View/Open - DSpace @ Howest

Vaders in detentie, ook een strafvoor het kind?Door middel van activiteiten voor gedetineerde vadersde vader-kindrelatie in stand houden tijdens detentieGezondheidszorgBachelor in de Ergotherapie2009-2010Tineke Furniere

5.6 Besluit .......................................................................................................... 476 Kinderbezoek in de gevangenis: belang, doelstellingen, verloop entoekomstplannen ....................................................................................................... 486.1 Belang van het kinderbezoek ....................................................................... 486.1.1 Waarom belangrijk voor vader? ............................................................. 486.1.2 Waarom belangrijk voor het kind? ......................................................... 486.1.3 Hoofddoelstelling ................................................................................... 496.2 Hoe verloopt kinderbezoek momenteel in Rijksgevangenis te Dendermonde?496.2.1 Voor wie? ............................................................................................... 496.2.2 Wanneer gaat dit door? ......................................................................... 496.2.3 Waar gaat dit door? ............................................................................... 496.2.4 Bezoekprocedure ................................................................................... 506.2.5 Voorbereiding kinderbezoek .................................................................. 506.2.6 Hoe verloopt het kinderbezoek? ............................................................ 516.3 Toekomstperspectieven ............................................................................... 516.3.1 Uitbreiding kinderbezoek ....................................................................... 516.3.2 Behoeftenonderzoek partners................................................................ 516.3.3 Inkleding speelzaal ................................................................................ 526.3.4 Voorbereiding kinderen .......................................................................... 526.4 Besluit .......................................................................................................... 537 Kinderbezoek in andere gevangenissen ............................................................ 547.1 Bevraging andere gevangenissen in België ................................................. 557.2 Bevraging gevangenissen in Nederland ....................................................... 627.2.1 Gevangenenzorg Nederland .................................................................. 637.2.2 Exodus ................................................................................................... 637.2.3 Gezin in balans ...................................................................................... 647.3 Toepassing in gevangenis te Dendermonde tijdens de stageperiode .......... 657.4 Besluit .......................................................................................................... 678 Behoeftenonderzoek partners ............................................................................ 698.1 Doel behoeftenonderzoek van de partners .................................................. 708.2 Steekproef enquête ...................................................................................... 708.3 Vorm enquête .............................................................................................. 708.4 Afname enquêtes ......................................................................................... 728.4.1 Kinderbezoek 13/03/2010 ...................................................................... 728.4.2 Kinderbezoek 10/04/2010 ...................................................................... 738.4.3 Kinderbezoek 08/05/2010 ...................................................................... 748.5 Resultaten .................................................................................................... 768.6 Besluit .......................................................................................................... 789 Activiteiten voor vaders ...................................................................................... 799.1 Hoofddoelstelling activiteiten ........................................................................ 799.2 Cliënten activiteiten ...................................................................................... 809.2.1 Cliënt 1: K.DB ........................................................................................ 809.2.2 Cliënt 2: M.DV........................................................................................ 829.2.3 Cliënt 3: K.DV ........................................................................................ 849.2.4 Cliënt 4: Gu.VC ...................................................................................... 869.2.5 Cliënt 5: G.DM ....................................................................................... 879.2.6 Cliënt 6: Gr.VL ....................................................................................... 889.3 Activiteiten voor vaders ................................................................................ 909.3.1 Kinderbezoek: 13/02/2010 ..................................................................... 909.3.2 Kinderbezoek: 13/03/2010 ..................................................................... 909.3.3 Inkleding Kinderbezoek Pasen: 07/04 en 08/04 .................................... 94

9.3.4 Maken van een paascadeau voor kinderen: 09/04/2010 ....................... 989.3.5 Kinderbezoek: 10/04/2010 ................................................................... 1019.3.6 Kaarten maken .................................................................................... 1039.3.7 Inkleding kinderbezoek Moederdag: 06/05 en 07/05 ........................... 1059.3.8 Kinderbezoek: 08/05/2010 ................................................................... 1109.3.9 Cursus: „Vader in detentie‟. .................................................................. 1119.4 Interpretatie van gegevens van de verschillende activiteiten ..................... 1129.4.1 Kinderbezoek ....................................................................................... 1129.4.2 Inkleding kinderbezoek ........................................................................ 1139.4.3 Andere activiteiten voor vaders............................................................ 1139.5 Besluit ........................................................................................................ 11410 Cursus: Vader in detentie .............................................................................. 11510.1 Inhoud cursus ............................................................................................ 11510.2 Deelnemers ................................................................................................ 11610.3 Stellingen ................................................................................................... 11610.4 Beleving deelnemers: theorie toetsen aan praktijk ..................................... 11610.4.1 Verhaal Gu.VC ................................................................................. 11710.4.2 Verhaal Gr.Vl .................................................................................... 11810.5 Conclusies aan de hand van praktijkervaringen ......................................... 11910.5.1 Stelling 1: Alle kinderen lijden onder de detentie van de vader. Zeervaren onoverkomelijke gevolgen. .................................................. 11910.5.2 Stelling 2: De band tussen vader en kind kan onmogelijk behoudenworden tijdens detentie..................................................................... 12010.5.3 Stelling 3: Communiceren met je kind over de gevangenis is nogsteeds taboe. Het is beter dat je er niet over praat, want ze begrijpenhet toch niet. ..................................................................................... 12010.6 Besluit ........................................................................................................ 12111 Brochure voor kinderen ................................................................................. 12211.1 Doelstelling brochure ................................................................................. 12211.2 Voor wie is de brochure opgemaakt? ......................................................... 12211.2.1 Ontwikkeling van het leren volgens Kephart toegepast op de brochure12311.2.2 Didactische basisprincipes toegepast op de brochure ..................... 12311.3 Hoe wordt de brochure verspreid? ............................................................. 12511.4 Besluit ........................................................................................................ 12512 Algemeen besluit ........................................................................................... 12612.1.1 Eigen ervaringen en belevingen ....................................................... 12813 Literatuurlijst .................................................................................................. 13014 Lijst tabellen................................................................................................... 13115 Lijst figuren .................................................................................................... 13216 Lijst bijlagen ................................................................................................... 13317 Bijlage I: Brochure voor kinderen .................................................................. 13418 Bijlage II: Heen-en-t-weer-boekje ................................................................. 14119 Bijlage III: Enquête voor partners: versie 1 .................................................... 15220 Bijlage IV: Enquête voor partners: versie 2 ................................................... 15421 Bijlage V: Enquête voor partners: Franstalige versie ..................................... 156

Het schrijven van een eindwerk, daar kruipt heel wat tijd en energie in.Ik heb momenten beleefd waarop het allemaal wat moeilijker leek te gaan enwaarop de energie en tijd verdwenen was.Gelukkig stond ik er op deze momenten niet alleen voor.Ik kreeg immers steun van verschillende personen.Het voorwoord is het ideale moment om deze personen te bedanken.Eerst en vooral wil ik mijn promotor Dhr. Rudy Van De Voorde, inrichtingshoofdvan de gevangenis te Dendermonde, bedanken voor de unieke kans die hij mijgeschonken heeft. Het was voor ons beiden een grote uitdaging, waar we metglans doorgekomen zijn. Ik wil hem bedanken voor de steun en begeleiding tijdensmijn stage en het realiseren van mijn eindwerk.Mevr. Annelies Jans en Dhr. Philippe van Raemdonck, mijn collega’s van deVlaamse Gemeenschap in de gevangenis van Dendermonde, hebben mij ook steedsgesteund en gestimuleerd bij de realisatie van mijn eindwerk.Dankzij de medewerking van mijn cliënten en de hulp van de personeelsleden hebik mijn eindwerk kunnen uitwerken. Ik ben hen dan ook erg dankbaar.Ook Mevr. Siska Vandemaele, mijn eindwerkbegeleidster van Howest, wil ikbedanken voor de begeleiding tijdens mijn stage en de voltooiing van mijn eindwerk.Zij stond immers telkens voor me klaar en gaf me tips waar nodig.Tenslotte wil ik mijn ouders erg bedanken voor de kansen die ze me hebbenaangereikt.Dankzij de steun van deze personen is dit eindwerk een feit…Tineke

Vaders in detentie, ook een straf voor het kind?Door middel van activiteiten met gedetineerde vaders de vader-kindrelatie in standhouden tijdens detentie.Ergotherapie in de gevangenis van DendermondeVader-kindrelatieGedetineerde vadersDetentie brengt vele gevolgen met zich mee, zowel voor de gedetineerden als voorzijn familie. De familieleden worden vaak vergeten, daarom noemt men ze in deliteratuur ook „Hidden victims‟.De kinderen zijn het meest kwetsbaar. Zij ervaren heel wat gevolgen van de detentie.Ieder kind bevindt zich in een sociaal-emotionele ontwikkelingsfase en reageertanders op detentie.Een vader kan tijdens detentie zijn vaderrol niet ten volle op zich nemen. Het isechter van groot belang dat de band tussen vader en kind toch wordt behouden. Viaergotherapeutische activiteiten werkte ik rond dit thema.In alle gevangenissen, ook in Dendermonde, wordt kinderbezoek al langgeorganiseerd, om de vader-kindrelatie zo optimaal mogelijk te houden.Ook andere activiteiten, zoals het inkleden van de speelzaal, het maken van eencadeau en wenskaarten, zorgen ervoor dat de band en het contact wordt behouden.De cursus „Vader in detentie‟ verschaft de vader inzicht in zijn rol en de emoties vande kinderen, betreffende detentie.Als voorbereiding op het bezoek werd een kindvriendelijke brochure uitgewerkt.De partners zijn ook erg belangrijk in dit hele verhaal. Via een enquête peilden wenaar hun behoeften omtrent het kinderbezoek. Met de resultaten van hetbehoeftenonderzoek wordt rekening gehouden bij de realisatie van een nieuwkinderbezoek.

konden leveren en de kinderen in een sfeervolle omgeving konden vertoeven. Doorhet maken van een cadeau en wenskaarten, wilde ik ervoor zorgen dat de vader enhet kind een goede band bleven behouden. Vaak werd ik geconfronteerd met debeperkingen die een gevangenis met zich meebrengt. Vooral in het gebruik vanmaterialen moest ik vaak alternatieven gaan zoeken.De cursus „Vader in detentie‟ volgde ik mee, om mijn theorie te toetsen in praktijk,met als doel de volgende vraag te beantwoorden: “In hoeverre klopt de theorie inverband met vaders in detentie met de praktijkervaringen van gedetineerden?”Tenslotte is het van groot belang dat de kinderen goed voorbereid worden op eenbezoek aan hun vader. De onwetendheid bij kinderen zorgt voor een angstig gevoel.Om daarop in te spelen werd een kindvriendelijke brochure over de gevangenis vanDendermonde opgesteld.De bevraging van gevangenissen en partners, de activiteiten voor vaders en hetopmaken van een brochure behoren tot de praktische uitvoering van mijnbachelorproef. Dit werd uitgewerkt in hoofdstukken zeven tot en met elf. Als slotwordt een conclusie omschreven rond deze praktijkervaringen.10

112 Rijksgevangenis DendermondeMijn Bachelorproef werd uitgewerkt in de gevangenis te Dendermonde. Het isbelangrijk om te weten hoe de werking van de gevangenis is, welke diensten er actiefzijn, wie er verblijft en welke rechten gedetineerden hebben omtrent het contact metde buitenwereld. Natuurlijk valt er nog veel meer te vertellen over de verschillendeaspecten van de gevangenis, maar hier wordt het beperkt tot de informatie dierelevant is voor mijn onderwerp.2.1 Infrastructuur(Minister van Justitie)De gevangenis is gebouwd volgens de principes van Ducpétiaux. Typischekenmerken hiervan zijn de stervormige bouw met een centrum, 3 vleugels en 3bouwlagen, de individuele cellen en de erg beperkte aanwezigheid vangemeenschappelijke ruimtes.2.2 PopulatieDe Rijksgevangenis is zowel een arresthuis, voor gedetineerden in voorlopigehechtenis en een inrichting voor strafuitvoering van veroordeelden. Er verblijven± 200 gedetineerden, waarvan 12 in de afdeling beperkte detentie. Zij overnachtenenkel in de gevangenis en gaan tijdens de dag werken.Beklaagden, niet-definitief veroordeelden en Nederlandstalige recidivisten metstrafrestant van meer dan één jaar, worden er onder gebracht.2.3 Het regimeHet is een gesloten inrichting, met een cellulair regime.Het hoofdaccent ligt er op tewerkstelling.Daarnaast worden er natuurlijk ook ontspannings-, vormings –en culturele activiteitengeorganiseerd. Dit werkt de re-integratie in de maatschappij in de hand.2.3.1 TewerkstellingIedereen die wil werken, kan zich inschrijven op de wachtlijst. Er is werk voorongeveer 50% van de gedetineerden.Er zijn verschillende jobs die kunnen worden uitgeoefend. Sommige werken in eenatelier (bv. poetslappen versnijden), anderen in de onderhoudsdienst of eentechnische dienst (bv.keuken) en nog anderen werken op cel.

12Indien de gedetineerde dit wilt, kan hij in contact komen met VDAB en Vokans. Zoworden ze voorbereid op de tewerkstelling na detentie. Zo is er ook een bijdragenaar re-integratie.2.3.2 Ontspannings-, vormings-, sport –en culturele activiteitenEr worden heel wat verschillende activiteiten georganiseerd waaraan degedetineerden kunnen deelnemen.Sportactiviteiten zoals fitness, spinning en multisport worden wekelijksgeorganiseerd. Daarvoor kunnen ze inschrijven.Ook vele vormingsactiviteiten komen wekelijks voor. Zo is er een cursus Frans,Engels, Nederlands, Italiaans en Bedrijfsbeheer.Er wordt heel nauw samengewerkt met De Rode Antraciet. Dat is een vzw die zichinzet voor cultuur en vormingswerk in de penitentiaire sector.Er zijn ook wel wat ontspanningsmogelijkheden. Er kan op cel gekeken worden naarTV, geluisterd naar de radio, … Ook kan er wekelijks ontspannen worden in despeelzaal.Culturele activiteiten worden enkele keren per jaar georganiseerd. Zo komt er eenseen orkest optreden, een toneelgezelschap, stand-up comedians, wordt er een filmgetoond, …2.3.3 Contact met buitenwereld behoudenGedetineerden hebben het recht om brieven te schrijven en te ontvangen, kunnentelefoneren en bezoek ontvangen. Daardoor kan het contact met de buitenwereldbehouden worden.Echter zijn er wel regels daaromtrent.BriefwisselingIn hoofdstuk vier wordt de basiswet hieromtrent uitvoerig besproken.TelefonerenDit staat ook uitvoerig uitgelegd in het hoofdstuk vier.

13Bezoek(Rijksgevangenis Dendermonde)Er zijn vier verschillende soorten bezoek. Ieder bezoek heeft zijn eigen kenmerken:Gemeenschappelijke bezoekVoor wie?Voor veroordeelden en beklaagden. De beklaagden moeten reeds 15 dagen inde inrichting verblijven.Waar?Bezoekerszaal.Duur?1u10min.Frequentie?Veroordeelden mogen 3 keer per week bezoek ontvangenWie mag er op bezoek komen?Maximum 3 personen boven 12 jaar. Kinderen onder de 12 jaar worden dusniet meegerekend.Kinderen die jonger zijn dan 16 jaar, moeten steeds in gezelschap zijn vaneen meerderjarige.Jongeren tussen 16 en 18 jaar mogen alleen op bezoek komen, als ze deschriftelijke toestemming hebben van de ouders of wettelijke voogd.Bloed –en aanverwanten in eerst lijn worden toegelaten als ze hunverwantschap kunnen bewijzen.Andere personen hebben de toestemming van de directie nodig om op bezoekte komen. Het bezoek wordt aangevraagd via de gedetineerde. Samen metdie aanvraag wordt een kopie van de identiteitskaart gevoegd.

162.4.3 Psychosociale Dienst (PSD)Zij staan in voor de psychologische en sociale begeleiding van de gedetineerden.Bij PSD werken zowel psychologen, maatschappelijke assistenten en een psychiater.PSD heeft ten aanzien van de gedetineerden driehoofdopdrachten: onthaal, begeleiding, adviesverlening.Tijdens het onthaalgesprek krijgen gedetineerden uitleg over de dienst. Dan kan degedetineerde zijn eigen verhaal vertellen, over zijn eigen situatie. Ze krijgen de kansom vragen te stellen en om telefonisch contact op nemen met advocaat, werknemer,familie, … Zo kan PSD gedetineerden doorverwijzen naar andere diensten,belangrijke adressen doorgeven en oplossingen zoeken voor concrete problemen diede detentie met zich meebrengt.PSD zorgt ook voor algemene penitentiaire begeleiding. Deze richt zich vooral tot hetbeperken van de detentieschade, het ongewild bijkomend lijden dat de opsluiting metzich zou kunnen meebrengen. In dit kader kunnen ook eerste concrete stappen naarsociale re-integratie worden gezet.De derde opdracht is wellicht de meest tijdrovende en behelst het deskundigonderzoek van de gedetineerde, zijn reclasseringsperspectieven enpersoonlijkheidskenmerken ter voorbereiding van een advies voor de instanties (deMinister van Justitie of de strafuitvoeringsrechtbank) die beslissen over verloven,vervroegde invrijheidstelling en zo verder.Een voorbeeld:Indien iemand veroordeeld is tot een straf van meer dan drie jaar, dan wordt deprocedure Voorwaardelijke Invrijheidsstelling opgestart. Dan krijgt de gedetineerdeeen vaste PSD-medewerker aangewezen, waar hij steeds bij terecht kan.De Strafuitvoeringsrechtbank beslist wanneer de gedetineerde in aanmerking komtvoor strafuitvoeringsmodaliteiten, zoals elektronisch toezicht, halve vrijheid, verlof, …Daarvan is de gedetineerde op de hoogte en kan een aanvraag indienen. DePSD-medewerker heeft dan verscheidene gesprekken met de gedetineerde over hungezinssituatie, de gepleegde feiten, slachtoffers, toekomstperspectieven, … Ook eenpersoonlijkheidsonderzoek wordt uitgevoerd.Vanuit al deze informatie kunnen zij dan een psychosociaal verslag gaan schrijven,dat dient als advies voor de directie.

18Organisatieondersteuner (OO)Dit is een medewerker van JWW, die nauw samenwerkt met de BM. Terwijl de BMmeer coördineert, zorgt de OO voor de praktische uitvoering van de hulp- endienstverlening. Activiteitenkalenders opstellen, nieuwe activiteiten zoeken, lokalenzoeken voor activiteiten, … zijn allerlei zaken die een OO voor zijn rekening neemt.In de toekomst zal een duidelijke taakverdeling van OO en BM opgemaakt worden ineen visietekst, want in praktijk overlappen bepaalde taken wel.TrajectbegeleidersDit zijn medewerkers van JWW die de gedetineerden wegwijs maken in het aanbodvan hulp –en dienstverlening en die ze motiveren om eraan deel te nemen.De 6 domeinen waarbinnen de organisaties werken zijn sport, cultuur, welzijn,gezondheid, onderwijs en tewerkstelling.De domeinen worden hieronder kort toegelicht.Activiteitsdomeinen van de Vlaamse GemeenschapWelzijn en GezondheidIn elke gevangenis bevindt zich een Centrum voor Algemeen Welzijnswerk (CAW).Zij zorgen ervoor dat de gedetineerden ondersteund worden in hun leefomgeving enin de maatschappij. Zij willen het welzijn van gedetineerden en hun familiebevorderen.Concreet betekent dit dat ze gedetineerden een algemeen onthaal geven waar erinformatie en advies over allerhande (psycho)sociale problemen worden toegelicht.Ook hebben zij de belangrijke taak om informatie te geven over de velemaatschappelijke voorzieningen. Doorverwijzen naar andere gespecialiseerdediensten, zoals CGGZ en gehandicaptenzorg, behoren tot hun takenpakket.Binnen CAW is de dienst Justitieel Welzijnswerk (JWW) heel belangrijk. Zij gaan ommet de personen die met strafrecht en justitie in aanraking (dreigen te) komen. JWWhelpt ook de directe sociale omgeving van deze personen, aan de hand vaninformatieverschaffing, adviesverlening en ondersteuning.Buiten CAW is ook CGGZ (Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg) actief binnenhet onderdeel Welzijn en gezondheid. Zij begeleiden de gedetineerden metpsychische problemen, die via doorverwijzing van PSD, medische dienst of JWW bijhen terecht komen.

19OnderwijsVolwassenenonderwijs wordt aangeboden door Centra voor Basiseducatie en Centravoor Volwassenenonderwijs. Zo kunnen gedetineerden basisvorming krijgen. Erworden heel wat opleidingen georganiseerd. Vaak is het slechts een module van eenopleiding. Eenmaal de gedetineerde vrij is, kan deze de opleiding afwerken. Er wordteen basis aangeboden.TewerkstellingDe Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) is ookactief in de gevangenis. Een detentieconsulent verleent deze dienst aangedetineerden, omdat deze ook recht hebben op deskundige begeleiding bij hetzoeken naar werk.Er wordt informatie meegegeven over tewerkstelling en over het aanbod van VDAB.Veertien maanden voor de vrijlating, werkt de detentieconsulent erg actief met dewerkzoekende gedetineerde. Samen gaan ze dan op zoek naar een passende job enbekijken ze welke kennis en vaardigheden de gedetineerde nog moet aanleren. Ooksollicitatietraining behoort daarbij. Het is nu eenmaal niet simpel om alsex-gedetineerde te solliciteren.Cultuur en sportOnder cultuur kunnen heel wat zaken begrepen worden. Het aanbod van cultuur ensport wordt georganiseerd door vzw De Rode Antraciet. Zij bieden activiteiten encursussen aan waardoor de gedetineerden inzicht krijgen in zichzelf en hunmogelijkheden.Wekelijks wordt „Creatief Atelier‟ georganiseerd. Daarin kunnen gedetineerden zichcreatief gaan uiten. Vaak wordt er gewerkt rond een thema, waardoor zesucceservaringen krijgen en het gevoel hebben iets nuttig te doen.Er is ook een sportfunctionaris actief in de gevangenis. Hij coördineert verschillendesportactiviteiten, zoals spinning, fitness, multisport en speelzaal.De gevangenisbibliotheek is ook een belangrijk onderdeel binnen het cultuuraanbod.De gedetineerden kunnen er wekelijks kosteloos strips, boeken engezelschapsspelen ontlenen.

202.4.6 Overige dienstenVerder zijn er nog diensten die in dit kader minder belangrijk zijn. Zo is er eenboekhoudkundige dienst die instaat voor het financieel beheer van de gevangenismaar ook de gelden van de gedetineerden beheert.Een technische dienst staat in voor het onderhoud van de infrastructuur en depersoneelsdienst beheert de dossiers van alle medewerkers van de gevangenis.Aan het hoofd staat uiteraard een directieteam, samengesteld uit 4 personen. Huntaken zijn onderling verdeeld. Naast het inrichtingshoofd zijn andere directeursondermeer belast met het personeelsbeleid, de ontwikkelingen van het regime vande gedetineerden.2.5 BesluitDe gevangenis is een gesloten inrichting, waar de nadruk ligt op tewerkstelling.Natuurlijk zijn de verschillende ontspannings-, sport-, vormings –en cultureleactiviteiten van belang.Deze worden vaak georganiseerd.De verschillende diensten binnen de gevangeniscontext hebben elk hun functie endoelstellingen. Ieder heeft zijn bijdrage om de behoeften van de gedetineerden tebevredigen. Griffie, PSD, Medische dienst en Vlaamse gemeenschap spelenallemaal een grote rol in het gevangeniswezen.Om het contact te behouden met de buitenwereld, zijn er verschillendemogelijkheden. Zo is er mogelijkheid tot briefwisseling, telefonisch contact en hetontvangen van bezoek. Er zijn verschillende soorten bezoek, met elk hun kenmerkenen regels. Zo is er gemeenschappelijk bezoek, bezoek achter glas, ongestoordbezoek en kinderbezoek.

213 Sociaal-emotionele ontwikkeling van het kind(Struyven, 2003)Elk kind maakt een sociaal-emotionele ontwikkeling door. Er zijn zesontwikkelingsfasen te onderscheiden. Elke fase heeft zijn eigen kenmerken en eigenaccenten die belangrijk zijn binnen de sociaal-emotionele ontwikkeling.Elk kenmerk die verworven is in de ene fase, is natuurlijk wel de basis voor deandere fase. Het is dan ook belangrijk dat de sociaal-emotionele ontwikkeling goedwordt doorlopen, om zo weinig mogelijk problemen te ervaren in het verdere leven.De kinderen van gedetineerde vaders situeren zich in alle leeftijdsfasen. Daarom ishet belangrijk dat we zicht krijgen op de sociaal-emotionele ontwikkeling van alleleeftijdscategorieën, want de detentie heeft weerslag op die ontwikkeling.Er valt namelijk een (hechtings)persoon weg uit het gezin, wat grote gevolgen kanhebben op de ontwikkeling.In dit hoofdstuk wordt elke ontwikkelingsfase met zijn kenmerken uitvoerigbesproken. Zo zie je welke zaken belangrijk zijn, en welke gevolgen het teweegbrengt indien de ontwikkeling niet optimaal verloopt. Ook wordt er veel aandachtbesteed aan de hechtingstheorie, omdat dit wel belangrijk is in het thema waarrond ikwerk, namelijk detentie van de ouder.

223.1 Pasgeborene (tot 8 weken)De pasgeborene zal reageren op personen die hem aandacht geven.Er ontstaat interactie tussen de moeder en het kind, en niet enkel in de context vanvoeding en verzorging.Deze communicatie is eigenlijk de basis voor het verdere verloop van de emotioneleontwikkeling van het kind.3.2 Baby (2mnd – 1,5j)Bij de sociaal-emotionele ontwikkeling van de baby zijn 2 zaken heel belangrijk: Gehechtheid Vreemdenangst of „acht maanden‟ – angstDeze 2 aspecten worden hieronder toegelicht.3.2.1 GehechtheidEen baby wil contact met zijn verzorgers maken. Daardoor stelt hijgehechtheidgedrag. Dit zijn aangeboren gedragingen die ze stellen om de verzorgerte mobiliseren. De baby maakt contact met de verzorger door te huilen, lachen ofbrabbelen. Hij wilt natuurlijk de verzorger nabij gaan houden.En zo ontstaat dus hechting.De definitie van hechting volgens Fogel, 1997 (Struyven, 2003) is:“Emotionele band die blijft duren tussen mensen, waarbij het individu er alles aandoet om zo dicht mogelijk bij het object van gehechtheid te zijn en zodanig handeltdat de relatie blijft voortbestaan”Als ouder of verzorger moet je vertrekken vanuit de behoeften van het kind. Je moetdeze gaan bevredigen, zodat er een verwachtingspatroon ontstaat bij het kind. Ditkan zowel uit vertrouwen als wantrouwen bestaan en vormt dus de veilige ofonveilige hechting;Een baby kan zich hechten aan verschillende personen, maar de moeder blijft tochde belangrijkste hechtingspersoon. De invloed van de andere factoren, zoals derelatie met de vader, het karakter van het kind en de situatie van het gezin, mogenniet onderschat worden. Deze hebben immers een grote invloed op het ontstaan vanveilige of onveilige gehechtheidrelaties.

23Iemand die vaak reageert op de signalen van het kind en in contact treedt met hetkind, zal als hechtingsobject worden gekozen.Een baby heeft een passieve en actieve gerichtheid naar mensen. Via bewegingenen geluiden gaan ze passief reageren op mensen.Door te huilen of te kraaien probeert het kind de gehechtheidfiguur te lokken en bijzich te houden. Dit is actieve gerichtheid.Zoals eerder vermeld zijn er verschillende categorieën van hechting.Mary Ainsworth deed er onderzoek naar en vond vier categorieën:Veilige gehechtheidHier is er sprake van een normale ontwikkeling van de hechting. Deresponsiviteit van de moeder is erg hoog, ze gaat sensitief om met wat hetkind doet. Ze reageert consequent op de emotionele signalen en(veranderende) gedragingen van het kind. Zo krijgt de baby vertrouwen in demoederfiguur. Het kind voelt zich vrij om even de moederfiguur te verlaten enzelf te exploreren. Uiteraard blijft de moeder de uitvalsbasis, waar het kindsteeds weer naartoe kan.Hoe deze veilige hechting ontstaat, omschrijft Bowlby (Delfos, 1999) invier fasen: (Dejonghe, 2008-2009)FASE 1: Basisveiligheid en vertrouwen (tot 3 maanden)De eerste levensmaanden is de baby volledig afhankelijk van devolwassene. Als ouder moet je aanvoelen wat je baby nodig heeft en ookgoed reageren op de signalen van het kind.Het kind kan dan vertrouwen opbouwen en zich veilig voelen.FASE 2: Fase van hechting in wording (3 maanden - 8 maanden)Dit is de fase van herkenning, waarbij het kind onderscheid begint te makentussen verschillende stemmen.

24FASE 3: Fase van eigenlijke hechting ( 8 maanden - 1,5j)In deze fase kan het kind actief meewerken om te krijgen wat het wilt ennodig heeft. Zo zal de baby zich actief gaan verplaatsen en zaken gaanvastnemen.Belangrijk om weten is dat er aan 8 maand separatieangst (angst voorvreemden) optreedt. Dit moet het kind overwinnen door een stevig beeld tevormen van de hechtingsfiguur. Dit beeld moet blijven wanneer de persooner even niet is. Zo wordt de angst gereduceerd. FASE 4: Fase van individualiteit (1,5j – 3j)Het kind ontdekt dat hij een individu is met een eigen wil en eigenverlangens. Hij maakt zich los van de hechtingsfiguur en beseft dat hij ookzelfstandig kan zijn.Een mentale representatie maken van de vertrouwensfiguur, is geenprobleem voor het kind.Vermijdende gehechtheidZoals de term het zegt, gaan moeder en het kind emoties vermijden, waardoorer een afstand tussen hen wordt gecreëerd.De moeder gaat niet in op de emoties van het kind, maar gaat daarentegen deaandacht afleiden.Het kind zal daardoor merken dat de moeder het moeilijk heeft met emoties enzal verder geen lichamelijk contact met haar zoeken. Het kind zal degevoelens van verdriet, angst,… onderdrukken om de moeder niet te kwetsen.Ook bij andere personen zal het kind de afstand bewaren.Afwerende gehechtheidKinderen met deze problematiek zullen ambivalent gedrag gaan stellen. Zezoeken enerzijds contact, maar anderzijds zijn ze onhandelbaar als ze hun zinniet krijgen.De hevige emotionele reacties gebruiken ze om aandacht te krijgen en uit angstom in de steek gelaten te worden.De moeder is niet consequent tegenover het kind, waardoor het kind de reactievan de moeder niet kan voorspellen. Daardoor is het onzeker, heeft het weinigzelfvertrouwen en wilt steeds aandacht.

25Gedesoriënteerde gehechtheidDe ouders houden geen rekening met wat het kind wil en de signalen van hetkind krijgen geen respons. De ouders zijn niet consequent.Dit kind heeft kenmerken van vermijdende en afwerende gehechtheid.Het is de bedoeling dat het kind zich veilig kan hechten. Uiteraard kan het zijn dat hetkind geen hechtingsgedrag kon ontwikkelen en geen affectieve hechtingsbanden konleggen in de eerste levensfase.Dit kan heel wat gevolgen teweeg brengen voor de verdere ontwikkeling van hetkind. Enkele voorbeelden zijn:stereotype houdingen/bewegingen;onverschilligheid;afwijkend sociaal gedrag;geen gewetensontwikkeling, waardoor ze geen schuldgevoelens ervaren enmoeite hebben met het respecteren van normen en waarden;ervaren intieme en emotionele relaties als een bedreiging;geen ik-besef, geen inzicht in eigen mogelijkheden;het gevoel hebben in de steek gelaten te worden, waardoor zevernietigingsdrang hebben tegenover zichzelf en anderen;onmiddellijke behoeftebevrediging, impulsen niet kunnen weerstaan.Wanneer een kind in de eerste levensjaren zijn hechtingsfiguur een langere tijdverliest, is dit een ernstige zaak.In zo‟n situatie ontstaan drie stadia in het gedrag van het kind.ProtestfaseHet kind voelt zich in de steek gelaten, huilt en weigert te etenWanhoopsfaseHet contact met anderen (zoals verpleegsters, opvoeders) verloopt normaal,maar ze stellen zich onverschillig op tegenover de ouders.Apathische faseDeze fase ontstaat bij een langere scheiding. Het kind heeft de indruk datcontact niet meer belangrijk is en trekt zich dan ook terug uit contacten.Indien het kind een nieuwe figuur heeft om zich aan te hechten, zal de schadeherstelt worden.

263.2.2 Vreemdenangst of ‘acht maanden’ angstAls de baby 8 maanden is, zal hij zich selectief opstellen in zijn gehechtheidrelatiesen zal een duidelijke voorkeur hebben voor één persoon. Daardoor zal hij zichafwenden van vreemde personen, vandaar de term „vreemdenangst‟. Als hij toch incontact komt met voor hem vreemde personen, zal hij zich vastklampen aan zijngehechtheidfiguur. De baby wil door zijn gedrag de gehechtheidfiguur zo dichtmogelijk bij zich houden, zodat hij zich veilig voelt. Dit gedrag is bewust en actief.(Bowlby)3.3 Peuter (1,5j – 3j)De peuter komt tot het besef dat hij op zichzelf kan bestaan..Daardoor raakt hij soms emotioneel in de war. Hij heeft enerzijds wel de drang naarzelfstandigheid, het op zichzelf bestaan, maar uiteraard heeft hij ook nog de drangnaar de liefde van de volwassene, die hij zeker niet kwijt wilt.Het kind is daardoor verward en dit uit zich door het „nee‟-zeggen tegen alles wat devolwassene zegt, waardoor deze fase de term „koppigheidsfase‟ krijgt.Een peuter heeft ook nood aan „transitionele objecten‟. Hierbij denk ik aan eenzachte teddybeer of een dekentje die de peuter overal mee naartoe neemt. Vooral instressvolle situaties wil de peuter dit object dicht bij zich hebben. Ze zijn eentijdelijke, effectieve vervanging van de mama of papa. Het is eigenlijk een middel omde scheiding met zijn moeder te overbruggen en het maakt de scheidingssituatiegemakkelijker. Het verwijst ook naar de totale afhankelijkheid van de peuter aan degehechtheidfiguur en de ontwikkeling van hun zelfstandigheid.3.4 Kleuter (3j – 6j)Deze kinderen gaan naar school, dus wordt er minder gehechtheidgedrag gesteld.Het kind is in staat de gehechtheidfiguur een langere periode te missen.De relatie die de kleuter met zijn ouders heeft, is wel heel belangrijk bij het vormenvan relaties met de leeftijdsgenoten, want de relaties met andere leeftijdsgenoten zalaangegaan worden op de manier waarop de relatie werd aangegaan met zijn oudersen gehechtheidfiguur. Dus als de relatie hecht is met zijn ouders, is de kans groot datde kleuter ook zo‟n relaties aangaat met zijn leeftijdsgenoten. Het is duidelijk dat degehechtheid belangrijk is gedurende de gehele ontwikkeling en het een grote invloedheeft op het aangaan van relaties met andere personen.

273.5 Lagere schoolkind (6j – 12j)3.5.1 Gevolgen van ‘gehechtheid’ op het lagere schoolkindHierbij wil ik nog even verwijzen naar „gehechtheid‟, die je terugvindt bij 1.2.Zoals gelezen in de vorige paragraaf, heeft gehechtheid een levenslange invloed.Hieronder zal dit toegelicht worden op de sociaal-emotionele ontwikkeling van hetlagere schoolkind.Onveilig gehechte kinderen verlangen wel naar geborgenheid, maar het lukt hen nietom dit te zoeken en te behouden. Ze voelen zich steeds onveilig. Daardoor hebbenze veel nood aan regelmaat, toezicht, bescherming en voorspelbaarheid die door devolwassenen wordt aangebracht.Onoverzichtelijke, onvoorspelbare en „onveilige‟ situaties veroorzaken stress bij hen,waardoor ze dan zenuwachtig worden en niet weten hoe zich te gedragen.Veilig gehechte kinderen kunnen opdrachten zelfstandig uitvoeren, autonoomfunctioneren en stellen zich flexibel op, dit doordat ze basisvertrouwen hebben.3.5.2 Sociale relatiesIn de lagere school is het belangrijk dat er sociale relaties worden aangegaan,waardoor er vriendschappen ontstaan.Peuters en kleuters blijven het liefst dicht in de buurt van de volwassenen, maar bijde kinderen van de lagere school is dit niet meer het geval. Aangezien ze de heledag in contact komen met leeftijdsgenoten (klasgenoten), willen ze het liefst veel bijhen zijn.De relatie met de leeftijdsgenoten is dus belangrijk. Het beïnvloedt hetzelfvertrouwen en zelfbeeld, er worden sociale vaardigheden ontwikkeld(agressiecontrole, omgang met groepsnormen) en er wordt samenwerkinggestimuleerd. Het is in principe een „sociale leerschool‟.In de lagere school zie je wel telkens één-sekse-groepjes. De jongens trekken opmet de jongens en de meisjes vormen ook een groep. Zo leren ze welk gedrag datpast bij hun sekse. In de laatste jaren van de lagere school is er wel meer contacttussen de jongens en meisjes.

28Wat is een vriend?Kinderen van 6 tot 8 jaar hebben een andere opvatting van een vriend, dan een kindvan 10 jaar.Kinderen van 6 tot 8 jaar hebben de opvatting dat een vriend iemand is die dezelfdedingen leuk vindt en waarmee je vaak dingen samen doet.Kinderen van 10 jaar vinden vriendschap al iets diepgaander. Vrienden hebbenelkaar nodig en ze accepteren elkaar zoals ze zijn. Geheimen worden aan elkaarverteld, ze vinden de juiste woorden bij verdriet en geven advies waar nodig. Ze zijner wanneer je ze nodig hebt.Bij lagere schoolkinderen komen vriendschappen vaak tot een einde. Uiteraard is diteen pijnlijk gegeven, waarbij de leerkracht een belangrijke rol kan spelen in hetgeven van steun.Pesten?Bij lagere schoolkinderen is pesten absoluut geen abnormale zaak. Het komt vaakvoor en wel om verscheidene redenen.De definitie van pesten, volgens Emmerechts, 2001 (Struyven, 2003):‘ Pesten is een hardnekkige vorm van agressief, antisociaal gedrag dat vooralvoorkomt tijdens de lagereschoolleeftijd. Het is een proces waarbij een groep (hetkan ook een enkele pestkop zijn die de hele klas meetrekt) zich tegen een enkelingkeert die zich niet (meer) kan verweren’Pesten is niet hetzelfde als plagen. Pesten is onophoudelijk en heeft grote,levenslange gevolgen voor de persoon die wordt gepest. Er is een ongelijke machttussen de gepeste en de pestkop(pen) waardoor het gepeste kind niet voor zichzelfkan opkomen.Plagen daarentegen zorgt ervoor dat men zich sterker en meer assertief leertopstellen.De pestkop gaat één kind viseren en geniet ervan om het kind te raken. Er zijnmeestal een hele groep meelopers, die niet durven ingaan tegen de pestkop, uitschrik om zelf te worden gepest.Pestgedrag kan verschillende gedaanten opnemen: lichamelijke agressie: duwen, trekken, slaan; verbale agressie: uitlachen, uitschelden, bedreigen; materiële agressie: bezittingen van leerling afnemen of kapotmaken; uitsluiting of sociale isolatie.

29Een gepest kind zal nooit effectief vertellen dat het wordt gepest, maar zal welsubtiele signalen uitzenden naar volwassenen. Dit uit schrik om meer gepest teworden. Ook zijn ze beschaamd en bang dat niemand hen zal geloven.Deze kinderen gaan niet graag naar school en zoeken steeds de nabijheid van deleerkracht. De schoolresultaten worden slechter en ze zoeken minder contact metanderen. Psychosomatische klachten kunnen optreden.3.6 Adolescent (> 12j)Bij de adolescentie zijn er heel wat verschuivingen. De rol van de ouders vervaagt,terwijl leeftijdsgenoten een steeds belangrijkere rol innemen in het leven van deadolescent. Ze komen los van het „kinderlijke‟ en gaan stap voor stap de rollenopnemen die bij het volwassen leven horen.Omdat dit een duidelijke overgangsfase is, is het logisch dat de adolescent vaak temaken heeft met verschillende soorten conflicten.3.6.1 De ouders/het gezinDe jongere wil loskomen van zijn ouders en gezin en wil ook een zelfstandigepersoonlijkheid worden die zijn eigen plaats heeft in de wereld van de volwassenen.De jongere krijgt een ander beeld van zijn ouders. Ze komen tot het besef dat deouders ook geen perfecte mensen zijn, ook fouten maken, ze elk hun eigen karakterhebben en een individu zijn met eigen verlangens en gedachten.Zoals eerder gemeld, hebben ouders minder invloed op de adolescent.Leeftijdsgenoten daarentegen hebben een grotere betekenis.Onderstaande factoren van het gezin hebben wel een grote invloed op de sociaalemotioneleontwikkeling van de adolescent: aard van relatie tussen ouders en kind vóór adolescentie; wijze waarop ouders omgaan met het ouder worden en terugkijken op hunleven; onderlinge relatie tussen de ouders; economische situatie; samenstelling van het gezineenoudergezin: alleenstaande moeder moet zowel de taken van moeder alsvader tegelijk vervullen; culturele achtergrond van het gezin; De opvoedingsstijl die wordt gehanteerd.

30Er bestaan vier verschillende opvoedingsstijlen (Adriaenssens, 2002):Permissief toegeeflijke opvoedingsstijl (verwennende ouders)Er worden weinig eisen gesteld aan adolescent, maar de ouders zijn welemotioneel betrokken.Als er iets gebeurt grijpen ze weinig in, ze zijn erg tolerant.Daardoor heeft de adolescent het moeilijk om zich te houden aangeldende regels en afsprakenPermissief onverschillige opvoedingsstijl (verwaarlozende ouders)De ouders stellen weinig eisen en hebben ook weinig interesse in wat deadolescent onderneemt.Daardoor krijgt de adolescent weinig zelfvertrouwen en heeft gebrek aanzelfcontroleAutoritaire opvoedingsstijl (extreem strenge ouders)Deze ouders hebben heel veel eisen. Er is geen overleg en de adolescentkrijgt strenge straffen indien hij iets doet. De ouders controleren ookenorm het gedrag. Er wordt geen rekening gehouden met demogelijkheden en interesses van de adolescent.De adolescent neemt weinig initiatief en ontwikkeld een laag zelfbeeld.Autoritatieve opvoedingsstijl (democratische ouders)De ouders hebben een warme en zorgzame houding en overleggen metde kinderen over regels en afspraken.Zij stellen eisen en controleren het gedrag van hun kroost, maarstimuleren de zelfstandigheid.De adolescent krijgt zelfvertrouwen, durft zijn verantwoordelijkheidopnemen en ontwikkelt sociale vaardigheden.

313.6.2 LeeftijdsgenotenAdolescenten brengen veel meer tijd door met de leeftijdsgenoten. Ze maken tijd vrijvoor elkaar en zoeken elkaar op tijdens informele momenten.Leeftijdsgenoten spelen een enorm grote rol in de sociaal- emotionele ontwikkelingvan de adolescent.Door in contact te treden met anderen krijgen ze meer zelfwaardering en leren zesociale vaardigheden aan. Ze leren omgaan met agressie, opkomen voor zichzelf encommuniceren.Het experimenteren met nieuwe sociale rollen is ook een belangrijk proces.3.6.3 ConflictenConflicten klinken misschien negatief, maar dit is niet steeds het geval. Ze zijn zelfserg belangrijk in de sociaal – emotionele ontwikkeling van de adolescent.Er bestaan twee soorten conflicten, waarmee adolescenten vaak in aanrakingkomen:Intrapsychische conflictenDit is een intern conflict waarbij de adolescent nadenkt wat hij wil. Hij verdieptzich in de verantwoordelijkheden en verwachtingen tegenover de anderen.Interpersoonlijke conflictenDeze conflicten zijn niet te vermijden. De adolescent krijgt immers zijn eigenmening en die is niet steeds in overeenstemming in wat de ouder verwacht.Het is wel belangrijk dat deze conflicten niet leiden tot een verstoring van derelatie. Er moet immers plaats zijn voor een open discussie, waarbij er respectis voor elkaars mening.De manier waarop een conflict wordt opgelost, is heel belangrijk voor deverdere ontwikkeling.

323.7 BesluitIedere ontwikkelingsfase heeft zijn eigen kenmerken.Hechting ontstaat in de eerste levensfase, maar speelt doorheen de geheleontwikkeling een erg belangrijke rol. Het heeft namelijk een levenslange invloed ophet kind.Veilige hechting zorgt ervoor dat een kind zich autonoom opstelt, kan opkomen voorzichzelf en in contact durft treden met anderen.Onveilige hechting daarentegen heeft negatieve gevolgen gedurende een hele leven.Bij ieder kind resulteert dit in een ander gedrag.De pasgeborene en de baby willen de gehechtheidfiguur constant dicht bij hen, omzich veilig te kunnen voelen.De peuter begint zich los te maken van de gehechtheidfiguur, waardoor er opkleuterleeftijd een langer gemis kan zijn van deze gehechtheidfiguur.Het lager schoolkind ervaart vaak de gevolgen van de gehechtheid, want schoolkomen de gevolgen van een veilige of onveilige hechting duidelijk naar voor.Vriendschappen en pesten zijn belangrijke onderdelen bij deze leeftijdsfase.Adolescenten maken zich los van de ouders en gaan stap voor stap naar de wereldvan de volwassenen. De manier waarop ouders omgaan met hun adolescenten iserg belangrijk naar de toekomst toe. Uiteraard komen er vaak conflicten voor, maardeze kunnen een positief effect hebben.Gezien het belang van deze ontwikkeling voor een verdere gezonde levensloop vanhet kind, streven we er als ergotherapeut ook naar preventief te werken rond ditthema en het „veilig hechten‟ mogelijk te kunnen blijven maken.Later in deze scriptie worden de invloeden van vaders in detentie op deze hechtingbesproken.

334 Een gezin: Vader, moeder, kind(eren)Binnen een traditioneel gezin, ontstaan er vaak typische rolpatronen. Zowel devader, de moeder als het kind hebben specifieke taken.De vader en moeder hebben een bepaalde invloed op het kind.Aangezien ik werk rond de vader - kindrelatie, ga ik vooral dieper in op de invloedvan de vader op zijn kind. Uiteraard moet ik weten wat de rol is van een vader binnenhet gezin, vooraleer ik kan weten wat de gevolgen van detentie zijn.In het geval van detentie, valt er dus één ouder weg uit het gezin en moet de rol vande vader overgenomen worden door een ander persoon.Dit heeft natuurlijk ook een invloed op het kind.4.1 Traditionele taken van de moeder en vaderVroeger waren de taken van moeder en vader veel duidelijker te onderscheiden.Door de emancipatie van de vrouw en het feminisme zijn er heel wat verschuivingenbinnen die rolpatronen. Toch wil ik even de „traditionele‟ rolverwachtingen opnoemen,omdat ze toch nog vaak voorkomen in gezinnen. (Vandecapelle, 2005-2006)4.1.1 Taak moederEen moeder vervult expressieve functies. Daarmee worden twee zaken bedoeld:Huishoudelijke takenVrouwen nemen deze taak vaak nog voor hun rekening. Het is uiteraardonderhevig aan milieu-invloeden. Meestal wordt het al van jonge leeftijd aande meisjes aangeleerd en doen ze het dan ook als ze ouder zijn.Emotionele verzorging van kinderen en man opvoeding van de kinderen; natuurlijke verzorgster: knuffelen, zorgen voor voeding, kledij, …; hechtingsfiguur voor de kinderen; zorgen ervoor dat vader contact neemt met kind.

344.1.2 Taak vaderVroeger stonden volgende taken centraal voor de vader. Uiteraard ontstaan daarwijzigingen in gedurende de tijd. Verwekker; kostwinner: financieel onderhouden van het gezin; beschermer; religieuze en morele opvoeding van de kinderen; zorgt voor positie van het gezin in de maatschappij.4.2 Invloed vader op de kinderenEen vader speelt een belangrijke rol in het leven van zijn kinderen. Zowel voor dedochter als voor de zoon is hij even belangrijk. Het speelt een grote rol in de vormingvan de sekse - identiteit van de kinderen. Dit heeft natuurlijk wel een andere invloedbij jongens, als bij meisjes. Daarom volgt hieronder een opsplitsing tussen de invloedop zijn dochter en de invloed op zijn zoon. (Michielsen, 1995)4.2.1 Invloed op vorming sekse-identiteit van het meisjeEen meisje identificeert zich al vanaf de geboorte met de moeder en de rol dat demoeder op zich neemt. De dochter blijft steeds in de buurt van haaridentificatiemodel, want ze moet die geslachtsrol ook op zich kunnen nemen.De vaderfiguur moet ervoor zorgen dat de relatie tussen moeder en dochter gezondblijft. De dochter mag namelijk niet helemaal versmelten met haar moeder, maarmoet juist zelf een eigen persoonlijkheid gaan vormen. De dochter merkt ook dat zevertrouwen kan hebben in een man, en dit zal zijn vruchten afwerpen wanneer zerelaties aangaat met mannen. Ze krijgt namelijk het gevoel dat ze het de moeitewaard is om bemind te worden, dat ze er mag zijn.Als een dochter een goede relatie heeft met haar vader, dan zal haar gevoel vanautonomie groter zijn en zullen haar latere relaties met mannen positiever verlopen.Wat zijn de gevolgen voor een meisje dat zonder vader leeft? vroege seksuele activiteit; gebrek aan seksueel vertrouwen; weinig vertrouwen in het contact met mannen en niet vaardig in omgang; overdreven en op foute manier toenadering zoeken naar mannen.

354.2.2 Invloed op vorming sekse-identiteit van de jongenDe eerste identificatiepersoon van een jongen is ook de moeder. Eerst wil hij ookworden zoals zij.Maar in die zelfde periode begint hij zich ook te identificeren aan zijn vader, hijontdekt dat de vader ook iemand is die hij wil worden.Deze 2 beelden moet de jongen kunnen integreren tot 1 beeld. De identificatie metde moeder moet in evenwicht worden gebracht met de identificatie van het mannelijkgedrag.Als de vader aanwezig is, kan de zoon loskomen van zijn moeder, want hij heeft hetidentificatiemodel van de vader. Er is een evenwicht tot stand gekomen.Indien de vader niet aanwezig is, komt de zoon los van zijn moeder, maar er wachtgeen nieuwe identificatiefiguur op hem, waarvan hij „mannelijke‟ zaken kan leren.Deze jongen loopt vast en gaat op zoek naar andere identificatiemodellen. Meestalkrijgen ze via de media het agressieve mannenmodel te zien. Hij gaat zich daaraanidentificeren, zodat hij zich eigenlijk tegen de vrouwen gaat keren, er ontstaat woedetegenover de vrouwen. Daarmee maken ze onderscheid tussen mannen en vrouwen.(Adriaenssens, 2002)4.3 BesluitVroeger was het gemakkelijker om typische vader en moederrollen teonderscheiden. Door emancipatie van de vrouw is daar verandering in gekomen enontstaan er verschuivingen in bepaalde gezinnen.Toch komt het typische, traditionele gezin nog vaak voor.De moeder zorgt voor het huishouden en de kinderen, terwijl de vader werkt en zorgtdat er brood op de plank komt.Zowel de vader als moeder zijn even belangrijk in het leven van het kind. Indien eenouder wegvalt, moet deze rol worden overgenomen. Dit is niet steeds gemakkelijkvoor het kind.De vader heeft een enorme invloed op de ontwikkeling van de sekse-identiteit vanhet kind, zowel bij meisjes als bij jongens.Indien de vader afwezig is, zal het meisje niet loskomen van de moeder en weinigkennen van de mannenwereld. De omgang met mannen zal ook niet vlot verlopen.Een zoon heeft geen mannelijke identificatiefiguur, waardoor hij een verkeerd beeldvoor ogen heeft en zich gaat identificeren met en gedragen naar dit beeld.

5 Gevolgen van detentie voor kinderen en gedetineerde vader36Detentie van een ouder is niet vanzelfsprekend. Er rust vaak een taboe over in demaatschappij.Zowel voor de gedetineerde vader zelf als voor zijn gezin en kind, brengt dit heel watgevolgen met zich mee.Het is belangrijk om een zicht te hebben op deze gevolgen, zodat deze vermedenkunnen worden. Indien de gevolgen zich stellen, moet er op een juiste manier meeworden omgegaan.In dit hoofdstuk staan de gevolgen voor de gedetineerde vader, zijn kind en zijngezin.Door al deze gevolgen zal er ook een verandering zijn in contact tussen vader enkind, dit zeker mede door de vele regels die gelden in een penitentiaire instelling. Hetdeel van de basiswet omtrent bezoek, telefoneren en briefwisseling heeft een invloedop de kwaliteit van het contact.Ook de Omzendbrief van 5 juli 2000 vertelt iets over het contact tussen degedetineerde ouder en het kind. Van daaruit werd dit vervolgens ookgeïmplementeerd.5.1 Gevolgen vaderDetentie heeft heel wat gevolgen voor de gedetineerde vader. (Mazza, 2005)De vrijheidsberoving zorgt voor heel wat stress en frustratie. Een gedetineerde isafhankelijk van de Penitentiaire Beambten en andere personeelsleden van degevangenis. De autonomie gaat verloren wat tot heel wat frustraties kan leiden.Een gedetineerde verliest voor een stuk zijn persoonlijkheid. Iedereen krijgt dezelfdekledij en wordt op dezelfde manier benaderd.De privacy gaat ook verloren. Meestal moet de cel worden gedeeld met anderen, dusben je nooit eens alleen. De persoonlijke hygiëne (naar het toilet gaan, zich wassen,aankleden, …) moet allemaal gedeeld worden met anderen. Dit zorgt voor frustraties,machteloos gevoel en afhankelijkheid.De rol die de vader vroeger vertegenwoordigde in de maatschappij, gaat verlorentijdens detentie.Gedetineerden bevinden zich in een aparte wereld en hebben weinig besef van dewereld buiten de muren. Ze krijgen een vervormd beeld van de realiteit enmaatschappij.

Een gedetineerde kan niet meer zorgen voor het inkomen. Ze verdienen minder gelden moeten overleven met minder inkomsten. De financiële gevolgen kunnen grootzijn.Tijdens detentie denkt de vader aan zijn kinderen en is ook ongerust over hen: piekeren over welzijn en veiligheid van de kinderen; bang dat de kinderen hem zullen afwijzen; schaamtegevoelens (bang voor reactie kind); bang dat hij de liefde en respect zal verliezen van het kind; bang dat zijn plaats zal ingenomen worden door iemand anders (stiefvader).Het is niet omdat de gedetineerde heeft gefaald in één rol binnen het burgerschap,omdat hij de wet overtrad binnen dit gebied, dat hij faalt in de rol als vader!5.2 Invloed op de kinderen(Mazza, 2005), (Kinderrechtencoalitie Vlaanderen vzw, 2007)Detentie van de vader heeft heel wat gevolgen voor het kind.Uiteraard is dit bij ieder kind anders, want ieder kind reageert immers anders op dedetentie. Er zijn heel wat factoren die daarin een rol kunnen spelen: leeftijd; geslacht; karakter van het kind; draagkracht van het kind; relatie met vader; reactie van omgeving ; beleving van andere leden van het gezin; directe sociale omgeving (ondersteunend en veilig?); Mate waarin wordt gecommuniceerd met het kind over detentie van de ouder.37

38De gevolgen voor het kind situeren zich zowel op emotioneel, sociaal engedragsmatig vlak.5.2.1 Emotionele gevolgen(Groenendaels, 2007), (Rottiers and Van Lent, 2006) de kinderen krijgen het gevoel dat ze in de steek worden gelaten, watverwarrend en beangstigend is; ze zijn erg gevoelig; ze voelen zich verantwoordelijk voor de detentie van hun vader, waardoorze schuldgevoelens en depressieve gevoelens ervaren en er ook woedeontstaat; ze zien hun vader als rolmodel en gaan zich identificeren (zien zichzelf als„slecht‟); ze hebben weinig zelfvertrouwen en eigenwaarde; ervaren innerlijke conflicten: “ mag ik nog van mijn vader houden?” ; als ze niet kunnen praten over gevoelens krijgen ze angst, spanning,schuldgevoelens; kunnen hun boosheid en frustratie niet tot uiting brengen; ze cijferen zichzelf en hun gevoelens weg („dan heeft mama geen problemenmet mij); ervaren loyaliteitsconflicten (Boszormenyi-Nagy, 2000).Kinderen zijn loyaal tegenover de ouders, omdat ouders zorgen voor het kinden hen het leven schenken. De kinderen „geven‟ iets terug, namelijk deloyaliteit. Loyaliteit tussen ouders en kinderen is de „Verticale loyaliteit‟. Dezebepaalt het verloop van de „Horizontale loyaliteit‟ (loyaliteit in andere relaties).Nagy spreekt ook over de term „Gespleten loyaliteit‟, dit binnen schadelijkerelaties. Er ontstaat een breuk in de verticale loyaliteit, wanneer het kind merktdat de ouders wantrouwen hebben in elkaar. Het kind wil niet deloyaal zijntegenover één ouder, zit verscheurd in deze situatie. Het kind is in conflictmet loyaliteit. Loyaal zijn tegenover één ouder, is deloyaal zijn tegenover deandere. Hij moet eigenlijk zijn loyaliteit gaan splitsen. Het kind moet kiezenvoor een ouder, maar wil dit helemaal niet.Bij een kind waarvan de vader in de gevangenis verblijft, kunnen er ookloyaliteitsconflicten optreden. Het kind twijfelt of het wel toegelaten is omloyaal te zijn tegenover de vader.

395.2.2 Sociale gevolgende gezinsstructuur verandert, er is kans op parentificatie, waarbij het kind derol kan opnemen van de vader. Die rol gaat gepaard metverantwoordelijkheden die het kind nog niet aankan (Groenendaels, 2007);het gevoel van veiligheid en zekerheid is verminderd, waardoor erwantrouwen optreedt wanneer iemand voor hem zorgt. Hij gaat zichafstandelijk opstellen (verdedigingsmechanisme);sociaal stigma: anderen weten dat de vader in de gevangenis zit en dit kanleiden tot uitsluiting, onbegrip en kwetsende opmerkingen;ze krijgen het gevoel van „anders‟ te zijn, waardoor ze schaamte voelen enzich isoleren van de leeftijdsgenoten.5.2.3 Gedragsmatige veranderingener kan regressie optreden bv. terug bedwateren, …;er kunnen psychosomatische klachten voorkomen;er kunnen gedragsproblemen zichtbaar worden:Omdat gedragsproblemen vaak voorkomen en wel belangrijk zijn om op in tespelen, wordt daar even dieper op ingegaan.Er zijn 3 theorieën die mogelijk verklaren hoe de opsluiting van de vadergedragsproblemen bij het kind teweeg kunnen brengen (Plakas, 2008):Trauma perspectiefVader en kind worden, meestal onverwachts, van elkaar gescheiden.Dit is een traumatische ervaring, heeft een negatieve invloed op dehechtingsrelatie en vermindert het gevoel van veiligheid.Life-course perspectiefNiet de detentie op zich zorgt voor gedragsproblemen, maar wel denegatieve gevolgen die de detentie met zich meebrengt.Kinderen ervaren vele emoties door de detentie. Die emoties kunnen opeen bepaald moment zo hevig zijn, dat het kind het niet meer kanplaatsen. Dit kan leiden tot gedragsproblemen, als wijze van uiting vangevoelens.Ook de sociale gevolgen, zoals de veranderde gezinsomstandigheden,reactie van de omgeving en het gevoel dat de veiligheid en zekerheidverdwenen is, kunnen ertoe leiden dat het kind gedragsproblemenontwikkelt.

40SelectieperspectiefEr zijn nog andere risicofactoren die invloed hebben opgedragsproblemen zoals werkloosheid, armoede,huwelijksproblemen, …. Deze zaken kunnen ertoe leiden dat er bij hetkind gedragsproblemen ontstaan.5.3 Invloed op het gezinDe detentie heeft niet enkel invloed op het kind en op de gedetineerde vader, maarzeker ook op het gezin, als systeem.Enkele gevolgen zijn: er ontstaan financiële gevolgen, want er blijft geen of één inkomen over; de moeder komt alleen te staan waardoor ze minder tijd heeft voor dekinderen (kan leiden tot verwenning); de gezinsstructuur veranderd, er is een andere gezagsfiguur; de moeder moet zowel de taak van „vader‟ als „moeder‟ op zich nemen; de moeder verwacht meer van de kinderen en de kinderen nemen dieverantwoordelijkheden op; sociaal stigma: het hele gezin is „slecht‟ volgens omgeving, waardoor hetgezin zich gaat isoleren tegenover de omgeving; de moeder heeft verdriet. Voor een kind is het moeilijk om daarmee om tegaan.5.4 Communiceren over detentie(Kinderrechtencoalitie Vlaanderen vzw, 2007)Detentie is nog steeds een taboe, het is een onderwerp die graag wordt vermeden.Ouders vertellen snel een fabeltje aan hun kinderen om het onderwerp niet temoeten bespreken. Zo is vader een tijdje op zakenreis of ligt hij in het ziekenhuis.Het probleem daarbij is dat je als ouder constant moet blijven liegen, want dekinderen stellen steeds meer vragen.Ouders vertellen het niet omdat ze bang zijn voor de reactie van de kinderen. Zedenken dat de liefde voor hun vader verloren zal gaan.Uiteraard is het niet gemakkelijk om erover te praten, maar het is wel noodzakelijk.Als kinderen niet weten waar hun vader is, zullen ze hun fantasie gebruiken. En ditkan veel erger zijn dan de werkelijkheid. Ze voelen zich in de steek gelaten door degedetineerde ouder en denken dat zij iets verkeerd hebben gedaan.Op een gegeven moment zal het kind de waarheid toch ontdekken, en dan ben je,als ouder, hun vertrouwen helemaal kwijt.

Indien het kind het ontdekt, maar de indruk krijgt dat het een taboe is, zal het met devragen blijven zitten. De twijfels en angsten blijven binnen in het kind, want zekunnen er met niemand over praten.Detentie moet dus bespreekbaar kunnen zijn, maar uiteraard niet 24 uren op 24. Dedagelijkse bezigheden zorgen er immers voor dat de kinderen het gemakkelijkkunnen verwerken en de moeilijke periode kunnen overwinnen.Praten over detentie moet gebeuren op maat van het kind. Zo bestaan er eenheleboel kinderboeken over detentie, die handig kunnen zijn als hulpmiddel. Hetonderwerp wordt aangebracht, maar wel via de personages in het boek. Dit is minderconfronterend en sluit aan bij de leefwereld bij het kind.5.5 Contact tussen gedetineerde vaders en hun kinderenCommunicatie is belangrijk om een ouder-kindrelatie tot stand te houden tijdens dedetentieperiode.Daarom is er vanuit Federale Overheidsdienst Justitie een „Basiswet voorgevangeniswezen en de rechtspositie van de gedetineerden‟ ontstaan. Daarinbevindt zich een nota „Hoofdstuk III: contacten met de buitenwereld‟, waarin dewetgeving rond bezoek, briefwisseling en telefoneren uitvoerig wordt besproken.Ook werd er op 5 juli 2000 een omzendbrief opgesteld door Minister van Justitie,gaande over de bescherming van de affectieve relaties van de gedetineerden en hunomgeving. Dit zijn aanvullingen over de ouder-kindrelatie tijdens detentie, die nietvoorkomen in de basiswet.Hieronder vindt u een overzicht van de belangrijkste nota‟s uit de „Basiswet‟ en„omzendbrief‟ omtrent bezoek, briefwisseling, telefoongebruik en affectieve relaties.Deze zaken zijn belangrijk binnen het onderzoek naar de gevolgen voor kinderen engedetineerde vaders. Het zijn wetten die worden vastgelegd, dus een structuur enregels die moet worden opgevolgd. Elke regel heeft op een of andere manier invloedop de ouder - kindrelatie. Enerzijds geven regels wel rechten aan de gedetineerdewaardoor er meer mogelijkheden ontstaan om het contact te behouden, maaranderzijds brengen ze heel wat beperkingen met zich mee.Bij elk onderdeel volgt de letterlijke overname van belangrijke artikels, dan een kortesamenvatting, met daaronder dan de (negatieve) gevolgen voor het kind en de vaderomtrent de ouder - kindrelatie.41

425.5.1 BriefwisselingArtikels uit basiswet (FOD Justitie, 01/02/2005):Art 54 § 1 Onverminderd andersluidende wettelijke bepalingen heeft degedetineerde het recht, onder de voorwaarden bepaald in de artikelen 55 tot57, een onbeperkt aantal brieven te verzenden en te ontvangen;Art 54 § 2 Voor zover geen andere regeling geldt, is de gedetineerde verplichtzijn brieven te verzenden en te ontvangen door tussenkomst van de directeur;Art. 55 § 1 De brieven die aan de gedetineerde worden toegezonden kunnen,voor ze overhandigd worden, aan de controle van de directeur of van hetpersoneelslid dat deze aanwijst, onderworpen worden.Bij deze controle mag de brief niet gelezen worden en mag hij alleenonderzocht worden op de aanwezigheid van aan de briefwisseling vreemdevoorwerpen of substanties. Deze controle mag alleen geschieden met het oogop het handhaven van de orde of de veiligheid.Samenvatting:Brieven schrijven is een recht van de gedetineerde. Hij mag zoveel brieven schrijvenals hij zelf wil. Deze worden niet gecontroleerd voordat ze verstuurd worden, tenzij eraanwijzingen zijn om het toch te doen. Er kan dan ook beslist worden om de briefniet te versturen, maar dit moet wel schriftelijk meegedeeld worden met degedetineerde. Brieven die de gedetineerde opgestuurd krijgt, kunnen gecontroleerdworden op vreemde voorwerpen. De brief mag niet inhoudelijk gelezen worden.Gevolgen voor het kind (Mazza, 2005):De regels omtrent de briefwisseling heeft niet echt grote gevolgen voor het kind. Devader mag schrijven zoveel hij wil, dus vormt dit niet echt een probleem. De vader iswel op de hoogte dat de brief eventueel kan geopend worden en dit kan wel eenreden zijn waarom de vader ervoor kiest niet te schrijven.Kinderen vinden schrijven soms geen leuke bezigheid, zien het als een vervelendeklus, een extra huiswerk. Daardoor gaan ze het soms ook minder schrijven. De vaderziet dit dan als een afwijzing en uit daardoor frustraties.

435.5.2 TelefonerenArtikels uit basiswet (FOD Justitie, 01/02/2005):Art. 64 § 1 Behoudens de door of krachtens de wet bepaalde uitzonderingenheeft de gedetineerde het recht om op zijn kosten dagelijks te telefoneren metpersonen van buiten de gevangenis op de tijdstippen en voor een duur diebepaald wordt door het huishoudelijk reglement.Art. 64 § 3. De directeur kan de gedetineerde het recht om te telefonerengeheel of gedeeltelijk ontzeggen wanneer er geïndividualiseerde aanwijzingenbestaan dat het telefonisch gesprek de handhaving van de orde of deveiligheid kan bedreigen. De beslissing van de directeur wordt schriftelijk aande gedetineerde meegedeeld.De ontzegging van het recht om te telefoneren dient schriftelijk te geschiedenen is met redenen omkleed.Art. 64 § 5. Teneinde een controle van de telefoongesprekken van degedetineerde mogelijk te maken om redenen van orde en veiligheid, kunnende door de gedetineerde gevormde telefoonnummers worden geregistreerd,bewaard en geraadpleegd door de penitentiaire administratie en wordenmeegedeeld aan de gerechtelijke overheden in de gevallen door de wetbepaald, overeenkomstig de nadere regels en de termijnen die bij koninklijkbesluit bepaald worden, na advies van de Commissie voor de beschermingvan de persoonlijke levenssfeer.Samenvatting:Telefoneren is een ander recht van de gedetineerde. Hij mag elke dag telefoneren opeigen kosten, op vastgelegde momenten en maar een bepaalde tijd. De mogelijkheidbestaat dat het recht op telefoneren ontzegd kan worden. Dit kan enkel als eraanwijzingen zijn dat het gesprek de veiligheid kan bedreigen. Wanneer het rechtwordt ontzegd, moet de gedetineerde daarvan op de hoogte worden gesteld. Hetmoet ook duidelijk schriftelijk gemotiveerd zijn waarom het recht ontnomen is.De telefoonnummers die de gedetineerde vormt, zijn geregistreerd, worden bewaarden kunnen geraadpleegd worden. Daarvan is de gedetineerde op de hoogte.

44Gevolgen voor het kind (Mazza, 2005):De hoge telefoonkosten zorgen ervoor dat de kinderen hun vader niet vaak aan delijn krijgen. Vaak leiden deze kosten ook tot geruzie tussen de ouders over financiëlezaken.De tijdslimiet van 10 minuten van een telefoongesprek kan ertoe leiden dat de vaderof het kind zijn verhaal zomaar moet onderbreken. Dit is vaak moeilijk te begrijpenvoor het kind, waardoor er boosheid, verdriet en gevoel van afgewezen zijn kanontstaan. Het kind stelt ook vele vragen tijdens het gesprek. Soms kan ditbeangstigend zijn voor de vader.5.5.3 BezoekArtikels basiswet (FOD Justitie, 01/02/2005):Art. 58 § 1 Behoudens de door de wet bepaalde uitzonderingen hebben deverdachten het recht om dagelijks bezoek te ontvangen.Art. 58 § 2 Behoudens de door de wet bepaalde uitzonderingen hebben deoverige gedetineerden recht op minimum drie bezoeken per week,gespreid over drie dagen, waarvan op zijn minst een dag in het weekend ende woensdagnamiddag.Art. 58 § 3 De duur van een bezoek is minimum één uur.Art. 58 § 4 Behoudens de door de wet voorziene uitzonderingen heeft iederegedetineerde minstens eenmaal per maand recht op ongestoord bezoekgedurende minimum twee uur, overeenkomstig de door de Koning te bepalenvoorwaarden en nadere regels.Art. 60 § 1 In het huishoudelijk reglement wordt de regeling van het bezoekbepaald, zowel wat de tijdstippen en de lokalen betreft als wat de regelsbetreft met betrekking tot de wijze waarop de gedetineerden en de bezoekerszich dienen te gedragen.Art 60 § 2 Het inrichtingshoofd draagt er zorg voor dat het bezoek kanplaatsvinden in omstandigheden die de banden met het affectief milieu instand houden of bevorderen, inzonderheid wanneer het een bezoek doorminderjarigen aan hun ouder betreft.Art. 61 § 1 De directeur kan met het oog op de handhaving van de orde ende veiligheid het aantal personen dat tegelijkertijd tot de gedetineerde wordttoegelaten, beperken.

45Art 61 § 2 Onverminderd het bepaalde in artikel 32 kan hij het bezoekafhankelijk stellen van de vastlegging van de beeltenis van de bezoeker, vaneen voorafgaand onderzoek van de door de bezoeker meegebrachtevoorwerpen of substanties of van een onderzoek aan de kledij van debezoeker op de aanwezigheid van voorwerpen of substanties die de ordeof de veiligheid in het gedrang kunnen brengen.Art. 62 § 1 Tijdens het bezoek wordt toezicht uitgeoefend met het oog op dehandhaving van de orde of de veiligheidSamenvatting:Een bezoek is een recht dat een gedetineerde heeft, maar het is wel onderhevig aanverschillende regelgevingen.Verdachten mogen elke dag bezoek krijgen. Andere gedetineerden daarentegenhebben recht op 3 bezoeken in een week, gespreid over 3 dagen, waaronder zekereen bezoek in het weekend en op woensdagnamiddag.Een bezoekmoment moet minimum 1 uur duren. De tijdstippen en plaatsen van hetbezoek zijn vastgelegd. Er kan ook een beperking opgelegd worden op het aantalpersonen dat tegelijk bij de gedetineerde op bezoek mag.Vooraleer de bezoeker bij de gedetineerde mag, wordt er eerst een controle ingelast.Zo wordt er een foto genomen van de bezoeker, een onderzoek uitgevoerd over dezaken die meegenomen worden bij de gedetineerde en de kledij van de bezoekerwordt gecontroleerd (ook door metaaldetector, etc.)Het bezoek moet doorgaan in omstandigheden die de affectieve relaties in standkunnen houden of bevorderen. Daar moet rekening mee worden gehouden, als mendenkt over de accommodatie waar de bezoeken moeten doorgaan.Ook is er constant toezicht om de veiligheid en orde te bewaren.

46Omzendbrief 5 juli 2000 (Minister van Justitie Verwilghen, 05/07/2000)Zoals hierboven al vermeld, heeft de omzendbrief nog wat aanvullingen omtrent hetbehouden van de affectieve relaties. Vooral „Bescherming van de ouder – kindrelatie‟is een belangrijk deel dat in acht genomen moet worden.Daarin staat vermeld dat er minimum 1 activiteit per maand moet wordengeorganiseerd met als doel aandacht te besteden aan de ouder - kindrelatie. Allegedetineerden moeten de kans hebben om daaraan deel te nemen, vanaf het beginvan hun opsluiting.Toch bestaat de mogelijkheid dat de deelname geweigerd wordt. De reden daarvoormoet wel duidelijk gemotiveerd kunnen worden. Na maximum drie maanden wordt debeslissing opnieuw onderzocht.De redenen die leiden tot weigering zijn de volgende: ontzetting uit ouderlijke rechten; beslissing van Jeugdrechtbank omtrent het contact; persoon die hoederecht heeft over kind weigert; reden veroordeling; persoonlijkheid gedetineerde; tuchtsanctie voor feiten die te maken hebben op het bezoek; bezoeker die inbreuk pleegt op het bezoekreglement.Gevolgen voor het kind (Mazza, 2005):Een gevangenis is een vreemde, verwarrende wereld voor het kind. Bij aankomst inde gevangenis kan het kind nog niet onmiddellijk bij zijn vader zijn. De controles zijnbeangstigend, er wordt gecontroleerd wat ze bij zich hebben en het lange wachten ismoeilijk voor kinderen. Het is duidelijk dat het bezoek niet echt op maat van kinderenis. Ze moeten aan een tafel gaan zitten, bij hun vader. Lichamelijk contact is niettoegestaan en er is veel kabaal doordat er andere gedetineerden in dezelfde ruimtezitten met hun bezoek. De bezoekersruimte is klein en kil. Al deze zaken zijnbeangstigend en bedreigend voor een kind.De gedetineerden mogen slechts 3 dagen in de week bezoek krijgen, dus kan hetkind ook niet naar zijn vader wanneer het wil. Ook het feit dat een bezoek slechts1u10min. duurt legt beperkingen op.Er wordt constant toezicht gehouden, dus kan er niet ongedwongen met elkaaromgegaan worden. Ook bepalen heel wat regels hoe het bezoek verloopt.De kinderen merken dat hun vader anders is dan de „vader‟ die hij vroeger was. Hijmoet zich houden aan verschillende regels, terwijl hij vroeger zelf beslissingen nam.Hij draagt ook zijn gewone kledij niet meer, dus hij ziet er ook al anders uit, watbedreigend kan zijn voor het kind.

475.6 BesluitDetentie van de vader brengt heel wat gevolgen met zich mee. Niet enkel de vaderervaart problemen, maar ook zijn gehele context. Zijn kinderen en zijn gezin dragenook heel wat met zich mee. Dat mag zeker niet over het hoofd gezien worden.De gevolgen voor de gedetineerde vader, kunnen verschillende vormen aannemen.Iedereen reageert uiteraard anders op detentie. Dit wordt ook bepaald door hetkarakter, de toekomstvisie, de ondersteuning, de motivatie, …De gevolgen voor de kinderen zijn ook afhankelijk van allerlei factoren, wat ooklogisch is. Elk kind reageert immers anders op detentie en ervaart andere gevolgen.Bij ieder kind zie je wel gedragsmatige, sociale en emotionele gevolgen.De invloed op het gehele gezin mag ook niet onderschat worden. De gezinsstructuurverandert, er zijn financiële gevolgen en ook de omgeving en maatschappij reageertop de detentie.De regels die vastgelegd werden in de basiswet en in de omzendbrief van 5 juli 2000zorgen voor mogelijkheden voor het behouden van het contact, maar het zorgt zekerook voor beperkingen. Zo kan de papa wel telefoneren, brieven schrijven en bezoekontvangen, maar dit gaat gepaard met heel wat regels waaraan ieder zich moethouden.Het spreekt voor zich dat in zo‟n context geen normaal gezond vader - kind contactkan plaatsvinden. Wel kunnen we eraan werken om dit zo optimaal mogelijk te latenverlopen. In volgende hoofdstukken ga ik hier verder op in.

486 Kinderbezoek in de gevangenis: belang, doelstellingen,verloop en toekomstplannenKinderbezoek is een middel om de band tussen vader en kind tijdens de detentie tebehouden en verbeteren. Dit is van groot belang.In dit hoofdstuk wordt een overzicht gegeven waarom het kinderbezoek belangrijk isvoor het kind en de vader.Er wordt ook uitvoerig besproken hoe het kinderbezoek nu verloopt en hoe het in detoekomst wordt gezien.6.1 Belang van het kinderbezoekEr zijn heel veel verschillende redenen waarom vaders tijdens hun detentietijdgestimuleerd moeten worden om contact te blijven houden met hun kind(eren).Natuurlijk wordt niemand tot een kinderbezoek gedwongen. Het kind, degedetineerde vader, de moeder en eventueel de jeugdrechter moeten huntoestemming geven.Toch is het kinderbezoek voor alle partijen positief. Zowel voor de vader als voor hetkind zelf schept het kinderbezoek heel wat voordelen. Het is voor beide belangrijk.(Verhoest, 12/12/2008)6.1.1 Waarom belangrijk voor vader?om de „vaderrol‟ te kunnen opnemen;ze zien meer perspectief in de toekomst en op het leven bij vrijlating;ze zijn geen vreemde meer voor het kind (ook na vrijlating);ze kunnen ongedwongen spelen met hun kind;ze weten waarmee het kind bezig is en kunnen interesse tonen in wat het kindbezighoudt.6.1.2 Waarom belangrijk voor het kind?ze krijgen een realistisch beeld van hun vader en hebben geen ideaalbeeld;ze kunnen hun emoties een plaats geven, wat belangrijk is voor deverwerking;ze krijgen het gevoel echt „een vader‟ te hebben.

496.1.3 HoofddoelstellingDe band tussen een kind en zijn vader is iets bijzonder. Zoals eerder vermeld kandetentie heel wat gevolgen hebben, zowel voor het kind, het gezin als voor degedetineerde vader. Ondanks de detentie is het belangrijk dat de band tussen beidebehouden wordt. Door middel van activiteiten aan te bieden, die ze samen moetenuitvoeren, zou de band behouden, verbeterd en versterkt moeten worden.6.2 Hoe verloopt kinderbezoek momenteel in Rijksgevangenis teDendermonde?6.2.1 Voor wie?(Rijksgevangenis Dendermonde)Kinderen tot en met 15 jaar kunnen deelnemen aan het kinderbezoek. Er is ook éénbegeleider toegelaten.Er kunnen maximum 20 gedetineerde vaders deelnemen per kinderbezoek.6.2.2 Wanneer gaat dit door?Kinderbezoek wordt één keer per maand georganiseerd, van 15.30u. tot 17u.6.2.3 Waar gaat dit door?Het gaat door in de grote speelzaal. Daar staan allerlei stoelen en tafels en is ervoldoende plaats om rond te lopen.Toch is deze ruimte niet echt kindvriendelijk ingericht. De speelzaal wordt immersook nog gebruikt voor andere activiteiten zoals spinning, multisport, optredens, …

506.2.4 BezoekprocedureVanuit het gevangeniswezen staat men erop zich te houden aan een secuuruitgestippelde procedure bij het bezoek brengen aan een gedetineerde.Aanmelden aan portierDit kan tot 15 min. voor het kinderbezoek van start gaat (15u15)Passeren metaaldetectorMen moet zonder detectie de metaaldetector passeren en mag geen zakenbijhebben die niet worden toegelaten, zoals een gsm, mp3, etc.Wachten in de wachtzaalDe vrijwilliger begeleidt enkele mensen om met de lift naar de speelzaal tegaan.Het kinderbezoek zelfKinderen en partners komen eerst binnen. Daarna mogen de vaders despeelzaal betreden.Het einde van het bezoekDe beambte zegt dat het einde van het bezoek aanbreekt. Er kan nogafscheid genomen worden van de begeleider en het kind.Gedetineerde vaders vertrekken eerst, daarna mogen de bezoekers despeelzaal verlaten.6.2.5 Voorbereiding kinderbezoekDe organisatieondersteuner en vrijwilligers organiseren een „Voorbereidendevergadering‟ om te bespreken wat er op het kinderbezoek zal gebeuren.Deze vergadering staat steeds gepland één week en een half vóór hetdesbetreffende kinderbezoek.Het kinderbezoek kadert steeds binnen een bepaald thema en binnen dit themaorganiseren ze een (knutsel)activiteit.

516.2.6 Hoe verloopt het kinderbezoek?Wanneer de kinderen wachten tot hun vader er is, kunnen zij tekeningen inkleuren.De vrijwilligers zorgen voor koffie, cola, water, versnaperingen, … en brengen ditrond.Vooraan in de speelzaal staan voorbeelden van de knutselwerkjes. Al het nodigemateriaal ligt er bij. De kinderen die willen knutselen, kunnen knutselgerief komenhalen.De vrijwilligers doen eventuele voorbereidingen en leggen aan het kind(en de papa/partner) uit hoe het knutselwerkje gemaakt kan worden. Meestal zijn hetzaken waarbij de kinderen hun fantasie mogen gebruiken, dus motivatie en stimulatiezijn hier belangrijke begeleidingsmethodieken.Het is de bedoeling dat het kind het maakt met hulp van de vader, dus NIET met hulpvan de vrijwilliger. De vader kan de vaderrol opnemen tijdens het kinderbezoek.6.3 Toekomstperspectieven6.3.1 Uitbreiding kinderbezoekVanaf september zou het kinderbezoek uitbreiden. Het is de bedoeling dat er eenextra kinderbezoek komt op woensdagnamiddag, ook één keer in de maand.Het huidige kinderbezoek op zaterdag wordt behouden, maar dan zou er 2 wekenlater een bezoek zijn exclusief voor vader en kind, op woensdagnamiddag.Het bezoek waar de partner ook aanwezig is, kan als negatief ervaren worden, wantde vader moet zijn aandacht verdelen tussen zijn partner en het kind. Vaak wordener ook zaken besproken waarvan het kind niks weet en die te moeilijk zijn voor hetkind.Wanneer de vader alleen is met zijn kind, kan hij zijn vaderrol volledig opnemen enmoet hij ook de aandacht niet verdelen. Het kind krijgt dus volle aandacht van zijnvader en krijgt dus het gevoel dat het een „vader‟ heeft.6.3.2 Behoeftenonderzoek partnersBij het extra kinderbezoek op woensdagnamiddag zal de partner niet meer aanwezigzijn. Uiteraard moeten de kinderen wel gebracht worden naar de gevangenis, watwellicht de taak van de partner zal zijn.Voor hen zou dus eigenlijk ook een invulling moeten voorzien worden.

Om te peilen wat de partners willen doen tijdens het vader-kindmoment, werd eenenquête opgesteld. Dit wordt besproken later in dit eindwerk, namelijk in hoofdstukacht.526.3.3 Inkleding speelzaalDe inrichting van de speelzaal zou kindvriendelijker mogen worden. Nu is despeelzaal te kil, ongezellig en niet kindvriendelijk. De gevangenissfeer is nogvoelbaar.Er moet wel rekening mee worden gehouden dat de speelzaal ook nog voor andere(vorming)activiteiten moet dienen. Er is naast de speelzaal een klein zaaltje dieeventueel gebruikt kan worden om het gerief voor kinderbezoek op te bergen.De inkleding van de zaal is een belangrijk deel van mijn praktische uitwerking vanmijn bachelorproef en is te lezen in hoofdstuk negen.6.3.4 Voorbereiding kinderenHet bezoek aan de gevangenis is beangstigend voor een kind. Vaak weten ze nietwat er hen te wachten staat, wat ze zullen zien, hoe ze zich moeten gedragen, …Een goede voorbereiding op het bezoek is dan ook heel belangrijk, om die angstente reduceren.Door middel van een brochure krijgen de kinderen de belangrijkste informatie over degevangenis en het bezoek. Dit is een deel van de praktische uitwerking van mijnbachelorproef, hier kan u meer lezen onder hoofdstuk elf.

536.4 BesluitKinderbezoek is een middel om de band tussen de vader en het kind te behouden enversterken tijdens detentie.Tijdens het kinderbezoek kan de vaderrol opgenomen worden en kan er gespeeldworden met elkaar.Doordat de vader en het kind samen activiteiten uitvoeren, wordt de band behouden.Het kind ervaart zijn „echte‟ vader.Het geeft dus positieve gevolgen voor beide partijen.Het kinderbezoek wordt momenteel één keer in de maand georganiseerd, gedurende1u30min. De organisatie ligt in de handen van enkele vrijwilligers.In de toekomst zal het kinderbezoek uitbreiden en de speelzaal kindvriendelijkeringericht zijn. De inkleding van de speelzaal is een deel van mijn praktischeuitvoering van mijn bachelorproef. Samen met de gedetineerde vaders werd deinkleding verzorgd, zodat de vaders een actieve bijdrage kunnen leveren aan hetkinderbezoek en de kinderen in een sfeervolle omgeving kunnen vertoeven.Ook de partners worden niet vergeten in de toekomstplannen, want hun behoeftenworden bevraagd, via enquêtes. Zo krijgen we een idee van hoe de partners staantegenover het nieuwe kinderbezoek. Het is belangrijk dat er invulling voor henvoorzien wordt. Het opstellen en afnemen van de enquêtes is een deel van mijnpraktische uitwerking. De resultaten worden aan de organisatoren van hetkinderbezoek meegedeeld, zodat ze er rekening mee kunnen houden in detoekomst.Er worden ook inspanningen geleverd om de kinderen beter voor te bereiden op hetkinderbezoek. Er wordt immers een kindvriendelijke brochure opgesteld.(zie bijlage I) Daarin staat de werking van de gevangenis en de bezoekprocedure. Zoweten de kinderen waar hun vader verblijft en wat ze kunnen verwachten wanneer zeaan hem een bezoek brengen.

547 Kinderbezoek in andere gevangenissen„Bescherming van de ouder-kindrelatie‟ werd in de omzendbrief (hoofdstuk 4)uitvoerig besproken.In elke gevangenis worden er activiteiten georganiseerd om de relatie tussen degedetineerde ouder en hun kind te behouden. Zo wordt er in elke gevangenisKinderbezoek georganiseerd. Het belang van dit kinderbezoek is te vinden inhoofdstuk 5.Het kinderbezoek in de gevangenis van Dendermonde gaat momenteel één keer inde maand door. Vanaf september zou dit uitbreiden, met een extra kinderbezoekexclusief voor vader en kind.Over de organisatie van dit kinderbezoek zal goed moeten worden nagedacht. Dedoelstellingen van het kinderbezoek mogen uiteraard niet verloren gaan.In andere gevangenissen organiseren ze ook kinderbezoeken en zijn er andereinitiatieven die zorgen dat de ouder-kindrelatie behouden blijft tijdens detentie.Het is interessant om te weten hoe zij het kinderbezoek organiseren. Dit kan eenvertrekpunt vormen om het kinderbezoek in Dendermonde aan te passen en uit tebreiden. De expertise van anderen zien we immers als heel belangrijk om eventueelzelf elementen te verbeteren, te implementeren.Via verschillende kanalen kan de informatie van andere gevangenissen verkregenworden. In dit hoofdstuk werd al deze informatie gebundeld.Daaruit worden conclusies geformuleerd en ideeën gehaald om het kinderbezoek inde gevangenis van Dendermonde aan te passen en te kunnen optimaliseren.

557.1 Bevraging andere gevangenissen in BelgiëHoe andere gevangenissen in België het Kinderbezoek en andere initiatieven omouder-kindrelatie te behouden, gaan organiseren, is interessant om weten. Zokunnen ideeën ontstaan om kleine veranderingen te doen in de gevangenis vanDendermonde.De bevraging van de gevangenissen gebeurde in eerste instantie via mail.Aangezien JWW meestal de kinderbezoeken organiseert, nam ik contact op met hen.Volgende gevangenissen werden bevraagd: De Nieuwe Wandeling in Gent; Penitentiair Complex te Brugge; Leuven Centraal; Strafinrichting Merksplas; Strafinrichting Oudenaarde; Sint-Gillis; Hasselt; Leuven Hulp.Ik zocht op voorhand informatie op over de gevangenissen. Over het kinderbezoekzelf was slechts weinig te vinden. Het was nodig om de gevangenissen zelf tebevragen.Ik stelde een standaardmail op, met enkele vragen over het kinderbezoek.Hieronder staan enkele standaardvragen die zich richten op zowel procedure alsinhoud : Wanneer gaat het kinderbezoek door? Hoe vaak wordt het georganiseerd? Tot welke leeftijd mag er deelgenomen worden aan het kinderbezoek? Hoeveel kinderen komen naar het kinderbezoek? Hoeveel ouders mogen erdeelnemen? Mogen de partners ook deelnemen? Zo nee, wordt er dan iets ondernomenmet de partners? Ik denk hierbij aan praatgroepen, vorming, … Wordt er echt een activiteit georganiseerd? Zo ja, welke activiteiten? Wieorganiseert dit dan? Hoe wordt er ingeschreven? Zijn er wachtlijsten nodig? Hebben jullie en aparte bezoekzaal? Zo ja, hoe is deze ingericht? Worden de kinderen voorbereid op het kinderbezoek? Ik denk hierbij aanfolders, gesprekken, boekjes, … Worden de kinderen na het bezoek opgevangen? Zijn er nog andere initiatieven die jullie organiseren om de ouder-kindrelatie tebehouden tijdens detentie?

56De meeste JWW‟s gaven me antwoord via mail.Op vraag van JWW Oudenaarde, nam ik telefonisch contact met hen op. Ik regeldeook een afspraak om het kinderbezoek, exclusief voor vader en kind, mee te gaanvolgen op 14 april.Van Leuven Centraal kreeg ik informatie via mail. Ook werd er voorgesteld om eenkinderbezoek mee te maken. Uiteraard greep ik deze kans. Op 24 maart 2010 brachtik een bezoek aan deze gevangenis.De gevangenissen van Hasselt, Leuven Hulp en Brugge bezorgden mij geenantwoord, dus heb ik geen informatie over hun kinderbezoek.Het JWW van De Nieuwe Wandeling in Gent maakte enkele jaren geleden een DVD„Op bezoek bij papa in de gevangenis‟, waar alle informatie, over onder anderekinderbezoek, te vinden is. Zij stelden voor om deze DVD te bekijken om de nodigeinformatie te verkrijgen.Op de volgende pagina is een tabel te zien waarbij de informatie van deverschillende gevangenissen genoteerd staat.Verder volgt een verslag van het bezoek aan de gevangenis van Leuven Centraal enOudenaarde.

57Hoe vaak enwanneer?GENT MERKSPLAS OUDENAARDE LEUVEN CENTRAAL HASSELT- elke woensdagnm.- 1u30- eerste zondag vande maand- 1u30- elke woensdagnm.- 1u30- 4 keer in de week(woensdagnm.,zaterdagvm.,zaterdagnm. enzondagvm.)Voor wie?Waar?Activiteiten- eigen kinderen enkleinkinderen- tot 14 jaar- geen begeleider- kindvriendelijkeruimte- bij goed weer:buiten opvrouwenwandeling- geen activiteiten- wel voldoendespeelgoedaanwezig- eigen kinderen- tot 18 jaar- 1 begeleider- (stief)kinderen,(stief)kleinkinderen,zussen en broers- ene week met begeleider,andere week zonder- tot 18 jaar- gewone bezoekzaal - gewone bezoekzaal(ingekleed doorgedetineerden)- kleurplaten- knutselactiviteit- bij specialegelegenheden: groteactiviteit- knutselactiviteit- 1 e woensdag vanvakantie: grote activiteit- tot 12 jaar- maximum 3begeleiders- kindvriendelijkeruimte (Roefelzaal)- 3 keer in de maand:knutselactiviteiten- bij specialegelegenheden::grote activiteit- familiaal bezoek - informatiebrochure- gezinsactiviteiten „Tips voor papa‟s enhun partner‟Andere- vroeger:initiatievenontmoetingsmomentvoor partners- in toekomst: heenen-t-weer-boekjeTabel 1: Kinderbezoek in andere gevangenissen in België- Familiebezoek - privéfeestjes- familiedag (1 x perjaar)- bezoekzaalversieren- heen –ent-weerboekje

58 Bezoek aan gevangenis Leuven Centraal: 24/03/2010Op woensdagnamiddag, 24 maart, werd ik verwacht in de gevangenis LeuvenCentraal. Ik had al veel gehoord over de kindvriendelijke bezoekzaal en wilde dit zelfook waarnemen. Uit deze observatie zou ik dan ideeën krijgen naar eventueleaanpassing en optimalisering van het kinderbezoek in de gevangenis vanDendermonde.Om 13.30u. werd ik verwacht in de gevangenis. Eenmaal binnen volgde de normaleprocedure.Ik ging naar de wachtzaal en daar kwam M. (Organisatie Ondersteuner) me ophalen.Samen gingen we via een trap, naar de bezoekerszaal en de Roefelzaal. Terwijl gafhij wat uitleg over de werking van de gevangenis en over de Roefelzaal.Eerst liepen we door de bezoekerszaal. Het was een hele grote zaal, met heel veeltafels (50).De inkleding van de zaal paste binnen het thema Lente. Er waren immers bloemenbevestigd aan het plafond. Het was niet overdreven, maar het creëerde een sfeer.Ik hoorde het vele lawaai dat uit de Roefelzaal kwam. Eerst moesten we een stevigedeur opendoen, om zo in de zaal binnen te komen. Er zat een Penitentiaire beambte,aan het eerste tafeltje, die alles nauwlettend in het oog houdt.Er was veel volk, er waren immers maar 2 tafels vrij. We gingen aan een tafel zitten,om zo weinig mogelijk op te vallen.Er waren kinderen van alle leeftijden. Er waren kinderen met 2 begeleiders, maar ookkinderen waarvan de mama of verzorgster, … begeleidde.Sommige kinderen bleven dicht bij hun papa, terwijl andere kinderen volop aan hetspelen waren met het speelgoed. De meeste kinderen speelden even en gingen danterug naar hun papa om iets te vertellen. Ook kenden sommige kinderen elkaar. Zijspeelden dan samen en keken samen naar de televisie.Er was ook één vader die erg aan het ravotten was met zijn kind. Ze vielen op degrond en rolden heen en weer. Ze lachten heel erg luid.De zaal was mooi ingericht. Er waren tekeningen op de muur geschilderd, er stondenmooie rode tafeltjes met oranje stoelen, speelgoed, … Het was erg kindvriendelijkingericht. Door al deze elementen leek de gevangenissfeer even ver weg, wat eengoed contact sterk kan bevorderen.M. vertelde me over de werking en het ontstaan van de Roefelzaal, de activiteiten diegegeven worden, de vrijwilligers, … Hij liet me ook de tijd om de zaal en de vaderseens wat te observeren.

Nadat hij alles verteld had en ik de roefelzaal helemaal in mijn gedachten hadopgeslagen, leidde hij me naar de uitgang. Daar kon ik mijn spullen ophalen en degevangenis verlaten met als bagage een interessante observatie en leerrijkeervaring. Bezoek Gevangenis Oudenaarde: 14/04/2010Op woensdagnamiddag, 14 april, werd ik verwacht voor het kinderbezoek datexclusief voor de vader en het kind bestemd was. Het was de bedoeling dat ik devaders en kinderen zou observeren tijdens het kinderbezoek en er interpretaties zoukunnen uit trekken.Om 13.45u. werd ik verwacht. Eerst volgde de normale procedure (aanmelden,paspoort afgeven, metaaldetectie) en daarna werd ik onthaald door L. van JWW.Samen met een stagiaire en 2 vrijwilligers werd ik naar de bezoekzaal geleid. Daarstonden 13 gewone tafels, allemaal afzonderlijk. De zaal was ingekleed in het thema„Pasen‟. Er hingen verschillende grote paaseieren aan de muur en ook paashaasjesaan het plafond.De kantine die opengehouden wordt door gedetineerden, verkocht drank, snoep,koekjes, chips, ijsjes, … De vaders konden daar iets kopen voor hun kind(eren).De vrijwilligers en 1 gedetineerde zetten al het materiaal klaar.In de middengang, waar geen tafels stonden, werd allerlei speelgoed geplaatst, zoalseen speelhuisje, miniwip, speelmat met auto‟s, poppenwiegjes, grote poefs, …Al het knutselgerief werd uitgestald op een aparte tafel. Aan deze tafel staan devrijwilligers. De gezelschapsspelen worden achter hen geplaatst, zodat degedetineerden er kunnen om vragen. Zo wordt er toch nog controle over gehouden.Er werden pomponnetjes gemaakt van wol. Alle materiaal voor deze activiteit werdvoorzien, maar ook ander knutselgerief was ter beschikking.Na het kinderbezoek werd al het materiaal opgeborgen in grote kasten die zich in debezoekzaal bevonden. Enkele gedetineerden hielpen ook met opruimen.Er waren 3 gedetineerde vaders en 6 kinderen aanwezig op het kinderbezoek. Devrijwilligers gaven aan dat dit een klein aantal was en dat er normaal meer volkaanwezig is. Oorzaken hiervoor zijn niet gekend.59

Het weinig aantal deelnemers zorgde er echter wel voor dat ik de vaders gericht konobserveren.Hieronder volgen 3 korte observatieverslagen van de verschillende deelnemers. Denamen die gebruikt worden zijn fictief.Papa 1: Jan1 kind: Jonas (kleuterleeftijd)60Jonas blijft zitten op stoel wanneer papa binnenkomt. Jan gaat er zelfnaartoe en geeft hem een kus.Jonas speelt alleen, blijft wel in nabijheid van papa.Jonas speelt met een ballon, samen met de vrijwilligster. Jan kijkt toeen blijft aan de tafel zitten.Jonas gaat even aan tafel zitten. Papa snijdt zijn eten. Samen eten zeiets.Papa komt een gezelschapsspel halen. Af en toe gaat Jonas ernaartoeom even mee te spelen.Jan zegt tegen Jonas dat hij flink moet zijn. Echter blijft Jan op zijn stoelzitten.Jonas speelt met de poefs, komt wel vaak terug naar zijn papa.Afscheid nemen: Jonas geeft een knuffel aan papa en speelt verder.Interpretatie:Jonas vindt het fijn om zijn vader terug te zien, maar begrijpt niet goed in welkecontext zijn vader zich bevindt en waarom. Hij worstelt duidelijk nog met zijngevoelens en ervaart een loyaliteitsconflict.Jonas voelt zich veilig genoeg om te exploreren. Zijn vader is de uitvalsbasis waaruithij vertrekt en waarnaar hij vaak kan terugkeren.Jan heeft het gevoel dat hij zijn kind geen regels kan opleggen, omdat hij in degevangenis zit. Hij laat zijn kind vrij en heeft geen gezag. Hij heeft moeite om gezagte gebruiken op de juiste manier.Hij wil zijn kind een leuk moment bezorgen en het niet voortdurend regeltjesopleggen.

61Papa 2 Mark2 kinderen: Sofie en Frank (lagere school)Lopen onmiddellijk naar papa toe, wanneer hij binnenkomtKnuffelen en kussen hun papa veelFrank blijft steeds dicht bij papa, gaat op schoot gaan zittenSofie gaat knutselgerief gaan halen. Ze vraagt aan papa om te helpen.Samen maken ze het pomponnetje, terwijl ze ook op zijn schoot gaatzitten.Frank speelt met een ballon, bij tafel van papa.Papa geeft veel kussen en knuffels en zijn kinderen.Ze lachen vaak, ze blijven dicht in de buurt van hun papa.Afscheid nemen: geven uitgebreid kussen en knuffels aan papa.Wanneer hij bijna weg is, lopen ze er beiden nog naartoe om knuffels tegeven. Ze roepen nog na dat ze hem graag zien.Interpretatie:Sofie en Frank zijn heel erg blij om hun vader terug te zien. Mark geeft de indrukhetzelfde gevoel te ervaren tegenover hen.Ze beseffen in welke context ze zich bevinden, maar gaan er goed mee om. Ze zijnenorm loyaal tegenover hun vader en genieten van het moment dat ze samenbeleven. Dit uit zich door het steeds in de nabijheid willen blijven van hun vader. Hetfysieke contact is voor alle partijen ook van groot belang.Mark geeft enorm veel om zijn kinderen en vindt het belangrijk dat ze op bezoekkomen. Hij geeft de volle aandacht aan beide kinderen.Afscheid nemen valt hen dan ook heel erg zwaar.Papa 3: Louis3 kinderen: Laura (baby), Sara en Kurt (kleuterleeftijd)Louis neemt onmiddellijk Laura uit armen van vrijwilliger en Laura lachtBegroet Sara en Kurt met een knuffel en een kusGaat samen met 3 kinderen aan tafel zitten. Koopt voor alle 3 iets om te etenen te drinken. De kinderen blijven bij papaSara en Kurt spelen samen met het vele speelgoed, wel in nabijheid vanpapa. Ze gaan vaak terug naar papa.Louis speelt en knuffelt met Laura. Laura lachtLouis laat Laura ook met speelgoed spelen. Terwijl speelt hij met Sara, opde wip. Ze lachen.Hij ravot met Kurt. Ze lachen erg luid.De 3 kinderen spelen nu samen op de poefs.Afscheid nemen: Louis neemt afscheid van zijn drie kinderen met eenknuffel en kussen. Hij speelt nog even met Laura en knuffelt haar.

62Interpretatie:Louis stelt het enorm op prijs dat zijn drie kinderen op bezoek komen.De kinderen vinden het fijn om terug bij vader te kunnen zijn en spelen graag methem. Het besef van de context is er nog niet helemaal, maar ze blijven loyaaltegenover Louis. Ze hebben geen negatieve gevoelens, tijdens het kinderbezoek.De kinderen voelen zich veilig in de omgeving van vader. Ze durven exploreren ennemen vader als uitgangsbasis waarnaar ze steeds kunnen terugkeren.De drie kinderen hebben veel steun aan elkaar. Ze spelen samen en verwerken zode moeilijke situatie.Louis geeft evenveel aandacht aan zijn drie kinderen en benadert ze elk op eeneigen manier. Hij kent zijn kinderen en weet wat ze leuk vinden. Hij geniet van elkmoment dat de kinderen bij hem zijn.7.2 Bevraging gevangenissen in NederlandNiet alleen in België organiseren gevangenissen Kinderbezoek en andere initiatievenom de ouder - kindrelatie te behouden. Ook in Nederland zijn er organisaties die zichinzetten voor gedetineerde vaders.Zo zijn de organisaties Gevangenenzorg Nederland, Exodus en Gezin in balansbelangrijke organisaties.Deze organisaties ging ik ook gaan bevragen via mail.Ik kreeg vrij snel antwoord, zodat ik me een globaal beeld kon vormen.Hieronder staat een overzicht van de verschillende initiatieven die georganiseerdworden in Nederland. Ik wil even beklemtonen dat de organisaties meer doen dan dezaken die hier beschreven zijn, maar dat ik me beperkt heb tot de zaken die relevantzijn binnen mijn eindwerk.

637.2.1 Gevangenenzorg NederlandGevangenenzorg Nederland is een vrijwilligersorganisatie die zich inzet voor degedetineerden en hun familie.Zij organiseren verscheidene initiatieven:Kinderkadoprogramma:De verjaardag van een kind mag niet zomaar ongemerkt voorbij gaan. Daaromkan een gedetineerde vader een verjaardagscadeau voor zijn kind, diemaximum 12 jaar is, aanvragen via de organisatie. Ze kunnen ook een kaartjeschrijven, om bij het cadeau te voegen. Als de organisatie de toestemmingheeft van de andere ouder/verzorger uit thuissituatie, kopen zij een geschenken bezorgen het aan het kind. Dit initiatief is volledig gratis en kan ooktoegepast worden bij het kopen van een kerstcadeau.BezoekvrijwilligerDit is zowel voor de familie van de gedetineerde als voor de gedetineerde zelf.De thuisblijvende ouder zit met heel wat opvoedingsvragen. De vrijwilliger gaatdan samen met die ouder op zoek naar een antwoord. Dit gebeurtbijvoorbeeld als een ouder detentie bespreekbaar wilt maken bij het kind,maar niet weet hoe eraan te beginnen.Vader-kindmiddagenDeze worden door de penitentiaire instellingen zelf georganiseerd opzaterdagnamiddag. Het is de bedoeling dat dit 6 keer per jaar georganiseerdwordt, maar toch zijn er nog veel gevangenissen waar het niet gebeurt.7.2.2 ExodusExodus is een vrijwilligersorganisatie die ondersteuning biedt aan (ex)gedetineerdenen hun familie.Zij hebben het OKD-project. Dit staat voor Ouders, Kinderen en Detentieproject.Exodus werkt nauw samen met 15 gevangenissen.Het project bestaat uit het feit dat vrijwilligers kinderen van gedetineerde vaders naarde gevangenis voeren, om zo het bezoek mee te maken.Het is niet bedoeling dat de vrijwilliger tijdens het bezoek constant met het kind bezigis, want de verantwoordelijkheid ligt bij de vader. De vrijwilliger heeft vooral een„ondersteunende‟ functie.

64De vrijwilligers zorgen ervoor dat kinderen maandelijks op bezoek kunnen gaan bijhun vader, gedurende 2u.OKD organiseert zelf geen activiteiten tijdens het bezoek, dit wordt eventueel door degevangenissen opgenomen. Hetzelfde geldt voor de inrichting van de bezoekzaal.De vrijwilliger heeft ook een belangrijke rol in de voorbereiding van het bezoek. Zozal deze controleren of er zaken zijn die niet mee mogen naar de gevangenis envertellen ze de kinderen hoe het bezoek verloopt. Dit kan ook aan de hand van hetboekje „Ik ga naar Papa‟ van Martine Delfos, die in samenwerking met Exodus isontstaan.De autorit naar en van de gevangenis is eigenlijk ook een belangrijk gegeven. Het iseigenlijk de overgang van de thuissituatie naar de gedetineerde ouder. De kinderenzitten samen met de vrijwilliger, een neutrale persoon waarmee alles kan besprokenworden. Dus kunnen ze praten over wat ze willen en kunnen hun gevoelens uiten.Ook worden er activiteiten georganiseerd voor de kinderen. Zo gebeurt het vaak dateen vrijwilliger op stap gaat met een kind.7.2.3 Gezin in balansGezin in Balans is een organisatie die zich richt op de relatie tussen(ex)gedetineerde moeders en hun kinderen. Ze bieden verschillende activiteiten aantijdens en na detentie, zodat de relatie behouden wordt.Samen met de moeder wordt gezocht naar oplossingen voor problemen aangaandede kinderen, zodat de moeder haar rol weer kan opnemen zodra ze thuis is.Gezin in Balans biedt heel wat initiatieven aan moeders in detentie. Ik beperk me totde meest relevante voor mijn onderwerp.BezoekmoedersVrijwilligers van Gezin in Balans gaan één keer om de twee weken op bezoekbij gedetineerde moeders die er nood aan hebben. Aangezien de vrijwilligerszelf ook moeder zijn is er dus een verwantschap. Zo kan er over van allesgepraat worden en kan de vrijwilliger zich gemakkelijker verplaatsen in degedetineerde moeder.

65Moeder en kindbezoekDe relatie tussen moeder en kind blijven behouden tijdens detentie en hetterug kunnen opnemen van de moederrol zijn twee belangrijke doelstellingendie Gezin in Balans voor ogen houdt met het Moeder - kindbezoek. Dit is voorkinderen tot en met 12 jaar. Een verzorger of andere ouder mag niet aanwezigzijn op dit bezoek. Het is dus enkel bestemd voor de moeder en het kind.De verzorger mag wel zelf zijn kind komen brengen, maar indien nodig kunnende vrijwilligers de kinderen komen ophalen.De moeders worden betrokken bij de voorbereiding van het bezoek. Zo helpenzij met de inkleding van de ruimte en gaan ze ook de kinderen gaanverwelkomen.7.3 Toepassing in gevangenis te Dendermonde tijdens destageperiodeIn een gevangenis hebben veranderingen en aanpassingen steeds een tijdje nodigom effectief tot stand te komen.Zo moet alles uiteraard eerst goedkeuring krijgen en wordt er steeds rekeninggehouden met de orde en de veiligheid.Daarom is het niet steeds evident om veranderingen en ideeën in praktijk uit tevoeren. Ik kreeg inzicht in de organisatie van kinderbezoeken en andere initiatievenom de ouder - kind relatie te behouden in andere gevangenissen. Daardoorontstonden enkele ideeën die toegepast werden in de gevangenis vanDendermonde.Hieronder volgt een overzicht van de verschillende ideeën die ik in praktijk uitvoerde: Ontstaan van een brochure voor kinderen (zie bijlage I)In verschillende gevangenissen worden brochures gebruikt om de werking vande gevangenis duidelijk te maken aan kinderen. De gevangenis vanDendermonde had nog geen persoonlijke brochure, dus deze werd opgesteld.De verdere uitleg daaromtrent staat te lezen in hoofdstuk elf.

66Inkleding van het kinderbezoekSamen met de gedetineerde vaders die deelnemen aan het kinderbezoek,werd de inkleding van de speelzaal verzorgd. Zij worden dus actief betrokkenbij het gehele gebeuren.In een gevangeniscontext moet opgelet worden met het soort materiaal datwordt gebruikt. Het was dus niet altijd gemakkelijk om creatieve ideeën tevinden met beperkte materialen.De doelstellingen, het verloop en praktische uitvoering daarvan wordtuitgebreid uitgelegd in hoofdstuk negen.De beperkte stagetijd en het feit dat kinderbezoek maar één keer in de maanddoorgaat, zorgde ervoor dat ik het slechts twee keer in praktijk kon uitvoeren.Dit initiatief stond dus nog in zijn kinderschoenen en het is dan ook debedoeling dat dit verder gezet zal worden. De praktische haalbaarheiddaarvan valt nog af te wachten.Inkleding gewone bezoekzaalDe twee gevangenissen waaraan ik een bezoek bracht, zorgde voor inkledingvan de gewone bezoekzaal. Dit om de gevangenissfeer wat weg te krijgen eneen veiliger gevoel te creëren.Enkele gedetineerden van de gevangenis in Dendermonde lieten verstaan datde gewone bezoekzaal te kil en ongezellig is. De gevangenissfeer is nog ergvoelbaar, wat beangstigend is voor een kind.Aan de directie werd de vraag gesteld of we de gewone bezoekzaal niet metkleine zaken kon worden versierd. Het voorstel werd goedgekeurd en erwerden grote kaders uitgehangen. Daarin werd de poëzie bevestigd, diegemaakt werd door de gedetineerden tijdens een activiteit die ik organiseerde.Ik stelde ook voor om enkele kleurplaten en kleurpotloden beschikbaar testellen in de gewone bezoekzaal. Gedurende mijn stageperiode kon dit nietmeer worden verwezenlijkt. Dit mede omdat het nog naar haalbaarheid moestgecontroleerd worden en de medewerking vereist van verschillende partijen.Het wordt wel nog besproken en zal misschien in de toekomst uitgeprobeerdworden.

67Heen-en-t-weer-schriftje (CAW Sonar JWW Limburg) (zie bijlage II)Het heen-en-t-weer-schriftje werd op het kinderbezoek van 8 mei eensuitgeprobeerd. In plaats van kleurplaten aan te bieden, kreeg elk kind eenheen-en-t-weer-schriftje.Daarin zaten verscheidene spelletjes, kleurplaten en opdrachten voor vaderen kind. Na het bezoek mochten zowel de kinderen als de vader enkelebladen met zich meenemen.Bij het volgende kinderbezoek mogen beide partijen hun blaadjes terugmeebrengen en zullen de vrijwilligers nieuwe blaadjes aanbieden en kan hetheen-en-t-weer-schriftje worden aangevuld.Behoeftenonderzoek bij partnersIn de gevangenis van Merksplas werd een tijd geleden eenontmoetingsmoment georganiseerd voor de partners. Daarin werden thema‟sbesproken die de partners zelf aangaven. Door de wisselende populatie washet moeilijk om een vast traject uit te stippelen voor de partners. Hetontmoetingsmoment is uiteindelijk stopgezet doordat er te weinig deelnemerswaren.Vanaf september zal er een extra kinderbezoek georganiseerd worden in degevangenis van Dendermonde. Dit is exclusief voor vader en kind. Omdat departner meestal de kinderen naar het bezoek zal brengen, mag deze groepzeker niet vergeten worden.Via een behoeftenonderzoek zal gekeken worden of deze groep nood heeftaan een invulling binnen de gevangenis, tijdens het kinderbezoek voor vaderen kind.De enquêtes en de resultaten worden besproken in hoofdstuk acht.7.4 BesluitIn de omzendbrief van 5 juli 2000, werd de „Bescherming van de ouder-kindrelatie‟uitvoerig uiteengezet. Zo moet iedere gevangenis tegemoet komen aan dezeomzendbrief.Iedere gevangenis organiseert dus een kinderbezoek en eventueel ook andereinitiatieven om de ouder- kindrelatie te behouden tijdens detentie.In Dendermonde zal in de toekomst een extra kinderbezoek komen opwoensdagnamiddag, dit exclusief voor de vader en het kind.Het is interessant hoe andere gevangenissen de ouder - kindrelatie proberen instand te houden. Daarom werden deze bevraagd via mail, telefonisch of via eenbezoek.

Via de bevraging wilden we te weten komen hoe vaak en waar het kinderbezoekdoorgaat, voor wie het bestemd is, of er activiteiten georganiseerd worden en of ernog andere initiatieven zijn om de ouder-kindrelatie te behouden.De resultaten geven aan dat elke gevangenis een eigen invulling geeft aan hetkinderbezoek.Sommige gevangenissen organiseren 4 keer in de week kinderbezoek, terwijl andere1 keer in de maand.De leeftijd die mag deelnemen is ook overal anders. De maximumleeftijd varieerttussen 14 en 18 jaar. Het aantal begeleiders is ook gevarieerd. Bij bepaaldegevangenissen mogen er 3 begeleiders het kind vergezellen, terwijl bij andereslechts 1. Vaak wordt er een kinderbezoek georganiseerd die exclusief is voor devader en het kind. De gevangenis van Oudenaarde werkt met 2 soortenkinderbezoeken, namelijk één met en één zonder begeleiding.Naar invulling van het kinderbezoek is er ook verscheidenheid herkenbaar. Er wordtniet steeds een activiteit georganiseerd, maar er is wel altijd voldoende materiaalaanwezig om iets te ondernemen. De vader en de kinderen kunnen een zinvolleinvulling geven aan de tijd die ze samen doorbrengen. Bij speciale feestmomentenzijn er wel georganiseerde activiteiten.Het zijn steeds vrijwilligers die klaar staan om de kinderbezoeken in goede banen teleiden.De inkleding van de bezoekzaal is sterk verschillend. In Leuven-Centraal en in Gentis er een speciaal ingerichte kinderbezoekzaal, die enkel wordt gebruikt voor hetkinderbezoek. Deze zijn uiteraard kindvriendelijk ingericht.In andere gevangenissen gaat het meestal door in de gewone bezoekzaal. Er wordtwel rekening gehouden met de inkleding van de zaal, zodat de kinderen zich veiligvoelen.Elke gevangenis organiseert ook wel andere initiatieven om de ouder-kindrelatie tebehouden, zoals het heen-en-t-weer-schriftje en familiebezoek. In Nederland is hetkinderkadoprogramma opgestart, zodat de vader het kind een geschenkje kanbezorgen en zo de vaderrol op zich nemen.Met de informatie die we ontvingen van de verschillende gevangenissen, hebben weook zaken proberen toe te passen in de gevangenis van Dendermonde. Het is nietzo gemakkelijk om snel zaken te verwezenlijken, want je moet rekening houden metde beperkingen die de gevangenis met zich meebrengt.Het ontstaan van een brochure voor kinderen, de inkleding van het kinderbezoek ende gewone bezoekzaal, het implementeren van het heen-en-t-weer-schriftje en eenonderzoek naar de behoeften van de partners zijn enkele initiatieven die tijdens mijnstage opgestart zijn. Het is uiteraard de bedoeling dat al deze zaken op regelmatigebasis geëvalueerd worden en evolueren in de tijd.68

698 Behoeftenonderzoek partnersDetentie raakt veel verschillende personen. Niet alleen de gedetineerde wordtgestraft, maar zeker ook zijn familie, zijn gezin. Voor de partner, de kinderen, demoeder, de vader, … heeft detentie ook vele gevolgen.Toch wordt deze groep vaak vergeten. In de literatuur worden ze dan ookomschreven als de „Hidden victims‟ of de verborgen slachtoffers. Vaak wordt teweinig aandacht besteed aan hun gevoelens, hun behoeften en hun ervaringen.Bij het huidige Kinderbezoek mogen partners deelnemen. Maar vanaf septemberkomt er een kinderbezoek die enkel bestemd is voor de vader en zijn kind(eren). Hetis wel de bedoeling dat de kinderen gebracht worden door een partner, voogd,moeder, … Deze groep mensen mogen dan wel niet deelnemen aan hetkinderbezoek, maar zijn er in zekere mate wel bij betrokken.Het is dan ook belangrijk om te weten hoe deze personen kijken naar ditkinderbezoek. Wat zijn hun behoeften en gevoelens daaromtrent? Staan zij ervooropen? Wat willen zij doen tijdens het kinderbezoek voor vader-kind?Om daar een antwoord op te weten, stelde ik een enquête op.Deze werd ingevuld gedurende het huidige kinderbezoek. Enkele werden ingevuld inde wachtzaal, de andere tijdens het kinderbezoek zelf.

708.1 Doel behoeftenonderzoek van de partnersDe partners zijn vaak een vergeten groep bij detentie. Nochtans ervaren zij ookenorm veel gevolgen.Om de behoeften en gevoelens van de „Hidden victims‟ te leren kennen, stelde ikeen enquête op.Het eerste deel van de enquête gaat over de beleving van het huidige kinderbezoek.Daarmee wil ik een beeld krijgen van hoe de partners het huidige kinderbezoekervaren. De partners staan dicht bij hun kind(eren). Er worden dus ook vragengesteld over de beleving van het kind, uit de ogen van de partner weliswaar.In het tweede deel van de enquête wordt de veronderstelling van „kinderbezoekvader - kind‟ aangebracht.Niemand is daarvan op de hoogte, dus wordt het als een veronderstellingovergebracht.Het is de bedoeling dat ik door deze bevraging een zicht krijg op de behoeften vande partner, omtrent het toekomstige kinderbezoek.Ik wil te weten komen of de partners zo een kinderbezoek wel zien zitten.Ook wil ik de behoefte kennen over de tijdsvulling tijdens het kinderbezoek. Watwillen de partners doen tijdens het kinderbezoek? Dit is belangrijk om weten, omeventueel plannen te maken in de toekomst.8.2 Steekproef enquêteDe partners die meekwamen naar het kinderbezoek, gedurende mijn stage, werdenbevraagd. Het gaat om 14 respondenten.8.3 Vorm enquêteDe inleiding van de enquête begon met een schets van het huidige kinderbezoek.Het doel van de enquête werd ook duidelijk omschreven.Zoals hierboven al vermeld, bestond de enquête uit twee inhoudelijke delen. Heteerste deel over het huidige kinderbezoek, het tweede deel over het toekomstigekinderbezoek.De enquête werd afgenomen tijdens het kinderbezoek. Er werden er enkele ingevulddoor de partners in de wachtzaal, maar ook enkele tijdens het kinderbezoek zelf. Bijhet kinderbezoek waren de partners goed bereikbaar. Indien we een enquêtegewoon zouden meegeven, zou er te weinig respons komen.

Gedurende mijn stage maakte ik twee enquêtes.De eerste enquête werd op het kinderbezoek van 13/03 afgenomen bij 10 personen.(zie bijlage III)Na een korte evaluatie van deze enquête kwam ik tot de conclusie dat ze niet goedopgesteld was. Er waren teveel suggestieve vragen en de woordenkeuze was nietsteeds ideaal. Ook het feit dat er vaak ja – nee - vragen gesteld werden, leidde toteen oppervlakkige interpretatie. Daarom werd beslist om een nieuwe enquête op testellen, die rekening hield met deze kritische punten. (zie bijlage V)Deze enquête nam ik af op het kinderbezoek van 10/04 en 08/05.Beide enquêtes hebben dezelfde kenmerken, die bewust gekozen zijn.Het zijn 2 korte enquêtes, zodat de partners gemotiveerd zijn om het in te vullen engeen kostbare tijd verliezen tijdens het kinderbezoek. Indien het een lange enquêtezou zijn, zou ik waarschijnlijk minder respons hebben, zouden ze het niet willeninvullen.In de eerste enquête werd eigenlijk bewust gekozen voor ja – nee - vragen. Ditomdat het snel in te vullen is. Dit zorgde ervoor dat ik meer respons kreeg. Tochbleek dit niet zo‟n goede keuze te zijn.Bij de tweede enquête zorgde ik ervoor dat de respondenten hun mening inkolommen konden zetten.Het was ook een anonieme enquête. Dit om de resultaten niet te beïnvloeden. Zekonden anoniem hun mening noteren.De eerste enquête (bijlage 3) en Franstalige versie (bijlage V) bevatten volgendevragen: Wat vindt u leuk aan het kinderbezoek? Heeft u het gevoel dat het kinderbezoek belangrijk is voor je kind? Voelt u zich, als partner, soms overbodig op het kinderbezoek? Praat je, na het kinderbezoek, er nog over met je kind? Stel dat er een 1 keer in de maand een kinderbezoek komt, die enkel bestemdis voor de vader en de kind(eren). Zou u daarvoor open staan? Zou u uw kindernaartoe laten gaan? Stel dat er, tijdens het kinderbezoek, vorming voorzien is voor u, zou u daarnaartoe gaan? Stel dat er, tijdens het kinderbezoek, een praatgroep komt voor de partners.Zou u daar naartoe gaan? Indien er niet echt iets georganiseerd wordt voor u, wat zou u dan tijdens hetkinderbezoek doen? (keuzemogelijkheden)De 2 e enquête (bijlage IV) bevatte dezelfde inhoud, maar op een andere manieromschreven. De partners konden ook de mate van belangrijkheid/interesseaanduiden in kolommen.71

728.4 Afname enquêtes8.4.1 Kinderbezoek 13/03/2010Aantal afgenomen enquêtes: 10Methode:Ik ging mee naar de wachtzaal. Daar werden de eerste enquêtes afgenomen, terwijlde partners wachtten tot ze naar de speelzaal mochten.Ik stelde me bij iedereen afzonderlijk voor en legde de doelstelling van de enquêteuit. De partners konden daarna individueel de enquête gaan invullen.Door het gebrek aan tijd, heb ik nog 3 partners moeten bevragen tijdens hetkinderbezoek zelf. Uiteraard was de gedetineerde vader daar ook aanwezig, wat eenzekere invloed kan hebben op de resultaten.Observatie partners:In de wachtzaal vulden de partners de enquête onmiddellijk in. Er waren ook 3partners aan het discussiëren over het onderwerp. Ze hadden een andere meningover het toekomstige kinderbezoek. Het wass positief dat ze erover praatten, want zovulden ze de enquête erg bewust in. Het maakte dus iets los bij hen.De partners die de enquête invulden tijdens het kinderbezoek, deden het ookonmiddellijk. Er vroeg wel één iemand of ze de enquête mocht meenemen naar huis.Ze riepen me wanneer ze klaar waren met het invullen.Probleemstelling:Het grootste probleem waren de partners die geen Nederlands spreken of lezen. Ditis toch een groot deel van de populatie. De bevraging naar hen liep moeilijk.Bij enkele personen probeerden we het mondeling te vertalen naar het Frans, maardat nam teveel tijd in beslag. Het was moeilijk om de essentie van de vragen naarvoor te brengen. Er ontstonden communicatieproblemen, zodat de resultaten nietbetrouwbaar zijn.Ook konden deze personen de enquête niet „anoniem‟ invullen, want wij schreven deantwoorden op.Oplossing probleemstelling:Het opstellen van een Franstalige enquête. (zie bijlage V)

73Eigen beleving:Hoe de partners zouden reageren op zo‟n bevraging, daar had ik het raden naar. Ikwas dan ook erg zenuwachtig om eraan te beginnen.Ik liet de partners de enquête zelf invullen. Ik hield me op afstand, om de resultatenniet te beïnvloeden.Ik duidde telkens op de lijst aan wie de enquête ingevuld had, zodat ik een zicht hadop wie ik nog moest bevragen.De personen in de wachtzaal hadden geen problemen met het invullen van deenquête, want ze moesten toch wachten op toestemming om naar het kinderbezoekte gaan.Ik had het gevoel dat de partners die ik bevroeg tijdens het kinderbezoek, het minderleuk vonden om de enquête in te vullen. Wellicht omdat het tijdens het kinderbezoekwas.Het feit dat iemand vroeg om de enquête mee te nemen naar huis, heb ik niettoegelaten. Ik ging ervan uit dat de enquête anders zou verloren gaan.De omgang met anderstalige partners verliep erg moeizaam. Het was erg tijdrovendeom individueel met hen bezig te zijn. Ook de anonimiteit ging verloren. Daarom werdbesloten om een Franstalige versie op te stellen, tegen het volgende kinderbezoek.Zo kan ik de meeste partners bereiken.8.4.2 Kinderbezoek 10/04/2010Aantal afgenomen enquêtes: 1Methode:De nieuwe enquête werd afgenomen tijdens het kinderbezoek, in de speelzaal.Observatie partners:De respondent zat de hele tijd alleen aan de tafel, terwijl de vader met het kind aanhet spelen was. Omdat ik dit observeerde, heb ik haar de enquête laten invullen.Zij was onmiddellijk bereid om het te doen. Ze deed het erg geconcentreerd en riepme wanneer ze klaar was.

74Probleemstelling:Het feit dat ik de enquête maar bij één iemand kon afnemen, heeft zijn redenen.Ik kon niet mee naar de wachtzaal, omdat er slechts 2 vrijwilligers aanwezig waren.Daarom moest ik veel helpen met het klaarzetten van het materiaal en de inkledingvan de zaal. Er was onvoldoende tijd over om mee te gaan naar de wachtzaal.Tijdens het kinderbezoek zelf had ik ook weinig tijd om de enquêtes af te nemen. Ditook door het gebrek aan vrijwilligers, waardoor er veel ander werk verricht moestworden.Er waren ook maar 10 gedetineerde vaders aanwezig. Zeven daarvan waren ookaanwezig op het vorige kinderbezoek, dus werd de enquête al ingevuld door hunpartners. Twee van de tien partners, kwamen ook voor het eerst naar hetkinderbezoek. Deze kunnen de enquête niet invullen.Eigen beleving:Op het vorige kinderbezoek waren de bevraagde partners positief over de enquête.Dit zorgde ervoor dat ik minder zenuwachtig was.Toen ik de lijst van de deelnemende vaders bekeek, kwam ik tot de conclusie dat ikmaar één partners zou kunnen bevragen. Dit vond ik wel jammer, maar het was eenprobleem waar ik niks kon aan doen.Ik observeerde de partner die ik zou bevragen, en merkte dat ze de hele tijd alleenzat aan de tafel. Het was een ideaal moment om deze persoon te bevragen. Zeonthaalde het ook positief en was gemotiveerd om de enquête in te vullen.8.4.3 Kinderbezoek 08/05/2010Aantal afgenomen enquêtes: 3Methode:De enquête werd afgenomen tijdens het kinderbezoek, in de speelzaal.Observatie partners:Eén partner zag de enquêtes liggen en begon er spontaan in te bladeren. Ik vroeg ofze bereid was om er één in te vullen. Ze bevestigde en nam een enquête mee naarhaar plaats. Ze deed het geconcentreerd en vulde heel veel in. Ze deed er lang overom de enquête in te vullen. Ze bracht spontaan de enquête naar me terug envertelde dat ze veel ingevuld had.

75De andere partners sprak ik aan, toen ze aan tafel zaten. De gedetineerde vaderswaren nog niet aangekomen. Ze waren beide bereid om de enquête in te vullen. Zededen het onmiddellijk. Ze waren klaar toen de vaders toekwamen. Eén partner riepme, de andere liet de enquête liggen tot ik ze kwam halen.Probleemstelling:Ik kon de enquête bij slecht 3 partners afnemen, dit om verschillende redenen. Erwaren 16 gedetineerde vaders aanwezig, waarvan 8 die al deelnamen aan de vorigekinderbezoeken. Deze partners werden de vorige keer bevraagd.Ook waren er 3 partners bij die voor de eerste keer het kinderbezoek meemaakten.Deze personen kunnen de enquête niet invullen.Dan waren er nog 5 partners die ik kon bevragen, waarvan ik er drie effectief hebgedaan. De twee overige hadden hun handen vol met hun kroost, namelijk 3kinderen, waardoor het bijna onmogelijk was om deze personen te bevragen.Ook het feit dat we maar met 2 vrijwilligers waren, zorgde ervoor dat er weinig tijdover was om de enquêtes af te nemen.Eigen beleving:Ik kon de enquêtes niet afnemen in de wachtzaal. Dit omdat ik in de speelzaal moestblijven om de heen-en-t-weer-boekjes uit te delen (zie hoofdstuk 7). Dit vond ik welspijtig, want ik vond het interessanter om de enquêtes in de wachtzaal teverspreiden. De partners moeten er dan toch wachtten, dus neem ik geen kostbaretijd van hen af.Eén partner kwam spontaan naar de enquêtes kijken, dus was het gemakkelijk omhaar te motiveren om het in te vullen.Ik had ervoor gekozen om de partners te bevragen vooraleer de vaders aanwezigwaren. Dan nam ik ook geen kostbare tijd van het kinderbezoek af. De tweerespondenten waren gemotiveerd om de enquête in te vullen.De twee overige partners, die ik in principe nog moest bevragen, waren erg drukbezig met de kinderen. Het waren twee gezinnen met 3 kinderen. Ik vond het nogalongepast om ze op zo‟n moment dan te storen en heb ervoor gekozen om dezepersonen niet te bevragen.

768.5 ResultatenAangezien mijn steekproef 14 personen telt, is het moeilijk om representatieveresultaten te noteren. Toch zijn er enkele zaken die duidelijk naar voor komen en welbelangrijk zijn om weten.Het kinderbezoek is belangrijk omdat er een speelser en losser contact is tussen devader en het kind. Ze kunnen bijpraten, waardoor de vader zich meer betrokken voeltin de leefwereld van het kind.Het kinderbezoek is aangepast aan de kinderen en de sfeer is helemaal anders danhet gewone bezoek. Bij het kinderbezoek heb je minder het gevoel in eengevangenis te verblijven. Eén partner geeft aan dat het kinderbezoek saai is, vooralvoor oudere kinderen. De knutselactiviteit is niet aangepast aan hun leeftijd.Verscheidene personen geven aan dat het eigenlijk te kort is en één keer in demaand veel te weinig is.Alle respondenten geven aan dat het kinderbezoek erg belangrijk is voor hun kind.Daarom praten negen respondenten er achteraf nog over met hun kind. Enkelepartners praten erover, zodat het kind snapt wat er gebeurt. Ook het feit dat dekinderen zo enthousiast zijn, zorgt ervoor dat ze er nog over praten.Er zijn 2 respondenten die er niet meer over praten. Dit omdat het kind nog te klein isen de situatie te moeilijk is om uit te leggen.De partners voelen zich goed tijdens het kinderbezoek. Het contact met hunman/vriend verloopt ook losser en ze kunnen als gezin bezig zijn. Tijdens hetkinderbezoek kunnen ze de rol van ouders op zich nemen.Er is slechts 1 respondent die zich wel overbodig voelt op het kinderbezoek.64% van de respondenten staan open voor het nieuwe kinderbezoek, zonderpartner. Ze zouden hun kind ernaartoe laten gaan:

Slechts 28% van de respondenten zou naar de vorming gaan die georganiseerdwordt. Hetzelfde aantal is geïnteresseerd in de praatgroep voor partners.Wellicht heeft het te maken met het feit dat ze niet goed weten wat beide zakeninhouden. Indien het georganiseerd wordt, moet de communicatie met partners ergduidelijk zijn over wat het aanbod is.77Indien er niets voorzien wordt voor de partners, zouden ze wachten in de wachtzaalof buiten de gevangenis iets ondernemen tot het kinderbezoek afgelopen is. Er zougeen enkele partner terug naar huis gaan.

788.6 BesluitMomenteel mogen de partners meekomen naar het kinderbezoek, maar vanafseptember zou er een extra kinderbezoek komen, exclusief voor vader en kind. Omeens te peilen naar de behoeften en gevoelens van de partners daaromtrent, heb ikeen behoeftenonderzoek opgestart.Er werden twee verschillende enquêtes opgemaakt. Deze werden afgenomen op driekinderbezoeken. De ene keer in de wachtzaal, de andere keren tijdens hetkinderbezoek zelf.Door verscheidene redenen werd er gewerkt met een beperkte steekproef van 14personen. Dit is in principe te weinig om een representatief beeld te schetsen. Tochzijn enkele zaken naar voor gekomen bij het onderzoek.Zo wordt het huidige kinderbezoek al waardevol bevonden. Zowel voor de partner,het kind en de vader is het een meerwaarde.Over het kinderbezoek praten met het kind, gebeurt in de meeste gevallen.Het nieuwe kinderbezoek wordt door 64% positief onthaald. Ze vinden niet dat erperse iets moet georganiseerd worden voor de partners, want de deelname aanpraatgroepen en vormingscursussen zou gering zijn. Ze zouden liever buiten degevangenis iets ondernemen of wachten in de wachtzaal.

799 Activiteiten voor vadersAls ergotherapeut is het belangrijk dat je door middel van activiteiten bepaaldedoelstellingen probeert te vervullen.We vertrekken natuurlijk altijd vanuit de cliënt. Mijn cliënteel is in eerste instantie degedetineerde vaders, want met hen kom ik het meest in contact. Mijn doelstellingenstaan in verband met hun kinderen, dus zijn zij ook in zekere mate mijn cliënteel. Alsergotherapeut is het immers van groot belang rekening te houden met de invloed vande omgeving.De fysieke omgeving, de gevangenis, is ook een beïnvloedende factor. Ik mag ditgegeven niet vergeten. Dit heeft zowel gevolgen voor mijn cliënten als persoon, maarabsoluut ook voor de activiteiten die ik geef.Zo brengt de gevangenis heel wat beperkingen met zich mee. Ik moet erg veelrekening houden met de materialen die ik gebruik. Alles wat kneedbaar envervormbaar is, zoals klei en papier-maché, mag absoluut niet gebruikt worden. Hetis dan ook belangrijk dat ik creatief op zoek ga naar alternatieven. Ook moet ik vooralles de toestemming vragen. Ik moet dus een ruime tijd op voorhand weten welkematerialen ik ga gebruiken.Aangezien er ook geen ergotherapeut aanwezig is, moet ik het meeste materiaal ooknog gaan kopen. Dit schept dan natuurlijk ook weer mogelijkheden, maar toch moetik actief bezig zijn met mijn activiteiten.9.1 Hoofddoelstelling activiteitenEen activiteit hangt altijd af van het therapeutisch doel dat de ergotherapeutvooropstelt.Mijn activiteiten hebben telkens hetzelfde hoofddoel, maar uiteraard zal elke activiteitop zich nog subdoelen met zich meebrengen.Mijn hoofddoelstellingen zijn: band tussen vader en kind behouden/versterken tijdens detentie; gevoel van „vader zijn‟ terugkrijgen (als ouder iets betekenen voor je kind).Deze hoofddoelstellingen hou ik altijd in gedachten wanneer ik een activiteit geef.

809.2 Cliënten activiteitenIn de gevangenis te Dendermonde is de populatie nogal wisselend, waardoor hetmoeilijk is om cliënten te volgen.Echter heb ik toch enkele cliënten die vaak naar een activiteit komen. Vandaar dat dekeuze gevallen is op deze personen.Met K.DB, M.DV en K.DV heb ik een kennismakingsgesprek gehad met de bedoelinginformatie in te winnen. De probleemdefiniëring heb ik gedaan aan de hand vanMOHO.G. DM heb ik beschreven aan de hand van het KAWA-model.Bij elke cliënt staat ook een lijst van de activiteiten waaraan ze deelnamen.9.2.1 Cliënt 1: K.DBK.DB is een 39-jarige man die sinds 15 oktober 2009 in de Rijksgevangenis teDendermonde verblijft.Gedurende mijn stage, namelijk op 23 maar 2010, kwam hij vrij.K. is gehuwd en heeft 2 kinderen, van 6 en 8 jaar.Probleemdefiniëring volgens MOHOMENSELIJKE COMPONENTENWilPersoonlijke effectiviteit ( beeld dat men heeft van de eigen capaciteiten endoeltreffendheid) tactvol; eerlijk zijn; steeds mezelf blijven.Waarden (wat men belangrijk en zinvol vindt) respect hebben voor elkaar; verantwoordelijkheid durven nemen; eerlijk zijn tegenover anderen.Interesses (wat men leuk vindt en wat voldoening geeft) huishoudelijke activiteiten; fietsen (spinning); op café gaan (poolen, iets drinken).

81GewenningGewoonten (in een gevangenis gebeurt alles volgens routine) telkens drie keer in de week bezoek; elke dag bellen; op maandag fitness; op woensdag speelzaal; Tv-kijken net voor het slapengaan; één keer in de maand op zaterdagnamiddag kinderbezoek; om 14 dagen naar bibliotheek.Rollen (bepaalde sociale status met verwachtingen) vader; echtgenoot; zoon; broer ( geen contact meer met zijn zus); gedetineerde (na vrijlating: ex-gedetineerde); vroeger: zelfstandige.Uitvoeringsvermogensportief,behulpzaam,sociaal,actief.OMGEVINGFysische Gevangenis (werkplaats, cel, paleis, bezoekzaal, …)Sociale omgeving andere gedetineerden; penitentiair personeel; celgenoten (zitten met 4 op cel); echtgenote; kinderen; moeder; vader (hij is ziek, dus kan niet op bezoek komen); twee goede vrienden.

82HANDELINGSNIVEAUParticipatiewerkt in de gevangenis (T-shirts versnijden);doet aan verschillende activiteiten mee. Zowel cursussen als sportactiviteiten.VaardigheidMotorische vaardigheden Grof –en fijnmotorisch geen problemenCommunicatie –en interactievaardigheden spontaan praten met anderen; behulpzaam; assertief; eerlijk tegenover de ander; voelt zich goed in een groep; uiten van gevoelens doet hij enkel als hij persoon kent.Activiteiten: Kinderbezoek op 13 maart 20109.2.2 Cliënt 2: M.DVM.DV is een 31-jarige man die sinds 13 augustus 2009 in de Rijksgevangenis teDendermonde verblijft.Gedurende mijn stage, namelijk op 29 maart 2010 vertrok M. op transfer naarTilburg.Probleemdefiniëring volgens MOHOMENSELIJKE COMPONENTENWilPersoonlijke effectiviteit ( beeld dat men heeft van de eigen capaciteiten endoeltreffendheid) zelfzeker , doorzetter.

83Waarden (wat men belangrijk en zinvol vindt) respect, eerlijkheid, trouw.Interesses (wat men leuk vindt en wat voldoening geeft) muziek, sport, Tv-kijken.GewenningGewoonten (In de gevangenis verloopt alles in routine) Tv-kijken net voor het slapengaan; elke dag bellen; elke dag naar muziek luisteren.Rollen (bepaalde sociale status met verwachtingen) vader, zoon, echtgenoot, broer, gedetineerde.Uitvoeringsvermogen doorzetten; assertief; actief meewerken als er iets gedaan moet worden.OMGEVINGFysische GevangenisSociale omgeving andere gedetineerden, celgenoten, penitentiair personeel, vriendin, moeder, ex, drie kinderen.

84HANDELINGSNIVEAU’SParticipatie werk= fatik (poetsen, eten opdienen, …); neemt deel aan verschillende activiteiten die georganiseerd worden. Zowelcursussen, creatieve -en sportactiviteiten.VaardigheidMotorische vaardigheden grof en fijnmotorisch geen probleemCommunicatie –en interactievaardigheden in een nieuwe groep is hij verlegen; gaat gevoelens niet uiten in groep; communiceert rustig naar iemand dat hij niet kent; bij irritaties gaat hij de persoon negeren; bij iemand dat hij goed kent, maakt hij veel grapjes en gaat hij luider gaanpraten; valt op in groep (luid spreken, zwarte humor, …); kropt zijn gevoelens op. Door muziek en sport kan hij zijn emoties wel kwijt.Activiteiten: Kinderbezoek op 13 maart 20109.2.3 Cliënt 3: K.DVK.DV is een 27-jarige man, die sinds 18 november 2009 verblijft in deRijksgevangenis te Dendermonde.K. is gehuwd en heeft 1 kind van 7 maanden.Probleemdefiniëring volgens MOHOMENSELIJKE COMPONENTENWilPersoonlijke effectiviteit ( beeld dat men heeft van de eigen capaciteiten endoeltreffendheid) goede omgang met kinderen; sportief zijn; doorzetten.

85Waarden (wat men belangrijk en zinvol vindt) eerlijkheid, geheimhouding, respect tegenover elkaar.Interesses (wat men leuk vindt en wat voldoening geeft) sport (fitness); bezoekjes van de vriendin en zijn kind.GewenningGewoonten (in een gevangenis gebeurt alles volgens routine) elke dag werken; elke dag naar wandeling; 3 keer in de week bezoek; elke dag bellen.Rollen (bepaalde sociale status met verwachtingen) vader, zoon, echtgenoot, broer.OMGEVINGFysische gevangenisSociale omgeving celgenoten (zitten met 4 op cel); penitentiair personeel; andere gedetineerden; vriendin; kindje; ouders van vriendin (geen contact meer met eigen ouders); vriend.HANDELINGSNIVEAU’SParticipatiewerkt elke dag in de gevangenis (vestiaire);kan vaak niet meedoen aan cursussen, door job, maar zou het wel graagwillen (indien het ‟s avonds is);gaat elke dag naar wandeling.

86VaardigheidMotorische vaardigheden grof –en fijnmotorisch geen problemenCommunicatie –en interactievaardigheden afwachtende houding; moet zich veilig voelen in groep, vooraleer hij iets zegt; spontaan tegen mensen die hij kent; weinig oogcontact maken; vertelt weinig uit zichzelf; houdt gevoelens voor zichzelf, zal deze niet uiten.Activiteiten: Kinderbezoek 10 april 20109.2.4 Cliënt 4: Gu.VCMet deze persoon heb ik geen gesprek gehad in functie van het MOHO-model.Gu. volgde wel de cursus vader in detentie, waardoor ik wel een intakegesprek methem deed.Uit dit gesprek haalde ik onderstaande informatie over zijn kinderen engezinssituatie:Gu. heeft 2 eigen kinderen, namelijk C. (7 jaar) en I. (6 jaar).Voor de detentie had hij een erg goede band met hen. Hij is bang voor de toekomst,want nu is hij gescheiden en weet nog niet hoe de regeling van de kinderen zalverlopen. Graag wil hij zijn kinderen bij zich en hoopt dit ook te kunnenverwezenlijken.Tijdens detentie probeert hij de band met zijn kinderen te behouden door regelmatigte telefoneren met hen. Ook zijn schoonouders brengen de kinderen naar hettafelbezoek. Dit stelt hij enorm op prijs. Hij schrijft zich ook steeds in voor hetkinderbezoek.Gu. heeft het moeilijk met het feit dat hij in de gevangenis zit en voelt schaamtetegenover zijn kinderen. Hij heeft het ook niet zelf aan hen verteld, maar vermoedtdat ze het weten door zijn (ex)vrouw of zijn (schoon)ouders. Hij is bang dat zijnkinderen hem zullen afwijzen als vader. Hij is bang dat er iets gebroken is tussen zijnkinderen en hem, maar wil dit stap voor stap weer gaan opbouwen. Door hetkinderbezoek wil hij de eerste stap zetten.Wanneer Gu. over zijn kinderen praat, komen de emoties sterk naar voor. Hij krijgtsteeds tranen in zijn ogen en heeft het zichtbaar moeilijk.

87Activiteiten: Kinderbezoek 10 april 2010; inkleding kinderbezoek Pasen; paascadeau voor kinderen; kaarten maken.9.2.5 Cliënt 5: G.DMProbleemdefiniëring volgens KAWAG. beschrijft zichzelf als een rivier die heel veel water bezit en erg snel stroomt. Hijvindt dat zijn leven erg snel voorbij gaat.De zijwanden en rivierbodem is erg breed. Het water kan daardoor hard gaanstromen. Er zijn niet veel mensen om hem heen, maar de mensen die er zijn,betekenen wel veel voor hem. Ze steunen hem en geven de kracht die hij nodigheeft. Daardoor krijgt hij steeds veel levensenergie, waardoor hij verder in het levenkan.Er zijn veel rotsen en stenen in zijn leven. Hij heeft veel meegemaakt, waardoor zijnwater af en toe trager ging stromen. Toch zijn er grote ruimten tussen deverschillende stenen. Dit zijn zaken waaraan hij wil werken, dit om de stenen weg tekrijgen. Hij wil niet meer dezelfde stommiteiten doen, die hij vroeger wel gedaanheeft. Die ruimten worden ook vergroot door de steun die hij krijgt van zijn omgeving.Zijn vriendin en kinderen zijn erg belangrijk. Zonder hen zal het niet lukken om destenen weg te krijgen.Het vele drijfhout geeft aan dat hij een sterk karakter heeft. Hij geeft aan dat zijnhoutblokken de stenen kunnen wegduwen. Hij is sterk en zal proberen de stenenweg te krijgen.De groene plantjes op de bodem en op het drijfhout, geven aan dat hij steeds ietsvindt om zich aan op te trekken. Telkens raakt hij er bovenop. Dit zie je letterlijk,doordat de groene plantjes ook op de oever staan. Deze geven aan dat hij in detoekomst boven water wil blijven.

88Ik interviewde G. ook voor de cursus ‘Vader in detentie’. Daaruit haalde ik heel watinformatie over zijn kinderen en gezinssituatie.G. heeft 2 kinderen, namelijk J. (18 jaar) en N. (16 jaar):G. heeft zijn kinderen alleen opgevoed, tot de moeder ze opeiste. Net voor detentiewoonden beide kinderen in bij hun moeder. De grootmoeder woont in hetzelfdeappartement. De band met de moeder en schoonmoeder is niet goed.De band met de kinderen is heel verschillend. Met J. had hij vroeger een goeie band,maar daar is verandering in gekomen toen J. op het verkeerde pad kwam. Hij heeftook een maand in de gevangenis gezeten en sindsdien is de band met hem watmoeilijker.De relatie met zijn dochter is wel erg goed. Ze woonde wel in bij haar moeder, maarkwam vroeger vaak naar G. Haar broer J., daarentegen niet.Zijn kinderen weten dat hij in de gevangenis zit. Zijn jongste broer heeft J. en N. zelfseens naar de gevangenis gebracht, voor het tafelbezoek. G. kreeg het gevoel dat hijniks kon vertellen aan N., omdat J. hen onderbrak.Nu heeft G. kinderbezoek aangevraagd voor N. Hij wil J. daar niet bij. Hij kijkt erenorm naar uit om zijn dochter te zien en met haar te kunnen praten.In de toekomst zou N. terug bij hem komen wonen, maar J. blijft bij zijn moeder.Zowel G. als J. vinden dit de beste oplossing.Activiteiten: Kinderbezoek 8 mei 2010; maken van een paascadeau; inkleding kinderbezoek Moederdag.9.2.6 Cliënt 6: Gr.VLToen ik de kennismakingsgesprekken met als basis het MOHO-model afnam,verbleef Gr. nog niet in de gevangenis. Ik sprak hem wel voor het eerst bij hetkennismakingsgesprek voor de cursus „Vader in detentie‟.Uit dit gesprek haalde ik onderstaande informatie over zijn kinderen engezinssituatie.G. heeft 3 eigen kinderen, namelijk N. (9), T.(8) en S.(4). Hij heeft ook 1 stiefdochtervan 18 jaar. Zij heeft ook een kindje van 6 maanden.De band met zijn eigen kinderen was erg goed voor detentie. De relatie met zijnstiefdochter is niet goed. Ze luistert niet, rebelleert tegenover ouders en houdt geenrekening met de andere kinderen. Voor de detentie stond zijn hele leven in het tekenvan zijn kinderen. Dit wil hij na detentie weer opnemen.

89De zorg voor de kinderen gebeurt momenteel door zijn vrouw. Ze mogen af en toelogeren bij zijn (schoon)moeder. Toch is de detentie heel zwaar voor zijn vrouw en G.wil ze graag ondersteunen, maar wordt beperkt door de detentie.Telefonisch contact behouden met zijn kinderen verloopt erg moeilijk. In het beginvan de detentie had hij te weinig geld om te telefoneren. Eenmaal hij kon telefoneren,deed hij dit elke dag. Zo probeert hij het contact met hen te behouden. Ze komen nietop gewoon bezoek, omdat ze te druk zouden zijn en de rust verstoren in debezoekzaal. Hij vraagt kinderbezoek aan, zodat hij ze toch zo snel als mogelijk kanzien.Gr. heeft zelf geen goede jeugd gehad. De relatie met zijn vader verliep heel moeilijk.Hier komt duidelijk naar voor dat Gr. het helemaal anders wilt aanpakken. Hij wil eenechte vader zijn voor zijn kinderen.Activiteiten:Kinderbezoek 8 mei;inkleding kinderbezoek Moederdag.

909.3 Activiteiten voor vadersVolgende activiteiten worden in dit hoofdstuk besproken: Kinderbezoek 13/02, Kinderbezoek 13/03, Inkleding Kinderbezoek Pasen, Paascadeau voor kinderen, Kinderbezoek 10/04, Kaarten maken, Inkleding Kinderbezoek Moederdag, Kinderbezoek 08/05, Vader in detentie.9.3.1 Kinderbezoek: 13/02/2010Aantal vaders 12Aantal kinderen 20Doelstellingstimuleren van het opnemen van de vaderrol;stimuleren van samen „spelen‟ en „knutselen‟;een fijn vader - kind moment beleven.Dit kinderbezoek viel in de eerste week van mijn stage. Het was allemaal nieuw voormij en ik moest dus zelf nog uitzoeken hoe alles in zijn werk ging. Daardoor kon ikniet gericht gaan observeren en werd er dus geen observatieverslag gemaakt.9.3.2 Kinderbezoek: 13/03/2010Aantal vaders 14Aantal kinderen 20Doelstellingstimuleren van het opnemen van de vaderrol;stimuleren van samen „spelen‟ en „knutselen‟;een fijn vader - kind moment beleven.

91ObservatiesIk maakte een observatie van 2 cliënten, namelijk K.DB en M.DV.Observatie K.DBbij aankomst in de speelzaal, heeft hij veel aandacht voor zijn vrouw. Hijknuffelt haar. Hij begroet zijn 2 kinderen met een knuffel.De kinderen gaan tegenover hem zitten, zijn vrouw naast hem;praat veel met zijn vrouw;kinderen halen knutselgerief;zijn dochter komt naast hem zitten en K. helpt met knutselen;hij wrijft over de rug van zijn dochter en lacht. Hij geeft haar een knuffel;als ik bij hem kom, maakt hij een grapje tegen mij;M. zit naast hem. Ze maken grapjes en lachen erg luid;bij het einde van het bezoek kust hij zijn vrouw, knuffelt zijn kinderen en speelter nog even mee.Interpretatie K.DBmeer aandacht voor zijn vrouw, dan voor kinderen;gaat zelf niet naar kind toe, kinderen komen naar hem. Hij geeft dan welaandacht aan hen;maakt vaak gebruik van humor, om moeilijke periode door te komen;gaat liefdevol om met kinderen.Observatie M.DV bij aankomst in de speelzaal loopt hij onmiddellijk naar zijn kinderen toe. Hijknuffelt ze; kinderen zitten op zijn schoot, hij knutselt samen met hen; komt met hen knutselgerief halen ; wandelt wat rond met zijn dochtertje en lacht; speelt met zoon, kietelt hem, M. en zijn zoon lachen luid; praat met kindjes tijdens het knutselen; hij maakt een grapje met K. en ze lachen erg luid; dochtertje ligt te slapen op zijn buik. M. wiegt zachtjes; Bij het einde van het bezoek geeft hij zijn kinderen veel knuffels en groet zijnmoeder.Interpretatie M.DVgeeft heel veel aandacht aan zijn kinderen en gaat liefdevol met ze om;neemt de vaderrol duidelijk op;gebruikt vaak humor.

92BesluitIedere vader gaat anders om met zijn kinderen.Het feit dat de vrouw van K. aanwezig is, zorgt ervoor dat hij de aandacht moetverdelen. Bij M. stelt dit probleem zich niet.De kinderen genieten duidelijk allemaal van het moment met hun vader. Het is goeddat er een georganiseerde activiteit is, zodat ze iets kunnen ondernemen. Zo wordter op een subtiele manier voor gezorgd dat kinderen en vaders samen knutselen enspelen. Beide vaders knutselen en spelen met hun kinderen.Het samen handelen geeft hier aanzet tot intens sociaal contact en socialeverbondenheid, wat dan ook een duidelijke basisbehoefte is. De activiteit brengt ookkeuzevrijheid. De vaders en kinderen kunnen immers zelf kiezen hoe ze hetkinderbezoek invullen. Dit zorgt ervoor dat ze controle ervaren en gestimuleerdworden tot handelen.Het handelen is betekenisvol voor hen, want ze kunnen hun vaderrol opnemen, watook tevredenheid teweeg brengt.Aan de hand van de activiteit wordt de doelstelling, namelijk het opnemen van devaderrol en een fijn vader - kindmoment beleven in zekere mate bereikt.Ze nemen immers beiden hun vaderrol op zich. Ze geven aandacht aan hunkinderen, op een gepaste manier. Ze benaderen elk kind op basis van leeftijd.M. heeft het zichtbaar gemakkelijker om met zijn kinderen om te gaan. Hij doet hetongedwongen. Het heeft wellicht te maken met de relatie met zijn kinderen vóórdetentie.K. is eerder afwachtend naar zijn kinderen toe. Ze moeten zelf naar hem toe komen,vooraleer hij echt met ze bezig is. In zijn leven vóór de detentie, was hijfrituuruitbater. Hij had daarmee heel veel werk, waardoor hij zijn kinderen weinig zag.Misschien heeft dit ook wel een invloed op de manier waarop hij nu met zijn kinderenomgaat. Het verloopt minder ongedwongen dan bij M. Hij kan ze wel benaderen ophet juiste kindniveau.Voor beide cliënten is het gebruik van humor essentieel. Het is een middel om demoeilijke periode door te komen. Ook het moment dat ze met hun kinderen belevenbrengt positieve en negatieve gevoelens met zich mee. De pijnlijke gevoelensverdoezelen ze door de humor.

93Inkleding zaalIk stelde voor om te zorgen voor inkleding van de speelzaal binnen het thema„Lente‟. Dit is het resultaat:Figuur 2: Tafelversiering 1Figuur 1: Deurversiering LenteFiguur 3: Tafelversiering 2Evaluatie:De vorige kinderbezoeken was de zaal nog niet ingekleed binnen het thema. Desfeer van de gevangenis heerste er duidelijk nog.De bloemen zijn een „eyecatcher‟, waardoor de aandacht wordt weggeleid van detralies en de context waarin ze zich bevinden.Door kleine zaken op tafel te zetten en overal slingers te hangen, is het een wereldvan verschil!Tijdens het kinderbezoek speelden de kinderen met de bloemen en gaven ze ookmee met hun vader. De lentesfeer overheerste duidelijk boven de gevangenissfeer.

949.3.3 Inkleding Kinderbezoek Pasen: 07/04 en 08/04Aantal inschrijvingen: 4Aantal deelnemers sessie 1: 4Aantal deelnemers sessie 2: 2Inhoud activiteitSamen met de gedetineerde vaders die deelnemen aan het kinderbezoek, zorg ikvoor de inkleding van de speelzaal. Het kinderbezoek heeft als thema Pasen, dusonze inkleding is uiteraard daarop gebaseerd.Gedurende 4 uren kunnen we daaraan werken en ervoor zorgen dat de speelzaalmooi wordt versierd.De hoeveelheid versiering is natuurlijk ook afhankelijk van het aantal deelnemers,want deelname is niet verplicht en gebeurt op vrijwillige basis.Ik heb enkele ideeën over wat er allemaal kan worden gemaakt. Het is uiteraard ookde bedoeling dat de gedetineerden ideeën aanbrengen, want zij moeten zorgen voorde inkleding. Ik zal hen daarin ondersteunen.Enkele ideeën zijn: tafelversiering: beschilderde bloempotjes gevuld met raphia en versierde eitjes(ballonnen); paasslingers aan tafels; gekleurde afbeeldingen en een bord met PASEN aan de deur.DoelstellingenHoofddoelstelling: actieve betrokkenheid bij het kinderbezoek stimuleren; een bijdrage kunnen leveren in het opfleuren en kindvriendelijk maken vande speelzaal; zorgen dat de kinderen in een sfeervolle omgeving kunnen vertoeventijdens het kinderbezoek.Subdoelstellingen: creativiteit stimuleren; kunnen samenwerken met anderen; iets kunnen doen voor iemand anders.

ObservatiesEr waren slechts weinig deelnemers. Ik observeerde één iemand die aanwezig wasop beide sessies, namelijk Gu.Observatie Gu.VC95Gu. vraagt onmiddellijk wat we zullen maken;hij geeft enkele ideeën aan: maken van slingers en een paasgordijn aan dedeur. Ik zeg dat ik zal zorgen voor het nodige gerief;ik leg de opdracht van de bloempotjes uit. Gu. gaat zelfstandig het nodigemateriaal halen;hij begint onmiddellijk te schilderen;hij vraagt of er plakband aanwezig is, omdat hij bepaalde delen van debloempot wil afplakken en daarover schilderen. Uiteindelijk vindt hij eenalternatieve methode om hetzelfde resultaat te bekomen;Gu. werkt in stilte;hij schildert enkele potjes, werkt ze zorgvuldig af;Gu. zegt dat hij het jammer vindt dat er zo weinig deelnemers zijn. Hij verteltdat je iets moet overhebben voor je kinderen. Je kan tijdens je detentietijdweinig voor hen doen, maar met zo‟n kleine zaken beteken je al iets voor hen.Hij zegt dat het fijn is dat hij iets voor hen kan doen. Het inkleden van despeelzaal zorgt er immers voor dat de gevangeniscontext even kanworden vergeten;Gu. maakt een slinger met allerlei eitjes. Hij knipt ze zorgvuldig uit en kleeft zeop het touw;hij vraagt of ik hem wil helpen, omdat het anders niet af zal geraken. Samenmaken we de slinger af;hij zegt dat het jammer is dat er niet zoveel versiering zal zijn. Hij vertelt nogenkele ideeën die hij graag uitgewerkt had. Ik geef aan dat de tijd daarvoor tekort is. Hij zucht en knikt. Hij knipt verder en zorgt dat de slinger af is;hij werkt door tot het einde.Interpretatie Gu.VCGu. is creatief ingesteld en zoekt alternatieve oplossingen voor een probleem;hij vindt het erg fijn dat hij iets kan doen voor zijn kinderen;de inkleding van de speelzaal is erg belangrijk voor hem. Hij wil dat hetkinderbezoek kindvriendelijker is, zodat zijn kinderen niet angstig hoeven tezijn en de gevangeniscontext zo weinig mogelijk beleven;hij is ontgoocheld in de andere vaders.

96BesluitZoals in de probleemdefiniëring wordt aangegeven schaamt Gu. zich over het feitdat hij in de gevangenis vertoeft. Hij voelt dat er daardoor iets gebroken is tussenhem en zijn kinderen. Op alle mogelijke manieren wil hij die relatie weer opbouwen.Door zich actief in te zetten voor het kinderbezoek, probeert hij al een eerste stap tezetten in die richting. Hij wil zich niet schuldig voelen en probeert daarom zoveelmogelijk te doen voor zijn kinderen.Het is prachtig om te zien hoe Gu. zich inzet tijdens de activiteit. Hij wil dat deversiering erg mooi is, dit om de speelzaal zo mooi mogelijk in te richten. Het is echtbelangrijk voor hem en hij leeft enorm naar het kinderbezoek toe.In het begin was Gu. weer erg emotioneel. Bij elk moment dat aan zijn kinderen doetdenken, komen de emoties naar boven. Hij mist zijn kinderen enorm.Evaluatie activiteitEr waren weinig gedetineerden ingeschreven. Dit komt wellicht doordat ik ook eenandere vaderactiviteit georganiseerd had, namelijk het maken van een paascadeau.Ze konden voor beide activiteiten apart inschrijven, met als gevolg dat de meestezich inschreven voor het cadeau. Dit is een belangrijke les voor de volgende keer.De activiteit wordt als waardevol bevonden. De deelnemers wilden duidelijk iets doenvoor hun kinderen en waren gemotiveerd ervoor te werken. Ze vinden het belangrijkdat hun kinderen toch in een sfeervolle omgeving kunnen verblijven tijdens hetkinderbezoek.

97ResultatenFiguur 4: Deurversiering PasenFiguur 5: Tafelversiering 1Figuur 6: Tafelversiering 2 Figuur 7: Tafelversiering 3Figuur 8: Tafelversiering 4

989.3.4 Maken van een paascadeau voor kinderen: 09/04/2010Aantal inschrijvingen: 10Aantal deelnemers sessie 1: 6Aantal deelnemers sessie 2: 9Inhoud activiteitIedere vader die deelneemt aan het kinderbezoek van 9 april, kan een paasmandjemaken. In dit paasmandje bevinden zich paaseitjes in een paasdoosje en eenzelfgemaakte paaspuzzel.DoelstellingenHoofddoelstellingen: iets kunnen betekenen voor het kind; „vader‟-gevoel behouden tijdens detentie.Subdoelstellingen: creativiteit stimuleren; ontspanning beleven.ObservatiesEr waren heel wat vaders aanwezig, dus heb ik 2 observaties kunnen maken. Gu.VC was aanwezig op beide sessies, G.DM enkel op de 2 e sessie. De eerste sessiekon hij niet volgen, omdat hij moest werken.Observatie Gu.VChij heeft tranen in zijn ogen bij het begin van de activiteit;begint onmiddellijk met het maken van een paasmandje;hij knipt verschillende figuren uit en bekijkt hoe hij ze op het mandje zalbevestigen;hij versiert 2 mandjes op een verschillende manier;hij werkt goed door;hij werkt in stilte, werkt zorgvuldig de mandjes af;Gu. vraagt mij of hij helpen kan. Ik vertel dat hij een paaspuzzel kan maken.Hij zegt dat zijn kinderen erg tevreden zullen zijn met het mandje en depaaseitjes en de puzzel niet hoeft;hij wil erg graag helpen met het maken van mandjes voor andere vaders (dieniet deelnemen aan deze activiteit, maar wel naar het kinderbezoek komen);hij maakt nog enkele mandjes. Werkt deze zorgvuldig af. Hij kniptverschillende figuren uit en bevestigt dit op de mandjes;hij werkt goed door om alle mandjes op tijd af te krijgen;hij vraagt af en toe wat er nog gedaan moet worden;

99Interpretatiede emotionele gevoelens komen weer duidelijk naar voor. Hij mist zijnkinderen;hij vindt het fijn om iets te doen voor zijn kinderen. Hij heeft het gevoel dat ditveel voor hen betekent;hij is creatief ingesteld en geniet van de creatieve opdracht;voelt zich verbonden met de andere vaders en weet wat ze voelen. Hij wil danook graag deze kinderen blij maken met een paasmandje.Observatie G.DMHij is enkel de tweede sessie aanwezig.G. vertelt dat zijn dochter niet naar het kinderbezoek zal komen, dooromstandigheden. Hij zegt dat hij het erg spijtig vindt;G. vraagt of hij me kan helpen met mandjes maken;samen met Gu. maakt hij de verschillende mandjes zorgvuldig af;hij knipt verschillende figuren uit en bevestigt dit op de mandjes;hij werkt in stilte;hij werkt goed door en zorgt dat alle mandjes op tijd klaar zijn;Interpretatiehij mist zijn dochter en vindt het erg spijtig dat ze niet kan komen;hij voelt zich verbonden met de andere vaders en weet wat zij voelen. Hij wilgraag deze vaders helpen, zodat zij hun kinderen blij kunnen maken;hij is erg behulpzaam.BesluitDe verbondenheid tussen de verschillende vaders is enorm. Ze zitten allemaal indezelfde situatie, namelijk het feit dat vader en kind niet samen kunnen zijn. Elkevader heeft natuurlijk een andere relatie met zijn kinderen, maar het gemis is er bijiedereen.G. en Gu. tonen een mooi gebaar, door te helpen met het maken van mandjes voorandere vaders. G. komt naar de sessie, ook al weet hij dat het kinderbezoek voorhem niet doorgaat. Hij wil de andere vaders helpen en hun kinderen blij maken.

100Evaluatie activiteitDe massale opkomst doet vermoeden dat deze activiteit wel belangrijk voor hen is.Ze kunnen iets doen voor hun kinderen en behouden zo het vadergevoel. Zebesteden er heel veel aandacht aan de mandjes en willen dat het er goed uitziet. Zewillen dat hun kinderen trots en tevreden zijn met het resultaat.Ik observeerde de vaders ook tijdens het kinderbezoek. Ik wilde de reacties op decadeaus bekijken. De vaders gaven met trots de cadeautjes aan de kinderen en dekinderen waren erg blij dat ze iets kregen.De jonge kinderen gaven de vader onmiddellijk een knuffel. De iets oudere kinderengaven een knuffel en bedanken hem verbaal.De meeste begonnen onmiddellijk te smullen van de paaseitjes.Iedereen nam zijn paasmandje mee naar huis. Het blijkt een goed initiatief te zijn diede kinderen wel weten te appreciëren. Ook de vaders krijgen een goed gevoel bij hetzien van de blije gezichten.De vaders die niks maakten en die toch een paasmandje konden afgeven aan hunkinderen, waren enorm blij en apprecieerden het gebaar enorm. Ze bedanken mijruimschoots voor het cadeau.ResultaatFiguur 9: Paascadeau voor kinderen

1019.3.5 Kinderbezoek: 10/04/2010Aantal vaders 10Aantal kinderen 15Doelstellingstimuleren van het opnemen van de vaderrol;stimuleren van samen „spelen‟ en „knutselen‟;een fijn vader - kind moment beleven.ObservatiesK.DB is vrijgekomen op 23 maart, dus volgde dit kinderbezoek niet meer.M.DV vertrok 29 maart op transfer naar de gevangenis in Tilburg.Daarom heb ik 2 andere cliënten gekozen, namelijk K.DV en Gu.VCGu.VC beleeft zijn eerste kinderbezoek.Observatie K.DV bij aankomst in de speelzaal loopt hij onmiddellijk naar zijn vrouw; hij neemt K. in zijn armen en wiegt ze heen en weer; hij houdt ze boven zijn hoofd en lacht erg luid. Hij knuffelt haar; praat tegen K. op een lieve toon; hij praat met zijn vriendin en wiegt K.; zijn vrouw en K. spelen samen met K. (knuffelen, kietelen, …); hij vraagt aan mij of er een schommelbedje is waarin hij K. kan leggen; hij legt K. voorzichtig in het bedje. Samen met zijn vrouw legt hij een dekentjeop K.; praat met zijn vrouw en lachen vaak; schommelt het stoeltje heen en weer en geeft kusjes op de voet van K.; kijkt vaak naar K. en schommelt het bedje; haalt K. uit het bedje, wanneer ze wakker wordt. Hij knuffelt haar; bij het einde van het bezoek neemt K. uitgebreid afscheid van zijn vrouw en K.(knuffels en kusjes)Interpretatiegaat erg liefdevol om met zijn kindje, benaderd ze op kinderlijke manier;het lukt goed om de aandacht te verdelen tussen zijn vrouw en kind;Neemt de vaderrol op zich tijdens het kinderbezoek;geeft veel om zijn kind en vindt het kinderbezoek belangrijk om contact methaar te maken.

102Observatie Gu.VCbij aankomst in de speelzaal loopt Gu. naar zijn kinderen en geeft ze beideeen knuffel;hij begint onmiddellijk te wenen;neemt C. op zijn schoot, I. zit op de stoel naast hem;praat af en toe met schoonmoeder (zit tegenover hem);hij kijkt hoe zijn kinderen knutselen en helpt hen waar nodig;de kinderen komen vaak knutselgerief halen. Ze knutselen aan tafel;Gu. knutselt samen met C.;C. gaat aan de overkant zitten. Gu. helpt I. met het knutselwerkje;er rolt af en toe een traan over de wang van Gu. Hij heeft de hele tijd tranen inde ogen;praat met zijn kinderen;bij het einde van het bezoek geeft hij een knuffel aan de twee kinderen enbegroet zijn schoonmoeder.Interpretatie Gu.VCis steeds bezig met zijn kinderen, neemt de vaderrol op zich;is in het begin nogal onwennig, weet niet hoe hij zich moet gedragentegenover zijn kinderen. Naarmate het bezoek verder vordert, loopt het beter,maar toch nog niet volledig ongedwongen. Gu. voelt schaamte tegenover zijnkinderen;toont emoties heel sterk;geeft evenveel aandacht aan beide kinderen;geeft enorm om zijn kinderen en is blij dat ze op bezoek komen.BesluitIedere vader gaat anders om met zijn kinderen, ook elk kind is uniek. K. lijkt weinighinder te ondervinden van het feit dat zijn kind hem moet bezoeken in degevangenis. Zijn dochtertje is ook nog erg jong, dus is het moeilijk om te weten water allemaal tot haar doordringt.K. weet wat hij kan verwachten van een kinderbezoek en speelt onmiddellijkongedwongen met zijn kindje. Hij geniet van elk moment dat hij met haar kan delenen vindt het erg leuk om de vaderrol op zich te nemen.Gu.‟s eerste kinderbezoek was erg emotioneel. Hij schaamt zich over het feit dat hijin de gevangenis zit en hij weet niet hoe hij zich moet gedragen. Naarmate hetkinderbezoek vorderde, werd hij losser. Toch is hij nog wat terughoudend naar zijnkinderen toe. Toch neemt hij de vaderrol volledig op zich en geniet van een fijnvader-kind moment. Ook zijn kinderen zijn in het begin afwachtend. Ze gaanuiteindelijk spontaan naar hun vader toe en laten toe dat hij de vaderrol op zichneemt.

103Het is duidelijk dat elke vader het kinderbezoek op zijn manier beleeft. De manierwaarop ze zelf omgaan met de detentie is daarbij van groot belang.Gu. heeft moeite met de detentie, dus is het moeilijker om contact te maken met zijnkinderen. Hij is ook bang van hun reactie, wat ertoe leidt dat hij in het begin watafstandelijk is.Bij beide vaders is het duidelijk dat het kinderbezoek ervoor zorgt dat de vaderrol kanopgenomen worden. Ieder vult dit wel in op zijn eigen manier. Het feit dat dekinderen samen met de vaders kunnen knutselen, zorgt dat de band behoudenwordt. Of de vaders de kans grijpen om de band te behouden, ligt natuurlijk ook aanhen. De reactie van de kinderen en de manier waarop de gedetineerde vadersomgaan met detentie en de kinderen, speelt hierbij een grote rol.9.3.6 Kaarten makenAantal inschrijvingen: 39 (13 per sessie)Aantal deelnemers sessie 1: 8Aantal deelnemers sessie 2: 9Aantal deelnemers sessie 3: 6Inhoud activiteitWenskaarten zijn belangrijk om het contact te behouden met de buitenwereld,waaronder ook de kinderen van gedetineerden. Een kaartje zegt immers meer danwoorden.Omdat de wenskaarten van de gevangenis niet steeds voldoen aan de behoeftenvan de gedetineerden, ontstaat het idee om zelf wenskaarten te ontwerpen.Uiteraard schrijven niet enkel de vaders zich in voor deze activiteit, aangezien zeaangeboden werd voor alle gedetineerden.DoelstellingenHoofddoelstellingen: een persoonlijk kaartje kunnen opsturen naar dierbare personen; contact behouden met familie, vrienden, ….Subdoelstellingen: zinvolle vrijetijdsbesteding stimuleren; creativiteit stimuleren; ontspanning beleven.

ObservatieIk observeer 1 vader, Gu.VC, omdat hij een kaart maakt voor de communie van zijnoudste zoon.Observatie Gu. VC104neemt de prent van een voetballer en zegt dat zijn zoontje van voetbal houdt;Gu. begint onmiddellijk met het uitknippen van zijn prent;hij vraagt hoe „Communie‟ geschreven wordt. Ik help hem daarbij;hij zoekt letters in tijdschriften;hij lacht en maakt grapje met K.;hij toont aan mij wat hij gemaakt heeft. Hij vraagt of het mooi is. Ik bevestig;hij zoekt in een kinderboekje een prent van Piet Piraat. Hij versiert een kaarten bevestigt de prent erop. Hij zegt dat hij ook een kaart gemaakt heeft voorzijn andere zoon, anders zou deze teleurgesteld zijn.ik vertel hem dat het heel mooi is;hij vertelt over zijn zoontje, terwijl hij naar de kaart kijkt. Er staan tranen in zijnogen;Interpretatie Gu.VChij concentreert zich op het maken van de kaart. Hij wil dat de kaart mooi is,zodat zijn zoon blij is;weet wat de interesses van zijn zoon zijn en speelt daarop inis creatief ingesteld;met behulp van de kaart, vertelt hij over zijn kinderen. Het is een middel omzich te uiten;hij wil voor beide kinderen iets maken, zodat niemand teleurgesteld is;hij mist zijn kinderen enorm.BesluitHet is duidelijk dat Gu. veel over heeft voor zijn kinderen. Hij zet zich graag in voorhen. Het kaartje toont aan dat hij steeds aan zijn kinderen denkt en ook wilt dat zijaan hem denken.Hij voelt dat er iets gebroken is tussen hem en zijn kinderen, maar wil op allemogelijke manieren deze relatie weer opbouwen. Door zich actief in te zetten enzaken te maken voor hen, zet hij al een eerste stap in deze richting. Hij wil zich nietmeer schuldig voelen en al het nodige doen om dat schuldgevoel weg te krijgen. Alshij veel doet voor zijn kinderen, kunnen ze hem niks verwijten.

1059.3.7 Inkleding kinderbezoek Moederdag: 06/05 en 07/05Aantal inschrijvingen: 12Aantal deelnemers sessie 1: 4Aantal deelnemers sessie 2: 7Aantal deelnemers sessie 3: 6Inhoud activiteitSamen met de gedetineerde vaders die deelnemen aan het kinderbezoek, zorg ikvoor de inkleding van de speelzaal. Het kinderbezoek heeft als thema Moederdag,dus onze inkleding is uiteraard daarop gebaseerd.Gedurende 6u kunnen we daaraan werken en ervoor zorgen dat de speelzaal mooiversierd wordt.De hoeveelheid versiering is natuurlijk ook afhankelijk van het aantal deelnemers,want deelname is niet verplicht en gebeurt op vrijwillige basis.Ik verzamelde enkele ideeën over wat er allemaal gemaakt kan worden. Het isuiteraard ook de bedoeling dat de gedetineerden zelf ideeën aanbrengen. Het is debedoeling dat zij eigenlijk zorgen voor de inkleding en dat ik hen daarin ondersteun.Enkele ideeën zijn: tafelversiering: vaasje (uit wc-rolletje) in de vorm van een hartje, beschrevenmet gedichten. We plaatsen er ook een zelfgemaakt bloemetje in; bloemengordijn, gekleurde prenten en het woord Moederdag aan de deur; groot bord met tekening van moeder en kind; slingers aan tafels in vorm van hartjes, broeken en T-shirts.DoelstellingenHoofddoelstelling: actieve betrokkenheid bij het kinderbezoek stimuleren; een bijdrage kunnen leveren in het opfleuren en kindvriendelijk maken van despeelzaal; zorgen dat de kinderen in een sfeervolle omgeving kunnen vertoeven tijdenshet kinderbezoek.Subdoelstellingen: creativiteit stimuleren; kunnen samenwerken met anderen; iets kunnen doen voor iemand anders.

106ObservatiesIk observeer G.DM en Gr.VLObservatie G. DMhij zegt dat hij de vorige sessie ook wilde helpen, maar niet kon wegensbezoek. Hij zegt dat hij het jammer vindt;ik vertel wat er nog allemaal moet gebeuren. S. (een andere gedetineerde)geeft een idee aan. Hij vraagt of we een lange slinger kunnen maken en dezekunnen uithangen van de ene naar de andere kant van de zaal. Ik zeg dat ditkan en vraag aan G. of hij ermee wilt helpen;G. vraagt wat hij moet doen. S. geeft de uitleg en G. begint onmiddellijk met hetaan elkaar nieten van wc-rolletjes;hij werkt in stilte;als hij klaar is, blijft hij in stilte aan tafel zitten en kijkt wat rond;ik vraag hem of hij hartjes wil uitknippen. Hij gaat materiaal halen en knipt dehartjes uit. Hij doet het anders dan dat ik getoond had, hij maakt specialehartjes, op zijn eigen manier.Interpretatie G.DM:werkt zelfstandig;is afwachtend, moet aangespoord worden om iets te doen;creatief ingesteld;hij vindt het fijn dat hij kan helpen met de inkleding. Hij geniet ervan.Observatie Gr.Vlhij vraagt wat er moet gedaan worden;hij begint spontaan de bloemenvaasjes te maken. Hij bevestigt de bierkaartjesop een eigen manier;Hij zegt dat de zaal mooi versierd zal zijn en dit wel leuk is voor de kinderen;hij zegt dat hij klaar is. Ik vraag of hij wil helpen met slingers maken. Hij haaltonmiddellijk het materiaal en maakt de slingers. Hij doet het zorgvuldig.Interpretatie:hij werkt erg zelfstandig;creatief ingesteld;concentreert zich op de taak en vergeet de rest om zich heen;hij is erg behulpzaam;is erg gemotiveerd om te zorgen dat de zaal mooi versierd is. Werkt ook allesmet precisie af;hij vindt het leuk dat hij iets kan doen voor zijn kinderen en is ervan overtuigddat de inkleding een positief effect zal hebben.

107BesluitBeide vaders zijn erg gemotiveerd om mee te werken aan de inkleding. Gr. doet hetvooral voor zijn eigen kinderen, terwijl G. het vooral belangrijk vindt voor de anderekinderen. Zijn dochter is immers 16, dus de inkleding speelt niet meer zo een groterol.Ze helpen beide erg veel met de inkleding en zorgen dat alles zorgvuldig en op tijd afis. Ze leggen ook hun eigen accenten bij de zaken die ze maken. Zo hebben ze eenpersoonlijke inbreng in de inkleding.Evaluatie activiteitDe eerste sessie ging door in de voormiddag, wat ertoe leidt dat er minder opkomstwas. De meeste gedetineerden moeten werken of gaan naar de wandeling. Bij deandere sessies was er wel een voldoende opkomst.Het feit dat er zoveel vaders aanwezig waren, geeft toch wel aan dat ze iets willendoen voor hun kinderen. Ze vinden het belangrijk dat de speelzaal kindvriendelijkingericht is. Dit omdat de gevangenissfeer dan wat verdoezelt wordt.De gedetineerden gaven ook zelf ideeën aan, naar inkleding toe. Ik vond het fijn datze zich zo betrokken voelen. Ze hadden iets over voor hun kinderen en zetten zich ergraag actief voor in.Er wordt ook telkens in groepjes gewerkt, zodat alles op tijd afraakte. Desamenhorigheid was echt voelbaar. Ze zitten in dezelfde situatie, wat ervoor zorgtdat ze elkaar goed aanvoelen.De activiteit was erg geslaagd. De vaders kunnen misschien hun vaderrol niet meerhelemaal opnemen, maar door kleine zaken, zoals de inkleding, konden ze toch nogiets betekenen voor hun kinderen.

108ResultaatFiguur 10: Deurversiering Moederdag 1 Figuur 11: Deurversiering Moederdag 2Figuur 12: Tafelversiering 1 Figuur 13: Tafelversiering 2

109Figuur 14: Tafelversiering 3Figuur 15: Inkleding kinderbezoek Moederdag

1109.3.8 Kinderbezoek: 08/05/2010Aantal vaders: 16Aantal kinderen: 29Doelstellingstimuleren van het opnemen van de vaderrol;stimuleren van samen „spelen‟ en „knutselen‟;een fijn vader - kind moment beleven.ObservatiesIk maakte observaties van 2 gedetineerde vaders die voor de eerste keer naar hetkinderbezoek kwamen, namelijk G. DM en Gr. VLObservatie G.DMbij aankomst in de speelzaal, loopt hij onmiddellijk naar zijn dochter. Hij geeftze een knuffel;hij geeft zijn vriendin een knuffel en kus;ze zitten alle drie naast elkaar. Hij praat met beide;zijn hand rust op het been van zijn vriendin;hij maakt grapjes met hen;zijn dochter gaat naar het toilet. Hij praat met zijn vriendin en geeft zeknuffels en kussen;als zijn dochter terug is, praat hij met haar;bij het einde van het bezoek, geeft hij een knuffel aan beide. Hij geeft een kusaan zijn vriendin.Interpretatie G.DMzijn dochter en vriendin zijn erg belangrijk voor hem;het lukt goed om de aandacht te verdelen;hij praat serieus met hen, maar er is ook plaats voor het gebruik van humor.Ze gaan ongedwongen om met elkaar;vindt het erg leuk dat hij met zijn dochter kan spreken, in een aangenamerecontext (losser dan gewoon bezoek).

111Observatie Gr. VL bij aankomst in de speelzaal, loopt hij naar zijn kinderen toe en geeft ze eenknuffel; zijn jongste zoontje komt onmiddellijk op de schoot zitten; hij geeft zijn vrouw een zoen; de kinderen gaan knutselmateriaal halen. Gr. helpt zijn 3 kinderen metknutselen; Gr. neemt zijn jongste zoon mee naar de knutseltafel. Hij vraagt aan wat hijwilt knutselen. Gr. helpt met het dragen van het knutselmateriaal; praat met zijn vrouw; praat met zijn kinderen en helpt hen knutselen; bij het einde van het bezoek geeft hij knuffels en zoenen aan zijn driekinderen. Hij praat even met zijn vrouw en geeft ze een zoen en knuffel; hij zwaait naar zijn kinderen als hij de zaal verlaat.Interpretatie Gr.Vlhij geeft evenveel om zijn drie kinderen;benadert zijn kinderen elk op een andere manier (volgens leeftijdscategorie);zijn kinderen zijn erg belangrijk voor hem en hij is erg blij dat hij ze ziet;hij is ongedwongen bezig met zijn kinderen;hij neemt zijn vaderrol duidelijk op;geniet ervan, hij houdt ervan om samen met zijn gezin iets te kunnen doen;het lukt goed om de aandacht te verdelen tussen zijn vrouw en kinderen.BesluitHet is duidelijk dat de leeftijd van het kind de invulling van het kinderbezoek bepaalt.Bij jongere kinderen zorgt de knutselactiviteit ervoor dat er contact gemaakt wordttussen de vader en het kind. De vader kan het kind bijstaan, op een gepaste manier.Zo wordt het contact behouden en kan de vader zijn vaderrol opnemen.Bij oudere kinderen, zoals de dochter van G., is de knutselactiviteit een bijzaak. Bijhen is het losse contact met vader van groot belang. Ze kunnen op een anderemanier praten en contact met elkaar maken.Beide vaders beleefden hun eerste kinderbezoek en ze hebben er zichtbaar vangenoten. Ze vinden het leuk om op een ongedwongen manier samen te zijn.9.3.9 Cursus: ‘Vader in detentie’.Dit is een belangrijk deel van mijn eindwerk, dus wordt het in een afzonderlijkhoofdstuk besproken.

1129.4 Interpretatie van gegevens van de verschillende activiteitenAls ergotherapeut geef je niet zomaar activiteiten. Er zitten steeds hoofd –endoelstellingen achter. Het is niet steeds vanzelfsprekend dat deze doelstellingenbereikt worden.Uit alle bovenstaande gegevens werd een interpretatie gemaakt en werd er gekekenin hoeverre de doelstellingen werden bereikt.9.4.1 KinderbezoekHet kinderbezoek zorgt voor het opnemen van de vaderrol, stimuleert het samen„spelen‟ en „knutselen‟ en het beleven van een fijn vader-kindmoment. In theorieklinkt het erg mooi, maar hoe loopt het in praktijk?De vaders en kinderen vullen het kinderbezoek in op een eigen manier. Het contacttussen beide partijen is afhankelijk van de leeftijd van het kind, de reactie opdetentie, hoe de vader omgaat met eigen detentie en de relatie tussen vader en kindvóór detentie.De vaderrol wordt tijdens het kinderbezoek zeker opgenomen door de verschillendevaders. Ze geven veel aandacht aan hun kinderen. Indien de partner aanwezig is,moet de aandacht wel verdeeld worden. Toch merk je dat alle vaders heel gefocustmet hun kinderen bezig zijn. Ieder kind vereist natuurlijk een individuele benadering,op basis van hun leeftijd. De vaders hebben geen moeite om de kinderen gepast tebenaderen.Bij de ene vader gaat het al iets gemakkelijker om in contact te treden, dan bij deandere. Bij het eerste kinderbezoek, merk je nog de onzekerheid bij vaders.Doordat er een knutselactiviteit wordt georganiseerd voor kinderen, kan de vader zijnvaderrol nog meer op zich nemen. Het is een middel om in contact te treden met dekinderen. De vaders helpen hun kinderen met knutselen. De ene vader al wat meerdan de andere, maar dit is ook afhankelijk van de leeftijd van de kinderen. Ze wordengestimuleerd om samen iets te ondernemen, ze kunnen ongedwongen samen bezigzijn.Het is wel duidelijk dat het kinderbezoek door beide partijen positief wordt ervaren.Ze genieten van een fijn moment. Een echt vader - kind moment zou ik het nietnoemen, want er is steeds een begeleider aanwezig. De aandacht gaat dus nooitvolledig naar het kind.De vader - kindrelatie wordt behouden, indien beide partijen het wensen. Het feit datze deelnemen aan het kinderbezoek duidt wel dat ze er beiden willen aan werken.De invulling is uiteraard wel bij elke gedetineerde anders.

1139.4.2 Inkleding kinderbezoekDe inkleding van het kinderbezoek stimuleert een actieve betrokkenheid bij hetkinderbezoek en zorgt ervoor dat vaders een bijdrage kunnen leveren aan hetopfleuren en kindvriendelijker maken van de speelzaal. Zo kunnen de kinderen ineen sfeervolle omgeving vertoeven tijdens het kinderbezoek. Het samenwerken metanderen wordt ook gestimuleerd. Maar is dit in praktijk ook zo?De vaders vinden de speelzaal kil en ongezellig, waardoor de gevangenissfeer nogduidelijk voelbaar is. Ze zijn dan ook gemotiveerd om daarin verandering te brengen.Ze vinden dat de kinderen in een sfeervolle omgeving moeten verblijven tijdens hetkinderbezoek, zodat de gevangenis verdoezelt wordt.Het feit dat ze zelf ideeën aangeven, wijst erop dat ze zich betrokken voelen. Zekunnen misschien hun vaderrol niet opnemen, maar ze kunnen wel nog ietsbetekenen voor hun kinderen. Ze willen zich daarvoor actief gaan inzetten.De talrijke opkomst bij beide activiteiten geeft aan dat de activiteit als waardevolwordt bevonden.Ook de samenhorigheid tussen de verschillende vaders is voelbaar. Ze werken goedsamen om een mooi eindresultaat te bekomen. Ze voelen elkaar aan, omdat ze zichin dezelfde situatie bevinden. Alle vaders moeten hun kinderen missen.9.4.3 Andere activiteiten voor vadersHet maken van kaarten en het maken van een paascadeau zijn ook twee initiatievenom de vader - kindrelatie te behouden.Beide activiteiten kennen een enorme opkomst. Het wijst erop dat de vaders hetcontact met hun kinderen/familie op elke mogelijke manier willen behouden. Zehebben veel over voor hen en zetten zich actief in.Ook bij deze activiteiten voel je de verbondenheid tussen vaders. Ze weten wat deander voelt, omdat ze in dezelfde situatie zitten. Ze zetten zich ook actief in voorelkaar, vooral om de kinderen van andere gedetineerden blij te maken. Het is mooiom dit gebaar te zien.

1149.5 BesluitHet geven van activiteiten gebeurt niet zomaar. Als ergotherapeut doe je dit met eenbepaalde intentie, een bepaald doel.Gedurende mijn stage gaf ik enkele activiteiten aan gedetineerde vaders, om deband tussen vader en kind te behouden en als vader het gevoel krijgen iets tebetekenen voor zijn kind.Als ergotherapeut werk je ook met cliënten. Binnen een gevangeniscontext is het nietevident om cliënten te observeren en te blijven volgen. De populatie is immers ergwisselend en de deelname aan activiteiten is vrijwillig. Toch heb ik 6 cliënten kunnenobserveren bij het werken rond dit kinderbezoek.Het kinderbezoek wordt al een hele tijd georganiseerd door Justitieel Welzijnswerken is ook een belangrijk initiatief om de vader - kindrelatie te behouden. Daaromwerd dit ook verwerkt in dit hoofdstuk.De inkleding van het kinderbezoek was een nieuw initiatief die ik tweemaalorganiseerde gedurende mijn stage. De opzet om de vaders actief te betrekken bijhet kinderbezoek, is erg goed gelukt. Er was een grote opkomst en allen waren zeerg gemotiveerd om te helpen. De vaders zetten zich goed in en hadden veel overvoor hun kinderen. Ze wilden iets betekenen voor hen en de vaderrol op zich nemen.De inkleding was heel mooi en zo konden de kinderen in een sfeervolle omgevingvertoeven tijdens het kinderbezoek.Ook het maken van een paascadeau werd goed onthaald. De gedetineerde vaderswaren erg enthousiast en maakten erg geconcentreerd een paasmandje. Het wasleuk dat ze iets konden afgeven aan hun kinderen. De vaderrol werd dan echt opzich genomen.Het maken van kaarten was ook een succes. Niet enkel de vaders konden daarvoorinschrijven, maar er volgden wel enkele deze sessie. Aan de hand van kaarten kanhet contact met de kinderen behouden worden. Zo werd een communiekaartjeontworpen voor een kind.De vele activiteiten brachten iets teweeg bij de vaders. Ze werden gemotiveerd omiets te doen voor de kinderen. Zowel het kinderbezoek, de inkleding, het maken vaneen paascadeau en wenskaarten zorgden ervoor dat de vader – kindrelatie in zekeremate behouden wordt tijdens de detentie en dat de vaderrol op zich kon genomenworden. Uiteraard gebeurt dit stap voor stap en is dit niet enkel door mijn activiteitente verkrijgen. Toch zijn deze activiteiten een stap in de goede richting. Ook debevestiging van personeelsleden over de uitgesproken interesse van de vaders, gafhet gevoel geslaagd te zijn in deze opzet.

11510 Cursus: Vader in detentieTijdens mijn stage gaf vzw De Rode Antraciet de cursus „Vader in detentie‟ in degevangenis te Dendermonde. Uiteraard wou ik deze cursus absoluut volgen. Decursus bevatte zes verschillende sessies. Er waren vier gedetineerden die eraandeelnamen.Ik deed de intakegesprekken, dit om de deelnemers te leren kennen.Ik wilde de cursus volgen, omdat ik mijn theorie wou toetsen aan de praktijk. Doordatde gedetineerden over hun kinderen konden praten, zou ik gaan merken of detheorie klopt.Ik werkte met enkele stellingen die ik wilde oplossen, na het volgen van de cursus.Ik observeerde ook 2 volgcliënten.10.1 Inhoud cursus„Vader in detentie‟ is een cursus waarbij de focus ligt op de beleving van degedetineerde vader en over de vaderrol die ze kunnen opnemen.De cursus bestaat uit 3 grote delen, die gedurende 6 sessies van 3 uren, wordentoegelicht en besproken:Hoe zie je jezelf als vader in de gevangenis? Welke soort vader wil je zijn inde toekomst?Hoe reageren je kinderen op detentie (weten ze het of niet?)? Op welkemanier kan je als vader je kinderen ondersteunen? Hoe ga je om met deemoties van je kinderen en van jezelf?Hoe communiceer je met je kind over de gevangenis?Er werden verschillende methoden gebruikt om de verschillende zaken toe te lichtenen bespreekbaar te maken.Enkele methoden waren:associaties leggen aan de hand van kaartjes;mindmap over kinderen, verantwoordelijkheden van een vader,contactmogelijkheden tijdens detentie;lezen van verhalen;DVD over kinderbezoek in Gent, vaders in detentie;stellingen;werkbladen.

11610.2 DeelnemersEr zijn vijf gedetineerden gestart met de cursus. Eén gedetineerde heeft de cursusna 1 sessie stopgezet, omdat hij het gevoel heeft dat hij niet veel zal bijleren. Ditomdat zijn kind nog erg jong is.De andere vier gedetineerden hebben de cursus helemaal gevolgd.Gu.VC en Gr.Vl zijn twee cliënten die ik volgde. Voor mij is het vooral belangrijk omte weten hoe zij de detentie beleven, het contact met de kinderen bewaren, dereactie van de kinderen en de vader zelf. Daarom heb ik deze cliënten geobserveerd(probleemdefiniëring: hoofdstuk 8)10.3 StellingenMijn bedoeling was om de theorie eens te gaan polsen in praktijk. In hoeverre kloptde theorie over vaders in detentie met de praktijk?Daarom werkte ik met enkele stellingen die ik na het volgen van de cursus opgelostwou zien.Het gaat om volgende stellingen:alle kinderen lijden onder de detentie van de vader. Ze ervarenonoverkomelijke gevolgen;de band tussen vader en kind kan onmogelijk behouden worden tijdensdetentie;communiceren met je kind over de gevangenis is nog steeds taboe. Het isbeter dat je er niet over praat, want ze begrijpen het toch niet.10.4 Beleving deelnemers: theorie toetsen aan praktijkZowel Gu. als Gr. volgden de volledige cursus. Gedurende de 6 sessies, kwamenheel wat zaken naar voor. Ze bespraken hun eigen ervaringen en vertelden welkegevoelens daar ook bij kwamen kijken.Aan de hand van hun praktijkervaringen -en belevingen zal ik antwoorden proberente formuleren op bovenstaande stellingen.

11710.4.1 Verhaal Gu.VCGu. ervaart heel wat gevolgen van de detentie. Hij voelt zich enorm schuldig,tegenover zijn kinderen, dat hij in de gevangenis verblijft. Hij heeft het gevoel dat hijze in de steek laat en voelt daardoor schaamte. Hij krijgt steeds tranen in zijn ogen,wanneer hij over zijn kinderen praat.Vroeger was de band met zijn kinderen erg goed, maar hij geeft aan dat er nu ietsgebroken is tussen hen.Zijn 6 jarige zoon (I.) lijdt het meeste onder de detentie. Hij durft zijn vader niet meerin de ogen kijken. In het begin dat zijn vader er niet meer was, sliep hij niet meergoed en at hij ook minder. Daarom werd er ook een psycholoog ingeschakeld. Depsychosomatische klachten herstellen zich en I. durft al meer in contact treden metzijn vader.De kinderen wonen nu bij hun moeder, de ex-vrouw van Gu. Hij probeert contact methen te behouden door regelmatig te telefoneren. Zijn schoonouders komen ook vaakop bezoek met de kinderen. Dit stelt hij enorm op prijs. Hij neemt ook deel aan hetkinderbezoek, waarvan hij echt geniet. Hij kan ongedwongen met hen bezig zijn ende vaderrol op zich nemen. Toch is het eerste kinderbezoek voor hem erg zwaar, hijweet immers niet hoe hij zich moet gedragen. Dit omdat hij zich schuldig enbeschaamd voelt en bang is voor de reactie van de kinderen. Hij wordt heelemotioneel bij dit kinderbezoek.Communiceren over de detentie lukt Gu. nog niet, want hij is er nog niet klaar voor.Hij vindt het wel belangrijk dat zijn kinderen weten waar hij is, maar kan het zelf niet.De kinderen weten het wel, wellicht door zijn ex-vrouw of zijn (schoon)ouders.Zijn kinderen stellen geen vragen over de detentie, wellicht omdat ze aanvoelen dathun vader het er erg moeilijk mee heeft. Gelukkig kunnen de kinderen met hunvragen terecht bij de schoonouders en de psycholoog. Gu. wil ook dat ze wel dat zeeen juist beeld krijgen van de gevangenis en loskomen van de clichés dat demaatschappij overbrengt.Ze vragen zich wel af wanneer Gu. terug naar huis komt. Met deze vraag heeft hij heterg moeilijk en weet hij niet hoe te beantwoorden. Hij weet immers zelf niet wanneerhij thuis zal zijn, wat hij ook aangeeft aan de kinderen.Gu. wil in de toekomst heel veel energie steken in de relatie met zijn kinderen en hetopnemen van de rol als vader. Hij is wel bang voor de toekomst, maar wil er volopvoor gaan. Hij wil meer tijd met hen doorbrengen, de verloren tijd proberen in tehalen en een nieuw leven gaan starten. Toch wil hij ervoor zorgen dat zijn kinderende detentie van hun vader kunnen verwerken. Hij wil er zijn voor hen en zorgen datze erover kunnen praten. Toch vindt hij het zelf een moeilijke opdracht, omdat hijveel moeite heeft om erover te praten. Het ligt veel te gevoelig. Hij hoopt steun tevinden bij de psycholoog die zijn jongste zoon begeleidt.

11810.4.2 Verhaal Gr.VlGr. ervaart weinig gevolgen van de detentie, tegenover zijn kinderen weliswaar. Hijweet dat er goed gezorgd wordt voor hen en dat stelt hem gerust. Hij voelt zich nietbeschaamd of schuldig. Hij is steeds eerlijk geweest tegen zijn kinderen, waardoor hijweinig negatieve gevoelens ervaart. Het feit dat hij niet financieel voor hen kanzorgen, weegt wel door.Zijn kinderen wonen bij zijn vrouw. Hij weet dat ze enorm goed voor hen zorgt, maardat ze het zeker niet gemakkelijk heeft. Hij vindt het verschrikkelijk dat hij haar alleenlaat met de kinderen.De oudste (stief)dochter rebelleert tegen de moeder. Ze wil ook Gr. niet meer zien enprobeert de moeder en vader tegen elkaar op te zetten.Zijn jongste dochter is trots omdat haar vader in de gevangenis zit. Haar vader isimmers haar held. Ze gaat dan ook aan iedereen gaan rondbazuinen dat hij in degevangenis zit. Zijn jongste zoon is steeds erg blij dat hij zijn vader hoort.Gr. probeert het contact te behouden door regelmatig te telefoneren. In het begin hadhij te weinig geld, dus was het moeilijk om het contact te behouden. Ook het feit dathij maar 10 minuten kan bellen, zorgt ervoor dat hij niet al zijn kinderen kan spreken.Naar het tafelbezoek komen zijn kinderen niet. Hij is immers bang dat ze te actiefzullen zijn en de hele bezoekzaal op zijn kop zouden zetten. Hij neemt wel deel aanhet kinderbezoek. Daar neemt hij de vaderrol echt op zich en speelt met zijnkinderen.Naar voorbereiding van het kinderbezoek, heeft hij een boekje aan zijn vrouwbezorgd. Daarin staat de werking van de gevangenis, die een leidraad kan vormenvoor een gesprek met de kinderen. Op die manier wil Gr. zijn vrouw ondersteunen.Hijzelf wil ook erg eerlijk zijn tegenover zijn kinderen. Hij vindt dat ze het rechthebben om te weten waar hij is. Hij vindt het niet gemakkelijk, maar heeft het tochzelf gezegd waar hij is. De kinderen zitten natuurlijk ook met heel wat vragen. Dezeprobeert hij zo eerlijk mogelijk te beantwoorden. Daardoor behoud je hun vertrouwenen de relatie met hen. Zo moet je hen geen valse hoop geven als ze vragen wanneerje naar huis komt. Daar is Gr. heel erg van overtuigd.In de toekomst wil Gr. er steeds zijn voor zijn kinderen. Hij weet dat hij iets fout heeftgedaan, maar dat staat los van zijn vaderschap. Hij vindt dat hij de kans moet krijgenom de vaderrol weer op te nemen. Het zal niet simpel zijn, maar hij wil er wel voorhonderd procent voor gaan.

11910.5 Conclusies aan de hand van praktijkervaringenDoor de praktijkervaringen van Gr. en Gu. kan ik de stellingen in zekere matebeantwoorden. Uiteraard zijn dit maar 2 vaders, dus is het moeilijk om teveralgemenen.De stellingen worden apart toegelicht.10.5.1 Stelling 1: Alle kinderen lijden onder de detentie van de vader. Zeervaren onoverkomelijke gevolgen.In hoofdstuk 4 worden de gevolgen voor zowel de gedetineerde vader als voor hetkind uitgebreid besproken. Enkele gevolgen komen ook bij de praktijkervaringen naarvoor.Bij Gu. ervaren de kinderen gevolgen. Zijn zoon weet immers niet hoe hij zich moetgedragen tegenover zijn vader en zit in een innerlijk conflict. Dit uit zich door het feitdat hij zijn vader niet durft aan te kijken. Ook de psychosomatische klachten komenter sprake.Bij de kinderen van Gr. zijn de gevolgen minder duidelijk. Het komt wellicht omdat Gr.de gevolgen gewoon niet weet. Hij weet wel dat zijn vrouw het erg moeilijk heeft, watde kinderen ook zullen aanvoelen. Zijn oudste dochter gaat daarom rebelleren.Hij weet niet welke gevolgen de kinderen ervaren, dus is het ook moeilijk om destelling op te lossen volgens zijn praktijkvoorbeeld.In beide gevallen is het wel duidelijk dat er verschillende factoren bepalen inhoeverre de gevolgen manifesteren.De leeftijd speelt zeker een rol. Ook de draagkracht en het karakter van het kind isvan groot belang. Zo merk je dat de jongste zoon van Gu. het moeilijker heeft danzijn oudste zoon. Dit heeft te maken met het feit dat deze zoon het moeilijker eenplaats kan geven en het zich meer aantrekt. Het feit dat een psycholoog met hemwerkt, geeft aan dat ze een goede ondersteuning geven aan het kind. Ook het feitdat hij met de psycholoog kan praten over de detentie, zorgt ervoor dat de schadebeperkt blijft.Bij Gr. is er ook een duidelijk verschil tussen de verschillende kinderen. Dit door hetleeftijdsverschil. De oudste (stief)dochter begint te rebelleren. De jongste dochterweet precies niet hoe ze zich moet gedragen en beseft niet wat een gevangenis is.Door deze onwetendheid gaat ze overal rondbazuinen waar haar vader is. Op dieleeftijd is de vader dan ook nog een held. De jongste zoon beseft nog weinig wat ergebeurt en mist zijn papa. Hij is dan ook altijd heel erg blij om zijn vader terug te zien.

Het is dus zo dat elk kind wel gevolgen ondervindt van de detentie. Ieder kindreageert ook anders. In hoeverre de gevolgen zich voordoen, is afhankelijk van deleeftijd, het karakter, de draagkracht, … Het is dus afhankelijk van veel verschillendefactoren.Ik wil ook nog even benadrukken dat niet enkel het kind gevolgen ervaart, maarzeker ook de gedetineerde vader. In beide gevallen komt dit duidelijk aan bod. Gu.voelt zich schuldig en schaamt zich tegenover zijn kinderen. Gr. voelt zich vooralschuldig omdat hij niet meer financieel voor ze kan zorgen en zijn vrouw niet kanondersteunen bij de opvoeding.12010.5.2 Stelling 2: De band tussen vader en kind kan onmogelijk behoudenworden tijdens detentieDe vader kan de vaderrol niet meer op zich nemen, aangezien hij in de gevangenisverblijft. Toch zijn er nog andere manieren om de band in zekere mate te behouden.Beide vaders geven aan dat ze telefonisch contact houden met hun kinderen. De tijdvan telefoneren is uiteraard beperkt, wat erg negatief is. Zo kunnen de vaders geenecht gesprek hebben met hun kinderen.Het feit dat de kinderen op bezoek kunnen komen, zorgt er ook wel voor dat de bandbehouden kan worden. Het tafelbezoek lijkt niet echt geschikt voor kinderen, maarover het kinderbezoek zijn beide vaders erg positief. Ze vinden het een idealegelegenheid om de vaderrol op te nemen. Dit bezoek is dus erg belangrijk voor zowelde vader als het kind, want het zorgt dat de band behouden wordt. Eén keer in demaand kinderbezoek, is dan eigenlijk ook wel te weinig.10.5.3 Stelling 3: Communiceren met je kind over de gevangenis is nog steedstaboe. Het is beter dat je er niet over praat, want ze begrijpen het tochniet.De communicatie over detentie verloopt anders bij de vaders. De manier waarop devader zelf omgaat met de detentie, is van groot belang bij deze communicatie.Gu. schaamt zich over zijn detentie, dus blijkt dit gegeven ook nog een taboe. Hijcommuniceert er dan ook niet over met zijn kinderen en is bang van de vragen die zeerover stellen. Hij vindt het wel belangrijk dat ze erover praten, want dit is de enigemanier om iets te verwerken. Hij is er zelf nog niet klaar voor, dus hoopt dat anderenhet in zijn plaats doen, zoals de psycholoog, zijn schoonouders en ex-vrouw. Hij iservan overtuigd dat ze het wel begrijpen, als de communicatie gebeurt op hunniveau.

121Gr. heeft daarentegen minder moeite om over de detentie te praten. Hij wil eerlijk zijntegenover zijn kinderen, hoe moeilijk het ook voor hem is. Hij wil het vertrouwen vande kinderen niet verliezen, dus antwoordt eerlijk op al hun vragen. De kinderencommuniceren vooral met zijn vrouw. Om haar daarin te ondersteunen heeft hij haareen boekje aangeboden. Daarmee kunnen de kinderen op een gepaste manierbenaderd worden. Gr. zegt dat zijn kinderen het wel zullen begrijpen, indien ze ophun eigen niveau benaderd worden. Ze hebben ook het recht op informatie, want danpas kunnen ze begrijpen wat er om hen heen gebeurt.10.6 BesluitIn de cursus „Vader in detentie‟ werd gesproken over de rol als vader in detentie, dereactie van kinderen op detentie en de communicatie over detentie.De deelnemers kregen via verschillende methoden inzicht in hun eigen situatie.Voor mij was de cursus vooral belangrijk om de theorie te toetsen aan de praktijk. Ditheb ik dan ook gedaan aan de hand van twee cliënten.Ik wilde weten welke gevolgen hun kinderen ervaren, hoe de band tussen vader enkind behouden wordt en hoe ze communiceren over detentie. Een eenduidigantwoord is niet te formuleren, want dit is bij iedere vader anders. De belangrijkstezaken die werden weergegeven betreffen het feit dat elk kind andere gevolgenervaart. Het is telkens afhankelijk van enkele factoren zoals de leeftijd, dedraagkracht en het karakter van het kind, de relatie met de vader vóór detentie en deondersteuning van de omgeving. In hoeverre de gevolgen zich manifesteren is dusafhankelijk van deze factoren.Niet enkel de kinderen ervaren gevolgen, maar zeker ook de vaders. Schaamte enschuldgevoelens zijn vaak voorkomende gevoelens.De band tussen een gedetineerde vader en zijn kind kan op verschillende manierenbehouden worden tijdens detentie. Toch brengt het telefonisch contact en het bezoekheel wat beperkingen met zich mee. De limiet van het telefoneren is een belangrijkebeperking. Ook het feit dat de bezoekzaal niet kindvriendelijk is, zorgt ervoor dat devaders er niet positief over zijn. Het kinderbezoek daarentegen is een prachtiginitiatief.Communiceren over detentie verloopt bij iedere vader anders, want het is ookafhankelijk van hoe ze tegenover hun eigen detentie staan. Toch vinden de vadershet belangrijk dat het thema geen taboe is en dat de kinderen erover kunnen praten,dit om de verwerking te stimuleren.De ene vader vindt het gemakkelijker om erover te praten dan de ander. Boekjes ofbrochures worden als een waardevol hulpmiddel beschouwd.

12211 Brochure voor kinderenKinderen weten vaak niet wat een gevangenis is en hebben er ook wel schrik van. Bijhet eerste bezoek aan hun vader, komen heel wat gevoelens naar boven. Kinderenweten niet wat ze kunnen verwachten en dit geeft hen een zenuwachtig en angstiggevoel.Het is dus van groot belang dat de kinderen goed worden voorbereid op hun eerstebezoek. Het is uiteraard niet evident om erover te praten, maar het zorgt er wel voordat de kinderen met een ander gevoel de gevangenis zullen betreden.Daarom werd een hulpmiddel gecreëerd, namelijk een brochure op kindermaat. (ziebijlage I) In dit hoofdstuk komt duidelijk naar voor waarom deze brochure ontwikkeldwerd, voor wie ze bestemd is en hoe ze zal worden verspreid.11.1 Doelstelling brochureGedetineerden kunnen kinderen hebben in elke leeftijdsfase.Wellicht komt er ooit een moment dat deze kinderen, in welke leeftijdsfase dan ook,hun vader willen bezoeken in de gevangenis.In hoofdstuk 4 worden de gevolgen van detentie voor kinderen uitvoerig besproken.Daaruit kan afgeleid worden dat ze vaak worstelen met allerhande gevoelens.Op bezoek gaan bij hun vader kan deze gevoelens beïnvloeden. Om te zorgen dathet bezoek zo weinig mogelijk negatieve gevoelens teweeg brengen bij het kind, ishet belangrijk dat ze niet onvoorbereid naar het bezoek gaan. Dit om gevoelens vanangst te reduceren.Een kind dat voorbereid is, weet waaraan zich te verwachten en voelt zich al watmeer op zijn gemak. Uiteraard blijft het eerste bezoek aan de gevangenis een bizarreervaring, maar door een kind erop voor te bereiden verminder je al de negatieveervaring.Het doel van de brochure is dan ook het geven van informatie. De werking van degevangenis wordt daarin besproken op een kindvriendelijke manier. De kinderenkrijgen informatie op hun niveau.11.2 Voor wie is de brochure opgemaakt?In paragraaf 4.4 staat te lezen dat detentie nog steeds een taboe is en moeilijk tebespreken valt. Toch is het om verscheidene redenen belangrijk dat erovergesproken wordt.Het is niet gemakkelijk om de juiste woorden te vinden. Dit boekje biedt eenhulpmiddel om het onderwerp aan te brengen bij de kinderen. Aan de hand van hetboekje en het personage Kareltje, kan de ouder informatie geven op niveau van hetkind.

De opgestelde brochure is vooral voor kinderen tussen 6 en 12 jaar.Bij het opstellen van de brochure wordt rekening gehouden met de ontwikkeling vanhet leren bij kinderen en ook met de didactische basisprincipes.12311.2.1 Ontwikkeling van het leren volgens Kephart toegepast op de brochureVolgens de theorie van Kephart (Vallaey and Vandroemme, 2004) zit een kind van 6jaar in de perceptueel-conceptuele fase. Het kind maakt vooral gebruik van degezichts –en gehoorzintuigen, om de wereld om zich heen beter te leren kennen.Kennis van begrippen zit in zijn beginfase en ze moeten steeds gekoppeld zijn aanwaarnemingen. Zo zal het gebruik van foto‟s en tekeningen een positief hulpmiddelzijn om begrippenkennis uit te breiden. Ze moeten het zich visueel kunnenvoorstellen. In de brochure staan verscheidene foto‟s en tekeningen, om devisualisatie te bevorderen.11.2.2 Didactische basisprincipes toegepast op de brochureEr zijn zes didactische basisprincipes waarmee rekening moet gehouden worden, alsje informatie wilt overbrengen naar een kind. Deze principes zorgen ervoor dat deinformatie duidelijk overgebracht wordt en dat het kind de informatie opslaat.(Algoet, 2007-2008)Het motivatieprincipe, aanschouwelijkheidsprincipe, geleidelijkheidsprincipe enintegratieprincipe komen duidelijk naar voor in de brochure. Het activatieprincipe enindividuatieprincipe worden niet besproken, omdat ze niet in de brochure toegepastzijn.De verschillende principes worden kort toegelicht en de toepassing op de brochurewordt geïmplementeerd:MotivatieprincipeMet motivatie bedoelt men de drijfveren, beweegredenen en behoeften dieeen persoon aanzetten tot handelen.Als je een persoon wilt motiveren, moet je rekening houden met debelangstelling en interesse, de behoeften en de ervaringen van deze persoon.De brochure speelt daar absoluut op in. De kinderen die deze brochure lezen,hebben de behoefte om meer informatie te krijgen over de situatie van hunvader. De brochure geeft deze informatie dan ook.Met de ervaring van de kinderen wordt ook rekening gehouden. De brochuregeeft immers voorbeelden aan vanuit hun eigen leefwereld. Dit zorgt ervoordat de informatie meer begrijpbaar is.

De personage die het hele boekje vertelt, zorgt ook voor motivatie. Kareltjeneemt de kinderen mee in de wereld van de gevangenis en dit op eenkinderlijke manier. Ze worden als het ware meegenomen in het verhaal.124AanschouwelijkheidsprincipeDit principe geeft aan dat het zintuiglijk waarnemen van materiële enconcretiseerbare leerinhouden van groot belang is.Kinderen hebben nood aan zintuiglijke waarnemingen om informatie op teslaan.In de brochure staan heel wat foto‟s en tekeningen die het geheel duidelijkwillen maken. De kinderen kunnen een visuele voorstelling maken van dewerking van een gevangenis, de regels die er gelden en de bezoekprocedure.GeleidelijkheidsprincipeHet geleidelijkheidsprincipe houdt in dat de informatie stap voor stapaangebracht moet worden, om zo tot één eindresultaat te komen.De brochure bestaat uit verschillende hoofdstukken, die uiteraard allemaalverband houden met de gevangenis. De hoofdstukken zijn dus verschillendestappen, om de hele werking van de gevangenis duidelijk te maken.De bezoekprocedure staat in stappen uitgelegd. Dit om de duidelijkheid tebewaren en het kind op zijn niveau te benaderen.IntegratieprincipeMet dit principe bedoelt men dat nieuwe informatie moet aansluiten bij dereeds verworven informatie. Dit kan door duidelijke taal en voldoendestructuur bekregen worden.Om aan dit principe tegemoet te komen, wordt in de brochure verscheidenekeren verwezen naar voorbeelden van de leefwereld van het kind. Dit isherkenbaar en schept duidelijkheid in de informatie.Er wordt een terugkerende structuur gehanteerd bij de brochure, waardoor deherkenbaarheid ook weer optreedt.Ook het feit dat Kareltje de hele brochure vertelt, zorgt voor herkenbaarheid,structuur en duidelijkheid.

12511.3 Hoe wordt de brochure verspreid?Het is vaak niet gemakkelijk om de kinderen te bereiken vóór ze de eerste keer opbezoek komen.De trajectbegeleiders van CAW (dienst Justitieel Welzijnswerk) zijn de personen diede kinderen het gemakkelijkst kunnen bereiken.Zij gaan immers op huisbezoek bij de partners en kinderen van de gedetineerden. Zijzullen dus in eerste instantie de juiste personen kunnen informeren. Zij hebben ookzicht op wie nood kan hebben aan deze informatie.Zij kunnen eventueel ook een brochure meegeven aan de gedetineerde vaders, omop te sturen naar hun partner of om het onderwerp zelf aan te brengen bij hunkinderen (tijdens het bezoek, …)Ook in de wachtzaal van de gevangenis zouden de brochures te vinden zijn. Departners kunnen dit dan meenemen naar huis.11.4 BesluitEen brochure voor kinderen van gedetineerde vaders is een initiatief met heel watdoelstellingen. Het geeft informatie over het leven van hun vader, beantwoordt heelwat vragen van de kinderen en reduceert de angst voor het eerste bezoek.Het is ook een ideaal hulpmiddel om een gesprek over detentie aan te knopen, opeen kindvriendelijke manier.De brochure voldoet aan de didactische basisprincipes en aan de ontwikkeling vanhet leren van kinderen. Ze hebben nood aan visualisatie, duidelijkheid, structuur envoorbeelden uit eigen leefwereld. Daardoor is de informatie meer begrijpbaar enaangepast aan hun leeftijd.De brochure wordt via verscheidene kanalen bij de kinderen gebracht, ook al blijft hetmoeilijk om ze te bereiken. De trajectbegeleiders zullen daarin een bijdrage hebben.Ook de wachtzaal is een medium om de kinderen te bereiken.

12612 Algemeen besluitDe vader-kindrelatie behouden tijdens detentie, is een langetermijndoelstelling, waarconstant aan moet worden gewerkt. Tijdens mijn stage heb ik getracht middelen aante bieden om aan deze doelstelling tegemoet te komen.Door te onderzoeken hoe het kinderbezoek in andere gevangenissen georganiseerdwerd, kon ik wat ideeën aanbrengen die toepasbaar waren in de gevangenis vanDendermonde.Het inkleden van de speelzaal, waar het kinderbezoek doorgaat, was een initiatief diedaaruit voortvloeide. De vaders voelden zich dan erg betrokken bij het kinderbezoeken kregen het gevoel dat ze iets konden betekenen voor hun kinderen. Ook het feitdat de kinderen in een sfeervolle omgeving konden vertoeven, en degevangenissfeer even ver weg leek, werkte stimulerend voor de gedetineerdevaders.Het inkleden van de gewone bezoekzaal werd ook verwezenlijkt. Dit zat nog in hetbeginstadium, maar het was een aanzet tot verdere ontwikkelingen.Het implementeren van een heen-en-t-weer-boekje was ook een idee dataangebracht werd door andere gevangenissen en die toegepast werd in degevangenis van Dendermonde. Door dit boekje konden de vader en het kind samenspelen, waardoor de band in zekere mate behouden werd.Andere gevangenissen hadden meestal ook meerdere keren per maand eenkinderbezoek. In Dendermonde zou het kinderbezoek ook uitbreiden met eenkinderbezoek die exclusief bestemd is voor de vader en het kind. De partnersmoeten er uiteraard voor zorgen dat de kinderen naar dit bezoek kunnen komen, duszijn ze er in zekere mate bij betrokken. Aan de hand van enquêtes onderzocht ik hoede partners tegenover het nieuwe kinderbezoek stonden en wat zij tijdens hetkinderbezoek wilden ondernemen.Bij een steekproef van 14 personen wilde ik de behoeften van de partners lerenkennen. Meer dan de helft, 64%, staat open voor het nieuwe kinderbezoek en zouzijn kind ernaartoe laten gaan. Wat de invulling van hun tijd tijdens dit kinderbezoekbetreft, was er wel duidelijkheid. Slechts 28% zou deelnemen aan de praatgroepenen vormingscursussen die georganiseerd worden. Deze resultaten zullen gebruiktworden om het kinderbezoek in praktijk te organiseren. Als er besloten wordt om eenpraatgroep of vormingscursus te laten doorgaan, zullen ze de partners goed moeteninlichten over het aanbod. Zo zullen ze wellicht nog meer personen kunnenovertuigen. De enquête was ook redelijk vaag opgesteld, om niet de indruk tewekken dat er al iets vaststaat.

Het grootste deel van mijn praktijk waren natuurlijk de activiteiten voor vaders. Dehoofddoelstelling van deze activiteiten waren het behouden van de vader-kindrelatietijdens detentie en ervoor zorgen dat de vaders hun vaderrol kunnen opnemen.Het gaat hier niet over een pathologie die we moeten genezen, maar wel over eenspecifieke situatie waar we, mits de beperkingen, als ergotherapeut de mogelijkheidhebben het handelen en de sociale relaties te bevorderen.Tijdens het kinderbezoek kunnen vaders knutselen en spelen met hun kinderen, watertoe leidt dat ze de vaderrol op zich kunnen nemen. Uiteraard is dit bij iedere vaderen kind anders. Zo speelt de leeftijd en karakter van het kind, de reactie op detentievan zowel vader als kind en de relatie tussen hen vóór detentie een belangrijke rol.Zo zie je dat de invulling van het kinderbezoek bij elke vader anders is. Hoe goed deband behouden wordt tussen de vader en het kind is dus afhankelijk vanverschillende factoren. Door het aanbieden van activiteiten, probeerden we ze enkelte stimuleren.De andere activiteiten hadden dezelfde hoofddoelstelling, maar hadden ookbelangrijke subdoelstellingen.De inkleding van de speelzaal, die hierboven al werd besproken, kwam tegemoetaan de doelstellingen en slaagde in de opzet. Ik had dit initiatief opgestart, maar hetis de bedoeling dat het verder gezet wordt, na mijn stage.De gedetineerde vaders maakten een geschenk voor hun kinderen. De opkomst ende inzet bij deze activiteit maakte duidelijk dat dit belangrijk was voor degedetineerde vaders. Ze kregen ze hun vadergevoel terug en konden hun kinderenblij maken. Deze activiteit was dus erg waardevol en zorgde er in zekere mate voordat de band tussen de vader en het kind behouden werd.Door het maken van de wenskaarten konden de gedetineerden een persoonlijkkaartje opsturen naar hun kinderen en kond het contact behouden worden.Briefwisseling is immers ook een belangrijke manier om contact te houden.Al deze activiteiten werden als waardevol bevonden, maar waren slechts een kleinestap in de richting van het behouden van de vader - kindrelatie. Daar moet immersnog veel inspanning voor gedaan worden in de toekomst. De zaken die ikaangeboden heb, waren een aanzet tot verdere ontwikkelingen.De cursus „Vader in detentie‟ werd georganiseerd voor de gedetineerden. Omdat ikde theorie wou toetsen aan de praktijkervaringen van gedetineerden, heb ik dezecursus gevolgd. Het was een goede beslissing om te werken met specifiekecasussen, zodat ik een duidelijk praktijkvoorbeeld kon schetsen. Uit depraktijkervaringen kwam naar voor dat elk kind wel gevolgen ervaart van de detentie.In hoeverre deze gevolgen zich voordoen, is afhankelijk van allerlei factoren die bijalle kinderen anders zijn. Zoals het karakter, de leeftijd en de mate waarin zeondersteund worden.127

De band tussen vader en kind kan op verschillende manieren behouden worden.Telefonisch contact lijkt een oplossing, maar blijkt in praktijk toch ook heel watbeperkingen met zich mee te brengen. De beperkte tijd is daarbij een negatiefgegeven. Dat de kinderen op bezoek kunnen komen is wel belangrijk. Zo kan devader de vaderrol op zich nemen. Eén keer in de maand kinderbezoek is eigenlijkwel te weinig, maar gelukkig dat het bestaat.Communiceren met je kind over detentie verloopt bij iedere vader anders. De enevader heeft er weinig moeite mee, terwijl een andere vader er liever over zwijgt. Maarhet is wel duidelijk dat de communicatie erg belangrijk is voor het kind. Wanneer zein de onwetendheid blijven kan dit alleen maar negatief zijn voor hen.Daarom werd er ook een brochure over de gevangenis van Dendermondeopgemaakt. Het zorgt ervoor dat kinderen tussen 6 en 12 jaar informatie krijgen overde gevangenis en het is een instrument dat de partners kunnen gebruiken om dedetentie bespreekbaar te maken. Het werd op kindermaat gemaakt, rekeninghoudend met de didactische principes. De evaluatie van de brochure heb ik nietmeer meegemaakt, dit omdat mijn stagetijd te kort was. Echter zullen detrajectbegeleiders het in praktijk gaan gebruiken en op regelmatige tijdstippen gaanevalueren.12812.1.1 Eigen ervaringen en belevingenHet uitwerken van een bachelorproef in een gevangenis leek me een hele uitdaging.Ik wilde het absoluut proberen en was dan ook erg tevreden toen ik de toestemmingkreeg. Ik was erg gemotiveerd om eraan te beginnen.Bij de start van de stage, had ik het moeilijk met de onbekende omgeving. Ik wistweinig over de mogelijkheden binnen de gevangenis. Het duurde een tijdje om daarinmijn weg te vinden. Eenmaal ik zicht begon te krijgen op wat ik allemaal konverwezenlijken, kon ik echt in praktijk beginnen.De bezoeken aan andere gevangenissen vond ik heel leerrijk. Ik kreeg immers eenbeeld van wat de mogelijkheden waren in een gevangenis, mits de strengeveiligheidsvoorschriften. Zo kon ik ideeën overbrengen naar de gevangenis vanDendermonde en kon ik een actieve bijdrage leveren in de aanpassing enoptimalisering van de gevangenis. Dit werd ook erg op prijs gesteld door depersoneelsleden.

De inkleding van de speelzaal was een initiatief die goed onthaald werd door zowelde gedetineerden als personeelsleden. Ik was wel ontgoocheld toen er bij de eerstesessie weinig deelnemers kwamen opdagen. Toch werkten de aanwezigedeelnemers enthousiast mee. Het was jammer dat de speelzaal niet meer ingekleedkon worden.Bij de tweede sessie waren er meer deelnemers, dus kon de speelzaal sfeervolingekleed worden. Weer waren ze erg enthousiast en gemotiveerd om een prachtigeindresultaat te bekomen. De activiteit werd zinvol bevonden, dit was te zien aan depositieve reacties van de gedetineerden. Dat gaf me een fijn gevoel. Het werkte!Het maken van het paascadeau voor de kinderen was een succes. De vadersmaakten er iets moois van. Ook de vaders die niet aanwezig waren op de activiteit,maar wel op het kinderbezoek zouden zijn, kregen een cadeau. Dit werd gemaaktdoor de andere vaders. Het was fijn om de samenhorigheid te voelen, want zehadden iets over voor elkaar en wisten hoe de andere vaders zich voelden.Het maken van een cadeau is een initiatief dat zeker voor herhaling vatbaar is, wanthet toverde een glimlach op het gezicht van zowel de gedetineerde vaders als dekinderen. Een aangenaam gevoel binnen de muren van de gevangenis.Bij het organiseren van creatieve activiteiten botste ik vaak op de beperkingen vaneen gevangenis. Ik ging creatief op zoek naar alternatieve materialen. Het zorgde erimmers wel voor dat ik gekende paden verliet en me creatief opstelde.Ik vond het erg fijn dat de vaders zelf ideeën aangaven. Ze werden geactiveerd omeen eigen inbreng te geven, bereikten een prachtig eindresultaat en dat stemde hentevreden.De cursus „Vader in detentie‟ was ook leerrijk. Het was erg theoretisch en somsoppervlakkig. Er werd weinig ingegaan op de ervaringen en diepere gevoelens vande gedetineerden. Toch leerde ik veel bij over de praktijkervaringen van degedetineerden en kon ik mijn theorie gaan toetsen.Het maken van de brochure was een initiatief waarin veel tijd en energie kroop .Dankzij de tips van mijn collega‟s, kwam ik tot een erg mooi eindresultaat. Ik vondhet fijn dat ik een middel kon aanbieden aan de trajectbegeleiders. Het feit dat ze inde toekomst met de brochure naar de kinderen zullen toestappen, bevestigt toch dathet als waardevol werd bevonden. Er wordt getracht de kinderen goed te kunnenvoorbereiden op het bezoek aan hun vader, zodat de spanning gereguleerd wordt.Zo kan er een optimaal contact behouden worden met de vader.Mijn inzet werd dus goed beloond, wat me een fantastisch gevoel gaf. Het was eenweg zoeken, tussen de muren van de inrichting, maar ik heb wel het gevoel dat ikeen uitgang gevonden heb.Tineke129

13013 LiteratuurlijstADRIAENSSENS, P. 2002. Opvoeden is een groeiproces, wegwijzer voor vaders enmoeders, Lannoo.ALGOET, C. 2007-2008. 'Cursus Activiteiten, Bachelor Ergotherapie'. HowestHiepso.BOSZORMENYI-NAGY, I. 2000. Grondbeginselen van de contextuele benadering,Haarlem.CAW SONAR JWW LIMBURG Heen-en-t-weer-boekje. Vlaamse overheid.DEJONGHE, F. 2008-2009. Cursus Psychiatrische problematiek bij kinderen enadolescenten.FOD JUSTITIE 01/02/2005. FOD Justitie Basiswet gevangeniswezen enrechtspositie van de gedetineerde. Belgisch staatsblad (www.staatsbladclip.be).GROENENDAELS, L. 2007. Kinderen van gedetineerde ouders : kinderen in eenbijzondere situatie met bijzondere ouders die om een bijzondere benadering vragen?KINDERRECHTENCOALITIE VLAANDEREN VZW 2007. Kinderrechtenforum:Kinderen en vrijheidsbeperking en vrijheidsberoving'. 4-5, 47-67.MAZZA, C. J. N. 2005. Kinderen van vaders die gevangen zitten : hun wereld stort in.MICHIELSEN, M. 1995. Contextuele visie op vaderschap. Leren over Leven.MINISTER VAN JUSTITIE Brochure Rijksgevangenis Dendermonde.MINISTER VAN JUSTITIE VERWILGHEN, M. 05/07/2000. Omzendbrief:Bescherming van de affectieve relaties van de gedetineerden en hun omgeving.www.just.fgov.be.PLAKAS, A. 2008. De invloed van gevangenschap van ouders op de ontwikkelingvan internaliserende gedragsproblemen bij jongens op de korte en langetermijn.RIJKSGEVANGENIS DENDERMONDE Informatiebrochure voor bezoekers.ROTTIERS, B. & VAN LENT, T. 2006. Papa is weg.STEUNPUNT. www.steunpunt.be [Online]. Steunpunt Algemeen Welzijnswerk.[Accessed].STRUYVEN, K. S. E. D. F. J. S. 2003. Groot worden : de ontwikkeling van baby totadolescent : handboek voor (toekomstige) leerkrachten en opvoeders, Tielt.VALLAEY, M. & VANDROEMME, G. 2004. Psychomotoriek bij kinderen, Acco.VANDECAPELLE 2005-2006. cursus Pedagogiek Jeugd -en gehandicaptenzorg.VERHOEST, F. 12/12/2008. Waarom zit papa in de cel?VLAAMSE OVERHEID 2008. Hulp-en dienstverlening aan gedetineerden, deVlaamse Gemeenschap in de gevangenis.

13114 Lijst tabellenTabel 1: Kinderbezoek in andere gevangenissen in België ....................................... 57

13215 Lijst figurenFiguur 1: Deurversiering Lente .................................................................................. 93Figuur 2: Tafelversiering 1 ......................................................................................... 93Figuur 3: Tafelversiering 2 ......................................................................................... 93Figuur 4: Deurversiering Pasen ................................................................................. 97Figuur 5: Tafelversiering 1 ......................................................................................... 97Figuur 6: Tafelversiering 2 ......................................................................................... 97Figuur 7: Tafelversiering 3 ......................................................................................... 97Figuur 8: Tafelversiering 4 ......................................................................................... 97Figuur 9: Paascadeau voor kinderen ....................................................................... 100Figuur 10: Deurversiering Moederdag 1 .................................................................. 108Figuur 11: Deurversiering Moederdag 2 .................................................................. 108Figuur 12: Tafelversiering 1 ..................................................................................... 108Figuur 13: Tafelversiering 2 ..................................................................................... 108Figuur 14: Tafelversiering 3 ..................................................................................... 109Figuur 15: Inkleding kinderbezoek Moederdag........................................................ 109

13316 Lijst bijlagenBijlage I: Brochure voor kinderen….……………………………………………………134Bijlage II: Heen-en-t-weer-boekje……………………………………………………….141Bijlage III: Enquête voor partners: versie 1…………………………………………….152Bijlage IV: Enquête voor partners: versie 2…………………………………………….154Bijlage V: Enquête voor partners: Franstalige versie…………………………………156

13417 Bijlage I: Brochure voor kinderenOp de volgende pagina‟s staat de brochure afgebeeld. Maar het is ook afzonderlijk bij de bachelorproef toegevoegd.

135

136

137

138

139

140

14118 Bijlage II: Heen-en-t-weer-boekje(CAW Sonar JWW Limburg)

142Ik vind het heel erg leuk als ik met jou mee opbezoek mag bij je papa!Je mag de blaadjes invullen en meenemen naarhuis. Je papa mag er ook meenemen.De volgende keer breng je gewoon de blaadjesterug mee!Dan liggen er ook nieuwe blaadjes voor je klaar!Samen met je papa en mama kun je de blaadjesinvullen, inkleuren, spelletjes spelen, …!

143

144

145

146

147

148

149

150

151

15219 Bijlage III: Enquête voor partners: versie 1Beste,We organiseren nu al een hele tijd het kinderbezoek. Dit gaat 1 keer in de maanddoor op zaterdagnamiddag en dit gedurende 1u30. De vrijwilligers staan steeds vooru klaar en organiseren leuke activiteiten, zodat jullie kunnen knutselen samen metjullie kind(eren).Omdat het kinderbezoek een belangrijk deel uitmaakt van de werking van degevangenis, is het voor ons goed om te weten hoe dit kinderbezoek beleefd wordt.Vandaar dat we u, als partner, even willen bevragen daaromtrent. Hieronder vindt uenkele vragen. Het neemt niet veel tijd in beslag en het helpt ons heel erg.‣ Wat vindt u leuk aan het kinderbezoek?………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………‣ Heeft u het gevoel dat het kinderbezoek belangrijk is voor je kind?O JaO NeenHoe merkt u dat?………………………………………………………………………………………………‣ Voelt u zich, als partner, soms overbodig op het kinderbezoek?O JaO Neen‣ Praat je, na het kinderbezoek, er nog over met je kind?O JaO NeenWaarom wel/niet?……………………………………………………………………………………………….Stel dat er een 1 keer in de maand een kinderbezoek komt, die enkel bestemd isvoor de vader en de kind(eren).‣ Zou u daarvoor open staan? Zou u uw kind ernaartoe laten gaan?O JaO NeenWaarom wel/niet?………………………………………………………………………………………………

153‣ Stel dat er, tijdens het kinderbezoek, vorming voorzien is voor u, zou u daarnaartoe gaan?O JaO Neen‣ Stel dat er, tijdens het kinderbezoek, een praatgroep komt voor de partners. Zouu daar naartoe gaan?O JaO Neen‣ Indien er niet echt iets georganiseerd wordt voor u, wat zou u dan tijdens hetkinderbezoek doen?O Terug naar huis gaanO Wachten in de wachtzaalO Buiten de gevangenis iets ondernemen tot het kinderbezoek afgelopen isO Andere: ……………………………………………………………..........

15420 Bijlage IV: Enquête voor partners: versie 2Beste,We organiseren nu al een hele tijd het kinderbezoek. Dit gaat 1 keer in de maanddoor op zaterdagnamiddag en dit gedurende 1u30. De vrijwilligers staan steeds vooru klaar en organiseren leuke activiteiten, zodat jullie kunnen knutselen samen metjullie kind(eren).Omdat het kinderbezoek een belangrijk deel uitmaakt van de werking van degevangenis, is het voor ons goed om te weten hoe dit kinderbezoek beleefd wordt.Vandaar dat we u, als partner, even willen bevragen daaromtrent. Hieronder vindt uenkele vragen. Het neemt niet veel tijd in beslag en het helpt ons heel erg.1. Wat vindt u leuk aan het kinderbezoek?……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………2. Hoe belangrijk is het kinderbezoek voor jouw kind? Duid aan in onderstaandetabelHelemaal nietbelangrijkRedelijkonbelangrijkNeutraalTamelijkbelangrijkHeel belangrijk3. Hoe voelt u zich, als partner, op het kinderbezoek? Duid aan in onderstaandetabel.Overbodig Niet goed Neutraal Goed Heel goed4. Praat je, na het kinderbezoek, er nog over met je kind?O JaO NeenWaarom wel/niet?………………………………………………………………………………………Stel dat er een 1 keer per maand een kinderbezoek komt, die enkel is bestemd voorde vader en de kind(eren).5. Zou u daarvoor open staan?O JaO Neen

155Waarom wel/niet?………………………………………………………………………………………………6. Stel dat er, tijdens het kinderbezoek voor vaders en kind, vorming voorzien isvoor u. Daarmee worden cursussen, infosessies en dergelijke bedoeld.Hoe staat u daar tegenover?Helemaal nietinteressantNietinteressantNeutraal Interessant HeelinteressantZou u er aan deelnemen?O JaO Neen7. Stel dat er, tijdens het kinderbezoek, een praatgroep komt voor de partners.Hoe staat u daar tegenover?Helemaal nietinteressantNietinteressantNeutraal Interessant HeelinteressantZou u er aan deelnemen?O JaO Neen8. Indien er niet echt iets georganiseerd wordt voor u, wat zou u dan tijdens hetkinderbezoek doen?O Terug naar huis gaanO Wachten in de wachtzaalO Buiten de gevangenis iets ondernemen tot het kinderbezoek afgelopen isO Andere: ……………………………………………………………..........Wij willen u heel erg bedanken voor uw tijd!

15621 Bijlage V: Enquête voor partners: Franstalige versieMadame,Nous organisons depuis un bon temps des visites pour les enfants des pèresdétenus. Cette visite se déroule une fois par mois durant 1hr30‟. Des personnesvolontaires sont toujours à votre disposition et elles organisent des activitésattractives auxquelles vous pouvez participer avec vos enfants à cette occasion.Parce que nous estimons que la visite des enfants fait partie d‟un travail important àla prison, nous sommes intéressés d‟apprendre comment vous vivez cette visite.De là que nous vous interrogeons comme partenaire du détenu. Si dessous vousretrouvez quelques questions. Y répondre ne prendra pas beaucoup de votre tempset les résultats nous aideront absolument.‣ Comment vivez-vous la visite des enfants?……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..‣ Est-ce que vous avez le sentiment que cette visite est importante pour votreenfant?O OuiO NonComment vous constatez cela?………………………………………………………………………………………………‣ Est-ce que vous, comme partenaire, avez le sentiment d‟être inutile pendant cettevisite?O OuiO NonLe cas échéant, pourquoi oui ou non?……………………………………………………………………………………………….‣ Est-ce que vous parlez encore avec l‟enfant de la visite après que c‟est terminé?O OuiO NonLe cas échéant, pourquoi oui ou non?……………………………………………………………………………………………….

Supposons qu‟il y a, une fois par mois, une visite réservée uniquement au pèredétenu et son (ces) enfant(s).‣ Vous serez ouvert à cette proposition? Vous permettrez votre enfant d‟yparticiper ?O OuiO NonLe cas échéant, pourquoi oui ou non?………………………………………………………………………………………………‣ Supposons que, pendant cette visite, un accueil/une formation/… serait prévupour vous. Vous y participerez?O OuiO NonLe cas échéant, pourquoi oui ou non?………………………………………………………………………………………………‣ Supposons qu‟il y aura un groupe de parole prévue pour les partenaires pendantcette visite. Vous y participerez?O OuiO NonLe cas échéant, pourquoi oui ou non?………………………………………………………………………………………………‣ Si rien ne serait prévu pour les partenaires pendant cette visite, commentpasserez-vous le temps en attendant?O Je retournerai à la maisonO J‟attendrai dans la salle d‟attenteO Je m‟occuperai en dehors de la prison jusqu‟à la fin de la visiteO Autre: ……………………………………………………………..........157