1 Ondernemend Aanbesteden Kansen voor opdrachtgevers

Waarom dit boekje?...en hoe zit het in elkaar?Bij de gemeenten in Regio Rivierenland bestaat de wens om het aanbestedingsbeleidte professionaliseren en meer gezamenlijk vorm tegeven. De belangrijkste redenen hiervoor zijn om enerzijds het MKBeen gelijkwaardige kans te geven om succesvol in te schrijven op aanbestedingenin deze regio. Anderzijds zien de gemeenten in de regiokansen om efficiënter, beter en met meer waarde in te kopen doorprofessionalisering van de inkoopfunctie.Tijdens de werkconferentie ‘Ondernemend aanbesteden in Rivierenland’op 31 maart jl. hebben 8 van de 11 gemeenten van de Regio Rivierenlandde basis gelegd voor samenwerken binnen de regio. Nadien hebben zichnog 2 gemeenten aangesloten. Niet alleen met elkaar, maar ook met demarkt. En de markt met de gemeenten. De professionaliseringsslag gaatook over de aanbiedende partijen. Want om ambities te realiseren hebbenopdrachtgevers en opdrachtnemers elkaar nodig.De traditionele focus van aanbesteden op de laagste prijs zou daarbijvaker ingewisseld moeten worden voor aanbesteden op kwaliteit en innovatie.Op een manier die toegankelijk is voor marktpartijen en hanteerbaarvoor de gemeenten in de regio.Aanbesteden op kwaliteit en prijs is een vernieuwend samenwerkingsmodelvan opdrachtgevers en markt, dat meer toegevoegde waarde levertvoor klanten en eindgebruikers en de markt kansen biedt om zichte onderscheiden.Deze publicatie geeft voor zowel opdrachtgevers als opdrachtnemersinzicht in deze veranderingen en de gevolgen ervan. Het is dan ook de bedoelingdat deze publicatie het meest gelezen omdraaiboekje van RegioRivierenland zal zijn. De ene kant van het boekje is voor opdrachtgeversgeschreven en de andere kant voor opdrachtnemers. Markeringen,koffievlekken en aantekeningen zijn daarom alvast meegedrukt.De volgende drie thema’s staan centraal:• Innovatief aanbesteden: wat moet ik er als opdrachtgever mee(deel 1), maar ook: wat kan ik er als ondernemer mee (deel 2)?• Samenwerken: hoe kunnen wij als opdrachtgevers in de regio betersamenwerken (deel 1), maar ook: hoe kunnen opdrachtnemers aaneen constructieve relatie werken met opdrachtgevers (deel 2)?• Strategie & communicatie: hoe ga je als gemeente om met eenvisie en strategie en hoe vertaal je dat naar je beleidsplannen en hetoperationele niveau (deel 1), maar ook: waarom is strategie voor opdrachtnemerscruciaal in de veranderende aanbestedingsmarkt en hoekunnen zij daarin eerste stappen zetten (deel 2).8 9Deel 1 van de publicatie is geschreven voor opdrachtgevers, deel 2 vande publicatie is geschreven voor opdrachtnemers. Dit houdt niet in datde informatie in de verschillende delen niet van belang is voor de anderepartij. Juist door kennis te nemen van de strategie, belangen en verwachtingenvan de andere partij kan er een diepgaander samenwerking totstand komen. Rondom bovengenoemde thema’s komen projectleidersvan gemeenten aan het woord, geven experts hun visie, krijgt u via zogenaamde‘best practices’ inzicht in interessante praktijkvoorbeelden. Inhet opdrachtgeverdeel is een overzicht opgenomen van MKB bedrijven inde regio. In het opdrachtnemerdeel is ‘de aanbestedingskalender’ van degemeenten in Regio Rivierenland opgenomen.

Wat gebeurt er om ons heen?Monitor Bouwketen (bron: Bouwend Nederland)De financiële crisis is achter de rug en de economische situatie heeft zichin het algemeen sinds 2009 verbeterd. In de bouwketen is van duidelijkherstel echter nog geen sprake. Dit blijkt uit de resultaten van de eersteMonitor Bouwketen in opdracht van BNA, Bouwend Nederland, FOSAG,NLIngenieurs en UNETO-VNI.Slechts een klein deel van de bedrijven houdt er rekening mee dat ze,dankzij verbeterende conjuncturele omstandigheden, meer personeelkunnen aantrekken. Ook de verwachtingen ten aanzien van de ontwikkelingvan de omzet zijn nog niet positief, maar ook niet uitgesproken negatief.Specifiek voor bouwbedrijven geldt dat het ergste van de crisis achterde rug lijkt te zijn: de orderportefeuille stijgt langzaam, terwijl de omzet enhet personeelsbestand bij de meeste bedrijven gelijk zullen blijven.De Regio RivierenlandDe Regio Rivierenland is centraal gelegen tussen de stedelijke gebiedenvan Gelderland, Utrecht, Noord-Brabant en Zuid-Holland. In de RegioRivierenland liggen de gemeenten Buren, Culemborg, Geldermalsen,Lingewaal, Maasdriel, Neder-Betuwe, Neerijnen, Tiel, West Maas en Waalen Zaltbommel. De ligging van Rivierenland en de aanwezigheid vandiverse transportassen over weg (A15, A2, A27) en water (de Waal, de Lek,Amsterdam-Rijnkanaal maken van deze regio een aantrekkelijk gebiedvoor transport en logistieke bedrijven. Continue ontwikkeling en onderhoudvan deze transportassen heeft er tevens voor gezorgd dat de GWWsector in Rivierenland relatief sterk is vertegenwoordigd.10De opgave voor opdrachtgeversOverheden moeten voldoen aan de wijzigende Europese regelgeving,maar ook aan de wens tot grotere marktwerking, tot betere transparantie,tot beperking van integriteitrisico’s en tot een andere risicoverdeling.Doordat hierdoor taken en verantwoordelijkheden naar marktpartijenverschuiven, staat de sector de komende jaren voor de opgave invullingte geven aan nieuwe samenwerkingsverbanden. Dit betekent dat innovatievevormen van aanbesteden steeds belangrijker zullen worden. Uitonderzoek blijkt dat de innovatieve trend bij aanbesteden het afgelopenjaar met 2 procent is gestegen, naar 18 procent. In 2010 is 60 procent vande aanbestede bouwomzet niet meer op de laagste prijs gegund. Vooralgemeenten en provincies besteden vaker aan via EMVI, waardoor kwaliteitvaker meeweegt bij gunningen. Bij de ministeries is het percentage vorigjaar stabiel op 42 procent gebleven.11Deze ontwikkelingen geven aan dat de samenwerkingsrelatie tussen overheiden markt aan het veranderen is van traditioneel samenwerken naarondernemend samenwerken!

Ondernemend1aanbesteden alsopdrachtgeverIn gesprek met Bas van ZwamInnovatief aanbesteden,gewoon doen!Best practicegemeente‘s Hertogenbosch1.1 Innovatiefa anbesteden:wat kan ik er mee?De vestingstad ’s-Hertogenbosch is al enige tijd bezig om haar vestingmurenen stadswallen weer helemaal in oude staat te herstellen. Derestauratie ’Vestingmuur Vonk en Vlamterrein’ vormt een onderdeel vanhet ontwikkelingsplan vestingwerken, een project dat uit 78 deelprojectenbestaat en in totaal 6,5 km beslaat. Het is in 1998 door de gemeenteraadgoedgekeurd. Het gaat om een integraal restauratieplan, waarbij het nietalleen om restauratie gaat, maar ook om architectonische toevoegingenen om toevoegingen die de stadsmuren een aantrekkelijker verblijfsgebiedmaken voor burgers en toeristen. Aandachtspunt is hierbij bijvoorbeeldhet behoud van de bijzondere muurvegetatie. Daarbij bleek na de wateroverlastvan 1993 ook de noodzaak om de waterkerende en grondkerendefunctie van de vestingmuren te herstellen. Na het verval van de defensievefunctie in 1874, was er nauwelijks onderhoud aan de stadswallengepleegd.12 13Bas van Zwam van de gemeente ’s-Hertogenbosch is projectleider voorhet deelproject ‘Restauratie Vestingmuur Vonk en Vlamterrein’. Voorde aanbesteding van deze restauratie heeft de gemeente gekozen voorDesign & Construct. Van Zwam: ‘Wij hebben hier goede ervaringen mee ineerdere restauratieprojecten. Het restauratiewerk aan de vestingmuur isvoor ons als gemeente moeilijk te vertalen naar een RAW-bestek. Enerzijdskost ons dat een grote voorinvestering om met een zo groot mogelijkezekerheid hoeveelheden te kunnen bepalen en een bestek te kunnenschrijven. Anderzijds weten wij dat er marktpartijen zijn die veel ervaringhebben op dit vlak en beschikken over nieuwe (uitvoerings)technieken diezij kunnen inzetten, zonder dat wij als gemeente daar inhoudelijk voldoendeverstand van hebben. We willen als gemeente dus ook graag de markt‘triggeren’ en daarbij ligt de uitdaging vooral in de optimalisatie van deuitvoeringsprocessen. Voornamelijk daar ligt de toegevoegde waarde diede gemeente graag van marktpartijen ziet.’ De gemeente moet vooral naarde centen kijken en wil daarbij de kennis van de markt benutten.

Zodoende wil men slimme uitvoeringsmethoden aandacht geven, enwordt automatisch de kwaliteit van de aanpak meegewogen en kun je nietmeer gunnen op laagste prijs.Andere manier van denkenDe gemeente heeft een voorselectie gehouden met een Niet- openbareEuropese aanbesteding met voorselectie op basis van ervaringseisen,ervaringsprojecten en omzeteisen. Dit heeft geresulteerd in een drietalpartijen. Door het uitvoeren van een (technisch) vooronderzoek en hetbeeld & kwaliteitsplan zijn het programma van eisen en de vraagspecificatieopgesteld. ‘Het formuleren hiervan vraagt vooral om een anderemanier van denken’, aldus van Zwam. ‘Normaliter probeer je in je bestekexact te omschrijven wat en vooral hoe je dat wilt, maar probeerdit eens om te draaien. Aan welke eisen moet de uiteindelijke realisatievoldoen?’ Bij de vestingmuur waren de belangrijkste eisen het behoudvan de verkeersader, het behoud van het groen, de grondkerende- en dewaterkerende functie. Deze eisen heeft de gemeente centraal gezet inde vraagspecificatie. Het goed formuleren van deze eisen is een lastigeopgave. Hier hebben zij bij de eerste EMVI aanbesteding voor een restauratiewerk(2006) ook een adviseur bij betrokken. Door dit proces gezamenlijkop te pakken en ook naderhand goed te evalueren, is de gemeente’s-Hertogenbosch in een relatief kort tijdsbestek in staat gebleken om ditnu zelf te doen. ‘De benodigde competenties kunnen het beste wordenverkregen door er mee aan de slag te gaan’, aldus van Zwam. Daarnaastis het verstandig om gebruik te maken van de beschikbare informatie en14 kennisoverdracht. Zo biedt het CROW bijvoorbeeld workshops aan, waar 15Gewoon doen!je in een dag wordt bijgespijkerd over dit onderwerp. Dit kan een eersteHoe doe je dat als gemeente dan? En is dat nu in tijden van bezuinigingenopstap zijn. Maar maak ook gebruik van de aanwezige kennis bij collegawel de juiste vorm? Bas van Zwam: ‘Gewoon doen, en juist nu! Natuurlijkopdrachtgevers en/of adviseurs.is de te kiezen vorm wel afhankelijk van de soort opgave, maar vooropstaat dat je je als gemeente niet te terughoudend moet opstellen enaltijd moet kiezen voor het veilige, vertrouwde proces dat je kent. Ookniet als kleine gemeente. Als uitgangspunt geldt dat we als gemeentemeer gebruik willen maken van de specifieke uitvoeringskennis van onzeDo’s & don’tsopdrachtnemers. Dit doen we door meer te gunnen op basis van EMVI ofhet toestaan van varianten. Het gaat er om dat je voor jezelf de afwegingmaakt welk project zich leent voor een EMVI aanbesteding. Het hangtvoornamelijk af van het soort werk (en de complexiteit) en wat je er meewilt bereiken. Bij het project ‘Restauratie van de Vestingmuur Vonk en• Weeg af of de opgave voldoende inzichtelijk kan worden gemaaktom een goede vertaling naar een bestek te kunnen maken, of datu zich beperkt tot het helder formuleren van de functionele vragen(bij restauratie zijn hoeveelheden vaak moeilijk te bepalen).Vlamterrein’ waren de argumenten dus enerzijds de complexiteit en delastig te bepalen hoeveelheden en anderzijds het ontbrekende overzichtbij de gemeente van innovatieve marktoplossingen voor de (uitvoerings)• Vraag jezelf af of je voldoende op de hoogte bent van de nieuwsteen innovatieve uitvoeringstechnieken, gebruik hiervoor anders dekennis uit de markt.techniek.’• Innovatief aanbesteden: gewoon doen!

SamenwerkingVan belang bij EMVI is dat opdrachtgever en aanbieders met elkaar in contactkomen om inzicht te krijgen in wat de opdrachtgever belangrijk vindten wat zijn grootste zorgen zijn. Dan kan de aanbieder zo goed mogelijkinspelen op de wensen van de opdrachtgever en de oplossingsruimteoptimaal benutten. Maar ook na opdrachtverlening is het natuurlijk vanbelang om goed contact te houden met de opdrachtnemer. ‘Wij willen alsopdrachtgever graag grip houden op de kwaliteit en blijven daarom ooktijdens de uitvoering erg betrokken. Hiermee zijn we misschien meer alseen ‘bouwteam’ aan de slag en verlaten we de oorspronkelijke formulevan een UAV-gc contract. Maar wij (en onze opdrachtnemer) zijn van meningdat dit het prettigst werkt voor deze opgave. Met restauratie werkzaamhedenblijf je een zekere mate van onvoorspelbaarheid houden endaarvoor leent de gekozen aanpak zoals wij het momenteel uitvoeren zichhet best. Wij merken ook dat veel dezelfde marktpartijen zich steeds inschrijvenvoor de verschillende deelprojecten. Over het algemeen hebbenwij een goede relatie met deze partijen en dat maakt de samenwerkingtijdens de uitvoering een stuk prettiger. Eén of twee keer per jaar nodigtde gemeente Den Bosch ook alle markpartijen uit die werken of dienstenhebben uitgevoerd voor de gemeente. Tijdens deze marktontmoetingwordt een doorkijk gegeven naar de te verwachten aanbestedingen voorde komende periode. We merken dat marktpartijen deze jaarlijkse marktontmoetingenorm waarderen en zodoende ook beter kunnen anticiperenop komende werken. Voor ons als gemeente hopen we hiermee het risicodat de gewilde partijen hun capaciteit al helemaal hebben vol gepland tereduceren. Consequent werken aan je relaties met marktpartijen is vooralbij EMVI projecten dan ook een absolute voorwaarde!In gesprek met Ed Stijnen, AfdelingsmanagerBedrijfsvoering gemeente CulemborgGoedkoop kan duurkoop zijn!16 17InkoopcriteriaEd Stijnen, Afdelingsmanager Bedrijfsvoering bij de gemeente Culemborg,is een voorstander van inkoopprocessen waarbij meerdere waardeaspecten worden gewogen. Het gaat om inkoopprocessen waarbij kwaliteitsaspecteneen belangrijk aandeel in de beoordeling hebben. ‘Zeldenof nooit gunnen we alleen op de laagste prijs’, zegt Stijnen. ‘Waardeaspecten als duurzaamheid, prijs, contractvoorwaarden en mate vantoepasbaarheid binnen eisen en wensen zijn zomaar wat voorbeelden’.Deze werkwijze is vooral van toepassing op de grotere aanbestedingen.Verschillen per aanbestedingAan de verschillende waarde aspecten worden naar mate van belangrijkheidverschillende percentages gehecht. ‘Bij de inkoop van papier bijvoorbeeld,ligt dat anders. Dan zijn duurzaamheid en prijs belangrijk, restgeloof ik wel!’, lacht Stijnen. ‘Zo plat is het ook wel weer. Maar als het gaat

over andere aanbestedingen, zoals op het gebied van ICT dan is zeker ookde mate waarin de aanbieding voldoet aan onze eisen en wensen, én matewaarop bedrijven meedenken heel relevant.Verhouding tussen inspanningen van de leverancier en gunning‘In die gevallen houden we een ‘proof of concept’, die dan onderdeeluit maakt van de weging. Voorbeeld is de inkoop van een programmawaarmee we uitkeringen betalen. Dat betreft dan ICT inkopen, maar ik kanmij voorstellen dat we dat in aangepaste vorm ook voor bouwprojectenkunnen doen.Aanbesteden op laagste prijsGoedkoop kan duurkoop zijn, meent Stijnen. ‘Initiële kosten hoeven nietper se hoger te zijn dan bij laagste prijs. Bovendien, je kunt nú goedkoopje riolering willen vervangen in een hele wijk, maar dan loop je het risicodat de levensduur korter is met als gevolg dat je na acht jaar opnieuwmoet vervangen. Daarnaast is een risico van laagste prijs dat je te makenhebt met meerwerk.Inmiddels hebben we veel ervaring met EMVI. Deze kennis moet je delenin een regio als deze. Collega’s uit andere gemeenten kunnen mij zeker benaderenwanneer ze vragen hebben over de toepassing van EMVI criteria’.‘In de casus van ICT inkoop vragen we de leveranciers om een proeftuinin te richten’, zegt Stijnen. ‘Dan nodigen we geen 10 leveranciers uit, maarwel met twee of drie. Samen met de toekomstige gebruikers gaan we danbekijken wat zij prettig vinden en wat de mogelijkheden zijn’. Stijnen houdter rekening mee dat toeleveranciers veel energie in dit soort trajecten steken.Hij vindt dat de kans dat een leverancier het project gegund krijgt ende verrichte inspanningen ervoor met elkaar in verhouding moeten staan.‘Daarnaast vinden wij werkgelegenheid in de regio belangrijk. We zullende aanbesteding zo opstellen dat ook regionale bedrijven zich uitgenodigdvoelen om in te schrijven. Dat doen we door er kritisch op te letten of eisenen wensen reëel zijn. We geven regionale bedrijven een eerlijke kans.Daarna geldt dan wel het principe van de economisch meest voordeligeinschrijving’.Regionaal bedrijfslevenStijnen haalt een voorbeeld aan. ‘Neem bijvoorbeeld de aanbesteding vanvloerbedekking in het stadskantoor. Drie partijen mochten inschrijven.Daarna ging het om de ‘beste’ inschrijver. Dat hebben we wel regionaalgedaan dus en daarbij letten we er steeds op dat we geen absurd hogeeisen stellen’.Grote projecten worden in de gemeente Culemborg 9 van de 10 keer gegundop EMVI aspecten. Stijnen haalt een voorbeeld aan over de aanbestedingvan koffiemachines, waarbij locale aanbieders uitgenodigd warenom in te schrijven. Uiteindelijk heeft een regionale partij de aanbestedinggewonnen. Dat kwam onder andere doordat deze aanbieder een beteraanbod had waar het ging om duurzaamheid.Bezuinigingen‘Op dit moment laten we de prijs wel iets meer meewegen. De proceskostenin het voortraject bij grote aanbestedingen zijn hoger. Je moet daarbijvooral met externe uren rekening houden. Functioneel specificeren zalniet zo vaak voorkomen. We kunnen zelf vrij aardig inschatten wat wewillen. Overigens hebben we bij de aanbesteding van de koffie wel ruimgespecificeerd’, zegt Stijnen. Leveranciers mochten zelf bepalen opwelke wijze ze daar invulling aan gaven in de aanbieding. Stijnen geeft debottleneck van dit soort aanbiedingen aan: hoe vergelijk je aanbiedingendie totaal van elkaar verschillen.18 19Regionaal inkoopbureauVorig jaar is de gemeente Culemborg via het inkoopbureau bezig geweestmet duurzaamheid. Vanuit het regionaal inkoopbureau is Mirjam ’t Gildebij ons actief bij aanbestedingen. ‘Dat is handig’, zegt Stijnen. ‘Door goedgebruik te maken van het regionaal inkoopbureau is kennis regionaal enaltijd beschikbaar’.Stijnen is een voorstander van kansen geven aan bedrijven regio maarze moeten wel hun best doen. Functionaliteit en prijs moeten kloppen.In geen enkel inkoopbeleid kan staan dat ten principale regionale aanbiedersmeer kansen maken. Sylvia Kort is sinds twee jaar teamhoofdplanrealisatie. Grotere infrastructurele werken worden bij planrealisatieondergebracht.Initiële kosten hoeven niet per sehoger te zijn dan bij laagste prijs

Innovatie‘Misschien is het een idee om meer ruimte aan de markt geven om metechte innovaties te komen. Het principe ‘wij weten wel wat goed voor onsis’ kan ook een beetje eigenwijs zijn’, lacht Stijnen. ‘Het kan interessant omeen meer open vraag te stellen, hoewel de vergelijkbaarheid van verschillendeoplossingen lastig blijft. Neem de eerder aangehaalde aanbestedingvan de koffie, de ene aanbieder had machines van gerecycled materiaal,de ander weer een ander pluspunt. Fair trade was hierbij ook belangrijk.Ik ben geen groene goeroe maar dit was wel weer grappig’.ProcederenStijnen wil de markt nog één punt meegeven, ‘wees eens een keer eensportief verliezer!’ Stijnen komt de laatste tijd te vaak partijen tegen diezo zuur zijn omdat ze aanbesteding niet gewonnen hebben dat ze procederen.‘We moeten nu een maal elke vier of vijf jaar bepaalde contractenaanbesteden. Ook al bevalt een partij goed. Wat we de laatste tijd vaakzien is als zo’n partij dan de aanbesteding verliest, we de volgende dagdirect het materiaal terugkrijgen met boze emails. Dat is jammer. Eenbetere reactie zou zijn: jammer dat ik het niet geworden ben, maar als iknog iets voor je kan doen hoor ik het graag. Het heeft wellicht te makenmet economische situatie. Desalniettemin wees sportief, dat werkt beter.Tenzij je echt denkt dat je in je recht bent aangetast, dan gaan we naar derechter en dan spreekt die zich uit.Do’s & don’ts• Waar mogelijk houden we een ‘proof of concept’. We nodigen enkeleleveranciers uit om een proeftuin te maken. Samen met toekomstigegebruikers bekijken we dan wat prettig werkt.Dit werkt heel goed bij ICT projecten.• Aan de markt: wees een sportief verliezer en ga niet gelijk procederenals je het werk niet gegund krijgt. Dat is niet bevorderlijk voor derelatie.• We maken graag gebruik van de kennis en kunde van het regionaalinkoopbureau. Dat helpt om te beschikken over actuele inkoopkennis.Expert aan het woord: Joost Merema,Promovendus Rijks Universiteit GroningenIn het verleden gemaakte regelsmogen geen belemmeringenvormen voor de toekomst!20 21Joost Merema schetst een aantal actuele ontwikkelingen bij overheden:‘Wat je ziet is dat budgetten teruglopen. Overheden moeten de teringnaar de nering zetten. Dat heeft als gevolg dat brede toepassing vanhoogwaardige kennis - zoals bij het steeds complexe wordende aanbestedingsrecht- minder gemakkelijk plaatsvindt’.De tijden zijn veranderdEen voorbeeld: 15 of 20 jaar geleden was je succesvol met een groteAmerikaanse auto. ‘We kennen van een paar jaar geleden de discussiesen grappen nog wel nog wel over de benzineslurpende four-wheel drivesin de PC Hooftstraat in Amsterdam’ grapt Merema. Toen beleefde desamenleving het vooral als kift naar de rijkeren onder ons. Inmiddels is ereen flinke verschuiving geweest van het maatschappelijk perspectief. Nu

ziet men een dergelijke auto meer als asociaal vanwege het milieubelastendgehalte: jij belast het milieu, daarmee ons leefsysteem en je draagtniet dus bij aan het geheel. ‘Op eenzelfde manier voorzie ik een toenamevan irritatie vanuit de belastingbetaler’, zegt Merema. Want waar het nu dewethouder is die zich beklaagt over de houding van procederende marktpartijenzal het straks nog meer de gemeenteraad zijn. Die zal zich devraag stellen of het geld wat het toepassen van de regels kost, nog wel alsredelijk ervaren wordt: zeker als het gaat om het afwikkelen van geschillendie ontstaan door gedoe in de marge. ‘Dat zou nog eens een grote driverkunnen worden van veranderingen. De regelgeving in aanbestedingslandis te genuanceerd aan het worden. Er is straks geen draagvlak meer voorde inzet van maatschappelijke kosten ten behoeve van een geding’ voorspeltMerema.plexiteit en hoeveelheid van regels en meer toe naar toetsing van concretesituaties aan beginselen’ stelt Merema. ‘Beginselen zoals transparantie,non discriminatie en proportionaliteit’. Transparantie en non discriminatiehebben we omdat we geen corruptie willen. Aanbestedingsrecht gaat eroverom vanuit het publieke domein geld in te zetten voor voorzieningen.De private sector levert productie en dienstverlening met inzet van publiekgeld. Die twee werelden raken elkaar; dat is het vlak van het aanbestedingsrecht.Merema geeft aan dat hij ernaar toe wil dat in het aanbestedingsrechtdáárop wordt getoetst.‘In Nederland worden zaken door rechters en advocaten, maar ook dooradviseurs, kapot genuanceerd. We zien daardoor weinig connectie met ditsoort beginselen.We hebben in de loop van de jaren een toren van Babel van aanbestedingsregelsopgericht. Het toepassen van de enorm genuanceerde regelgevingkost steeds meer tijd, geld en energie. Het is niet meer duidelijk.Advocaten en gespecialiseerde adviseurs varen hier wel bij. ‘En dat isprecies mijn punt’ zegt Merema, ‘het in stand houden en toepassen vandie toren kost enorm veel tijd, geld en energie. Dat is prima in tijden vanvoorspoed. Echter de opgave in de komende periode is heel anders, namelijkbezuinigen’.In strijd met oorsprongIn maatschappelijk perspectief is het niet alleen inefficiënt maar zelfsrechtstreeks in strijd met waar aanbestedingsregels ooit voor zijn bedacht;namelijk een overheid zelfstandig en zuiver laten aanbesteden. Op eigenkracht, en zonder de hulp van specialisten.Wat moeten we dan wel doen? ‘We moeten afstand nemen van de com-De overgenuanceerde aanbestedingsregelgeving is vanuit maatschappelijkperspectief straks onacceptabel. Het is inefficiënt en rechtstreeksin strijd met waar aanbestedingsregels ooit voor zijn bedacht; namelijkeen overheid zelfstandig en goed laten aanbesteden.Opdrachtgever en opdrachtnemer moeten met elkaar in gesprek overhet versimpelen van regelgeving door spelregels af te spreken.22 23Waar het feitelijk om gaat is:• Zijn inschrijvers voorgetrokken / benadeeld ten opzichte van andereinschrijvers.• Zijn inschrijvers op een onafhankelijke manier tot een aanbiedinggekomen.• Doen partijen (zowel inschrijvers als aanbestedende diensten) watze beloven.We moeten terug naar de basis en toetsen aan rechtsbeginselen. Alswe hiervoor kiezen, dan is dat iets we vandaag al in kunnen zetten’.Over je eigen schaduw heenstappenWil je toe naar een situatie waar je niet wilt verzanden in de details, maarhet aanbesteden aan algemene beginselen gaat toetsen, dan moet je overje eigen schaduw heen durven stappen. Zowel de opdrachtgever als deopdrachtnemer. Hier zijn voorbeelden van: het levert enorme goodwill aanbeide kanten.Hoe zou je deze vereenvoudiging in de praktijk moeten brengen?‘Door markt en opdrachtgever met elkaar lokaal in gesprek te laten gaanover bovenstaande uitgangspunten’. Daar komen afspraken uit die gedragenworden door partijen. En dit gebeurt meer dan je in eerste instantiezou denken. Goed voorbeeld hiervan is de wijze waarop de meesteconcurrentiegerichte dialogen uitgevoerd worden. Daarbij worden vooraf

spelregels en waarden afgesproken met de partijen die als uitgangspuntengelden. Hierdoor ontstaat een gedeelde basis over wat men ‘eerlijk’en ‘onafhankelijk’ vindt. En dat brengt vertrouwen in het proces. Dat is inNederland een in de breedte onderschat positief aspect van het voerenvan de dialoog. De les hieruit? Je moet telkens weer opnieuw in de markthierover in gesprek gaan.In gesprek met Frank Tijbosch, Teamleider infra,beheer & toezicht gemeente ZaltbommelEerst een goede basisMerema vervolgt; ‘de essentie is dat we interpretatie van de regels metelkaar afspreken. Europese aanbestedingsregelgeving ís ruim, alleen inNederland interpreteren wij teveel op detail. Daarmee bedoel ik de nuanceringen het vertalen van de regels naar de aanbesteding.’Mr. ing. Joost Merema (1980) studeerde Civiele Techniek aan de HanzehogeschoolGroningen, waar hij in 2002 afstudeerde op innovatieve contract- enaanbestedingsvormen. In 2009 ronde hij zijn studie Nederlands Recht af metzijn scriptie ‘Doorwerking van het Transparantiebeginsel’. Joost Meremagaat aan de Rijksuniversiteit Groningen promoveren op het onderwerp:vereenvoudiging van wet- en regelgeving op basis van bestaande richtlijnenen jurisprudentie. Daarbij gaat het om het makkelijk toepasbaar makenen doelgerichter krijgen van aanbestedingsregelgeving. Joost werkt alsprojectmanager en adviseur bij PRO6 managers, een bureau voor high-endprojectmanagement in de bouw, gevestigd in Amersfoort.De gemeente Zaltbommel heeft onlangs haar interne processen enprocedures rondom het aanbestedingsproces in kaart gebracht. Op basishiervan is de gemeente nu aan het kijken hoe dit proces slimmer en vooralmeer gestructureerd kan worden ingericht. Frank Tijbosch, teamleiderinfra, beheer & toezicht van de gemeente Zaltbommel, buigt zich overdit veranderingsproces. ‘De interne organisatie zal eerst moeten wordenvoorzien van de juiste procesafspraken en procedures die nodig zijn omtraditionele aanbestedingen op een constructieve en professionele manieruit te kunnen voeren. Neem bijvoorbeeld het schrijven van bestekken. Hoegaan wij daar als organisatie mee om? Hoe zorgen wij ervoor dat wij voormarktpartijen duidelijkheid bieden en een consistente aanpak hanteren?Ik heb gemerkt dat deze interne slag nodig is, voordat de gemeente toeis aan andere, innovatieve vormen van aanbesteden. Zo hebben we ookopnieuw gekeken naar onze drempelbedragen. Hier hebben we heel duidelijkeregels voor opgesteld.’24 25Levering en dienstenWat kan je er morgen aan doen?‘Begin als volgt: formuleer kort en krachtig, in drie alinea’s, voor jezelfwat je verstaat onder een eerlijke aanbieding, wat transparantie voorjou betekent en wat je verwacht van marktpartijen tijdens een aanbestedingsproces’.Ga daar dan periodiek over in gesprek met je leveranciersen bereik consensus. Merema daagt gemeenten in de Regio Rivierenlanduit! ‘Ik ga de uitdaging aan met een aanbestedende dienst die dit wildoormaken en beloof daarbij een beter contact met de leveranciers endaarmee lagere transactiekosten, gegarandeerd!’< 25.000 Onderhands, 1 offerte20.000 - 50.000 Onderhands, minimaal 3 offertes> 50.000 OpenbaarWerken< 50.000 Onderhands, 1 offerte50.000 - 200.000 Onderhands. minimaal 3 offertes> 20.000 OpenbaarLus deze manier van denken door naar je aanbestedingen, laat dat zienen evalueer op grond van je doelstellingen en je gedeelde normen enwaarden. Dat complexiteit nu ervaren wordt als een gegeven, maakt hetnog geen vaststaand feit dat het aanbestedingsrecht maar altijd complexmoet blijven.Maar bieden innovatieve aanbestedingsvormen juist in tijden van bezuinigingengeen kansen? Tijbosch is daar heel duidelijk over: ‘We willeneerst intern de zaak op orde hebben, dan pas zullen we kijken hoe wevormen als EMVI of geïntegreerde contracten kunnen gaan inzetten. Langniet alle projecten lenen zich voor innovatieve vormen van aanbesteden,

dus dat betekent dat wij intern goed moeten kunnen afwegen voor welkeprojecten het kansen biedt. Alleen al het kunnen maken van deze afwegingvraagt om bepaalde competenties die we op dit moment simpelwegniet in huis hebben. Natuurlijk is deze kennis beschikbaar bij advies- en/of ingenieursbureaus en kunnen we ons regionale inkoopbureau hiervoorraadplegen, maar als gemeente is het je taak om grip te houden op hetgehele proces. Om dit goed te kunnen doen, vind ik dat je als organisatieten minste een bepaalde basiskennis moet hebben, om daar vervolgensook voldoende op te kunnen sturen.’Regionale kennisspreidingDe ontwikkeling van kennis en competenties over (innovatief) aanbestedenzal binnen de afdeling moeten worden opgepakt zodra de huidigeveranderingen zijn doorgevoerd. Tijbosch heeft de benodigde stappen envoor de ontwikkeling van de afdeling infra, beheer & toezicht goed voorogen. ‘We kunnen niet alles tegelijk doen, maar natuurlijk zijn we wel opmeerdere fronten tegelijk bezig. In het kader van kennis en ervaringendelen werken wij steeds intensiever samen met andere gemeenten uitde Regio Rivierenland. Tot nu toe vindt deze samenwerking voornamelijkplaats op bestuurlijk niveau, maar het idee is om dit breder vorm te geven.We zijn nu bijvoorbeeld in gesprek met een gemeente over een specifieksysteem dat zij hanteren voor het beheer. We zijn met diverse partijen ingesprek om te kijken of wij ditzelfde systeem kunnen gebruiken, zodat wijook op dit niveau kennis en ervaringen kunnen delen. Hierdoor zullen wijook veel efficiënter omgaan in de beheersfase, omdat daar in veel gevallenook breder gekeken moet worden dan naar alleen de eigen gemeente.’• Zorg dat je interne organisatie klaar is voor vernieuwde aanbestedingsvormendoor het leggen van een goede basis.• Zorg dat je de juiste vakkennis en competenties in huis hebt, om ookecht grip op het proces en de kwaliteit te kunnen houden.• Ga slim om met deze benodigde vakkennis en competenties en kijkop welke manier onderlinge samenwerking kan bijdragen aan eenefficiëntere uitvoering van het proces.Aanbevolen publicatie:Meer waarde voor je geldDe publicatie ‘Meer waarde voor je geld’ vanVernieuwing Bouw geeft bestuurders of projectleidersvan provincies, gemeenten of waterschappenhandvatten voor de keuzes die zijmoeten maken om gunnen op basis van EMVIgoed tot haar recht te laten komen. De praktischepublicatie helpt opdrachtgevers in ditkeuzeproces en laat concreet zien hoe EMVI inveertien bouw- en infrastructurele projecten istoegepast.Bij veel opdrachtgevers is de vraag wat de impact op de organisatie is bijhet toepassen van EMVI. Ook de vraag hoe een gunning moet worden opgezetvolgens EMVI speelt hierbij een belangrijke rol. In de publicatie ‘Meerwaarde voor je geld’ komen onder andere deze vragen uitvoerig aan bod.Gezien de relevantie van deze twee vragen zijn de volgende aspecten uit depublicatie ‘Meer waarde voor je geld’ overgenomen.26 27OrganisatieAanbesteden door middel van EMVI vraagt om een andere aanpak en ‘mindset’ dan routinematig werken met RAW-bestekken. Het denkpatroon moetom van het voorschrijven van eisen naar het definiëren van functioneleeisen dan wel projectdoelen. Laat specialisten meedenken over het procesen de functionele eisen, maar voorkom dat deze worden dichtgetimmerd.Maak gebruik van de aanwezige kennis bij andere opdrachtgevers en/ofadviseurs. EMVI vraagt een degelijke voorbereiding waarbij goed wordtnagedacht over de minimumeisen en de aspecten waar creativiteit van aanbiederswordt verlangd. Bij EMVI stuur je op doelen en niet op specifiekeoplossingen, daarmee wordt veelal meer gestuurd op de kwaliteit van hetproces.Van belang bij EMVI is dat opdrachtgever en aanbieders met elkaar in contactkomen om inzicht te krijgen in wat de opdrachtgever belangrijk vindt enwat zijn grootste zorgen zijn, want dan kan de aanbieder zo goed mogelijkinspelen op de wensen van de opdrachtgever en de oplossingsruimte optimaalbenutten.

Aandachtspunten• Staat de organisatie open voor nieuwe oplossingen?• Wat wordt losgelaten, waar wordt ruimte voor gegeven en wat wordtvoorgeschreven?• Is de organisatie in staat oplossingsvrije eisen te definiëren?• Heeft de organisatie ervaring met het beheersen van risico’s?• Maak bij voorkeur gebruik van bewezen uniforme methoden zoalsbeschreven in de CROW-publicatie ‘Gunnen op waarde’. Dat vermindertkansen op een gang naar de rechter.• Krijgt de projectleider voldoende mandaat om ook aanbiedingente kunnen gunnen in geval van onverwachte oplossingen?• Kunnen de projectkosten reëel worden ingeschat, van aanleg eneventueel tot en met het beheer en onderhoud?Opzet gunning volgens EMVICriteriaBij gunnen volgens EMVI gaat het erom dat er minimumeisen en wensenworden geformuleerd. Met de eisen wordt de minimale kwaliteit geborgdwaaraan iedere aanbieder moet voldoen. De ruimte binnen de wensenbiedt marktpartijen de mogelijkheid voor creativiteit en onderscheidendeoplossingen. Op de wensen moeten de EMVI-criteria worden toegepast. Dewaardeaspecten moeten weergeven wat de opdrachtgever belangrijk vindt.Deze kunnen zeer verschillend zijn zoals onderhoudskosten, LCC, energieverbruik,risico’s, esthetica, omgevingsvriendelijkheid of hinder. Hierbij ishet van belang te realiseren dat kwaliteitscriteria ook extra kosten met zichmee kunnen brengen. Dat zal gevolgen hebben voor het benodigde budget.• De gunningcriteria moeten vanuit de projectdoelstellingen wordengesteld. Andere projecten kunnen inspiratie geven, maar vermijd hetkopiëren van criteria.• Beperk het aantal hoofdcriteria bij voorkeur tot maximaal drie à vier.Binnen de hoofdcriteria kunnen subcriteria worden gehanteerd.• Zorg voor transparantie en bied ruimte voor alternatieve oplossingen.• Maak bij een jurybeoordeling zo veel mogelijk inzichtelijk in een documentop welke aspecten de juryleden letten om tot een waardering vanhet criterium te komen.Meetbaar maken van criteriaKwaliteitscriteria zijn niet altijd honderd procent objectief. Bijvoorbeeldesthetica. Subjectieve aspecten kunnen echter worden meegewogen inEMVI, zo blijkt uit de praktijk, namelijk door het gebruik maken van jury’sof beoordelingsgroepen. Maak de visie, ambities en grootste belangenkenbaar in bijvoorbeeld de aanbestedingsleidraad of een ambitiedocument.Belangrijk voor de aanbieders is dat inzichtelijk wordt gemaakt wat er onderde verschillende criteria wordt verstaan en hoe deze worden beoordeeld.Laten kwaliteitscriteria zoals doorstroming zich lenen voor kwantificeringdan zouden rekenmodellen handig kunnen zijn. Het verdient dan aanbevelingom deze ter beschikking te stellen aan de aanbieders.De verhouding prijs/kwaliteitDe nationale aanbestedingsregelgeving schrijft voor dat er gewichten wordentoegekend aan de verschillende criteria. De gewichtsverhoudingen wordenvaak in een EMVI-tabel weergegeven. Bij de gewichtsverdeling biedende prioriteiten van de opdrachtgever een essentieel uitgangspunt. Bij deprioriteiten tellen ook de economische belangen mee. Het moet daarnaastaantrekkelijk zijn voor een aanbieder om zich te kunnen onderscheiden. Deinspanning van de aanbieder die de marktpartij moet leveren om zich tekunnen onderscheiden op een waardeaspect, moet in verhouding staan totde waardering van dat aspect. Stel, de opdrachtgever wil een mooie brug,maar esthetica wordt slechts voor tien procent meegewogen, dan zal deaanbieder minder snel geneigd zijn een dure architect in te schakelen danwanneer esthetica voor dertig procent of meer wordt meegewogen.28 29• Een zwaarwegend EMVI-criterium kan een kwalitatief goede oplossinglaten bovendrijven, zonder dat het meer geld kost.• Aanbieders moeten zich substantieel kunnen onderscheiden. Weeg kwaliteitvoldoende mee. In veel van de hier getoonde praktijkvoorbeeldenis kwaliteit voor veertig procent of meer meegewogen.• Bij het kwaliteitsaspect tijd wordt ook wel gewerkt met een premie voorhet eerder opleveren van een werk. Zo kan bij een opdracht van tweemiljoen euro een premie van twintigduizend euro per week onderscheidendzijn.• Als je veel waarde hecht aan een maximale inschrijfsom, stel dan eenbudgetplafond vast of werk met een vast budget. Een budgetplafondstimuleert opdrachtnemers tot goedkopere en/of creatieve oplossingen.• De meeste opdrachtgevers geven achteraf aan dat ze kwaliteit eigenlijknog zwaarder hadden moeten wegen. Wees niet te voorzichtig!• Stel vroegtijdig je EMVI-rekentabel op en laat leden van het aanbestedingsteamermee ‘spelen’ om gevoel te krijgen. Doorleef zodoende deuitvraag. Vaak leidt dit tot bijstellingen van de gewichtsverdeling.

1.2 Samenwerken als opdrachtgeversin de regioIn gesprek met Huub van Oorschot, WethouderGemeente Culemborgwordt samengewerkt, kan dit worden opgevangen doordat iemand het werkkan overnemen. Op die manier kan met minder hetzelfde resultaat wordenbereikt.Slim aanpakkenOnder druk van de bezuinigingen beginnen varianten, waar eerder niet aanwerd gedacht, los te komen. ‘Soms kun je clusteren’, zegt Van Oorschot,‘je moet het slim aanpakken’. Hij geeft aan dat het in het bedrijfsleven nietanders is. ‘Als IT inkoper kon ik met minder regels toe en had ik meer leveranciersom uit te kiezen’, lacht Van Oorschot. ‘Voor een gemeente is dat nietanders. Bestaande leveranciers die altijd goede prestaties hebben geleverd,mogen best een streepje voor hebben, maar dat betekent niet dat ze zomaarte duur mogen zijn’.Mijn boodschap: ga als regionalegemeenten meer samenwerken!Onderliggende aanbestedingsregelsVolgens Van Oorschot is er geen enkele aannemer die bezwaar maakt tegende aanbestedingsregels an sich, maar wel tegen de onderliggende regels.‘Juist die regels moeten worden gelijkgetrokken. Een sociale paragraaf endergelijke onderwerpen kun je prima regionaal regelen. Harmoniseer 80%en pas voor de overige 20% je lokale regels toe’.30Huub van Oorschot legt de achtergrond uit van de betrokkenheid van degemeente Culemborg bij de samenwerkingsovereenkomst en de regionaleaanbestedingskalender. De ondernemers uit de regio hebben de gemeentenin de Regio Rivierenland gevraagd om meer transparantie bij aanbestedingen.Ze vinden dat ze niet evenveel aan bod komen bij aanbestedingen inde regio. Daarnaast spelen de bezuinigingen een grote rol. Van Oorschot isvan mening dat men dan ook twee vliegen in één klap kan slaan door énaanbestedingsbeleid te harmoniseren én samenwerking in de regio op tetuigen.31Samen werken via basis met varianten‘Laten we gezamenlijk een goede basis neerzetten op het gebied van aanbestedingsbeleid,met ruimte voor eigen varianten’, zegt Van Oorschot. ‘Kijkdaarna ook eens naar IT en regionale infrastructuren, of onderhoud van deopenbare ruimte. Daar valt ook zeker winst te behalen’.Van Oorschot heeft een duidelijke boodschap. ‘Werk als regionale gemeentenmeer samen. Dat heeft drie effecten: kwaliteitsverbetering, kostenverlagingen continuïteit’. Wanneer op een afdeling van twee personen iemandziek wordt, ontstaat er gelijk een probleem. Als op dat gebied regionaal

Do’s & don’ts• Er valt winst te behalen wanneer de gemeenten in de regio gezamenlijkaanbestedingsbeleid neerzetten mét ruimte voor eigen varianten.Meer samenwerken heeft als effect: kwaliteitsverbetering, kostenverlagingen continuïteit.• Een sociale paragraaf en dergelijke onderwerpen kun je prima regionaalregelen. Harmoniseer 80% en pas voor de overige 20%.‘Ga ook niet enorme eisen stellen in een voorselectie, zodanig dat ze nietmeer in verhouding tot het werk staan’, zegt Van Oorschot. ‘Wellicht hebbenambtenaren het idee dat ze dan minder vrijheid hebben, maar dat hoeft natuurlijkniet zo te zijn! Volgens mij kunnen juist wij als bestuurders hieraansturing geven’. Volgens Van Oorschot zijn er twee mogelijkheden, innovatiefaanbesteden of kijken naar de laagste prijs. Voor grote werken moet dan weleen goede sociale paragraaf opgenomen zijn. Vooral de jeugdwerkloosheidneemt toe ‘Eigenlijk moeten er afspraken worden gemaakt met bedrijvenover het aantal in te zetten BBL leerlingen of stagiaires. Het zou fijn zijn alswe dat ook regionaal kunnen afspreken. Aanbieders moeten zich er dan welaan houden’.32 ‘Aanbesteden maakt veel los!’, lacht Van Oorschot. Hij is benieuwd naar devisie, kennis en kunde van de markt. Marktconsultatie is daarvoor een primamiddel. Wat je vaak ziet is dat overheden zo een consultatie niet aandurven.een contradictie’ of ‘GemeentenRecent is de renovatie van een deel van het rioleringsstelsel in een wijk inmoeten weten wat ze in de regioCulemborg aanbesteed. Dat zijn projecten die plaatsvinden in een bestaandeomgeving waarbij de riolering vol in gebruik is terwijl werkzaamhedenin huis hebben’plaatsvinden. Dergelijke projecten lenen zich perfect om vooraf eens goedte luisteren naar de visie van de verschillende marktpartijen voordat je deaanbesteding opstelt en start.33Samenwerken‘Het is heel simpel’, meent Van Oorschot, ‘we hebben een opgave in de regio.Zelf heb ik én economie én sociale zaken in mijn portefeuille. Daarnaastde opdracht om mensen aan het werk te houden. Je kunt het als gemeentein een regio als deze niet in je eentje. Samenwerken is een must. Mensenmoeten in de regio aan het werk kunnen. Als je de lokale economie stimuleert,trek je mensen naar woningen en daarmee houd je ook het voorzieningenniveauin stand. Het is een kettingreactie. Gemeenten moeten kennis enkunde delen en luisteren naar ondernemers, we moeten het sámen doen!’.Ondernemer aan het woord, Barend van KesselDirecteur van Van Kessel Wegenbouw‘Laagste prijs en goed werk zijn‘Aanbestedingen tot ca. 4,5 miljoen euro vallen onder de Europese drempelwaarde en hoeven niet per se openbaar te worden aanbesteed, zegtBarend. ‘Dat zit niet tussen de oren van de bestuurders. Iedere gemeenteheeft een eigen aanbestedingsbeleid. Met grote verschillen tussen dedrempel voor openbaar of meervoudig onderhands aanbesteden. Hetverschilt in onze Regio Rivierenland van 100.000 tot 1,5 miljoen euro!Gemeente: ken uw regio!Op 15 september 2011 vindt de marktdag plaats. Van Kessel ziet het alseen goed streven om in de regio één lijn te kunnen trekken als het gaat omde drempelbedragen. Van Kessel: ‘het is nu slecht in de markt. We moeten

Van Kessel vindt dat in de eerste plaats de mensen die nu in de uitvoerendebouw werkzaam zijn, behouden moeten blijven voor de bouw.Hij constateert een uitstroom die groter is dan de instroom. Een redenhiervan zou kunnen zijn dat ‘jonge’ bouwvakkers als gevolg van de grilligewerkvoorraad geen gevoel van zekerheid hebben betreffende hun arbeidsplaats,daarnaast is de beloning voor het werk belangrijk. ‘Een gemiddeldeHBO-er verdiend 5-10% minder in de bouw dan zijn studiegenoot die inde ICT is gaan werken’, zegt Van Kessel. Andersom werken we met eendure cao. Het mes zou aan 2 kanten moeten snijden: lagere bruto lonen enhogere netto lonen zijn voor zowel opdrachtgever, als opdrachtnemer eengoed vooruitzicht. Het wordt tijd voor een modernisering van het loonervoorzorgen dat de verscheidenheid in bedrijven behouden blijft. MinisterVerhagen wil het MKB een betere kans op de markt geven, laten we ermet elkaar voor zorgen dat bedrijven niet buiten de boot vallen. Overhedenmoeten daarom goed weten wat ze in de regio ‘in huis hebben’, dat isvaak meer dan ze denken’. Maak eens een goede inventarisatie van lokalebedrijven en de expertise die ze in huis hebben.Duurzaamheid zou hier een grotere rol in kunnen spelen. Betrek gelijkwaardigematerialen zoveel mogelijk van fabrieken dicht bij het projecten bekijk goed hoe je met zo min mogelijk verplaatsingen van mens enmaterieel een project kunt uitvoeren. Het voorbeeld van een volle A2 metbedrijfsbusjes van bouwvakkers die elkaar iedere dag tegenkomen kennenwe allemaal. Om in infra termen te blijven: ‘geen wegen plaveien metgoede voornemens maar gewoon in de praktijk brengen’.Gezonde verhoudingenVan Kessel vindt dat opdrachtnemers en overheden op zoek moeten gaannaar een gezonde verhouding. De overheid heeft als verstrekker vanveel infra opdrachten hierin een grote verantwoordelijkheid. ‘Wat je opdit moment ziet is dat er ongelooflijk laag wordt ingeschreven’, zegt VanKessel. Helaas is dit een marktgegeven. ‘Laagste prijs en goed werk zijneen contradictie’. ‘Wat je in de praktijk ziet gebeuren is dat aannemersproberen hun broodnodige rendement in de uitvoering te verbeteren,daardoor ontstaat er ook zoveel frictie’, aldus Van Kessel. De opgave omde klant te ontzorgen wordt hiermee veelal op de achtergrond geplaatst.Begrijpelijk vanuit het oogpunt van economisch perspectief maar niet debeste methode om tot een prettige samenwerking te komen. Het verwachtingspatroonvan de opdrachtgever, en ‘wat krijg ik voor mijn geld’, moetvoortdurend worden bijgesteld en dit lijdt veelal tot slepende proceduresen zelfs arbitragezaken.Innovaties in aanbestedingenVolgens Van Kessel is innoveren in een aanbestedingsmarkt geen sinecureen vergt moed van beide partijen. Bij innovatie draait het om inzichten vooraf, zonder uitzicht op een return on investment, investeren in gelden tijd. Er zijn goede methodieken beschikbaar om innovatief aanbestedenvorm te geven. Zoals de EMVI methodiek, of ‘Gunnen op waarde’.Van Kessel zou graag zien dat de bouwteam methodiek die vooral in deB&U sector vaak wordt toegepast, ook in de infra populair wordt. Vooralvoor kleinere projecten. ‘Betrek partijen eerder en maak slim gebruik vanhun expertise, zet ook een goed kostenkundig bureau aan tafel en neeminnovaties serieus. Een goede low cost methode om vooraf tot een goedeindproduct te komen waar value for money het uitgangspunt moet zijn.‘Ik pleit voor een beter contact tussen overheden en gemeenten. Er is nauwelijkscontact en dat is zo jammer. De opdrachtgever is niet altijd terechtwantrouwend en de opdrachtnemer heeft geen relatie, terwijl marktconsultatiesprima kunnen’, zegt Van Kessel.Sociale paragraaf: een heikel punt?‘Er is nog een belangrijke reden om het bedrijfsleven in de regio te steunen.We hebben nu al een nijpend tekort aan vakmensen, dat wordt alleenmaar erger’, zegt Van Kessel. ‘In de kaartenbakken van het CWI zitten geenladingen vaklieden met bijbehorende diploma’s. Bovendien, bouw en infrais wél een vak dat je moet leren en waar je niet even iedere werkloze inkwijt kan. Om aan de slag te kunnen moeten medewerkers in bezit zijn vaneen VCA diploma of een certificaat veilig werken langs de weg. Het zoubeter zijn dat SROI mogelijk word ingevuld met leerlingen van regionaleopleidingsbedrijven. Tenslotte blijft werken en leren nog altijd de bestemanier tot een succesvolle invulling van je carrière.34 35Bernard Wientjes, voorzitter landelijke werkgeversorganisatie VNO-NCW,heeft overigens aangegeven dat één van de key issues van duurzaamondernemen ‘zwarte cijfers’ zijn.Vooral het kleinbedrijf heeft het op dit moment heel moeilijk, zo volgt VanKessel zijn betoog. Hij ziet dat de bezuinigingen een rem zetten op het onderhoud,juist de tak van sport waar het kleinbedrijf actief is. Vraag is of dateen goede ontwikkeling is. Minder onderhoud leidt uiteindelijk tot hogerekosten. Geen goed rentmeesterschap voor de toekomstige gebruikers.

strookje. In zijn eigen bedrijf zou hij dan ook graag zien dat de jongens die‘buiten’ hard aan het werk zijn, straks meer overhouden, dát stimuleert. Endat ze zó trots zijn op hun werk dat ze het verder vertellen. ‘Het zijn díé jongensdie we straks hard nodig hebben!’. Zij zijn ons belangrijkste kapitaal.Van Kessel doet er nog een schepje bovenop: ‘Als bestuurder van BouwendNederland en VNO-NCW Rivierenland wil ik de uitdaging aan gaanom met marktpartijen uit de regio, als het gaat om SROI, tot een duurzameen implementeerbare oplossingsrichting te komen voor onze regio!’Je moet op elkaar kunnen bouwen en vertrouwenVan Kessel vindt een regionale aanbestedingskalender waardevol. ‘Bouwenis seizoenswerk en dat is grillig. Inzag in langere termijn biedt overzichten maakt dat je in kunt spelen op kansen. Op elkaar kunnen bouwenen vertrouwen is belangrijk. Noch de overheden, noch de marktpartijenhebben de ultieme waarheid in pacht. ‘Als we een gat in de grond gravenweten we allebei niet wat er zit op drie meter diepte, een onvoorspelbaredynamiek die de bouw zo eigen is. Over dit soort calamiteiten moet jesamen kunnen praten en tot een oplossing komen. Trek daarbij elkaar hetvel niet over de oren’. Samen bouwen is samen vertrouwen.36 Barend van Kessel bekleed naast zijn functie als directeur van Van KesselWegenbouw ook de functie bestuurslid bij VNO-NCW Regio Rivierenland,lid algemeen Landelijk Bestuur Bouwend Nederland namens de sectie InfraKlein, DGA Vastgoedbeheer bij van Kessel projectontwikkeling en beheer.37Do’s & don’ts• Betrek partijen eerder en maak slim gebruik van hun expertise, zet ookeen goed kostenkundig bureau aan tafel en neem innovaties serieus.• Er zijn goede methodieken beschikbaar om innovatief aanbestedenvorm te geven. Zoals de EMVI methodiek, of ‘Gunnen op waarde’.• Overheden moeten daarom goed weten wat ze in de regio ‘in huishebben’, dat is vaak meer dan ze denken’. Maak eens een goede inventarisatievan lokale bedrijven en de expertise die ze in huis hebben.• Wanneer calamiteiten zich voordoen in een project: praat er dan samenover en kom gezamenlijk tot een oplossing!• Hoe kunnen we de SROI het beste implementeren? Laten we met demarktpartijen tot een goede oplossing komen voor de regio!In gesprek met Johan Bakker, Gemeente BurenRegiegemeenten hebben detoekomst. Neem de regierol inhanden en stuur.Johan Bakker is teamleider ‘Nieuwe Werken’ van de gemeente Buren.Johan kijkt graag vooruit; ‘ik probeer me in te denken hoe gemeenten erover vijf tot tien jaar uit zien. Regiegemeenten hebben de toekomst. Neemde regierol in handen en stuur. Laat het uitvoerend werk door ingenieursbureausuit de regio uitvoeren. Het Nieuwe Werken, anders gezegd ‘werkplek onafhankelijk werken’, heeft ook de toekomst binnen gemeenten.Daarnaast denk ik dat burgerparticipatie een grotere rol zal krijgen envergrijzing een stempel zal drukken op de organisaties. Sociale aspectengaan een grote rol spelen.

SROI (Social Return On Investment)We proberen via aanbestedingsbeleid al iets te doen door het toepassenvan de sociale paragraaf, SROI. ‘Daarbij kan je je de vraag stellen hoe jejongeren weer naar de technische school krijgt. We spreken vaak overSROI, dat is eigenlijk achteraf geredeneerd, maar juist de ‘voorkant’ vanSROI is belangrijk!’. Bakker voegt toe dat het op peil houden van kennisbinnen je gemeente super belangrijk is. De gemeente Buren heeft toezichthoudersin eigen dienst die de regio kennen en overleggen met deburgers.Onvolkomenheden in bestekken, door bijvoorbeeld hoge tijdsdruk, zijnvaak de oorzaak van vertragingen. Bakker geeft aan dat de gemeenteBuren daarom een bestektoetser heeft aangetrokken die álle bestekkencontroleert voordat ze op de markt worden gezet. Momenteel wordt erhard gewerkt om de kwaliteit in de breedste zin te verbeteren. Dit komtuiteindelijk zowel de opdrachtgever, gemeente, als de opdrachtnemer,aannemer, ten goede.Do’s & don’tsSamenwerking in de regioDe Regio Rivierenland zoekt als het gaat om de ‘civiel techneuten’ weinigsamenwerking onderling, constateert Bakker. ‘Iedereen lijkt met zijn eigen‘ding’ bezig te zijn. Als ik met een probleem bezig ben, weet ik zeker datandere gemeenten hetzelfde probleem hebben. Het zou nuttig zijn om opde een of andere manier een betere samenwerking te zoeken. De gemeenteBuren is 25 kilometer breed. Stel dat de toezichthouder een werkheeft aan de ene én aan de andere kant van de gemeentegrenzen, hoeveelkilometers maakt hij dan wel niet? Beter zou het zijn om mogelijk samen tewerken met de nabijgelegen gemeente en kijken of je iets voor elkaar kuntbetekenen’.••••We spreken vaak over SROI, dat is eigenlijk achteraf geredeneerd,maar juist de ‘voorkant’ van SROI, scholing, is belangrijk!’.Samenwerken met een naastgelegen gemeente kan projectleiders enopzichters veel reistijd besparen. Verdeel dan de toezichthoudendetaken onderling en spreek af welke gemeente toezicht houdt.Zorg dat je inzicht hebt in de wensen van beheerders bij het opstellenvan EMVI aspecten.Werk samen aan kwalitatief goed projectmanagement, zowelopdrachtgevers als opdrachtnemers. Dat voorkomt problemen in38 de uitvoering.39AanbestedingsbeleidDe afdeling ‘Nieuwe Werken’ voert opdrachten uit voor de beheerders enprojecten. ‘In onze gemeente gaan we openbaar aanbesteden boven de1,5 miljoen euro. Je hebt er altijd weer te maken met keuzes: wie nodig jeuit’, zegt Bakker. ‘We willen af van het standaard kiezen op laagste prijsen meer groeien naar EMVI (Economisch Meest Voordelige Inschrijving)en dit ook breed uitzetten. Zelfs zover dat als we een bestek laten maken,daar ook EMVI-aspecten aan worden toegevoegd. Een en ander moet nietleiden tot extreme verrekenprijzen, dan is het gauw gebeurd’.Bakker vervolgt; ‘als je aanbesteedt op EMVI moet kwaliteit goed geborgdzijn, de prijs volledig en meer- en minderwerk zoveel mogelijk beperktworden. Als je zelf kiest wéét je wat een aannemer kan. Vaak gaat het inde uitvoering fout als het te laat is’. Het complete pakket, voorbereiden enuitvoeren, wegzetten in de markt wordt op dit moment nog niet toegepastbinnen de gemeente. Manco zit ook wel aan de kant van de aannemers. Dekwaliteit laat met regelmaat nog te wensen over en je moet de aannemernog regelmatig bijsturen.

Laagste prijsDe gemeente Maasdriel besteedt civieltechnische werken vooral aan opprijs. ’Punt is’, zegt Doomernik, ‘wij zijn een regieorganisatie met driepersonen op voorbereiding en toezicht die alleen een controlerende taakuitoefenen. We zorgen ervoor dat bestekken en tekeningen op de aanbestedingskalenderstaan. De rest besteden we van begin tot einde uit’.Civieltechnische werken zijn bij de gemeente Maasdriel niet complex,daarnaast zijn weinig middelen beschikbaar om bijzondere dingen tedoen. Sober en doelmatig is het devies. Door werk met werk te makenproberen we de openbare ruimte toch aan de wensen van de bewonerste laten voldoen.In gesprek met John Doornernik,Gemeente MaasdrielZoek samenwerking op en kijkverder dan je gemeentegrens‘Duurzaam staat bij ons niet hoog op het lijstje’, zegt John Doomernik,coördinator team Beheer Openbare Ruimte bij de Gemeente Maasdriel.‘Wij gunnen eigenlijk bijna altijd op laagste prijs voor wat betreft decivieltechnische werken. We hebben wel een keer een voorselectie gehoudenbij de aanbesteding van twee brede scholen. Uit die voorselectiezijn geen lokale aannemers naar voren gekomen’.Uitbesteden bestekken en tekeningenBestekken en tekeningen worden opgesteld door externe ingenieursbureaus.Die leveren aan de gemeente Maasdriel. Door deze werkwijze isde gemeente in staat de organisatie rond inkoop van civieltechnischewerken, heel beperkt te houden. ‘Als de bestekken binnenkomen van deingenieursbureaus kijken we ze na op fouten en na goedkeuring wordenze op de markt gezet’, zegt Doomernik. Dat geldt ook voor geotechnische-,bemalings- en andere onderzoeken. Doomernik ervaart het niet altijd alsde meest economische manier om op deze manier je werken in de marktte zetten. ‘Als je kijkt hoeveel tijd je kwijt bent aan controleren van bestekkenen tekeningen die van de ingenieursbureaus komen, dat is veel. Dekwaliteit van ingenieursbureaus kan beslist beter en laat te wensen over.Vaak zitten er grote fouten in. Het is te merken dat er geen interne controlebij hun er overheen is gegaan. Na controle weer dezelfde fouten, dat kanniet. Je moet diagonaal door een bestek heen kunnen en daar kan je vaakniet op vertrouwen’.40 41CommunicatieMensen in Maasdriel houden van communicatie.’ Als er ergens iets nietgoed gaat in de communicatie weten ze je wel te vinden’ lacht Doomernik.‘We willen steeds meer communicatie bij de aannemers neerleggen. Wijcivieltechnische mensen zien de details niet als het gaat om communicatie.Dat is echt waar onze burgers op zitten te wachten. Een voorbeeld. Alsik een straat binnenloop waar gewerkt wordt, dan kijk ik naar het straatwerken niet of het bord er staat met informatie voor omwonenden. Dáárwillen we ons op richten, om ons verder te bekwamen. Als civieltechneutmoet je dat ook niet willen kunnen. We denken aan een pilot om op onzeafdeling een medewerker toe te voegen die zich bezig gaat houden metbewonerscommunicatie’.

Bedrijven die de nodige expertise missen om in te kunnen schrijven opinnovatieve aanbestedingen doen er goed aan specialisten hiervoor inte huren of ervoor te zorgen dat ze zich deze vaardigheden eigen maken.Als we samenwerken met vier of vijf gemeenten we één beleid formulerenen niet elke gemeente eigen beleid laten formuleren.‘We delen kennis op zoveel mogelijk fronten’.In het vervolg laten we de markt gewoon zijn werking moet doen.Gebleken is dat kleine leveranciers met minder overhead niet perdefinitie de goedkoopste aanbieding uitbrengen.In gesprek met Hans de Zwart, Gemeente LingewaalKleine bedrijven zijn niet per segoedkoperPercelenDe schoonmaakpercelen zijn opgeknipt in vier schoonmaakpercelen voorde gemeentehuizen, waarvan één klein perceel (gemeente Lingewaal enNeerijnen). In het bestek werd aangegeven dat een inschrijver of leveranciermaximaal drie percelen gegund kan krijgen. De inschrijver moest ook aangevenwat zijn voorkeursvolgorde per perceel was. De gedachte hierachterwas dat kleine leveranciers meer kans kregen ten opzichte van de groteschoonmaakbedrijven.44 De beoordeling van de uitgebrachte offertes liet inderdaad zien dat één45schoonmaakbedrijf voor alle percelen op basis van de gunningcriteria, debeste offerte had neergelegd.Hans de Zwart is interim afdelingshoofd Interne Zaken en Jacques Baaijensis coördinator facilitaire zaken. In de afgelopen maanden hebben zij insamenwerking met het regionaal inkoopbureau op dit gebied diverse aanbestedingenvoorbereid.De door het schoonmaakbedrijf aangegeven voorkeursvolgorde voor dedrie percelen had betrekking op de grootste percelen, zodat de kleinereleverancier het kleine perceel van de gemeente Lingewaal als ‘toegewezen’kreeg. Maar dit was helaas niet een klein plaatselijk schoonmaakbedrijf!Aanbesteding schoonmaakwerkzaamhedenNaast de aanneemsom vormt duurzaamheid een belangrijk gegeven bijhet maken van keuzes voor de juiste leverancier. Recent is het schoonmaakwerkin verschillende gemeenten aanbesteed, waarbij op basis van eenscorematrix de uitgebrachte offertes zijn beoordeeld op prijs en kwaliteit.Het betrof een EU aanbesteding, waarbij laagste prijs mede bepalend wasvoor de gunning. Verder is aandacht besteed aan het aspect duurzaamheid.‘Het is niet alleen sec de prijs die doorslaggevend is. We vonden het ookbelangrijk dat voldaan werd aan duurzaamheideisen en maatschappelijkverantwoord ondernemen. Daarnaast wilden we bevorderen dat lokalepartijen inschreven’ zegt Hans de Zwart.De formulering in het bestek leverde dan ook voor Lingewaal niet het gewensteeffect op (plaatselijk schoonmaakbedrijf). Daarnaast kregen we doorde toewijzing te maken met een behoorlijk negatief verschil ten opzichte vanhet goedkoopste schoonmaakbedrijf.Rol en kennis en kunde regioJacques Baaijens knikt instemmend. ‘Facilitaire dienstverlening is somscomplex en veelomvattend. We hebben de schoonmaakwerkzaamhedenmet vijf of zes gemeenten tegelijk gebundeld en aanbesteed’. Op grond vaneen aantal uitgangspunten is het bestek geformuleerd. Daarbij is gebruikgemaakt van de expertise van de inkoper van het regionaal inkoopbureau,

Ron Wammes. ‘We hebben waarden gekoppeld aan prijs en aan kwaliteit.Een projectgroep is bezig geweest om te wegen, te beoordelen en scores tegeven aan de verschillende onderdelen, zoals duurzaamheid, zegt Baaijens.In gesprek met Hans van Valkenburg enRon Wammes, inkoopadviseurs bij regionaalinkoopbureau Regio RivierenlandOver het algemeen besteedt de gemeente Lingewaal haar diensten enleveringen op laagste prijs aan. De Zwart: ‘we hebben in het bestek duidelijkaangegeven dat we kleine lokale leveranciers in staat wilden stellen inte schrijven. Onze eigen plaatselijke leveranciers moesten een goede kanskrijgen. Helaas pakte het anders uit want de lokale partijen waren duurder’.‘Het aanbesteden van de schoonmaak ging over meerdere percelen. Mogelijkwas dat de reden dat de lokale aanbiedingen hoger uitvielen. Daarnaastmissen zij vaak de expertise om een bestek naar behoren in te kunnenvullen in kunnen daardoor op de vraag geen goed antwoord geven. Misschiendoen zij er goed aan de nodige expertise in te huren om op dit soortaanbestedingen in te kunnen schrijven. Grote bedrijven hebben daar specialistenvoor’. De conclusie hiervan is dat in het vervolg de markt gewoonzijn werking moet doen en dat kleine leveranciers met minder overhead nietper definitie de goedkoopste c.q. op één na goedkoopste aanbieding zullenuitbrengen. Gunnen op waarde wordt belangrijk gevonden, net als ruimtevoor alternatieven, mits deze passen in het bestek.Aanpassen aanbestedingsbeleidHet is een wens om het aanbestedingsbeleid aan te passen. De Zwart vervolgt:‘onze afdeling zal daarvoor een voorstel doen naar het college In onshuidige beleid hebben we onderwerpen als duurzaamheid en SROI niet voldoendebenoemd. Ron Wammes heeft voorgesteld het beleid tegen het lichtte houden van de huidige wetgeving en onze bestuurlijke uitgangspunten’.Het is de bedoeling om dit volgend jaar op pakken. Vanwege bezuinigingenis het aanpassen van aanbestedingsbeleid op de wensenlijst neergezet. ‘ Alswe samenwerken met vier of vijf gemeenten en we één beleid formuleren enniet elke gemeente eigen beleid laten formuleren zou dat nu goed uitkomen’.Gemeente Lingewaal is een voorstander van kennis delen tussen degemeenten in de regio. De Zwart en Baaijens vinden dat expertise delenverder gaat dan inkoop en aanbesteden.Als je professioneel wil inkopenmoet je in elke organisatie,naast draagvlak van het MT, eendrijvende kracht, aanspreekpunten proceseigenaar hebbenDe regiogemeenten zijn autonoom in de inkoop- en aanbestedingsbeslissingenen de professionalisering van inkoop. Het inkoopbureauvoert zowel de rol van adviseur als de rol van coördinator bij gemeenschappelijkeinkopen. Besluiten nemen gemeenten zelf. De gemeenteis de opdrachtgever. Deze werkwijze waarborgt het draagvlak voor deuiteindelijke keuzes.46 47‘We delen kennis op zoveel mogelijk fronten’.Inkopen is een vakVan Valkenburg en Wammes vinden dat de opvatting dat iedereen kaninkopen een vergissing is. Voor veel vakambtenaren is inkopen een taakwelke men ‘erbij’ doet. Voor het inkoopbureau is het een uitdaging eeninkoopbeleid op te stellen voor mensen wiens dagelijkse vak het niet is.Vaak wordt gedacht dat het vastleggen van regels in een beleid leidt totdeskundig inkopen. Helaas maken de vele regels professioneel inkopenalleen maar lastiger. Er is eigenlijk ook maar één echte regel bij inkopen:laat inkopen uitvoeren door inkopers.Uniformering‘Wij streven naar uniformering in werkwijzen en documenten’, zegt VanValkenburg. ‘Onlangs troffen we in een van onze gemeenten een documentaan dat als standaard eigen verklaring diende bij aanbestedingen.De inhoud was erg uitgebreid voor het beoogde doel. Een administratievevereenvoudiging is gewenst. Het betreffende formulier werd altijdgebruikt in aanbestedingen. Het geeft procedurele houvast voor zo’ngemeente. Ik kan mij voorstellen dat aanbieders dan vinden dat ze echt

teveel aan moeten leveren. Wij willen wel toe naar het ontwikkelen vanuniforme documenten voor de gemeenten in deze regio. Dat geeft ons ende markt meer zekerheid’.Shared services‘Elke gemeente heeft dezelfde behoeftes, bijvoorbeeld schoonmaakdiensten,wegenonderhoud en kantoorartikelen. In de uitvoering kunnen erbest nuance verschillen zijn. Facilitaire dienstverlening wordt over hetalgemeen gezamenlijk aanbesteed in de regio en dat kan ook makkelijk’,zegt Van Valkenburg. Dit is vaak wat meer gestandaardiseerd in vergelijkmet andere diensten. Gezamenlijk aanbesteden leidt ook tot kennisdelingdoor het uitwisselen van ervaringen en zo leren gemeenten van elkaar.‘Als je kijkt naar werken doen de individuele gemeenten, naar onzemening, nog teveel individueel’ zegt Wammes. ‘ En als je onderzoektmet welke partijen er zaken worden gedaan, dan doen zes van de negengemeenten dit met dezelfde bedrijven. Daarmee laat je mogelijke schaalvoordelenliggen’.Hoe organiseren we deskundige inkoopVan Valkenburg vindt het een goed idee om met vijf innovatieve aanbestedingstrajectente starten. ‘Laten we eerst de inkoopkwaliteit organiserenen daarna een samenwerkingsovereenkomst eroverheen leggen. Dan hebje een solide basis gecreëerd. Er zijn gemeenten die discussiëren over deafdeling waar inkoop ‘onder moet hangen’. Maar inkoop moet niet passiefin de organisatie ‘hangen’. Inkoop moet actief worden benaderd engeborgd in de organisatie.De inkoopadviseur wordt vaak geraadpleegd over de procedurele kantvan de aanbesteding, maar inkopen gaat in essentie niet over het doorlopenvan procedures. Bij inkopen gaat het erom wat je met de inkoop wilbereiken, welke ambities je wilt realiseren. De procedure is een middel,geen doel! De adviseurs van het inkoopbureau bespreken dit met deuitvoerenden en in overleg wordt een inkoopstrategie bepaald. Wanneergoed is nagedacht over de strategie, komt de rest vanzelf. ‘Bedrijfseconomischgezien zou je onder de Europese drempel vaker onderhands moetenaanbesteden, maar zorg dan ook dat het model waar je mee werkt in ordeis’, zegt Wammes.Inkoopfunctionarissen en aanspreekpunten48De Rijksoverheid heeft de lijn in gezet dat door gezamenlijke inkoopverstandiger en slimmer gewerkt kan worden. Inkoopbeleid kan hier eenprima rol in spelen en zelfs een stimulerende werking hebben om betersamen te werken. Het inkoopbureau Regio Rivierenland vindt het nuttigom in het begeleidend traject dat de initiatiefnemers van deze publicatiewillen inzetten, een actieve rol te spelen om hun kennis en kunde te delenmet alle gemeenten en in het overkoepelend netwerk.Het inkoopbureau wil dat gemeenten maximaal waarde voor hun geld krijgen.Daarbij hoort ook het evalueren en uitwisselen van informatie overleveranciers. Wammes vindt dat hiermee de vinger op de zere plek wordtgelegd. ‘Natuurlijk gaat het niet alleen om het aanbestedingstraject, maarook om deskundige begeleiding van de uitvoering. Dan heb je het overcontract- en leveranciersmanagement. Een contract is voorwaardelijk vooreen kwalitatieve uitvoering van de opdracht, maar het is geen garantie’.49Kennis en kunde op peil brengen en houden als het gaat om inkoop is altijdnodig. ‘Dit is erg moeilijk bij gemeenten waar de inkooptaken versnipperdin de organisatie liggen’ merkt Wammes op. ‘Inkoop ‘doet men ervaak bij’, dat is het probleem! Beter is het wanneer vaste contactpersonenworden aangewezen die inkoop nadrukkelijk in hun takenpakket hebben.Dan kunnen we die mensen ook de kennis aanreiken die nodig is om deinkoopfunctie goed uit te kunnen oefenen. Als het om inkoop gaat moet jein elke organisatie een drijvende kracht, aanspreekpunt en procesdragerhebben’.Inkopen én aanbieden professionaliseren via pilotsAls vakambtenaar zoek je die zakelijke relatie die je gaat helpen om je ambitiete realiseren. De (procedurele) angst bij ambtenaren heeft vooral temaken met:‘als ik teveel zeg wordt ik erop aangesproken door de aanbieder’.Het inkoopbureau wil helpen door ondersteuning te bieden. Bijvoorbeeldmet standaard documenten en meedenken over de vraag: hoe ga iknaar buiten met mijn aanvraag en hoe kan ik de hoeveelheid selectiecriteriazoals referenties en certificaten beperken. Het gaat ook hier niet om hetaantal criteria maar om de kwaliteit.

‘Ontwikkel één format voor een offerte aanvraag, dan creëer je naar demarkt al een stuk duidelijkheid en eenheid’. Van Valkenburg is ervanovertuigd dat iedere inkoop moet starten met een marktoriëntatie. ‘Vaaksneuvelt de marktoriëntatieronde door de tijdsdruk van een aanbesteding.Je móét gewoon weten wat er op de markt gebeurt om een goede offerteaanvraagop te stellen’.1.3 Strategie & communicatieVan Valkenburg en Wammes staan achter het idee om met betrekking tothet innovatief aanbesteden gezamenlijk vijf projecten te selecteren waarzowel opdrachtgevende gemeenten als de marktpartijen ervaring mee opkunnen doen. Met de markt moeten dan afspraken worden gemaakt datzij bij deze vijf projecten niet procederen als ze het werk niet krijgen, maarhet zien als leertraject. Bouwend Nederland, de Kamer van Koophandel enVNO NCW zorgen voor ondersteuning van de markt in kennis en kunde.Voor deze pilotprojecten worden teams met deelname van meerdere gemeentengevormd die samen denken, beslissen en aanbesteden. Zo kun jegezamenlijk op een leerzame manier (en met weinig risico) kennis opdoenvan innovatief inkopen. Inkopen is niet alleen maatwerk, maar zeker ookeen vak dat geleerd moet worden!In gesprek met Daniël Krouwel, Gemeente Neerijnen,teammanager a.i. beheer en adviseur KMOB AdviesOutputgericht denken en doenop basis van gezamenlijke visie50 51Als het om inkoop gaat moet je inelke organisatie een drijvende kracht,aanspreekpunt en proceseigenaar hebben.Daniel Krouwel is als teammanager beheer a.i. werkzaam bij de gemeenteNeerijnen binnen de afdeling beheer. Hij werkt vanuit KMOB Advies enheeft een duidelijke visie over de beleidsvorming binnen de gemeente.Dit doet hij vanuit een bedrijfskundige- en civieltechnische achtergronden ruim 14 jaar ervaring bij verschillende overheden en bedrijven. Hierdooris hij in staat om met een helikopterview naar de problematiek tekijken binnen de aanbestedingswereld van een gemeente.Visie, structuur en cultuurKrouwel vertelt over de manier waarop (kleine) gemeenten volgens hemzouden moeten werken aan visievorming en de vertaling ervan naar tactischen uiteindelijk operationeel niveau. Binnen de gemeente Neerijnen isnamelijk concreet de vraag gekomen op welke wijze het aanbestedingsbeleidin de toekomst het beste vorm gegeven zou kunnen worden. Naast deoperationele zaken als teammanager, heeft Krouwel dit vraagstuk met zijnteam opgepakt. ‘En daarbij komen we meteen bij een van de belangrijksteaspecten: ‘met mijn team’,’ aldus Krouwel. ‘Als gemeente is het heelbelangrijk om een duidelijke visie te hebben die door de gehele organi-

VisieStructuurCultuursatie wordt begrepen en gedragen en wordt vertaald naar een afdelingsvisie.Uiteindelijk zal bij elke beslissing die gemaakt wordt deze visie eenvanzelfsprekendheid moeten zijn. Dus elke beslissing zal afgeleid moetenworden van de visie.’ Maar hoe doe je dat dan? Hoe zorg je als organisatiedat je een visie hebt die ook in de dagelijkse werkzaamheden dusdanig isverankerd dat deze vanzelfsprekend meegenomen wordt?!Krouwel vervolgt: ‘De twee belangrijke bouwstenen hiervoor zijn structuuren cultuur. Om de (afdelings)visie te vertalen naar tactisch en vervolgensoperationeel niveau, zijn beleidsplannen nodig (structuur). Omte zorgen dat wat kort en krachtig wordt opgeschreven in de beleidsplan-nen ook daadwerkelijk volgens een bepaalde afgesproken koers wordtuitgevoerd, zal deze koers gezamenlijk als team bepaald moeten worden.Wie vindt wat belangrijk? Wat voor gemeente wil Neerijnen zijn? Welke belangenwillen wij dienen en op welke manier? Binnen de complete afdelingbeheer is iedereen gevraagd om hierover mee te denken. Zonder oog tehebben voor tijd & geld zijn in enkele ‘benen-op-tafel-sessies’ deze vraagstukkenmet elkaar besproken. Dit heeft ertoe geleid dat wij als afdelingeen duidelijke visie hebben geformuleerd, en een visie met betrokkenheid,commitment en waardering van het team.’Je kan niet goed uitvragen als je niet weet wat je hebtInmiddels is de gemeente bezig om deze visie te vertalen naar beleid.Hiertoe is het allereerst van belang te weten wat je aan opgaven hebt,zowel in kwalitatieve zin als in kwantitatieve zin. Dit is ook nodig voorde uiteindelijke vertaling naar operationele plannen. Een goed middelvoor deze vertaling is de CROW publicatie ‘kwaliteitscatalogus openbareruimte. Dit is een catalogus die landelijke standaardnormen geeft voor hetonderhoud van objecten in de openbare ruimte. Dit gebeurt op vijf kwaliteitsniveau’s:A+, A, B, C en D. De normen bestaan uit meetbare criteriamet begrijpelijke omschrijvingen en illustratieve foto’s. ‘Aan de hand vandeze richtlijn kan inzichtelijk gemaakt worden wat de huidige kwaliteit isvan de openbare ruimte. Op basis van onze visie stellen wij vervolgensplannen op waarin beschreven wordt wat we willen. Dit noemt Krouwel‘outputgericht denken’. ‘En voor outputgericht denken is commitmentnodig. Vandaar dat het zo belangrijk is dat de gehele afdeling zich commiteertaan een gezamenlijke visie.’52 53ActPlanCheckDo

Continu procesHet is duidelijk dat de gemeente Neerijnen -met in het bijzonder de afdelingbeheer- een strategische koers heeft uitgezet. ‘Uiteindelijk is het doelveel meer kennis van marktpartijen te benutten. Dit komt ook terug inonze visie. En om dat goed te doen, zullen wij als gemeente een trajectmoeten doorlopen, waarbij zowel veranderingen in de structuur als in decultuur optreden. Deze veranderingen doe je niet van vandaag op morgenen eigenlijk ben je er ook nooit mee klaar. Ook in het zojuist geschetsteveranderproces, waarbij we gezamenlijk onze visie bepalen, deze vertalennaar tactisch niveau en uiteindelijk naar operationeel niveau, hanteren wijhet principe ‘Plan - Do - Check - Act’. Deze benadering geeft aan dat dergelijkeprocessen continu aan veranderingen onderhevig zijn.Zowel opdrachtgevers als opdrachtnemers staan voor een opgaveDoor de veranderende aanbestedingsmarkt is het van belang dat zowelopdrachtgevers als opdrachtnemers onder ogen zien voor welke opgavezij staan. Voor beide partijen is er werk aan de winkel en is het een heleuitdaging om de organisatie aan te passen aan de ontwikkelingen in demarkt. Doordat beide partijen actief bezig zijn met deze veranderingen,is er ook voor beide partijen meer ruimte en zijn er meer kansen omtoegevoegde waarde te kunnen leveren. Deze veranderprocessen lopennatuurlijk nooit helemaal synchroon, al zal dat wel het makkelijkst zijn.Juist daarom is het ook van belang dat zowel de opdrachtgever als deopdrachtnemer zich voorbereid op de competenties die in de toekomstgevraagd worden. Krouwel: ‘Voor opdrachtnemers betekent dit dat zijgoed moeten weten wat er speelt in de markt. Doe hier onderzoek naar!Ben open als bedrijf en ga in gesprek met gemeenten. Of met collegabedrijven. Kijk ook op welke manier toegevoegde waarde gerealiseerd kanworden door op een slimme manier samen te werken met andere ondernemers,bijvoorbeeld door een gezamenlijk aanbod in de markt te zetten.Creëer een behoefte. De opdrachtnemer krijgt, zeker in de civiele techniek,een andere rol. Voor opdrachtgevers geldt dat zij meer zouden moetensamenwerken met andere gemeenten. EMVI vraagt om een bepaaldedeskundigheid en leer van andere gemeenten hoe zij daar mee om zijngegaan. Kijk ook of je gezamenlijk grotere hoeveelheden op de markt kuntzetten, waardoor je meer bewegingsruimte creëert voor marktpartijen,zodat zij beter hun toegevoegde waarde kunnen bieden. Het inkoopbureauzou hierin perfect een coördinerende rol kunnen spelen.’Do’s & don’ts opdrachtgevers:• Werk meer samen met andere gemeenten. Kijk hoe zij EMVI aanpakkenen op welke wijze zij de competenties en deskundigheid al danniet in huis hebben gehaald.• Kijk of je als gemeenten samen grotere hoeveelheden op de marktkunt zetten, waardoor je meer bewegingsruimte creëert voor marktpartijen.Do’s & don’ts opdrachtnemers:• Weet wat er speelt in de markt, doe daar onderzoek naar enbepaal je koers.• Stel je open op en ga in gesprek met gemeenten en collega bedrijven.• Creëer een behoefte bij opdrachtgevers.• Biedt toegevoegde waarde en maak deze ook kenbaar.54 55

Neem kleine stappen, maar begin welVolgens Van Reeuwijk beschikken overheden vaak over onvoldoende kennisen ervaring om op een andere wijze hun opdracht in de markt te zetten.Belangrijk is: maak tijdig bekend wat je te vergeven hebt. OpdrachtgevendNederland kan hier nog slagen in maken. ‘Dat betekent dat je een andereweg moet bewandelen en de markt meer ruimte moet bieden. Dat kan zowelvia de keuze van producten als processen. Met de EMVI methodiek kannaast de prijs, ook de inhoud van een aanbieding worden gewaardeerd.Expert aan het woord:Teun van Reeuwijk Projectleider, CROWGunnen op Waarde in tijdenvan bezuinigingen‘Veel opdrachtgevers zijn er van overtuigd dat als ze voor de laagste prijsgaan, ze ook daadwerkelijk de laagste prijs krijgen en goedkoop uit zijn’,zegt Teun van Reeuwijk, projectleider bij CROW. ‘ De stelling goedkoop isduurkoop gaat misschien niet helemaal op, maar in de praktijk ontstaan veelsituaties waarbij het meer- en minderwerk je om de oren vliegt. De oorzaakhiervan is dat de bestekschrijver onvoldoende zicht heeft op de uitvoerbaarheidvan het bestek, en tegen welke problemen men zal aanlopen. Datkomt vooral door de manier waarop het bestek is opgesteld. Onvoldoendeduidelijk en vaak sturend in de uitvoeringswerkwijze waardoor de aannemergeen keuzevrijheid heeft om de voor hem meest optimale uitvoeringsmethodesin te zetten. Hierin wil men verandering aanbrengen. Het meest voorde hand liggend is oplossingsvrij specificeren. Nog lang geen gemeengoed,maar daar kan je best eens mee experimenteren’, meent Van Reeuwijk.Drie stappen om meerwaarde uit de markt te verkrijgen,van eenvoudig naar complexer:1. Juist op de punten waarop compromissen zijn gemaakt in het bestek tenaanzien van de kwaliteit kan de meerwaarde van de markt blijken. Vaakkunnen zij jouw wensen op basis van hun expertise tegen gelijke kostenefficiënter invullen en dáár moet je de varianten vragen’2. Een andere mogelijkheid is wensen te definiëren, niet van tevoren invullen,maar de markt oplossingen te laten aanreiken. Dat kan zowel overhet product als proces gaan. Aanbiedende partijen kunnen vaak veelbetekenen als het gaat om het inrichten van het uitvoeringsproces wanneerze niet gehinderd worden door beperkende voorwaarden.3. Een volgende stap kan het toepassen van de ‘gunnen op waarde’ methodiekzijn. Deze methodiek is bedoeld om uniformiteit te bewerkstelligenbij aanbestedingen waar kwaliteitsaspecten een groot deel van debeoordeling bepalen. Het principe van gunnen op waarde is denken ineisen en wensen. Eisen worden opgesteld op basis van wat minimaalgerealiseerd moet worden. De wensen bepalen de toegevoegde waardedie je wilt hebben. Daarbij geeft de aanbestedende dienst per wens aanwelk bedrag in euro’s men er maximaal voor over heeft.56 57‘Begin eens met een bestek’, zegt Van Reeuwijk. ‘Je kunt twee kanten op:sta varianten toe en dan moet je EMVI toepassen, of kies voor een bestekmet vrij in te vullen wensen. Voor het beoordelen van wensen gebruik jeeveneens de EMVI methodiek. Op die manier kunnen aanbesteders eenvoorzichtige opmaat maken naar meer inbreng van de markt als het gaatom verantwoordelijkheden en meer ruimte voor de markt’.

Varianten op het bestekGeef duidelijk aan voor welke onderdelen van het bestek varianten gewenstzijn. Dat kan o.a. over producten gaan. Bijvoorbeeld wanneer het bestekvoorziet in betonstraatstenen en sta een duurzame variant toe om te zienwat de markt kan bieden. Belangrijk is om van te voren aan te geven om ingeld uit te drukken wat de aanbesteder over heeft voor deze duurzame variant.Dan kan de markt binnen dat kader met de beste oplossing komen voordat specifieke ‘probleem’.Innovatief aanbesteden en bezuinigenBezuinigingen en innovatief aanbesteden, hoe verhoudt zich dat tot elkaar?‘Vaak denkt men dat uitvragen op de laagste prijs ook leidt tot goedkopereoplossingen. Maar let op: bij een bestek heb je je kwaliteitsniveau zelf bepaalden je verwacht een bepaalde inschrijvingssom. Dat kwaliteitsniveau iseen opstelsom van de minimumeisen en van de wensen die je had ingevuld.Daarbij had je óf te weinig geld of te weinig ruimte. Wat ik bedoel is: jehebt zelf al compromissen gesloten over je wensen terwijl de markt daariniets kan betekenen. Juist op díé compromissen kan de meerwaarde vande markt blijken. Vaak kunnen zij jouw wensen op basis van hun expertiseefficiënter en tegen lagere kosten invullen en dáár moet je de varianten vragen’,legt Van Reeuwijk uit. ‘Bezuinigingen hoeven dus geen belemmering tezijn. Heb je meer financiële ruimte, dan geef je misschien iets meer uit maardan wel aan duurzame producten die langer mee gaan’.de wens maximaal weet in te vullen geef je een 10 en indien niet of mindereen 6 of een 8. Een 6 voldoet aan de minimale eisen en levert geen meerwaardeop. Uiteindelijk wordt de meerwaarde in bedragen getotaliseerden in mindering op de inschrijfsom gebracht. Met een speciaal daarvoorontwikkeld en gevalideerd rekenblad dat via CROW verkrijgbaar is ‘rank’ jede evaluatieprijzen. De inschrijver met de laagste evaluatieprijs doet dan deeconomisch meest voordelige inschrijving’.Op deze manier wordt alleen meerwaarde toegekend aan wat is beoordeeld.De verhouding tussen kosten en de mate waarop wensen worden ingevuldresulteert vaak in aanbiedingen die voor de opdrachtgever heel positiefuitpakken.Ondernemend aanbestedenVan Reeuwijk kan zich voorstellen dat een gemeente nog zoekende is naarde toepassing van EMVI. Wanneer wel en wanneer niet? Ook hierin kan demarkt vooraf meedenken. ‘Als je wilt dat de markt meedenkt, vraagt dit welom een structurele aanpak voor het vroegtijdig bekendmaken van projecten.De aanbestedingskalender gaat hierin voorzien (www.Aanbestedingskalender.nl).Zet deze projecten op de kalender als een pre-vooraankondiging.Nodig de markt uit om voor zo’n project met suggesties te komen. Dit kanbijvoorbeeld betrekking hebben op de inhoud, de te kiezen contractvormof het toepassen van EVMI, enz. Met een gedragscode kan je ongewensteacquisitie voorkomen.58 59Alternatieven en varianten hoeven niet duurder te zijnNet als de marktpartijen maken gemeenten keuzes. De markt beschikt vaakover meer kennis van producten en uitvoeringstechnieken. Daardoor zijn zein staat voor hetzelfde geld een beter product te leveren. Wanneer voorzichtigvanuit een besteksomgeving wordt geëxperimenteerd dan vormt debesteksoplossing altijd nog een veilige basis en zijn de gevraagde variantenop zijn minst vergelijkingsmateriaal. Vaak wordt dan inzichtelijk datvarianten niet per se duurder hoeven te zijn. ‘De besteksoplossing had jemisschien met een 7,5 gewaardeerd, terwijl een van de inschrijvers voor hetzelfdegeld een 8,5 kan bieden doordat hij een beter product kan aanbieden,dat gebeurt’.‘Organiseer een keer per jaar een regionale marktdag waarin de verkregenervaringen worden gedeeld. Daarmee genereer je een leereffect dattwee kanten op werkt. Op dit moment krijg ik de indruk dat gemeentenbest bereid zijn om projecten uit hun lopende begroting bekend te maken.Een bijkomende toegevoegde waarde van deze vroege bekendmaking isdat je weet waar je buurgemeente mee bezig is’. Van Reeuwijk beveelt aanom projecten eerder te melden. ‘Dan hebben gemeenten meer ruimte ominnovatieve oplossingen te benutten en dat is ook in het voordeel van heteffectief inzetten van beschikbare middelen!’.Gunnen op waardeMinimale eisen en wensen worden apart beoordeeld. Niet voldoen aanminimale eisen betekent uitsluiting. Wensen worden met een rapportcijfergewaardeerd dat omgezet wordt naar bedragen. ‘Wanneer een inschrijver

Toolkit opdrachtgeversVerwijzingen naar relevante publicatiesPlatforms voor vragen stellen, aansluiting vinden en inspiratieOrganisatie:Naam publicatie:Omschrijving publicatie:Bouwend NederlandDuurzaam inkopen en aanbieden in de praktijkPraktijkvoorbeelden duurzaam inkopen in de GWWPlatform:Omschrijving platform:CROW - www.crow.nlHet nationale kennisplatform voor infrastructuur, verkeer, vervoeren openbare ruimteOrganisatie:CROWNaam publicatie: Gunnen op Waarde (publicatie 253)Omschrijving publicatie: Methoden om de economisch meest voordelige inschrijving (EMVI)vast te stellenPlatform:Omschrijving platform:PIANOo - www.pianoo.nlExpertisecentrum aanbesteden tbv professionalisering van inkoopbij alle overhedenOrganisatie:CROWNaam publicatie: Risico’s & Aanbesteden (publicatie 274)Omschrijving publicatie: Procesbeschrijving optimale risicoverdeling bij geïntegreerde contractenPlatform:Omschrijving platform:Platform:Regionale Regieraden Bouw - www.regieraadbouw.nlRegionale schakels van de landelijke regieraad (nu Vernieuwing Bouw)Vernieuwing Bouw - www.vernieuwingbouw.nlOrganisatie:CROWNaam publicatie: Leidraad Aanbesteden Bouwopdrachten (publicatie 465)Omschrijving publicatie: Professionele standaard voor doelmatig en juridisch verantwoordaanbesteden in de bouwOrganisatie:CROWOmschrijving platform:Platform:Omschrijving platform:Onafhankelijk platform voor ontmoeting, kennisuitwisseling ensamenwerking in de bouwDe bouw vernieuwt - www.debouwvernieuwt.nlBundeling van informatie over vernieuwing in de bouw met als doelkennisdeling60Naam publicatie:Omschrijving publicatie:Wegbeheer- en kwaliteitscatalogus openbare ruimteLandelijke standaardnormen voor onderhoud van objecten in deopenbare ruimtePlatform:Omschrijving platform:Bouwend Nederland - www.bouwendnederland.nlVereniging van bouw- en infrabedrijven: advies, marktinformatie,online diensten61Organisatie:CROW-et ceteraNaam publicatie: Jaargang 6 nr. 4 (mei/juni 2011)Omschrijving publicatie: ‘Tielse straat opnieuw ingericht met RAW-contract en EVMI’Platform:Omschrijving platform:Kamer van Koophandel - www.kvk.nlInformerende en ondersteunende organisatie voor ondernemersOrganisatie:Naam publicatie:Omschrijving publicatie:PIANOoMetrokaart aanbestedenVragen & antwoorden over inkopen en (Europees) aanbestedenPlatform:Omschrijving platform:VNO-NCW - www.vno-ncw.nlWerkgeversorganisatie met als doel een goed ondernemings- eninvesteringsklimaatOrganisatie:Naam publicatie:Omschrijving publicatie:Vernieuwing BouwMeer waarde voor je geldVeertien voorbeeldprojecten waar gegund is op meer waarden danalleen prijsOrganisatieNaam publicatieOmschrijving publicatieVernieuwing BouwGunnen op Waarde, vaker en effectieverBestuurders, projectmanagers, aanbestedingscoördinatoren,wie maakt het verschil?

62Bedrijvengids RivierenlandBurenDoornebal Interieurs BVInterieurinrichting en stofferingen,Liendenwww.doornebal.nlinfo@doornebal.nlT 0344 - 602914Contactpersoon: K. ProsmanOntwerp en realisatie hoogwaardigeinterieurs. Reconstructie textielematerialen en behang voor historischeinterieurs (monumenten).Ambachtelijke verwerking incl.wandbespanning.Kerkstra loodgietersbedrijf BVInstallatiebedrijf, Liendenwww.kerkstraloodgietersbedrijf.nlhenk@kerkstraloodgietersbedrijf.nlT 0344 - 604128Contactpersoon: H. KerkstraCentrale verwarming, lood- en zinkwerk,gas+water+sanitair,zonne-energie, warmtepompen.Elektrotechniek A.H.C.van Ommeren BVElektrotechniek, Liendenwww.elektroworldahcvanommeren.nlelektrotechniek@ahcvanommeren.nlT 0344 - 601278Krijger & Wagter Architecten BVArchitectenbureau, Burenwww.krijgerwagter.nlinfo@krijgerwagter.nlT 0344 - 571850Contactpersoon: P. WagterWoningbouw, utiliteitsbouw,monumenten.Gert Stap SchildersbedrijfSchildersbedrijf, Zoelenstapbv@planet.nlT 0344 - 681847 of 06 - 20601172Contactpersoon: A. VersteegRestauratie, beglazing, onderhoud,wandafwerking.Gebr. de Ronde BVGroenvoorziening, straatwerk enwegenonderhoud, Beusichemwww.gebrderonde.nlinfo@gebrderonde.nlT 0345 - 501770Contactpersoon: H. de RondeEen belangrijke kwaliteit is hetontzorgen van opdrachtgevers:Vakmanschap en moderne machines+ afspraken nakomen = efficiënt enflexibel werkproces!Lijo Groep BVElektrotechnisch installatiebedrijf,Ingenwww.lijo.nl / sabyne@lijo.nlT 0344 - 603002Contactpersoon: Sabyne van MourikLijo BV is een familiebedrijf dat zich alsinds 1983 specialiseert in effectieveen kostenbesparende oplossingenvoor telecommunicatie en (brand)beveiliging.Gebr. v.d. Netten v. Stigt BVAannemingsbedrijf bouw en utiliteit,Zoelmondwww.nettenstigt.nlgebr.v.d.nettenv.stigt@hetnet.nlT 0345 - 501930Contactpersoon: E.H.A. BrandsRestauratie van monumentale Betuwseboerderijen, kerken, huizen, etc.De bouw van DuWo-comforthuizenconform het extreem energiezuinigePassiethuis concept.Loon- en grondverzetbedrijfWeiman en Zn.Grondverzet en groenvoorziening,Ommerenwww.loonbedrijfweiman.nlvofweiman@hetnet.nlT 0344 - 601270Contactpersoon: W. WeimanLoonbedrijf Weiman is gespecialiseerdin het uitvoeren van grondwerkzaamhedenen in de groenvoorziening.Ons scala aan machines enpersoneel staan voor u klaar.Timmer- en aannemersbedrijf G.M.van de Waal BVUtiliteits- en woningbouw, Ingenwww.gmvandewaal.nlinfo@gmvandewaal.nlT 0344 - 601310Contactpersoon:De heer G.M. van de WaalTimmer- en aannemersbedrijf innieuwbouw, renovatie en onderhoudCulemborgAannemersbedrijf C. van Dillenen zoon BVwww.cvandillen.nlcees@cvandillen.nlT 0345-509060Contactpersoon: de heer C. van DillenSpecialisatie: klein en grootschaligonderhoud en renovatie, nieuwbouwen verbouw woningen en utiliteitAannemingsbedrijfGebr. Van Santen BVG.W.W., Culemborgwww.gebr-vansanten.nlgebr.vansanten@kpd.nlT 0345 - 512200Contactpersoon: A.J. van SantenGrond-, weg-, en waterbouw, bouwrijpmaken, reconstructie riool- enstraatwerk, etc.Bouw- Aannemingsbedrijfvan Santen & Zn. BVWoning- en utiliteitsbouw, Culemborgwww.vansantenbouw.nlinfo@vansantenbouw.nlT 0345 - 512314Contactpersoon: M. van Santen• Renovatie en restauratie• Nieuwbouw vrijstaande woningen• Nieuwbouw bedrijfspandenIpec InstallatietechniekRetail en utiliteit, Culemborgwww.ipec.nlinfo@ipec.nlT 0345 - 513088Contactpersoon: R. VerbeekNieuwbouw en renovatie inelektrotechniek, datanetwerken,beveiligingen en services.Joh. Versteeg BVGrondwerk - riolering - bestrating,Culemborgwww.joh-versteeg.nlcontact@joh-versteeg.nlT 0345 - 512847Contactpersoon: J.G.M. VersteegAanleg en onderhoud riolering, hogedrukreiniging,camera-onderzoek.Rasing Bouw enAannemingsbedrijf BVBurgerlijke en Utiliteitsbouw (B en U),Culemborgwww.rasingbouw.nlinfo@rasingbouw.nlT 0345 - 516866Contactpersoon: W. RasingBouwen voor plaatselijke en regionaleoverheid (scholenbouw, sport,enz.). Nieuwbouw en onderhoudbedrijfspanden en woningen. Restaurerenen renoveren panden.DrutenAannemersbedrijf Hoes BVWoning- en utiliteitsbouw, stallenbouw,Horssenwww.aannemersbedrijfhoes.nlinfo@aannemersbedrijfhoes.nlT 0487 - 541223Contactpersoon: I.W.W.G. JanssenSteenberg. Woning- en utiliteitsbouw,betonwerken, kelders, stallenbouw,agrarische sector.Greentech Energy BVLevering en installatie van duurzameenergiesystemen, Afferdenwww.greentech-energy.nlinfo@greentech-energy.nlT 0487 - 515860Contactpersoon:Ing. E.P. van den EijkelEén aanspreekpunt van plan/advies,installatie en service bij het realiserenvan zonne-energieprojecten.RTP Elektrotechniek BVElektrotechnisch Installatiebedrijf,Afferdenwww.rtp.nlinfo@rtp.nlT 0487 - 585100Contactpersoon: P.J.M.H. de WaalElektrotechnische installaties,besturingspanelen, brandmeldinstallaties,automatisering, engineering,telefoonsystemen.Bouwbedrijf ATTENTWoningbouw en onderhoud, Drutenwww.bouwattent.nlinfo@bouwattent.nlT 0487 - 595881Contactpersoon: H. van WamelRenovatie, onderhoud en nieuwbouwMegens Installaties DrutenElektrotechnisch en werktuigbouwkundiginstallatiebedrijf, Drutenwww.megens-installaties.nlinfo@megens-installaties.nlT 0487 - 581510Contactpersoon: F. MegensElektrotechnische en werktuigbouwkundigeinstallaties, warmtepompen,warmte-koude opslag, meet- en regeltechniek,warmteterugwininstallaties.Basten BVInfra, wegenbouw, grondverzet,Horssenwww.firmabasten-horssen.nlinfo@firmabasten-horssen.nlT 0487 - 542607Contactpersoon: Dhr. BastenRiolering, wegenbouw, grondverzet,archeologisch bodemonderzoek,verhuur grondverzetmaterieel.GeldermalsenLobru wegenonderhoud BVG.W.W., Geldermalsenwww.lobru-bv.cominfo@lobru-bv.comT 0345 - 5077062Contactpersoon: J. HolCalamiteiten, verkeersmaatregelen,geleiderailwerkzaamheden.Van Kessel Wegenbouw BVG.W.W., Geldermalsenwww.vankesselwegenbouw.nlinfo@vankesselwegenbouw.nlT 0345 - 574136Contactpersoon: B. van KesselHet ontzorgen van onze klanten doorpersoonlijke begeleiding en oplossingsgerichtdenken.. Komen tot eeneindproduct met de beste prijs-kwaliteitverhouding.B.M. Bouw GeldermalsenBouwbedrijf, Geldermalsenwww.bmvanhouwelingen.nlk.huisman@bmvanhouwelingen.nlT 0345 - 471030Contactpersoon: K. HuismanGeen specialisatie.BetucomWoningbouw, Beesdwww.betucom.nlinfo@betucom.nlT 0345 - 572832Contactpersoon: Z.H. van DoornKozijnrenovatie, aan- en erbouw,gevel-onderhoud, volglas balkonschermen.Koumet BVBouwbedrijf en aannemersbedrijfvoor metselwerken, Beesdinfo@koumet.nlT 0345 - 683546Contactpersoon: F. KoudijsBedrijf is tweeledig: Gespecialiseerdmetselwerk voor diverse landelijkegrote aannemers (woningbouw e.d.).Daarnaast aannemersbedrijf voor verbouwingen,nieuwbouw woningen,bedrijfshallen e.d. in de regio.Bonte Elektrotechniek BVWoningbouw, utiliteit, Beesdwww.bonte.nl / info@bontebeesd.nlT 0345 - 684300Contactpersoon: H.T.J. VerweijAanleg van installaties in de woningbouwen utiliteit van seriematigewoningbouw, bedrijfspanden, enkelvoudigewoningen in nieuwbouw enrenovatie.Ridderhof SchildersbedrijfRestauratie schildersbedrijf, hout- enmarmerimitatie, verguldwerk, Deilwww.ridderhofschildersbedrijf.nlinfo@ridderhofschildersbedrijf.nlT 0345 - 651278Contactpersoon: AnitaOnderhoud schilderswerk, kerkorgels,wijzerplaten en torenhanen, torenbollen,63behangwerk.Gebr. van Breda BVWegenbouw, Geldermalsenwww.gebr-van-breda.nlinfo@gebr-van-breda.nlT 0345 - 575193Contactpersoon:De heer C.D. van Breda35 jaar bestrating & wegenbouwLingewaalVerweij SchildersbedrijfSchildersbedrijf, Asperenwww.verweijschildersbedrijf.nlf.verweij@verweijschildersbedrijf.nlT 0345 - 613188Contactpersoon: F. VerweijVakkundig op het gebied van schilderwerk,beglazingen, houtrotherstel,onderhoudsabonnementen, behangen,spuitwerk en kleuradvies.Bouwbedrijf Sprong BVWoning- en utiliteitsbouw, Asperenwww.bouwbedrijfsprong.nl

64info@bouwbedrijfspron.nlT 0345 - 613081Contactpersoon: J.C. SprongBouw en verbouw van woningen,kantoren en bedrijfspanden.Bouwcombinatie DE ZEEUW BVBouwbedrijf, Herwijnenwww.zeeuwbouw.nlinfo@zeeuwbouw.nlT 0418 - 581489Contactpersoon: A. de ZeeuwAllround bouwbedrijf in ver-/nieuwbouwvan woningen en utiliteitsbouw,het restaureren van monumentenen onderhoud van al uwonroerend goed.Sterk-Heukelum BVInfra- en machineverhuur. Heukelumwww.sterk-heukelumbv.nlinfo@sterk-heukelumbv.nlT 0183 - 561598Contactpersoon: A.H. SterkVerhuur grondverzetmachines metGPS-systeem. Vacuumsystemenen leggen van industrieplaten enstraatstenen.VOF Schildersbedrijf van Dongen &VendelooSchildersbedrijf, Spijkm.vendeloo@planet.nlT 0183 - 563038Contactpersoon: M. VendelooHet schilderen van lichtmasten, verkeersregelinstallatiesen constructies.MaasdrielSchröder Bouw & MontageBouw woning & utiliteit, Hedelwww.schroder-bouw.nlinfo@schroder-bouw.nlT 073 - 5993095Contactpersoon: J. SchröderMeer dan 30 jaar ervaring met:• onderhoud en renovatie• kozijnen en vliesgevels (kunststof/aluminium/hout)• hardglazen/aluminium constructies• aanbouwen/serres/lichtstratenVan Mil BVStukadoorsbedrijf, Hedelwww.vanmilstukadoors.nlinfo@vanmilstukadoors.nlT 073 - 5994236Contactpersoon: J.M. van MilRestauratie en stukadoorswerk.Bonte InstallatiesWoningbouw en utiliteit, Hedelwww.bonte.nlinfo@bonte.nlT 073 - 5992761Contactpersoon: H.T.J. VerweijTotaalinstallateur op het gebied vanwerktuigbouwkunde, elektrotechnieken beveiligingstechniek in de woningbouwen utiliteit.Janse AfbouwAfbouwbedrijf, Hedelwww.jansenafbouw.nlinfo@jansenafbouw.nlT 073 - 5949334Contactpersoon: F. JanseHet plaatsen van systeemwanden enplafonds.Hoeflake Elektrotechniek Groep BVBouw - Industrie - Infra, Hedelwww.hoeflake.nlh.hoeflake@hoeflake.nlT 073 - 5998350Contactpersoon: H.A. Hoeflake• Installatietechniek• Infratechniek• Verkeersindustrie• Schakelkasten en panelenbouw• DetectietechniekenB&S SchilderwerkenSchildersbedrijf, Hedelharryschaeken@planet.nlT 073 - 5992759 of 06 - 55738888Contactpersoon: H. SchaekenAlle voorkomende schilder- englaswerkVogel Bouw BVWoning- en utiliteitsbouw,Hoenzadrielwww.vogelbouw.nlinfo@vogelbouw.nlT 0418 - 553963Contactpersoon: P.C. VogelVan ontwerp tot realisatie.ISO 9001 en VCA Certi.Schildersbedrijf PoulisseSchildersbedrijf, glasservice, Velddrielwww.poulisse.cominfo@schildersbedrijfpoulisse.nlT 0418 - 632223Contactpersoon: B.J. PoulisseKlein, maar flexibel bedrijf datuitblinkt in kwaliteit en vakmanschap.Het familiebedrijf bestaat al meer dan140 jaar.EVVM infra VVInfra, Velddrielwww.evvm.nlp.tinnemans@evvm.nlT 0418 - 631451Contactpersoon: P. Tinnemans• Reconstructie• Asfalt• MarkeringenBatec BV BetonrenovatieGespecialiseerd bedrijf infra, woningbouw,industrie, Velddrielwww.batec.nlinfo@batec.nlT 0418 - 635698Contactpersoon: Ing. H.H. SmitOnderhouden van beton, staal, metselwerken repareren en renoverenvan civiele constructies in woningbouwen industrie. Gecertificeerd enduurzaam.MP Montage vofDak-, wand-, en gevelbeplating,Ammerzodeninfo@mpmontage.comT 073 - 5949395Contactpersoon: J. PasnagelLevering en montage.Gebr. vd Oord Bommelerwaard BVG.W.W., AmmerzodenI www.oordwegenbouw.nlinfo@oordwegenbouw.nlT 073 - 5991758Contactpersoon: T. vd OordBestratingen en rioleringen.Aannemingsbedrijf Huub Verlouw BVG.W.W., Ammerzodenwww.huubverlouw.nlinfo@huubverlouw.nlT 073 - 5991388Contactpersoon: H.J. VerlouwGrondwerken, wegenbouwkundigewerken, waterbouwkundige werkenin de ruimste zin des woords.T.S.A. BVSchildersbedrijf, Ammerzodenwww.schilderdenbosch.nltonheijnen@hotmail.comT 073 - 5991219Contactpersoon: J.A. HeijnenOnderhoud monumenten, scholen,woningen en kantoren. Glaszetten enbehangwerkzaamheden.Amevo Techniek BVKassenbouw, Heerewaardenwww.amevotechniek.cominfo@amevotechniek.comT 0487 - 591630Contactpersoon: J. BeerensFoliestallen, foliekassen, schaduwhallen,wandelkappen, klimaathallen,regenkappen.Galektron BVLekdetectie, Rossumwww.galektron.nlinfo@galektron.nlContactpersoon: T.M. aan den ToornOpsporen van lekkages in gas- en waterleidingen.Niet voor particulieren.Montagebedrijf Elma BVHekwerk leveren, monteren en repareren.Kerkdrielwww.elmahekwerkmontage.nlinfo@elmahekwerkmontage.nl ofeltink.elma@planet.nlT 0418 - 633511 of 06 - 22452864Contactpersoon: Th. EltinkLeveren en monteren van allerleisoorten hekwerk en poorten. Tevensreparatie en onderhoud van allesoorten hekwerk en poorten.HDB Civiel BVAannemer G.W.W. en bouwkundigewerken, Kerkdrielwww.hdbciviel.nlinfo@hdbgroep.nlT 0418 - 633732Contactpersoon: E. van HaagAanleggen en onderhouden vangrond-, weg-, en waterwerken enbouwkundige werken. HDB Civielbiedt een totaaloplossing voor uwciviele vraagstuk. Specialisatie:Bouwteam.Bouwbedrijf H. Goesten BVBouw-/aannemingsbedrijf, Kerkdrielwww.hgoestenbv.nlinfo@hgoestenbv.nlT 0418 - 631462Contactpersoon: H. v.d. Sluijs• Utiliteitsbouw• Persoonlijk contactAannemersbedrijf Hans Goesten BVNieuwbouw, verbouw, onderhoud,kleine utiliteitswerken, Kerkdrielwww.hansgoesten.nlinfo@hansgoesten.nlT 0418 - 631055Contactpersoon: S.C.G. GoestenNieuwbouw, verbouw, onderhoud,utiliteitswerken, restauratiewerken.Van Herwijnen BVAannemersbedrijf GWW, Kerkdrielwww.mvanherwijnen.nlalgmeen@mvanherwijnen.nlT 0418 - 631777Contactpersoon: A.M.M. van GesselWegenbouw, grondwerken, rioleringen,sloopwerk.Aannemingsbedrijf Joh.F. Goestenen Zn. BVBurgerlijke en utiliteitsbouw, Kerkdrielwww.aannemersbedrijfgoesten.nlinfo@jfgoesten.nlT 0418 - 631306Contactpersoon: J.C.M. GoestenUtiliteitsbouw (scholen, banken,gezondheidszorg) maar ook woningbouwen onderhoudswerk.RVE Finishing Systems BVAfbouw, Kerkdrieladministratie@finishingsystems.nlT 073 - 8900450Contactpersoon: R. van RijnHet leveren en monteren vansysteemplafonds, systeemwanden,metalstud systemen, timmerwerk,bekleden van brandwerende constructies.Neder-BetuweGMBInfratechniek, betontechniek, installatietechniek,rioleringstechniek,Opheusdenwww.gmb.euwimstobbink@gmb.euT 0488 - 449449Contactpersoon: W. StobbinkSanering van verontreinigde locaties.Rioolbeheer: reinigen, inspecteren enrenoveren van rioleringen, gemalenen persleidingen (incl. E/W installatie).Betuwe Funderingen BVBetonbouw, Opheusdenwww.betuwe-funderingen.nlinfo@betuwe-funderingen.nlT 0488 -4 80022Contactpersoon: A.J. van de KolkBetonwerkzaamheden: Betonvloeren,verdiepingsvloeren, kelders, diversefunderingen, enz.Fa. A.H. Roelofsen en Zn.Installatiebedrijf, Opheusdenwww.roelofsen-installatie.nlinfo@roelofsen-installatie.nlT 0488 - 441374Contactpersoon: J.D. RoelofsenWater, gas, sanitair, cv-installatie,dakwerk, lood- en zinkwerk.Quint Nooren (W.H. Quint & Zn)Infra, Ochtenwww.quint-nooren.nlinfo@quint-nooren.nlT 0344 - 641414Contactpersoon: J. QuintGecertificeerde aanleg en onderhoud,vloeistofdichte voorzieningen in/voorbetonvloeren, elementenvloeren,hoogwaardige coatingsystemen.Schilderwerken Hommerson BVSchildersbedrijf, Ochtenwww.hommerson-schilderwerken.nlinfo@hommerson-schilderwerken.nlT 0344 - 642375Contactpersoon: G. Hommerson25 jaar ervaring in schilder-, glas- enbehangwerk, zowel bij particulierenals bedrijven.Aannemersbedrijf RijsdijkWoningbouw, Ochtenwww.rijsdijkbouw.nlinfo@rijsdijkbouw.nlT 0344 - 642870Contactpersoon: A. Rijsdijk-ArissenAanbouwen, (grote) inpandigeverbouwingen, (kunststof) kozijnen,nieuwbouw.Van Gessel Ramen en DeurenRenovatie - bouw, Echteldwww.vangessel.nlinfo@vangessel.nlT 0344 - 642530Contactpersoon: Johan KerpentierRenoveren van kozijnen incl. ramen,deuren en glas in hout, kunststof enaluminium.Vercon Elst BVStaalconstructies, trappen enhekwerken, Kesterenwww.verconelst.nlinfo@verconelst.nlT 0488 - 482656Contactpersoon: B. v.d. HeijdenAmbachtelijke constructiewerk,stalen trappen en hekwerk.65

Innovatief samenwerkentussen opdrachtgevers enopdrachtnemersMaar kan het ‘huis van de stad’ dan ook niet gebouwd en gerenoveerdworden door een aannemer uit de stad? Of tenminste een aannemer uit deregio? En hoe neem je dat mee in je aanbesteding en zorg je daarbij voorvoldoende concurrentie en dus een goede prijs / kwaliteit verhouding?Dit was de uitdaging waar de gemeente Culemborg voor stond. Maar watbetekende dit voor ondernemers uit Culemborg? Hoe worden zij partij?Hebben zij een passende propositie en de know how om door de gemeenteuitgenodigd te worden om deel te nemen aan deze aanbesteding? Hieroverspraken we met Cor Slijkhuis (projectleider gemeente Culemborg) enCees van Dillen (directeur Bouwbedrijf Van Dillen en zoon).Het begint met visie!Het stadhuis in Culemborg is een bijzonder monument. Het staat al sindsde 15 e eeuw op dezelfde plek, hoewel het huidige stadhuis is gebouwd in1534 en nog is aangepast in de loop van de 18 e eeuw en gerenoveerd inde 20 e en 21 e eeuw. De toenmalige opdrachtgevers hebben hun initialenen lijfspreuk laten vereeuwigen in de deur op het bordes die leidt naar deburgerzaal. Ook de renovatie in de 18 e eeuw is vastgelegd op de borstwering.Nu in 2011 staat het stadhuis opnieuw in het middelpunt van debelangstelling. ‘Het moet weer het ‘huis van de stad’ worden. Het moetqua beleving en uitstraling aansluiten bij het gevoel en de identiteit vanCulemborg. Van buiten traditioneel, van binnen uitnodigend: inspirerendvoor degenen die er werken, die er op bezoek komen en voor diegenen dieer als toevallige voorbijganger naar binnen gaan.’Marktsignalen vertalen in visieDe gemeente Culemborg hecht veel waarde aan goed contact met haarlokale aannemers. Doordat Culemborg een relatief kleine gemeente is, zijnzij op de hoogte van wat er speelt bij deze bedrijven. Hoe zitten ze in hetwerk, hoe gaan zij om met de crisis etc. Cor Slijkhuis: ‘Op basis van signalendie wij als gemeente van marktpartijen kregen, hebben wij gekekenhoe wij de lokale economie kunnen stimuleren. Door het werk traditioneelaan te besteden en op de aanbestedingskalender te zetten, is de kansgroot dat een (grote) bouwer van (ver) buiten de regio het werk krijgt. Opzich is daar niks mis mee, maar wij zien het als gemeente ook als onze taakom te kijken hoe wij lokale ondernemers een eerlijke kans kunnen gevenen zoeken hiervoor naar oplossingen die binnen onze mogelijkheden liggen.Wat natuurlijk ook meespeelde was het feit dat het project ons eigenstadhuis betreft. Daarvoor willen wij, maar zeker ook de burgers, een aannemerdie ook echt betrokken is bij het project en daarmee kan aansluitenbij het gevoel en de identiteit van de gemeente Culemborg.’ De elementendie dhr. Slijkhuis hier beschrijft zijn een onderdeel van de visie die hij ende gemeente hebben. Deze visie gaat natuurlijk breder dan alleen dit project,maar op basis hiervan heeft de gemeente uiteindelijk projectspecifiekecriteria opgesteld. Cees van Dillen: ‘En dat is nou het verschil wat dezeaanpak bijzonder maakt. De gemeente Culemborg gaat eerst bedenkenwat zij nou eigenlijk willen met dit project en hoe zich dat verhoud tot deuitdagingen waar de gemeente voor staat. Los van alle aanbestedingsregels,procedures, etc. wordt eerst gekeken hoe het project dusdanig in demarkt kan worden gezet, zodat zowel de uitdagingen waar de gemeentevoor staat als de projectspecifieke uitdagingen kunnen worden gerealiseerd.Aansluitend wordt een werkwijze gedefinieerd, die past binnen (degeest van) het aanbestedingsbeleid van de gemeente.’68 69Cor SlijkhuisCees van Dillen

De aanbesteding van het project renovatie- en uitbreidingStadhuis CulemborgHet project betreft de renovatie en herindeling van een rijks- en gemeentelijkmonument en een uitbreiding van een raadzaal c.q. stadszaal. Ditzijn dermate specifieke werkzaamheden, dat het niet wenselijk is om‘iedereen’ de mogelijkheid te geven een inschrijving te doen. Daarnaastis dus een nadrukkelijke wens van de gemeente Culemborg om geschikteregionale partijen de mogelijkheid te geven om in te schrijven voor ditproject. Op basis van het advies van dhr. Valkenburg, inkoopbureau RegioRivierenland (zie kader), is het project aanbesteed volgens een meervoudigonderhandse aanbestedingsprocedure. Hierbij kiest de aanbestedendedienst zelf de gegadigden.De meervoudig onderhandse aanbesteding is opgedeeld in drie stappen.Allereerst is een marktoriëntatie gedaan waarin een door de stuurgroepaangewezen selectie van partijen wordt gescreend op interesse, (reken- enuitvoerings) capaciteit en geschiktheid. Vervolgens zijn 6 partijen geselecteerden getoetst op onder andere financiële en economische draagkrachten tot slot zijn de geselecteerde gegadigden uitgenodigd om een passendeinschrijving in te dienen. Er is overwogen om dit met EMVI uit tevragen, maar er bleken te weinig mogelijkheden om dit te concretiseren inobjectieve criteria waarmee de inschrijvingen onderling konden wordenvergeleken. ‘Uiteindelijk is het werk gegund aan Aannemersbedrijf VanDillen en zoon en daar zijn wij als gemeente blij mee’, aldus Cor Slijkhuis.‘Wij zijn er als gemeente in geslaagd om onze visie te vertalen naar eenuitvraag die er in heeft geresulteerd dat we voldoende concurrerende aanbiedingenhebben gekregen van allemaal capabele partijen van zowel binnen-als buiten de regio. Dat het uiteindelijk is gegund aan een aannemeruit Culemborg zelf is natuurlijk helemaal mooi, omdat wij als gemeentegraag de lokale en regionale economie stimuleren.Advies afwijkende inkoopprocedureHet regionale inkoopbureau van de gemeente Rivierenland is gevraagdom de visie van de gemeente te vertalen naar een passende aanbestedingsvorm.Het inkoopadvies is gegeven door dhr. Valkenburg, inkoopadviseurRegio Rivierenland: ‘Het project renovatie / uitbreiding stadhuisomvat bouwkundige en installatietechnische werkzaamheden aan eenrijksmonument en gemeentemonument. Ervaring met en kennis van projectenwaarbij monumenten betrokken zijn, was een belangrijk criteriumin de selectie van de uitvoerende partij.Volgens het inkoop- en aanbestedingsbeleid van de gemeente Culemborgmoet de renovatie / uitbreiding van het stadhuis worden aanbesteedconform de openbare procedure. Gegeven de huidige algemenemarktsituatie voor bouwkundig aannemers en de invloed hiervan op deleveranciersselectie, is door het inkoopbureau voorgesteld de meervoudigonderhandse procedure te volgen in plaats van de openbare proceduremet voorselectie. Het inkoop- en aanbestedingsbeleid voorziet inde mogelijkheid om af te wijken van de voorgeschreven procedure natoestemming hiertoe van het college van B&W. De aanvraag hiertoe moetvooraf worden ingediend met een advies van het inkoopbureau.’70 71Het inkoopbureau heeft op grond van onder andere deze adviezen ingestemdmet het voorstel de meervoudig onderhandse procedure te volgenin plaats van de openbare. Voorwaardelijk stellen zij, is de betrokkenheidvan lokaal, regionaal en landelijk opererende partijen, minimaal 6 aanbiedingenen een definitieve aanneemsom die het bedrag van de Europesedrempel niet overschrijdt.Intensief contact met de gemeenteEén van de redenen dat de gemeente voor deze aanpak heeft gekozen, isdat zij ook echt luisteren naar de lokale ondernemers. Van Dillen vertelt:‘Als aannemersbedrijf richten wij ons op diverse deelmarkten voorverschillende soorten opdrachtgevers. Zo werken wij veel voor woningcorporatiesen gemeenten (scholenbouw, zorginstellingen) en doen wijnieuwbouw, onderhoud en renovatie. Een breed scala aan diensten kunnenwij dus leveren. Enige tijd geleden hadden wij graag meegedaan metde aanbesteding van een nieuw te bouwen schoolgebouw, maar helaasvoldeden wij niet aan de selectiecriteria. Er werd namelijk gevraagd omeen minimale aantoonbare jaarlijkse omzet van nieuwbouw van schoolgebouwenvan zeventien en een half miljoen Euro. En dat hadden wij niet.Terwijl wij net een soortgelijke nieuwbouw naar alle tevredenheid haddenopgeleverd. Op deze manier krijgen ondernemers zoals wij dus geeneerlijke kans, maar gaan de werken naar de grotere bouwers. Ik ben er vanovertuigd dat wij daar een zeer concurrerende prijs / kwaliteit verhoudinghadden kunnen aanbieden!’

Ik ben er van overtuigd dat wijdaar een betere prijs / kwaliteitverhouding hadden kunnen leveren!’De gemeente Culemborg bespreekt dergelijke zaken met haar ondernemers.Culemborg is een relatief kleine gemeente en het werken aan derelatie is dan ook van essentieel belang, om zodoende beter zicht te kunnenkrijgen op de toegevoegde waarde die ze voor elkaar kunnen bieden.De gemeente geeft dit onder andere vorm door veel in gesprek te zijn methaar ondernemers en ook in de visie duidelijk de belangen van de bedrijvenop te nemen. Maar ook hele simpele dingen, zoals het opbellen vande bouwers in de regio op het moment dat wij een werk op de aanbestedingskalenderplaatsen.72Van Dillen: ‘En het werkt twee kanten op. Wij kijken ook hoe wij degemeente kunnen helpen hoe zij bijvoorbeeld om moeten gaan metmoeilijke renovatie en onderhoudsinvesteringen. Wij worden daar steedsbehendiger in, en zodoende sparren wij af en toe om goede adviezen tegeven.’ Slijkhuis: ‘De gemeenten in Rivierenland hebben allemaal huneigen aanbestedingsbeleid. Elke gemeente heeft haar eigen regels enprocedures veelal standaard ingebouwd. Daarom is het als opdrachtgevendepartij vaak lastig om de gewenste nuanceringen aan te brengen bijeen aanbesteding, om zodoende sturing te geven aan een goed proces.Ondernemers die op deze manier met ons meedenken, waarderen we enwe willen ze dan ook in de voor hen interessante projecten een eerlijkekans kunnen bieden.’73Van Dillen vat samen: ‘Waar het in de kern om draait is dat ondernemerszich moeten onderscheiden met hun kwaliteiten en dat ze die moetendurven blijven ontwikkelen. Gemeenten moeten daarentegen bedrijvenselecteren, die passen bij de projecten op basis van hun onderscheidendvermogen (dat kunnen meerdere disciplines zijn). Deze projecten dienenze zo veel mogelijk in concurrentie onderhands aan te besteden, om transparantiete kunnen waarborgen.’