatie van 

het leerpakket en de cd-rom met deze video juist heeft plaatsgevonden, kan de video worden 

gestart vanuit het leerpakket. Zo niet dan kan met de toets < > het startmenu van Windows 

worden opgeroepen om van daaruit ‘Prikkelende delen’ te starten. 

TIP: Controleer vooraf of de video van de cd-rom ‘Prikkelende delen’ op de computers 

beschikbaar is. Dit voorkomt vervelende verrassingen tijdens de les. 


1.6.3 Opdracht: Langdurig werken met natte handen 


Werken met cosmetica: Natte handen 

Werken met natte handen: Adviezen tegen eczeem 


Monique (Allround Kapper) heeft al zolang zij zich kan herinneren regelmatig eczeem 

en elk voorjaar last van hooikoorts. Ze heeft door de goede begeleiding van haar 

huisarts en een dermatoloog de aandoeningen goed onder controle. Dat wil zeggen: 

ze heeft op dit moment weinig klachten. En dat wil ze graag zo houden. 

Ze werkt samen met jou en met enkele collega’s in een kapsalon. Ze vraagt jullie 

advies bij haar werkzaamheden. 

• In het schema vind je 11 werkzaamheden van Monique. 

Schrijf met een mededeelnemer achter alle werkzaamheden hoe Monique kan 

voorkomen dat haar huid en haar longen onnodig belast worden. 


1 (voorbeeld) 

Knippen en snijden 

(voorbeeld) 

Zorg dat je geen kletsnat haar knipt. 

Zorg dat je bij al je klanten eerst het haar knipt en daarna pas 

kleurt en permanent. 

Draag regelmatig vinyl handschoenen, ook tijdens het 

knippen.. 

2 Wassen en spoelen Draag vinyl handschoenen, maar draag ze niet langer dan 

een half uur achter elkaar. 

Laat het werk op de natte plaats zoveel mogelijk door 

collega’s, deelnemers en stagiaires uitvoeren. 

3 Föhnen Föhn zoveel mogelijk met een mondstuk. De droge hete 

lucht komt daardoor niet direct op je handen. Gebruik 

zoveel mogelijk föhnborstels. Laat het blowen en scrunchen 

over aan je collega’s. 

4 Permanenten Pas op voor contact met de vloeistof. De vloeistof kan ook 

aan de deurklinken zitten. Ga bij controle van de krul onder 

de afzuigkap zitten. Zorg voor voldoende ventilatie in de 

salon. Neem afstand van je werk. 

5 Kleuren Als er ook een nieuwe coupe moet worden gemaakt: Knip 

eerst het haar, voordat je gaat kleuren. 

Zorg voor ventilatie. 

Neem afstand van je werk. 

Kleur de klanten zoveel mogelijk achter in de salon, zodat je 

niet telkens door de damp van de chemische stoffen 

heenloopt. 


6 Blonderen Neem afstand van je werk. 

Zorg voor ventilatie. 

Als er ook een nieuwe coupe moet worden gemaakt: Knip 

eerst het haar voordat je gaat blonderen! 

Blondeer de klanten zoveel mogelijk achter in de salon, 

zodat je niet telkens door de damp van de chemische 

stoffen heenloopt. 

7 Vlechten en opsteken Doe dat niet op kletsnat haar. 

Pas op voor veel lakgebruik. Dat komt ook op je handen. 

Droogt erg uit. 

8 Watergolven inleggen en 

opkammen 

9 Omvormen van haar met 

warmteapparatuur 

1.6.4 Opdracht: Wat zijn belastende factoren? 


Werken met cosmetica: Belastende factoren 

Ontstaan van huid- en luchtwegaandoeningen: De belastende factoren 


• Maak gebruik van de informatie achter de knoppen bij deze opdracht in het leerpakket. 

Dit zijn delen uit het onderzoeksrapport: ‘Preventie van Huid- en luchtwegaandoeningen 

bij Kappers, maart 2001’. 

(Ook het gehele rapport is opgenomen.) 

• In de inleiding van het rapport staan de tien vragen die zijn gesteld aan kappers om 

dit onderzoek te kunnen maken. 

• In hoofdstuk 3 en hoofdstuk 5: Conclusies en aanbevelingen, staan negen belastende 

factoren die bijdragen aan irritaties of allergische huidaandoeningen bij kappers. 

Opdracht: 

• Lees de betreffende informatie uit het rapport. 

• Schrijf in de tabel achter alle negen factoren in het kort waarom dit je huid kan 

irriteren en/of een allergische reactie kan veroorzaken. 



In verstevigers en haarlak zit alcohol. Dit droogt je huid erg 

uit. 

Doe regelmatig handschoenen aan. 

Warmteapparatuur is erg heet op het haar. Kan je vingers 

erg uitdrogen. 

10 Schoonmaken Schoonmaakmiddelen zijn agressief voor je huid. Zorg dat je 

tijdens de schoonmaak altijd vinyl handschoenen aan hebt. 

11 Adviseren / telefoneren / 

afrekenen 

Maak de telefoon regelmatig schoon. Ook het toetsenbord 

van de computer kan “besmet” zijn met permanentvloeistof 

en/of andere chemische stoffen.

Belastende factor Verklaring 

1 Water (voorbeeld) 

Water laat de huid zwellen. Daardoor droogt deze sneller 

uit. 

Meer dan twee uur “nat werken” per dag verdubbelt het 

risico op huidklachten. 

Er is uit onderzoeken een duidelijke relatie aangetoond 

tussen “nat werken” en de kans op handeczeem. 

2 Werken met haarcosmetica Veelvuldig contact met irriterende stoffen zoals tensiden 

(wasactieve stoffen in shampoos) tijdens het wassen van 

het haar is één van de hoofdoorzaken, samen met de 

invloed van vocht. 

Voorbeelden van irriterende stoffen in ons vak zijn: 

Tensiden, ammonia, waterstofperoxide, chloride en 

fosfaten in blondeermiddelen, ethanol (oplosmiddelen in 

haarlak) en drijfgas. 

3 Mechanische belasting Als je langdurig knipt, schuurt het haar langs je vingers. Met 

name voor de hand die niet knipt, kan dat, in combinatie 

met het vochtige haar, irritaties opleveren. 

4 Droge lucht De hete droge lucht uit de föhn zal de vrije hand flink 

kunnen uitdrogen. 

Ook in de winter zal met name de koude droge oostenwind 

de huid flink kunnen uitdrogen 

5 Persoonlijke factoren, zoals: 

- erfelijke aanleg voor het 

krijgen van een allergie 

- een nikkelallergie 

De term atopie betekent aanleg voor een zwakke huid. 

Iedereen weet wel van zichzelf of hij/zij makkelijk een 

huidirritatie oploopt en gevoelig is voor alle genoemde 

symptomen. 

Als je bijvoorbeeld als baby dauwworm of babyeczeem hebt 

gehad, als je overgevoelig bent voor huisstof of dieren, als je 

hooikoorts hebt of astma. 

Deze mensen hebben ook meestal een nikkelallergie. 

6 Dragen van sieraden Het dragen van sieraden wordt sowieso ontraden. Omdat 

onder de sieraden tensiden zich kunnen ophopen en allergie 

kunnen veroorzaken. 

7 Niet optimaal gebruik van 

handschoenen 

Er zijn twee manieren waardoor het niet-optimaal gebruiken 

van handschoenen kan leiden tot huidklachten: 

1. Het niet consequent dragen . 

2. Verkeerde handschoenen dragen (geen andere dan vinyl!) 

of er op een verkeerde manier mee omgaan (meerdere 

malen gebruiken, te lang achter elkaar handschoenen 

dragen). 

8 Desinfectiemiddelen Desinfectiemiddelen die gebruikt worden voor tondeuses 

en scharen bevatten sterk irriterende stoffen. 

9 De ‘cultuur’ in de branche Kappers werken te lang door met (beginnend) eczeem. 

Vaak wordt gedacht dat het wel weer overgaat. Of , 

wanneer het zomer wordt, gaat het wel over. Mensen zijn 

zich er onvoldoende van bewust hoe erg het kan worden en 

dat wanneer je je juist in het begin deskundig laat helpen, je 

er nagenoeg geen last meer van hoeft te hebben. 


1.6.5 Opdracht: Welke preventieve maatregelen kun je nemen? 


Werken met cosmetica: Veilig werken 

Preventie van huid- en luchtwegaandoeningen: Maatregelen 


• Maak gebruik van de informatie achter de knoppen bij deze opdracht in het 

leerpakket. 

Dit zijn delen uit het onderzoeksrapport: ‘Preventie van Huid- en luchtwegaandoeningen 

bij Kappers, maart 2001’. 

(Ook het gehele rapport is opgenomen.) 

• In hoofdstuk 3.6 staan maatregelen die je kunt nemen om eczeem en luchtwegklachten 

te voorkomen. 

Opdracht: 

• Type in de tabel achter alle negen factoren welke maatregelen je kunt nemen om 

eczeem en luchtwegklachten te voorkomen. 


Belastende factor Maatregelen 

1 Water (voorbeeld) 

• Gebruik voortdurend vinyl handschoenen bij alle natte 

werkzaamheden. 

• Gebruik de handschoenen op de goede manier: dat wil 

zeggen eenmalig gebruik. 

• Wissel regelmatig af tussen nat en droog werk. 

• Draag de handschoenen niet lang achter elkaar. 

2 Werken met haarcosmetica Wanneer het om een natte behandeling gaat zie “water”. 

Op droog haar: Draag geen sieraden tijdens het werk, 

producten blijven hierdoor langdurig inwerken op de huid. 

Was je handen na gebruik. 

Gebruik elke keer na het handen wassen handcrème (in 

ieder geval zo vaak mogelijk). 

3 Mechanische belasting Overleg met elkaar of de apparatuur (Föhns bijvoorbeeld 

die laag aan de kaptafels hangen) niet hoger moeten 

hangen. 

Moet je niet te vaak onnodig bukken? 

Kan de droogtrommel misschien op de wasmachine 

worden geplaatst? Scheelt weer de helft bukken. 

Heb je de föhn wel op de juiste manier vast? 

Zijn de föhns verouderd en misschien te zwaar? 

4 Droge lucht Heb je vaak droge ogen? Moet je vaak hoesten of kuchen? 

Wordt er nog gerookt in de salon? 

Overleg met elkaar waar de onveilige punten zitten! 


5 Persoonlijke factoren, zoals: 

- erfelijke aanleg voor het 

krijgen van een allergie 

Laat iedereen over wat hij/zij van zichzelf weet van erfelijke 

aanleg een lijstje maken. Kijk waarmee in de salon rekening 

mee kan worden gehouden. 

Zaken die op korte termijn kunnen worden aangepakt en 

zaken voor de langere termijn, omdat ze bv. kostbaar zijn. 

6 Dragen van sieraden Zie werken met cosmetica, aanleg voor allergie, het 

‘kweken’ van een allergie omdat er onder sieraden langdurige 

inwerking plaats vindt. 

7 Niet optimaal gebruik van 

handschoenen 

Als je gebruikte handschoenen weer aantrekt, sluit je juist 

het probleem op in een kleine ruimte, met alle gevolgen van 

dien. 

Gebruik de juiste handschoenen éénmalig. Trek ze op de 

juiste manier uit. Draag ze niet te lang achter elkaar. 

8 Desinfectiemiddelen Het is noodzakelijk om een aantal materialen zoals kammen 

en scharen regelmatig te desinfecteren (hoewel kammen 

ook in een warm sopje kunnen worden gereinigd). Zorg 

ervoor dat je niet met je blote handen aan het desinfectiemiddel 

komt. De huid ondervindt hiervan grote hinder. 

9 De ‘cultuur’ in de branche Over het algemeen zijn kappers rommelig en slordig. Er 

bestaan nog kappers die het dragen van die dure vinylhandschoenen 

maar onzin vinden. Zij werken immers al 

jarenlang zonder ook maar een enkele klacht te hebben. 

Toch kennen ook deze kappers wel kappers die (na langdurige 

ziekte) uit het vak moesten vanwege kapperseczeem. Als 

je dan vergelijkt wat een doos handschoenen kost en wat 

het kost om iemand in de ziektewet te hebben…. 

Denk er aan: Voorkomen is beter dan genezen. 


1.7 Onderwerp: Werken in de kapsalon 

‘Je wilt met plezier je werk doen. Je moet daarom veilig werken in de kapsalon. Hierover gaat dit 

onderwerp. 

Bij dit onderwerp komt veilig werken bij alle basishandelingen aan de orde: het knippen, 

snijden en scheren, het drogen en föhnen van het haar, en het werken met chemische stoffen. 

Verder krijg je informatie over elektriciteit en hoe je daar veilig mee omgaat in de kapsalon.’ 



• de belangrijkste eisen noemen waaraan een goede schaar en tondeuse moeten voldoen en 

aangeven hoe je veilig en hygiënisch werkt met scharen, scheermessen en tondeuses; 

• de belangrijkste eisen noemen waaraan droogapparatuur moet voldoen om hiermee veilig en 

verantwoord te kunnen werken; 

• gebreken aan een instrument herkennen en beoordelen waarom zo’n instrument niet mag 

worden gebruikt; 

• informatie op een elektrisch apparaat herkennen (dubbele isolatie, aarde-aansluiting, 

pictogrammen, spanning en verbruik, KEMA en CE); 

• omschrijven wat het begrip aarde inhoud bij elektriciteit, kan geaarde en niet geaarde 

wandcontactdozen en stekkers aanwijzen en aangeven waarom contactdozen geaard moeten 

zijn; 

• het begrip kortsluiting omschrijven en hoe kortsluiting voorkomen kan worden door controle 

van apparaten, snoeren, stekkers en wandcontactdozen; 

• aangeven hoe te handelen bij stroomuitval en in de meterkast de aardlekschakelaar en de 

zekeringen herkennen; 

• aangeven hoe zorgvuldig moet worden omgegaan met chemische stoffen en de betekenis 

geven van de pictogrammen van gevaarlijke stoffen. 


• Bespreek met de gehele groep de leerdoelen of neem de hele inleiding met elkaar door. 

• Bekijk samen de pictogrammen (het infoblokje bij chemische stoffen) en probeer met 

ezelbruggetjes (deelnemers zelf laten bedenken) de pictogrammen te herkennen. 

TIP: Ga naar www.pictoshop.nl/gevaarlijke_stoffen.asp voor wat er nog meer is aan 

gevaarlijke stoffen. 


• Neem voor de vragen en opdrachten bij Elektriciteit een aantal apparaten mee naar het 

theorielokaal. 

• Het is goed om te vertellen dat er op school elk jaar iemand komt die alle apparaten doormeet 

en controleert. (volgens de Arbo-wetgeving) 

Waarom zou dat gebeuren? Doe je dat thuis ook? Doet je baas dat ook in de kapsalon? 

• Bespreek met de groep het begrip elektriciteit. Vraag wat iedereen er van af weet. 

• Bespreek samen (met lcd-projector) het informatieblok bij elektriciteit. Dit is een ingewikkeld 

stukje theorie over stroom, spanning, sterkte en vermogen. 

• Laat de deelnemers de rekensommetjes over vermogen (wattage) narekenen. Waarom zou je 

de uitkomst van een dergelijk sommetje willen weten? 

TIP: Zoek op Internet (bijv. via een zoekprogramma als Google) naar het begrip KEMA-keur 

en laat ze uitzoeken wat dit keurmerk betekent. 

KEMA-keur is het Nederlandse veiligheidskeurmerk voor elektrotechnische producten. Bij het 

bedrijf KEMA worden typetests uitgevoerd volgens internationale standaarden. 

TIP:·Laat de deelnemers ook via bijv. Wikipedia op Internet kijken of zij meer informatie 

kunnen vinden over het begrip Watt of wattage. 

Watt (symbool W) is de eenheid van vermogen. Een gloeilamp met een vermogen van 60 watt 

gebruikt een hoeveelheid energie van 60 joule per seconde. De eenheid is genoemd naar James 

Watt, die niet - zoals velen denken - de stoommachine heeft uitgevonden, maar heeft verbeterd. 

Een verouderde eenheid van vermogen is de paardenkracht (pk, CV of hp): 1 pk = 735,49875 W . 

Een praktische eenheid, die rechtstreeks van watt is afgeleid is de kilowattuur. Dit is een 

eenheid van energie. 


1.7.3 Opdracht: Wat worden de nieuwe föhnmaterialen voor 

Esther? 

TIP: In plaats van folders kun u de deelnemers ook laten zoeken op Internet. Bijv. via 

Google, trefwoord föhns. 


Werken in de kapsalon: Elektrische apparaten - Drogen en 

föhnen 

Aanschaf van föhnmaterialen 

Esther wil haar kapsalon opnieuw gaan inrichten. Iedere werknemer wordt bij de herinrichting 

betrokken en krijgt een opdracht. Ook een groot deel van het werkmateriaal 

moet worden vervangen. Jij krijgt de opdracht een inventarisatie van föhnmaterialen te 

maken. 

• Maak een overzicht van aan te schaffen föhnmaterialen voor de nieuwe salon. 

• Vraag bij twee of meer kappersgroothandels een folder aan met een overzicht van de 

producten die zij verkopen. 

• Noteer in de onderstaande lijst de materialen en gereedschappen die jij denkt nodig 

te hebben voor de föhnbehandelingen in de kapsalon. 

• Vermeld de voor- en nadelen van de verschillende soorten en materialen en gereedschappen. 

Let daarbij op: 

- Kun je de föhn makkelijk vasthouden, is hij niet te zwaar of te groot; 

- Kwaliteit en levensduur; 

- Prijs; 

- Vormgeving, kleur; 

- Veiligheid. 

• Noteer welke materialen jouw voorkeur hebben. 

• Laat deze opdracht controleren en aftekenen door de docent. 

Overzicht van aan te schaffen föhnmaterialen voor de kapsalon 

1. Merk en soort föhn : Philips 3 warme luchtstanden, 2 snelheden en coolshot 

Grip : Pistoolgrip, vermogen : 1900 watt, prijs : 33,- 

Vormgeving : strak, kleur : chroom/zwart, beiligheid : KEMA-keur 

2. Merk en soort föhn : Babyliss 3 warme luchtstanden, 2 snelheden en coolshot 

Grip : Pistoolgrip,vermogen : 1900 watt, prijs : 28,- 

Vormgeving : strak, kleur : zwart, veiligheid : KEMA-keur 

Mijn voorkeur voor materialen: Stoer stevig materiaal, makkelijk in de hand, niet te 

zwaar, weinig lawaai 


1.7.4 Opdracht: Welke kenmerken hebben de föhn en de tondeuse? 

1 

2 

3 

Soort 

apparaat 

Föhn Wigo 

Taifu 1100 

Tondeuse 

Droogkap 


Werken in de kapsalon: Elektrische apparaten - Elektriciteit 

Welke kenmerken hebben deze elektrische apparaten? 

Opdracht: 

Bekijk de elektrische apparaten in de salon eens goed. 

• Maak een overzicht van de technische gegevens van 6 apparaten en noteer de 

gegevens in de onderstaande lijst. 

• Laat de lijst controleren en aftekenen door de docent. 

Welk type stekker 

zit er aan het 

apparaat? 

Met inhammetjes, 

geheel kunststof, 

dus niet geaard 

2 polige platte 

stekker (eurostekker) 

Met inhammetjes, 

geheel kunststof, 

dus niet geaard 

Wat is het 

vermogen in 

Watt (W)? 

1100 Watt 

oplader 

10 Watt 

2000 Watt 

Is het apparaat 

dubbel 

geïsoleerd? 

ja 

ja 

ja 

Soort 

apparaat 

CE 

KEMA en CE 

CE 

Welk type stekker 

zit er aan het 

apparaat? 

X goed 

matig 

slecht 

X goed 

matig 

slecht 

goed 

X matig 

slecht 


0 

1.8 Onderwerp: De inrichting van de kapsalon 

‘Je wilt met plezier, veilig en gemakkelijk in een kapsalon kunnen werken. De kapsalon moet 

daarom goed en handig zijn ingedeeld en ingericht. Hierover gaat dit onderwerp. 

Belangrijk voor een goede inrichting is het licht, het klimaat en de elektriciteitsvoorziening. 

Daarnaast moeten er maatregelen genomen worden om brand te voorkomen.’ 



• de eisen aangeven die worden gesteld bij de bouw van een kapsalon met betrekking tot 

veiligheid, materiaalkeuze, inrichting, elektriciteit, energiebesparing en vereiste 

vergunningen; 

• de ruimtes aangeven die bij een optimale situatie in een kapsalon aanwezig zijn en de 

belangrijkste eisen aangeven waaraan deze moeten voldoen; 

• maatregelen voor brandpreventie, brandblusmethodes en eisen gesteld aan brandblussers 

aangeven; 

• eisen aangeven die aan het klimaat in de kapsalon worden gesteld om op een veilige en 

gezonde manier in de ruimte te kunnen werken; 

• eisen aangeven voor de verlichting in de kapsalon; 

• energiebesparende maatregelen noemen met betrekking tot water, gas en elektriciteit. 


• Bespreek de leerdoelen bij de inleiding gezamenlijk. 

• Natuurlijk wil iedereen werken in een mooie, ruime, gezellige of stijlvolle kapsalon. En dan 

hebben we het meestal over de inrichting. Maar waarom zijn er eigenlijk wettelijke eisen 

gesteld aan een gebouw? Wie kent er een fout gebouw? Worden er wel eens ernstige fouten 

gemaakt bij de bouw? 

Wie kent een voorbeeld van een kapsalon in een pand dat vroeger een andere bestemming 

had? 

En deugt dit gebouw als kapsalon? Want een kapsalon stelt andere eisen dan een sieradenwinkeltje. 

• De opdracht bij brandpreventie en elektriciteit moet op school worden afgedrukt en kan dan 

in de kapsalon worden gemaakt. Let erop dat ze deze daarna toevoegen aan hun map. 


1.8.3 Opdracht: Wat weet je over het voorkomen van brand? 

1 

2 

3 


Inrichten van de kapsalon: Brandpreventie 

Brand in de kapsalon kan bijvoorbeeld ontstaan door kortsluiting in elektrische 

apparatuur, maar ook doordat brandbare stoffen met open vuur in aanraking komen. 

Bij de inrichting moet rekening worden gehouden met wettelijke voorschriften en 

normen van de kappersbranche. 

Opdracht: 

• Controleer in de salon waar je werkt of aan onderstaande punten is voldaan. 


Een kapsalon heeft voldoende brandblussers. 

(Eén brandblusser voor elke 200 vierkante 

meter) 

De brandblusser is makkelijk te vinden 

(duidelijk zichtbaar). 

De brandblusser (en eventuele andere 

blusmiddelen) zijn aangegeven met rode 

borden. 

4 De brandblusser bevindt zich op maximaal 15 

meter van de werkplek 

5 Op of bij de brandblussers bevindt zich een 

duidelijke gebruiksaanwijzing 

6 De brandblussers worden één keer per jaar 

gecontroleerd door een erkend bedrijf. (Kijk of 

er een sticker met datum op het apparaat zit.) 

Waar 

X 

naast de wasbakken 

X ja 

X ja 

X in orde 

Niet waar 

X 400 m 2 salon, maar 

1 brandblusser 

X niets te zien 


1.8.4 Opdracht: Is er voldoende ventilatie in jouw kapsalon? 


Inrichten van de kapsalon: Klimaat 

Hoeveel er geventileerd moet worden, hangt af van de grootte van de salon en van het 

aantal mensen in die ruimte. De ventilatienorm is een getal dat aangeeft hoeveel 

kubieke meters lucht minimaal per uur ververst moeten worden. 

Opdracht: 

• Bereken de ventilatienorm van de kapsalon waar je werkt. 

(Om de ventilatienorm te berekenen, moeten drie rekensommen worden gemaakt. 

Hiervoor moet je het aantal pompstoelen, het aantal vierkante meters en het aantal 

personen weten. Elk van deze aantallen moeten met een ander vastgesteld getal 

worden vermenigvuldigd. De ventilatienorm is de hoogste uitkomst van de drie 

berekeningen). 


Als voorbeeld nemen we het lokaal waarin op school gewerkt wordt. Het is 8 meter breed en 14 

meter lang (dit is 112 vierkante meter). Er staan 24 pompstoelen en 24 kappersfietsen. Er zijn 24 

deelnemers en 16 modellen. 

1 

2 

3 

Aantal pompstoelen: 

Het aantal vierkant meters vloeroppervlak van 

de salon: 

Het aantal personen (gemiddeld aantal klanten 

en personeel) in de salon: 


Vastgesteld getal 

x 7 

Antwoord 

= 1032 

= 1240 

Het derde antwoord is het hoogst. De ventilatienorm van de salon is dus 1240 kubieke meters 

lucht per uur (m3/u) verversing. 

24 

112 

40 

x 43 

x 31 

= 784

1.8.5 Opdracht: Is de elekticiteit in orde in jouw kapsalon 

1 

2 

3 


Inrichten van de kapsalon: Elektriciteit 

In de salon wordt veel met elektriciteit gewerkt. 

Bij de aanleg van de elektrische installatie moet rekening worden gehouden met 

wettelijke voorschriften en de normen van de kappersbranche. 

Opdracht: 

• Controleer in de salon waar je werkt of aan onderstaande punten is voldaan. 


De meterkast is afsluitbaar. 

Voor de meterkast is een ruimte van 75 cm 

breed en 2 meter hoog. 

Er is een schema van de electrische installatie 

aanwezig 

4 Het aantal stopcontacten bij elke werkplek is 

voldoende (Er wordt niet met verlengsnoeren, 

kabelhaspels en stekkerdozen gewerkt). 

Waar 

Niet waar 

X zo goed dat ik ;m niet 

meteen open kreeg. Er 

stond een droogkap 

voor. 

X 

in orde 

X had er wel moeten 

liggen. Er wordt een 

nieuwe aangevraagd bij 

het installatiebedrijf. 

X oké 


1.9 De eindopdracht, een RI&E 

‘Om de arbeidsomstandigheden in kaart te brengen, moet in het kappersbedrijf een Risico- 

Inventarisatie en -Evaluatie worden uitgevoerd. Afgekort wordt dit een RI&E genoemd. 

Met alle kennis die je bij de verschillende onderwerpen hebt opgedaan, ga je nu zelf een 

Risico-Inventarisatie en -Evaluatie uitvoeren.’ 


De deelnemer leert bij deze opdracht: 

• dat de onderwerpen van dit leerpakket samenkomen in een Risico-Inventarisatie en -Evaluatie; 

• wat een RI&E is en wat het belang ervan is; 

• hoe een RI&E wordt ingevuld en hoe ermee wordt gewerkt. 


• Bereid deze eindopdracht zelf goed voor. 

• Mogelijk zijn er op school folders beschikbaar van de Healthy hairdresser (of te bestellen). 

Deze kunnen ook worden gebruikt bij de inleiding op de eindopdracht. De bijbehorende cdrom 

is ook te starten vanuit het leerpakket via het onderwerpenmenu. 

TIP: Controleer vooraf of de cd-rom ‘Healthy hairdresser’ op de computers beschikbaar is. 

Dit voorkomt vervelende verrassingen tijdens de les. 

• Bij deze eindopdracht wordt gebruik gemaakt 

van het RI&E-kappers inventarisatieprogramma 

van de Healthy Hairdresser. Als de 

installatie van het leerpakket juist heeft 

plaatsgevonden, kan dit programma worden 

gestart vanuit het leerpakket. Zo niet dan kan 

met de toets < > het startmenu van 

Windows worden opgeroepen om van daaruit 

de RI&E-kappers te starten. 

TIP: Controleer vooraf of het programma ‘Risico-Inventarisatie & -Evaluatie Kappers’ op de 

computers beschikbaar is. Dit voorkomt vervelende verrassingen tijdens de les. 


• Als extra oefening kunnen de deelnemers voorafgaand aan de eindopdracht eventueel de 

Instaptest van het leerpakket (nogmaals) maken (in het hoofdmenu van ‘Arbo en hygiëne’). 

• Bespreek met de gehele groep het informatieblok bij deze eindopdracht. 

Wat is een Risico-Inventarisatie, wat is een Evaluatie? Hoe werkt een RI&E? Wat is een plan 

van aanpak? Neem samen alles door. 

• Laat de deelnemers daarna zelf de mini RI&E invullen om te oefenen. Dit kan eventueel ook 

gezamenlijk, afhankelijk van hoe het inleidende gesprek verloopt. Zie ook de volgende 

paragraaf. 

• Deel als hiervoor gekozen is, de RI&E-kappers op papier uit of wijs op de digitale RI&E-kappers 

in het leerpakket. 

• Laat de deelnemers een afspraak maken in de salon met de werkgever/leidinggevende en 

vertellen wat ze moeten doen bij deze eindopdracht. 

• De deelnemers vullen nu de vragenlijsten (= de Risico-Inventarisatie) in. 

• Vervolgens kunnen ze thuis/op school/in de salon een plan van aanpak naar aanleiding van 

de vragenlijsten opstellen. 

• Als het plan van aanpak gereed is, maken ze weer een afspraak met de werkgever/leidinggevende 

om dit plan van aanpak te bespreken. 

• Bespreek na afloop de ervaringen bij het maken van deze opdracht samen met de groep. 

TIP: De RI&E-kappers in digitale vorm is nogal omvangrijk en lang niet iedereen heeft een 

computer ter beschikking in de kapsalon. Daarom is het handig om vooraf een afdruk van 

de RI&E te maken en deze in een mini-reader te stoppen. Zorg voor een exemplaar voor 

alle deelnemers. 

TIP: Geef de deelnemers even de tijd voor de uitvoering van deze opdracht. Houd tussendoor 

op school wel controle over de voortgang en leg de uiterste inleverdatum vast. 


1.9.3 Opdracht: Hoe werk je aan een RI&E? 


Risico-inventarisatie en evaluatie: Plan van aanpak 

Mini-RI&E 

Casus 

Het is dinsdagmorgen elf uur en Karin voelt zich al zo moe dat ze het liefst naar huis 

zou gaan. Ze is vanmorgen al om acht uur begonnen met haar eerste klant: wassen en 

knippen. Nu is ze bezig met de derde: wassen en knippen. En in het afsprakenboek ziet 

ze dat er vandaag nog vijf was- en knipklanten voor haar staan. 

Ze hoopt dat ze om 7 uur klaar is, want vanavond gaat ze naar yoga voor ontspanningsoefeningen. 

De laatste tijd heeft ze pijn in haar nek en schouders. Volgens André, haar 

baas, moet ze meer aan sport doen. Alsof ze daar ‘s avonds nog puf voor heeft! 

Au! Ze snijdt met het scheermes in haar vinger. Dat krijg je als je niet oplet. Waar zijn de 

pleisters? Ze vindt jodium en een pleister in de verbanddoos. 

Als ze terugkomt in de salon, ziet ze dat Ilse de kappersfiets heeft gepakt. Ilse draagt 

schoenen met idioot hoge hakken waar ze nauwelijks op kan staan. Nou ja, het was 

toch al moeilijk om met de kappersfiets rond de pompstoel te werken. Het is zo krap in 

die hoek. 

Ze föhnt het haar van de oude mevrouw Steintjes droog. Af en toe hapert de föhn. “Als 

je even tegen de stekker drukt, doet-ie het weer,” roept André. 

Als het haar in model is, geeft ze met de hairspray uit een pompverstuiver het kapsel 

wat meer stevigheid. 

Mevrouw Steintjes is tevreden. 

Opdracht: 


• Bespreek de risicofactoren uit het ‘Plan van aanpak’ van de RI&E. 

• Noteer op het formulier wat er moet gebeuren om de knelpunten op te lossen. 


Betekenis van de risicoklassen: 

1 = Zo snel mogelijk aanpakken 

2 = Aanpakken binnen een jaar 

3 = Aanpakken binnen twee jaar 

4 = Aanpakken op lange termijn 


Aandachtpunt/risico 

1 

Er is onvoldoende structurele aandacht voor 

veilig en gezond werken binnen de kapsalon. 

2 Er is sprake van onvoldoende afwisseling in het 

werk 

3 Medewerkers kunnen onvoldoende invloed 

uitoefenen op de verdeling, volgorde of het 

Plan van aanpak 

Risico 

klasse 

1 

Maatregel 

Er wordt een vergadering belegd, nog 

deze week. Iedereen meldt zijn/haar 

lichamelijke klachten en we gaan 

afspraken maken over wie welke 

behandelingen mag en kan doen. In 

het afsprakenboek komt duidelijk te 

staan om welke behandeling het gaat. 

Er wordt een afspraak gemaakt over 

schoeisel, kleding en het verplicht 

dragen van handschoenen bij de 

chemische behandelingen. 

1 Iedereen moet alle behandelingen 

gaan doen. Wie bv. niet goed kan 

permanenten gaat dat leren. 

3 In het afsprakenboek wordt goed 

gekeken of iemand al veel dezelfde 

behandelingen heeft. 

Er wordt afgesproken dat er 5 minuten 

meer ruimte tussen de behandelingen 

mag worden gepland. 

4 De werkdag overschrijdt de 9 uur. 2 Dat mag dus niet. We gaan in shifts 

werken. Een paar beginnen een uur 

later, een paar gaan een uur eerder 

naar huis. 

5 Er is onvoldoende ruimte rond de pompstoel en 

wasbak om in een goede werkhouding te 

6 Er zijn onvoldoende kappersfietsen in de 

kapsalon aanwezig. 

2 Er wordt een expert uitgenodigd om te 

kijken of de wasbakken hoger kunnen. 

Er zit een verbouwing in de lucht over 

ongeveer twee jaar. 

2 Er worden voldoende fietsjes nog deze 

maand bijgekocht. 


2 Opmerkingen bij het werken met het 

leerpakket 

2.1 Inplannen van het leerpakket ‘Arbo en hygiëne’ 

De onderwerpen in het leerpakket zijn zelfstandige eenheden en kunnen in een vrije volgorde 

worden doorgenomen. In de voorbeelduitwerking is het pakket ingepland in twee studiejaren. 

2.1.1 Verdeling van het leerpakket over twee studiejaren 

Bij de opleiding in Arnhem is een leerjaar verdeeld in vier onderwijsperioden. Elke periode 

duurt ongeveer 10 weken. Zowel in het eerste als tweede leerjaar wordt er in enkele perioden 

met het leerpakket gewerkt. 

2.1.2. Leerjaar 1 

In de eerste periode van het eerste leerjaar wordt direct met ‘Arbo en hygiëne’ gewerkt. Tijdens 

een blokuur in het computerlokaal wordt ‘Arbo en hygiëne’ gecombineerd met het leerpakket 

‘Huid en haar’. Aan beide leerpakketten wordt een uur besteed. De deelnemers raken hierbij 

snel vertrouwd met het inloggen en de manier van lesgeven. Ook leren ze (al snel) zelf een 

oplossing te bieden voor eventuele technische computerproblemen die zich kunnen voordoen. 

In de tweede periode hebben de deelnemers nog één contactuur per week voor ‘Arbo en 

hygiëne’. Het leerpakket ‘Huid en haar’ is na de eerste periode afgerond. 

In schema ziet dit er als volgt uit: 

Periode onderwerpen uit ‘Arbo en hygiëne’ contacturen 

eerste • Onderhouden en hygiëne 

• Lichamelijke belasting 

tweede • Psychische belasting 

• Bij ziekte 

• 10 lesuren 

(als blokuur in combinatie met 10 lesuren 

‘Huid en haar’) 



0 

2.1.3 Leerjaar 2 

In het tweede leerjaar wordt in alle vier perioden aandacht besteed aan ‘Arbo en hygiëne’. De 

eerste periode begint met een korte herhaling van de onderwerpen die in leerjaar 1 aan bod zijn 

geweest. In de derde periode wordt de opdracht voor de BPV doorgesproken. Deze wordt dan in 

de vierde periode uitgevoerd en kan door de deelnemers op school worden uitgewerkt. 

In schema ziet dit er als volgt uit: 

Periode onderwerpen uit ‘Arbo en hygiëne’ contacturen 

eerste • Korte herhaling onderwerpen uit 

leerjaar 1 

• Ongelukken in de kapsalon 

• Werken met cosmetica 

tweede • Veilig werken in de kapsalon 

• De inrichting van de kapsalon 

derde • Afmaken van alle opdrachten 

• Voorbereiden van eindopdracht (RI&E) 

vierde • BPV: Uitvoeren van een Risico- 

Inventarisatie en -evaluatie (RI&E) 

• Op school kan het plan van aanpak 

worden afgemaakt 

In totaal zijn er 60 contacturen voor ‘Arbo en hygiëne’ en daarnaast worden 10 lesuren BPV 

gebruikt voor het maken van een RI&E van het BPV-bedrijf, waar de deelnemer werkt of stage 

loopt. 

Waarom eerst Onderhoud & Hygiëne en Lichamelijke belasting? 

Schoonmaken en schoonhouden is een basis die we vanaf het begin in de praktijklokalen 

belangrijk vinden. Daarom starten we met het onderwerp ‘Onderhoud en hygiëne’. 

Omdat het verstandig omgaan met de lichaamshouding vanaf het begin aandacht verdient bij 

het leren omgaan met de kappersfietsen en pompstoelen, is ‘Lichamelijke belasting’ het tweede 

onderwerp dat aan bod komt. Als je daar later in het schooljaar mee begint, is het al bijna te laat 

om nog invloed uit te oefenen op de lichaamshouding. 





• 10 lesuren

2.2 Starten met het programma 

TIP: Voor een optimale werking is het aan te bevelen om geen andere vensters (Windows) 

geopend te hebben op de computer. 

• Controleer vooraf waar en hoe het leerpakket is geïnstalleerd. Het kan lokaal op elke computer 

staan, maar ook centraal op een server in het netwerk. 

TIP: Als blijkt dat het programma of één van de gebruikte andere programma’s niet op alle 

computers staan, meld dit dan bij de ICT-Helpdesk (Email) en markeer zonodig de betreffende 

computer(-s) met een briefje. 

• Er zijn twee manieren om het leerpakket te starten, met of zonder registratie van de resultaten 

op de computer. Voor beide opties is standaard een pictogram aanwezig. 

Lees verderop meer over deze twee startmogelijkheden. 

TIP: Het is verstandig vooraf te bepalen of u wel of niet voor registratie van de voortgang 

in het leerpakket kiest. Laat dan het andere pictogram met snelkoppeling naar het 

leerpakket verwijderen. 

• De vragen en oefeningen worden individueel gemaakt. De opdrachten soms ook in tweetallen. 

• Om een gelijke start te maken, worden in de voorbeeldsituatie alle onderwerpen gezamenlijk 

ingeleid. De onderwerpen uit dit leerpakket lenen zich goed om samen over te praten met de 

deelnemers. Ook kan er specifieke toelichting worden gegeven. 

TIP: Start vóór aanvang van de lessen bijvoorkeur een reserve computer of notebook op als 

reserve voor het geval een computer vastloopt. Later hoeft dat niet meer omdat deelnemers 

steeds handiger worden en dan zelf hun notebook snel kunnen omruilen of aan een 

andere computer kunnen gaan zitten. 

Bij het werken met het leerpakket kunt u op twee manieren de voortgang laten registreren. U 

kunt ervoor kiezen om de computer de voortgang van de deelnemers te laten registreren (zie 

paragraaf 2.3) of om dit door de deelnemers zelf te laten doen met behulp van de beschikbare 

aftekenlijst (zie paragraaf 2.4). 


2.3 Voortgangsregistratie per computer 

2.3.1 Resultaten bijhouden op de computer 

TIP: Wilt u dat de voortgang en de resultaten van de deelnemers worden bijgehouden, laat 

ze dan het pakket openen met de snelkoppeling ‘Arbo en hygiëne met voortgang bijhouden’. 

Eventueel verwijdert u de andere snelkoppelingen uit het startmenu en van het 

bureaublad. 


Als het pakket wordt gestart via de snelkoppeling ‘Arbo 

en hygiëne met voortgang bijhouden’ krijgen de 

deelnemers voor ze met het pakket aan de slag kunnen 

een inlogvenster. 

Elke deelnemer kan de eerste keer bij het inloggen zelf 

een naam en wachtwoord invoeren. U kunt echter ook 

vooraf voor alle deelnemers een inlog¬naam met 

wachtwoord aanmaken en dit laten gebruiken. 

2.3.2 Deelnemer-accounts aanmaken en wijzigen 

a. Start het resultatenprogramma van Flora. U vindt dit in de map waarin het leerpakket ‘Arbo 

en hygiëne’ is geïnstalleerd. 

(standaard ‘C:\Program files\SLO\LeerpakketArbo\Results.exe’). 

b. Open in het dialoogvenster het bestand ‘ArboEnHygieneVoortgang.pkg’. 

Dit staat in dezelfde map als Results.exe. 

c. Open het menu ‘Accounts’ en selecteer: ‘Create…’. 

Hier kunt u voor alle deelnemers een inlognaam met wachtwoord aanmaken. 

d. Open het menu ‘Accounts’ en selecteer: ‘Change password…’. 

Hier kunt u voor de geselecteerde deelnemer een nieuw wachtwoord instellen. 

TIP: Let op! De resultaten van de deelnemers worden opgeslagen op de locatie die bij de 

installatie van het leerpakket is aangegeven. Vraag zonodig de systeembeheerder naar 

deze locatie.

2.3.3 Voortgangsinformatie voor de deelnemer 

In de programmaversie met voortgangsregistratie, wordt bijgehouden welke informatieeenheden, 

vragen en opdrachten door de deelnemer zijn gemaakt. 

Bij elke informatie-eenheid en opdracht in het pakket verschijnt voor de 

deelnemer aan het eind een evaluatiemenu. De deelnemer maakt een 

keuze. De kleur wordt daarna zichtbaar voor de deelnemer in het menu 

en komt terug in het resultatenoverzicht. Bij gesloten opdrachten, zoals 

meerkeuze- en aanwijsvragen, wordt de deelnemer niets gevraagd. Het 

programma kent zelf een kleur toe. 

2.3.4 Resultaten bekijken 

U kunt de resultaten van de deelnemers bij het leerpakket ‘Arbo en hygiëne’ bekijken met het 

resultatenprogramma van Flora. 

a. Start ‘Results.exe’. 

Dit vindt u in de map waarin het leerpakket is geïnstalleerd. 

b. Selecteer in het dialoogvenster waarmee Results start, het leerpakket¬bestand 

‘ArboEnHygieneVoortgang.pkg’. 

c. De resultaten worden nu ingelezen uit de map die in dit bestand is aangegeven. 

U kunt de gegevens op verschillende niveaus bekijken. Naast een algemeen overzicht, kunt u op 

de naam van een deelnemer klikken om meer details te zien. Zie voor de betekenis van de 

kleuren het evaluatievenster bij de vorige paragraaf. 

2.4 De aftekenlijst gebruiken 

In de inleiding van het leerpakket ‘Arbo& Hygiëne’ zit een overzicht van de inhoud van het 

leerpakket. Dit overzicht biedt een aftekenlijst voor de uitgevoerde vragen en opdrachten. Deze 

lijst is ook als bijlage opgenomen achter in deze docenten¬handleiding. De deelnemers kunnen 

de lijst vanuit het leerpakket afdrukken. Ook kunt u kopieën maken van de bijlage voor de 

gehele groep. 

• Laat de deelnemers dit overzicht in een eigen multomap/ordner opbergen. 

• Laat ze alle onderdelen afvinken: Informatie / Oefening / Opdracht / Test. 

• De gemaakte opdrachten worden per onderwerp opgeborgen in de map. 

TIP: Laat de moeilijkste vragen overschrijven als studiemateriaal voor thuis. 


2.5 De instaptest gebruiken 

Het leerpakket is voorzien van een instaptest. Deze test bevat vragen uit alle onderwerpen van 

het pakket. De test is bedoeld om zowel deelnemers als docenten een globaal beeld te geven van 

wat er aan de orde komt en welke kennis de deelnemer op dit moment al heeft over de onderwerpen. 

Het is een leuke check als start of voor tussendoor, maar geeft voor de docent niet echt 

het overzicht of een deelnemer alles beheerst. Deze test is goed bruikbaar voor bijvoorbeeld 

iemand die in een andere opleiding al HAM/Arbo en hygiëne heeft gehad. Eventueel kunnen de 

deelnemers hun resultaten invullen op een af te drukken formulier. 

2.6 Inleiding leerpakket en video: 

Een kijkje in de kapsalon 

De inleiding van het leerpakket geeft een toelichting en de leerdoelen. Om te zorgen dat deze 

door alle deelnemers wordt doorgenomen, is het aan te bevelen om de inleiding met de hele 

groep door te nemen met behulp van een lcd-projector (beamer). Aansluitend kan dan ook 

gezamenlijk de video worden bekeken. 

TIP: Door gezamenlijk naar de introductievideo te kijken, wordt voorkomen dat deze video 

door de deelnemers apart op vrijwel hetzelfde moment wordt gestart met als gevolg een 

onplezierige geluidsecho in het lokaal. 

• Bespreek de video met de deelnemers. Vraag wat ze er van vonden en wat hun opviel. Neem 

de tijd om te (laten) vertellen wat er in kapsalons in het algemeen gebeurt. Laat de deelnemers 

hun eigen ervaringen, als klant en misschien ook al als medewerker vertellen. Laat het 

onderwerp op de deelnemers inwerken. 

TIP: Door de inleiding en de introductievideo te laten aftekenen op de aftekenlijst, is voor 

de deelnemers meteen duidelijk wat de bedoeling is van deze lijst. 

2.7 Aanpassen van het leerpakket 

FLORA staat voor Flexibel Leermateriaal Ontwerpen, Realiseren en Aanpassen. 

U kunt onderdelen van het pakket aanpassen. Dat doet u met Flora-designer. In de handleiding 

bij Flora-designer vindt u hoe dit gaat. Flora-designer staat ook op de cd-rom ‘Arbo en hygiëne’. 

U kunt het apart installeren. 




3 Toelichting op het leerpakket 

3.1 Inhoud van het leerpakket ‘Arbo en hygiëne’ 

Startscherm 

Zodra het programma is gestart, 

ziet u het startscherm. 

Hoofdmenu 

Vanuit het hoofdmenu zijn de 

volgende onderdelen te benaderen: 

• Inleiding Arbo en hygiëne 

• Kijken in de kapsalon 

• Instaptest 

• Onderwerpen 

• Eindopdracht 

Kijken in de kapsalon 

In een korte videopresentatie 

komen allerlei aspecten uit de 

leerstof rond Arbo en hygiëne aan 

de orde. Deze video is bedoeld als 

introductie op het onderwerp. 


Instaptest 

Het leerpakket is voorzien van een instaptest. Deze test bevat vragen uit alle onderwerpen van 

het pakket. De test is bedoeld om zowel deelnemers als docenten een beeld te geven van wat er 

aan de orde komt en welke kennis de deelnemer op dit moment al heeft over de onderwerpen. 

Op een door de deelnemer zelf af te drukken formulier kunnen de resultaten van deze test 

worden ingevuld. 

Onderwerpen 

De inhoud van ‘Arbo en hygiëne’ is gegroepeerd rond acht onderwerpen. Elk onderwerp bestaat 

uit informatiestukjes omgeven door vragen en opdrachten. 

De onderwerpen zijn: 

• Inrichting van de kapsalon 

• Werken in de kapsalon 

• Onderhoud en hygiëne 

• Werken met cosmetica 

• Lichamelijke belasting 

• Psychische belasting 

• Ongelukken in de kapsalon 

• Bij ziekte 

Eindopdracht 

Het leerpakket wordt afgesloten met een eindopdracht. In deze praktische opdracht komt alle 

leerstof die eerder in de onderwerpen aan de orde is geweest nog eens terug. De deelnemer gaat 

hier een Risico-Inventarisatie en -Evaluatie uitvoeren (RI&E) aan de hand van het inventarisatieprogramma 

van de Healthy hairdresser. 

3.2 Opbouw van de leerstof 

De acht onderwerpen hebben een 

vaste opbouw met enkele subonderwerpen. 

In de inleiding wordt het onderwerp 

geïntroduceerd met een praktijkcase. 

Verder zijn de leerdoelen van het 

onderwerp hier aangegeven. 


De inhoud van de items in het 

submenu is steeds geordend in 

verschillende cirkels met kleine 

groepen. 

Informatie-eenheden 

De knoppen in het midden van de 

cirkels verwijzen naar informatieeenheden. 

Dit zijn presentaties 

waarin de leerstof wordt uitgelegd. 

Deze presentaties zijn met Power- 

Point gemaakt en kunnen desgewenst 

gemakkelijk worden 

aangepast. 

Verkennende oefeningen 

Tijdens een verkennende oefening wordt nog weinig tot niets bekend verondersteld. Meestal 

wordt de deelnemer gevraagd met de muisaanwijzer over een foto of tekening te gaan en te 

lezen of te luisteren wat er bij de onderdelen en objecten op de foto wordt gemeld. 

Vragen 

In verschillende oefeningen wordt 

de deelnemer gevraagd zijn kennis 

‘in te oefenen’. Tijdens de oefening 

mag hij doorgaans net zo lang 

proberen totdat het goede antwoord 

is gevonden. Bij onjuiste 

antwoorden wordt feedback 

gegeven zodat het goede antwoord 

in tweede of derde instantie toch 

zelf gevonden kan worden. Er zijn 

ook oefeningen waar in de vorm 

van stellingen kennis wordt 

geoefend. 


0 

Opdrachten 

Naast de oefeningen zijn in dit 

leerpakket ook opdrachten 

toegevoegd die niet aan de 

computer moeten worden uitgevoerd. 

Arbo en hygiëne zijn zaken 

die in de beroepspraktijk geïntegreerd 

moeten worden. De opdrachten 

willen hieraan bijdragen 

en zijn een afwisseling met het 

werken aan Arbo en hygiëne aan 

de computer. 




Aftekenlijst Inhoud leerpakket ‘Arbo en hygiëne’ 

Naam: 

Datum: 

Inrichting van de kapsalon informatie oefening opdracht test 

Inleiding • 

Bouw, inrichting en brandpreventie 

De nieuwe kapsalon van Liset • 

Wat zijn de eisen aan een kapsalon? • 

Ruimtes en hoeken in een kapsalon • 

Waar moeten de ruimtes in een kapsalon aan voldoen? • 

Maatregelen tegen brand bij het inrichten van de kapsalon • 

Wat weet je over het voorkomen van brand? • 

Klimaat, licht en elekriciteit 

Een goed werkklimaat in de kapsalon • 

Wat weet je over verwarming en ventilatie in de kapsalon? • 

Is er voldoende ventilatie in jouw kapsalon? • 

Goed licht op je werkplek in de kapsalon • 

Wat weet je over daglicht en verlichting in de kapsalon? • 

Eisen voor de elektrische installatie in de kapsalon • 

Is de elektriciteit in orde in jouw kapsalon? • 


Werken in de kapsalon informatie oefening opdracht test 

Inleiding • 

Knippen, snijden en scheren 

Werken met goede scharen • 

Wat weet je van het werken met scharen? • 

Waar je op moet letten bij scheermes en tondeuse • 

Wat weet je over velig werken met scheermes en tondeuse? • 

Werken met elektrische apparaten 

Werken met apparaten om het haar te drogen • 

Wat weet je over veilig werken met föhn en droogkap? • 

Wat worden de nieuwe föhnmaterialen voor Esther? • 

Werken met elektriciteit in de kapsalon • 

Welke stekkers zitten er aan electrische apparaten? • 

Wat kunnen de gevolgen zijn van kortsluiting? • 

Wat moet je doen als het licht uitgaat in de kapsalon? • 

Welek kenmerken hebben de föhn en tondeuse? • 

Wat weet je van veilig werken met elektriciteit (1) ? 

Wat weet je van veilig werken met elektriciteit (2) ? 

• 

• 

Werken met chemische stoffen 

Bij je werk gebruik je ook chemische stoffen • 

Wat weet je van het werken met chemische stoffen • 


Aftekenlijst Inhoud leerpakket ‘Arbo en hygiëne’

Onderhoud en hygiëne informatie oefening opdracht test 

Inleiding • 

Belang van hygiëne 

Persoonlijke hygiëne 

Gezicht, haar en kleding 

Een verzorgd gezicht 

Bij welke deel van het gezicht hoort het? 

• 

• 

Wat weet je van gezichtsverzorging? 

• 

Jouw haar is het visitekaartje van de kapsalon • 

Is het verzorgd haar of onverzorgd haar? 

• 

Bedrijfskleding geeft de kapsalon een uitstraling • 

Wat is passende bedrijfskleding? • 

Wat speelt een rol bij de aanschaf van bedrijfskleidng? • 

Waarom draag je bedrijfskleding in de kapsalon? • 

Lichaamsverzorging, handen en voeten 

Een verzorgd lichaam • 

Waar zijn verzorgingsproducten voor? • 

Werken met schone handen • 

Wat moet deze kapster veranderen? 


Hoe was je je handen goed? 

Extra aandacht voor je voeten • 

• 

Hoe kun je vochtige voeten voorkomen? 

In welke volgorde verzorg je jouw voeten? 

Test 

• 

• 

• 

• 


•

Reinigen van de kapsalon informatie oefening opdracht test 

Vuil en schoon • 

Wat weet je over vuil? 

Schoonmaak- en onderhoudsproducten 

Schoonmaakmaterialen 

Schoonmaaktechnieken • 

Plannen van de schoonmaak 

Wat weet je over het reinigen van de kapsalon? 

Hoe vaak reinig je de kapsalon? • 

Wat reinig je dagelijks en wat periodiek? 

Reinigen van gereedschappen en materialen 

• 

Gereedschappen en materialen reinigen • 

Reinig je het na elke behandeling of aan het eind van de dag? • 

Wat weet je over het reinigen van gereedschap en materialen? • 

Desinfecteren 

Desinfecteren om besmetting te voorkomen • 

Hoe desinfecteer je deze instrmenten en materialen? • 

Wat weet je over desinfecteren? • 

Desinfecteer je huid op tijd 

Wat weet je over het desinfecteren van de huis? • 

Desinfecteren van oppervlakken • 

Hoe desinfecteer je oppervlakken? • 

Werken met cosmetica informatie oefening opdracht test 

Inleiding • 

Prikkelende delen 

Natte handen 

Belastende factoren 



Veilig werken • 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

•

Lichamelijke belasting informatie oefening opdracht test 

Inleiding • 

Kromme zaken 

Lichaamshouding, kappersfiets en pompstoel 

Een goede houding tijdens je werk is belangrijk 

Welk advies hoort bij de lichamelijke klacht? • 

Welke aandachtspunten heb je voor Esther? 

Psychische belasting informatie oefening opdracht test 

Inleiding • 

Ongewenst gedrag, stress en burn-out 

Wat is ongewenst gedag en wat kunnen de gevolgen zijn? 

Hoe ga je om met roddelen? 


Werken met kappersfiets en pompstoel is verplicht • 

Wat weet je over werken met kappersfiets en pompstoel? • 

Wat weet je van lichaamstaal? • 

Ik stond erbij en keek ernaar? 

• 

Lichamelijk of geestelijk onder druk staan en de gevolgen 

Wat kan de gestressde collega doen? 

• 

• 

• 

• 

• 


• 

•

Ongelukken in de kapsalon informatie oefening opdracht test 

Inleiding • 

Wat te doen bij ongelukken 

Controle van lichaamsfuncties 

Waarvoor staan de letters ABC? 

De vijf algemene regels bij een ongeluk • 

Ken je de vijf hoofdregels? 

De BHV-er moet reanimeren en jij kunt hulp inroepen 

Hoe bel je de alarmcentrale? • 

Wat is reanimeren en wie mag dit doen? 

Voorbeelden van letsel 

Over wonden en bloedverlies • 

Hoe leg je een snelverband aan? • 

Wat doe je bij brandwonden? • 

Een voorwerp of bijtende stof in het oog 

• 

Gevolgen van schadelijke dampen en vloeistoffen • 

Wat moet je doen bij inademen van een gevaarlijke sotf? • 

Wat moet je doen bij het inslikken van een gevaarlijke vloeistof? • 

Wat doe je bij een botbreuk? 

Waarom is een open botbreuk gevaarlijk? • 

Onvoldoende circulatie van bloed en vocht in het lichaam • 

Waarom mag een persoon in shock niet drinken? • 

Brand • 



Hoe voorkom je permanentvloeistof in de ogen? • 

• 

• 

• 

• 

• 

•

Bij ziekte informatie oefening opdracht test 

Inleiding • 

Ziek 

Ziek worden, ziek zijn 

CAO-voorschriften bij ziekte 

Wanneer meld je je ziek? • 

Wat zijn de voorschriften van de Arbo-dienst? 

Weer beter of nog ziek 

Weer beter is weer aan het werk • 

Een situatie om ziek van te zijn? 

Contact met de Arbo-dienst 

De werkgever 

De werkgever heeft rechten en plichten als je ziek bent • 

Wat weet je over de rol van de werkgever bij ziekte? • 

Eindopdracht informatie oefening opdracht test 

Risico-Inventarisatie en -Evaluatie 

Het uitvoeren van een Risico-Inventarisatie en-Evaluatie 

Wat weet je over de RI&E? 

Hoe werk je aan een RI&E? 


Hoe is de RI&E bij jou in de kapsalon? • 

• 

• 

• 

• 

• 

• 


•

0 

Scoreformulier Instaptest leerpakket 

‘Arbo en hygiëne’ 

Naam: 

Datum: 

Inrichting van de kapsalon 

Bouw, inrichting en brandpreventie, Klimaat, licht en elektriciteit 

Werken in de kapsalon 

Knippen, snijden en scheren, Drogen en föhnen, Elektriciteit 

Onderhoud en hygiëne Deel A, jouw score 

Bouw, inrichting e brandpreventie, klimaat, licht en elektriciteit 

Werken met cosmetica 

Prikkelende delen, Natte handen, Belastende factoren, Veilig werken 

Lichamelijke belasting 

Kromme zaken, Lichaamshouding, kappersfiets en pompstoel 

Psychische belasting 

Ongewenst gedrag, stress en burn-out 

Ongelukken in de kapsalon 

Wat te doen bij ongelukken, Voorbeelden van letsel 

Bij ziekte Deel A, jouw score 

Ziek, De werkgever 


jouw score 

jouw score 

% 

% 

% 

Deel B, jouw score % 

jouw score 

jouw score 

jouw score 

jouw score 

Bij ziekte Deel B, jouw score % 

De Risico-Inventarisatie en -Evaluatie jouw score 

% 

% 

% 

% 

% 

%



SLO is het nationaal expertisecentrum voor leerplanontwikkeling. 

Al 30 jaar geven wij inhoud aan leren en 

innovatie in de driehoek tussen overheid, wetenschap en 

onderwijspraktijk. Wij leveren gewaardeerde 

expertise op het terrein van doelen, inhouden en 

organisatie van leren. Zowel in Nederland als daarbuiten. 

Door die jarenlange expertise weten wij wat er speelt 

en zijn wij als geen ander in staat trends, ontwikkelingen 

en maatschappelijke vraagstukken te duiden en in een 

breder onderwijskader te plaatsen. Dat doen we op een 

open, innovatieve en professionele wijze samen met 

beleidsmakers, scholen, universiteiten 

en vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven. 

SLO 

Boulevard 1945 - 3 

7511 AA Enschede 

Postbus 2041 

7500 CA Enschede 

T 053 484 08 40 

F 053 430 76 92 

E info@slo.nl 

www.slo.nl 

Docentenhandleiding bij de cd-rom Arbo en Hygiëne

Docentenhandleiding bij de cd-rom Arbo en Hygiëne - MBO Raad

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?