DR. SM Goorhuis-Brouwer Geprotocolleerde diagnostiek bij ... - Fenac

gedrag van een persoon is. Datgedrag is dan zijn of haar reactie hierop.Het gevolg van deze reactie kaneen consequentie hebben in de omgeving.Bij het maken van een "handleidingvoor jezelf" wordt gebruik gemaaktvan het zogenaamde ABC-schema,waarbij de genoemde componentenals volgt zijn aangegeven:A: Antecedent of de aanleiding waardoorhet gedrag van het kind ontstaat.B: Behavior: oftewel het gedrag dathet kind vertoont in deze situatie.C: Consequent: oftewel de gevolgenvan het gedrag van het kind voor hetkind zelf of de omgeving.De werkwijze is directief van aardwat wil zeggen dat de begeleider ergsturend te werk gaat, niet naar deinhoud maar ten aanzien van het analyseproces.Hij geeft duidelijk leidingaan het proces. Het kind wordt geleerdom voorvallen of moeilijke situatieste vertellen aan de hand van hetABC-schema. Hierdoor wordt eenanalytisch oorzaak-gevolg schemaverkregen. De situatie wordt aan dehand van tussenstappen ontdaan vanalle overbodige ballast, waardoordeze veel helderder wordt. De analysegeldt zowel ten aanzien van de rolvan het gedrag van het kind zelf alsvoor de inbreng van anderen. In detaal van het kind wordt alles opgeschreven.Dit geeft de mogelijkheidom alle taal van de juiste betekenis tevoorzien. Hierdoor is er ook steedsaanleiding tot nieuwe thema's. Erontstaat een proces van betekenisverleningaan gedrag en in taal.Het is belangrijk om behalve moeilijkesituatie ook plezierige situaties teanalyseren, zodat er een evenwicht istussen positieve en negatieve feedbacksituaties.Behalve feiten is het ook mogelijk omgevoelens te verduidelijken en vast teleggen. Hierdoor biedt deze werkwijzede mogelijkheid om de emotioneleontwikkeling van kinderen met autismete bevorderen, maar ook kunnengevoelens gekoppeld worden aan dejuiste taal. Wellicht kunnen misverstandenworden voorkomen en kanhet kind beter de juiste gevoelens verwoorden.Zo wordt geprobeerd omgevoelens cognitief te benoemen,waardoor ze ook ingetraind kunnenworden. Kinderen met autisme kunnenop deze wijze wellicht ook meerinvoelend vermogen aanleren.Een "handleiding voor jezelf".Een bundeling van deze hierbovenbeschreven situatie-verhelderendeABC-gesprekken levert de zogenaamde"Handleiding voor jezelf"op. In onze werkwijze in de individuele(ambulante) begeleiding gebruikenwe een A4-map, waarin steeds denieuwe voorvallen verzameld worden.Dus telkens na de individuelebegeleiding wordt het werkblad toegevoegd.Behalve teksten wordenook tekeningen en pictogrammengemaakt.Als basisinformatie voor het onderwijsis het van belang dat er ook veelstandaardinformatie opgenomenwordt. Hierbij gaat het dan bijvoorbeeldom:- een inhoudsopgave van deze map;- het lesrooster of jouw dagplanning;- de plattegrond van de school;de schoolregels;- wat te doen als je te laat bent?- wat te doen als je je huiswerk nietaf hebt?- wat moet je doen als je het huiswerkniet weet?Het kind-specifieke gedeelte van dehandleiding ontstaat in het wekelijksegesprek met het kind. In de praktijkhanteren we de volgende vragen:Het voorval:A: Wat ging eraan vooraf?B: Wat gebeurde er en wat deed jij?C: Wat waren de gevolgen? (en hoevoelde je je?)In de praktijk wordt meestal gewerktmet een contract, dat vooraf wordtopgesteld tussen het kind en de(begeleidende) leerkracht. Dit wordtvan te voren opgesteld om te voorkomendat het werkmoment afgebrokenmoet worden. De thema's kunnensoms zo bedreigend of onaangenaamzijn dat het kind hiermee niet geconfronteerdwil worden. Vaak ontstaater dan allerlei ontsnappingsgedrag,waardoor de gehanteerde werkwijzeniet voortgezet kan worden. Met eencontract kan dat worden ondervangen.In veel gevallen werken ookinterne begeleiders van een school ofouders mee in deze trainingen, diedan meestal tien weken duren. Zowordt geprobeerd deze werkwijzeaan de betrokkenen te leren, met alsdoel deze zelf te kunnen toepassen.Het contract.Tot de herfstvakantie komt juf Saskiamet mij werken.We schrijven in de agenda wanneerze komt.We werken in het kamertje in de houtenunit.Ik neem mee:- agenda- pen- map- papier- iets wat ik wil laten zien.Wat gaan we doen?1. We lezen en schrijven in de agenda.2. We schrijven in de map.3. We praten over wat ik voel en watik moet doen.4. De laatste 5 min. mag ik iets vertellenof laten zien.Juf Karin of meneer Ger zit erbij.Tijdens het gesprek wordt dan doorde leerkracht autisme direct in kernachtigezinnen opgeschreven wat erfeitelijk gebeurd is. Datgene dat hetkind vertelt wordt dan ontdaan vanteveel details, zodat de kern overblijft.Doordat de leerkracht luisterengesprekstechnieken toepast wordthet voorval verhelderd.Ruben is erg rigide. Hij kan niet tegenkritiek en heeft altijd gelijk. Hierdoorzijn er vele conflicten in de klas. Ditkeer ook weer:Het voorval.A: Ik schrijf "numer" (= nummer metéén -m-).B: Juf zegt: Nee, het moet met twee -m-'s.C: Ik doe het toch met één -m-, wantik denk dat ik gelijk heb. Juf is eenbeetje boos. Ik heb nu een foutgemaakt.Nadat dit voorval is vastgelegdwordt gezocht naar een oplossing, dievoor Ruben te accepteren is. Hijneemt niet zonder meer aan dat hetjuist is wat de juf zegt. Daarvoor moeteerst een tussen- (denk-)stap geno-VHZ • jaargang 39 nummer 2 • juni 1998