For better or worseCommissie <strong>voor</strong> Anesthesieonderwijs in Derdewereldlanden (CADW)Peter M.J. Rosseel, secretarisAls <strong>Nederlandse</strong> anesthesioloog mogenwe best een beetje fier zijn op wat erwerd bereikt sinds prof. dr. B. Smalhoutin 1972 zijn ophefmakende inaugurele rede Dedood op tafel uitsprak. De patiëntveiligheid staatnu op een hoog peil. Nieuwe gebieden wordenverder ontwikkeld, zoals de perioperatievegeneeskunde en de pijnbestrijding. We krijgenerkenning <strong>voor</strong> wat we doen. Ons beroep, inclusiefde opleiding, wordt goed georganiseerd enbewaakt. We werken prettig en efficiënt samenmet anesthesiemedewerkers, intensive care-verpleegkundigen,pijnverpleegkundigen, etc. Ookfinancieel zijn we goed af, en we mogen nietmopperen over gebrek aan vrije tijd. Het kanuiteraard altijd beter en daarom doen we volopaan verbetering van kwaliteit en effectiviteit,we sleutelen aan risicobeheersing en doen aanresearch. Mopperen doen we ook, maar dat zitin de aard van het beestje.Toch is er genoeg reden tot zorg we als we kijkennaar de toestand van de anesthesiologie inde ontwikkelingslanden, die we tegenwoordiguit een soort schaamtegevoel Derde Wereld ofZuiden noemen. Laten we het hier verder maarbij het Zuiden houden, dan kunnen we het nogassociëren met het Zonnige Zuiden. Binnen de<strong>NVA</strong> zijn er nogal wat anesthesiologen die inhet Zuiden ervaring hebben opgedaan als tropenartsof als anesthesioloog. Zij hebben zelfondervonden hoe anders het is <strong>voor</strong> de patiëntals anesthesiologie niets of nauwelijks iets <strong>voor</strong>stelt.In een land als Tsjaad met 9 miljoen inwoners,is er welgeteld één anesthesioloog, dr. Kaboro,in het Centrale Ziekenhuis in de hoofdstadN’Djaména; ik ken en beklaag hem. Anesthesieverpleegkundigenzijn er niet in elk ziekenhuisaanwezig en hebben in de regel geen of nauwelijksopleiding gekregen, laat staan bijscholing.Zuurstof is niet in elk ziekenhuis aanwezig enook essentiële geneesmiddelen en anestheticaals ketamine en opiaten zijn niet altijd verzekerd.Disposables en basisanesthesiemateriaal als bv.laryngoscoop zijn niet aanwezig of defect, laatstaan apparatuur als monitoren, anesthesiemachinese.d. 1 Anesthesie komt er neer op ‘pushingketamine’ zonder veel notie wat er gebeurt, laatstaan wat te doen in geval van bv. ademhalingsproblemenof zelfs maar apneu. Dit alles terwijler legio indicaties zijn <strong>voor</strong> levensreddende chirurgieals sectio, ingeklemde liesbreuken, acutebuiken om nog te zwijgen van een groeiend aantalverkeerslachtoffers, die vaak met meerderentegelijk worden binnen gebracht.Dr. Kaboro in Tsjaad staat niet alleen; in veellanden is de situatie nauwelijks beter. 2-4 Anesthesie-relatedmortality wordt dan uitgedrukt inpercenten. En daarbovenop komt nog de sterftevan patiënten die niet geopereerd werden omdater eenvoudig weg geen anesthesie beschikbaaris. Er is een rechtstreeks verband tussen hetgebrek aan anesthesiekwaliteit en maternale enperinatale sterfte. 5 Er zijn overigens landen waarer meer anesthesiologen zijn; zo is er bv. in Haïtieen dertigtal anesthesiologen <strong>voor</strong> 8 à 9 miljoeninwoners. Maar zoals vaak: die werken die nietin de moeilijk bereikbare perifere ziekenhuizen.Naast dramatische <strong>voor</strong>beelden van anesthesiezoals bv. in Tsjaad, Guinée, Angola, Somalië, Haïtie.a. zijn er nog een heleboel landen en gebiedenwaar de anesthesie er misschien beter aan toeis, maar toch zelfs nog ver verwijderd is van desituatie zoals door prof. Smalhout beschreven inzijn inaugurele rede: landen als I<strong>voor</strong>kust, Benin,Zimbabwe, Nigerië, Ethiopië, Malawi, Indonesië,Suriname, om er maar een paar te noemen.Daarbij moeten we ook goed beseffen dat in aldeze landen de gezondheidszorg en zeker ookchirurgie en anesthesie vaak niet betaalbaar zijn<strong>voor</strong> het gros van de bevolking.Anesthesie in het Zuiden kan niet gezien wordenbuiten de algemene context van die landen.18 de anesthesioloog 6 • 2007
Het budget Gezondheidszorg stelt er niet veel<strong>voor</strong>, evenmin als dat van Onderwijs. Waar artsengoed zijn opgeleid worden ze in toenemendemate weggelokt naar de Verenigde Staten ennu ook Europa. Het is onzin om zelfs maar tewillen verwachten dat de beschikbaarheid vananesthesiologen in elk ziekenhuis(je) een oplossingzou kunnen vormen <strong>voor</strong> dit probleem.Maar het zullen wel anesthesiologen moetenzijn die in hun land een rol hebben te vervullen;de anesthesioloog zal niet degene zijn diede individuele patiënt anesthesie geeft, maarde organisator, animator, trainer en supervisorvan goed geschoolde anesthesiemedewerkers,intensive care-verpleegkundigen, etc. Hij zalmoeten ijveren en lobbyen <strong>voor</strong> de plaats die deanesthesiologie dient te krijgen als onmisbaaronderdeel in de Gezondheidszorg. Dit betekentzorgen dat anesthesieservice beschikbaar komtmet alles wat daarbij hoort; continuïteit, aangepasteanesthetica, opiaten, apparatuur en monitoring,recovery, intensive care, financiering ennog zoveel meer.Moet deze anesthesioloog dat alleen doen? Alsu het aan de Commissie Anesthesie OnderwijsDerde Wereld (CADW) vraagt niet. We zijnbescheiden maar actief bezig met het geven enbevorderen van onderwijs in de Derde Wereld.Liever onderwijs dan dat we zelf anesthesiegeven. Er zijn in Nederland heel wat anesthesiologenactief in de Derde Wereld, anderenwillen initiatieven in die richting ontplooien.We proberen de voeling van de achterban metde activiteiten van de CADW en de anesthesieproblematiekin het Zuiden te verbeteren. Dit isalvast de eerste van een reeks columns die in DeAnesthesioloog zal verschijnen over de activiteitenvan de CADW.prosseel@amphia.nlLiteratuur1 Secka G, Lokoussou T, Kaboro M, Chobli M. Pratique del’anesthésie au Tchad en 2002. RAMUR 2004; 9: 3, 8.2 Lokoussou TH, Zoumenou E, Secka G, Ouro Bang’naB, Le Polain B, Veyckemans F, Baelemans Ph, ChobliM. Anesthesia in French Speaking Africa Sub-SaharanAfrica: an overview. Acta Anaesthesiologica Belg 2007;58: 197-210.3 Hodges SC, Mijumbi C, O Kello M, Mc Cormick BA,Walker IA, Wilson IH. Anaesthesia services in developingcountries: defining the problems. Anaesthesia 2007;62: 4-11.4 A Froese. Anesthesia and the role of short-term servicedelivery in developing countries. Can J Anaesth. 2007;54(11): 940-6.5 Enohumah KO, Imarengiaye CO. Factors associated withanaesthesia-related maternal mortality in a tertiary hospitalin Nigeria.Acta Anaesthesiologica Scand 2006;50: 206-10.de anesthesioloog 6 • 200719