De Wilde Cavia - Vrienden van Blijdorp

4/2006

e v e n b i j p r a t e nBeste Vriendinnen en Vrienden,Voor u ligt alweer het laatste nummer van 2006. Een bewogen jaar met ups en helaas ookdowns: vogelgriep, gorilla-leed, olifantenverhuizing, etc.We staan aan de vooravond van een heel bijzonder jaar. In 2007 viert de Diergaarde haar150-jarig bestaan!i n h o u dVriendennieuws 4/2006Zwavelborsttoekan - foto: Anneke ObermanDat zal niet ongemerkt voorbij gaan. De festiviteiten zijn in feite al gestart met de uitgiftevan de speciale Blijdorp-postzegels. Heeft u ze al? Ons hoogtepunt is ongetwijfeld de openingvan het ijsberenverblijf najaar 2007. Maar ondertussen gaan we natuurlijk ook genietenvan alle andere aanstaande openingen: de Vriendengeschenken voor poedoes, wildecavia’s en servals plus natuurlijk de Blijdorpplannen voor een grote trekvogelvolière eneen savannehuis voor o.a. de giraffen.Dit nummer staat weer boordevol (achtergrond-)info over onze Diergaarde. Ik wens uveel leesplezier.Het lezingenseizoen is ook weer begonnen. Misschien bent u in november al geweest.U bent in ieder geval van harte welkom in december, januari, februari en maart. In deagenda vindt u de juiste data. Peter Biesta heeft ook al de data voor de reizen in 2007.Noteer ze in uw agenda! Meer informatie volgt natuurlijk in uw lijfblad.Ik wens u alvast namens redactie en bestuur prettige feestdagen, eengoede jaarwisseling en een fantastisch (jubileum-)jaar 2007!Marcel Kreuger,Hoofdredacteur.Inhoudsopgave 2Even bijpraten 2Advertentie Vriendenwinkel 2Nieuws uit Blijdorp 3Blijdorp in internationaalverband (EEP) 6Koud Bloed: De berberpad 10De wilde cavia 12Lijn 13: Ik ben verliefd 13Ingezonden: Reactie op Lijn 13 13Botanisch Blijdorp:Voedsel van eigen bodem 14Verslag zomerreis naarNaturzoo Rheine 16Verslag najaarsreis naar Burgers’ 17Zwarte Paardantilopen:terug naar de natuur 18Zoo’n boek: Zoo, wat een dieren! 21Tekening Pia Sprong 22Een band met Blijdorp (Kwikfit) 22Mutaties in de Diergaarde(1 augustus – 25 oktober 2006) 23Agenda 24Colofon 24Heeft u nog guldens 24Wie?komt onspromotieteamversterken?Heeft u een dagje over,kunt u 1 + 1 bij elkaar tellen enleuk met klanten omgaan?Kom dan ons promotieteamversterken.Voor inlichtingen kunt u bellennaar: 010-4663682.Een briefje is ook welkom:H. Gerritse, Sourystraat 1d,3039 SR Rotterdam.2

Blijdorp n i e u w s >Bokito - foto: Anneke ObermanZoals u gewend bent blikken we op deze pagina’s terug op de ontwikkelingenin Blijdorp van de afgelopen maanden. Meer gedetailleerddierennieuws vindt u in de rubriek mutaties (blz. 23).Tekst: Marcel KreugerMet dank aan: berichten vanDiergaarde Blijdorp en de Nieuwsbriefvan de Rondleiders in Blijdorp.Vet cool!Op woensdag 18 oktober was de officiëleaftrap van de publieksactiviteit Vet Cool:een soort ‘workshop’ voor kinderen diealtijd al dierenarts (VETerinair) wilden worden.Speciale gast was het Blijdorp kinderdierentuindirecteurtje,Mandy Langstraat(10 jaar) uit Fijnaart. Zij is onlangs in dezefunctie benoemd na het winnen van eenprijsvraag in het kader van de JunimaandDierentuinmaand. Mandy heeft dierenartsWillem Schaftenaar van Blijdorpgeassisteerd bij de zwartvoetpinguïns.De veterinaire ingreep bestond uit hetslijpen van de snavels van de ouderepinguïns, omdat zij hun snavels zelf nietgoed meer kunnen onderhouden.Een speciale route brengt de jonge deelnemerslangs allerlei zieke dieren die hulpnodig hebben. Op röntgenfoto’s kunnen zezien wat de patiënten onder de leden hebben.Ze kunnen een zwangere olifant helpenmet bevallen (foto). Niet bepaald deschoonste klus. Ze kunnen zich verbazenover de gereedschappen die de dierenartsbij een operatie gebruikt zoals een hamer,zaag en lege colafles. Kortom: Er komt heelwat voor kijken om een goede dierenartste zijn. Als de ‘workshop’ helemaal is afgerond,krijgt de deelnemer een echt vetdiplomamet de handtekeningen van detwee Blijdorp dierenartsen.Lief en leed bijde gorillafamiliesBij de gorillafamilie in Blijdorp volgden blijdschapen verdriet elkaar op. Vrijdagochtend13 oktober was er alle reden tot vreugde,toen gorilla Aya (uit de groep van gorillamanBokito) haar eerste baby kreeg (fotop.6). Het is de vierde generatie binnendeze familiegroep en een achterkleinkindvan Annet, die in het zelfde verblijf is tezien. Een familie met vier generaties is indierentuinen heel bijzonder. Moeder Aya isapetrots en toont regelmatig liefdevol haarkleintje aan het publiek. Aya heeft al veelbaby’s geboren zien worden in haar familiegroepen heeft zo de kunst al kunnenafkijken. Ze gedraagt zich als een voorbeeldigemoeder.Maandag 16 oktober overleed helaas hetjong van gorilla Astra, die op 8 septembereveneens voor het eerst moeder werd. Zijzit in de Dango-groep. Het jong, een mannetje,maakte van het begin af aan al eenzwakke indruk. Aan Astra’s moederliefdelag dit zeker niet, want zij zorgde meteengoed voor haar zoon. Ook zij heeft dekunst van het moederen van andere familieledenom haar heen geleerd. Toch werdhet jong steeds zwakker. De verzorgerskunnen in zo’n situatie moeilijk ingrijpen,omdat dit vaak betekent dat het van demoeder moet worden gescheiden en metde hand moet worden grootgebracht. Dankan het later vaak op sociaal gebied nietgoed meer functioneren in de familiegroep.Uit sectie bleek dat het jong ver onder hetminimale geboortegewicht zat. Ondankshet feit dat het goed dronk en goed werdverzorgd is het zeer aannemelijk dat hetsinds de geboorte weinig is gegroeid.Uiteindelijk is het aan algehele zwakteoverleden.Helaas ging het ook mis met Luena en haarjong. Op 18 september bracht ze haar babyter wereld. In de loop van de middagwaren er aanwijzingen dat zij zich niet goed3

In Dublin zal, als alles goed gaat, Bernhardinenaar verwachting komend voorjaarbevallen en haar volle zus Yasmin een jaarlater. Dublin heeft plannen om in een laterstadium een olifantenbul aan de familie toete voegen.Koninklijk bezoekOp 18 september brachten Prins Willem-Alexander, Prinses Maxima en de kids eenincognito bezoek aan Blijdorp. Ze warener tussen ca. 10.00 en 13.00 uur en hebbenzich naar het schijnt prima vermaakt. Netals ‘gewone bezoekers’ hebben ze in de rijgestaan voor de kassa. Een opmerkzameverzorger heeft de Oranjes nog een kijkjeachter de schermen van Taman Indahgegund.Patiënt hoogzwangere olifant - foto: Koos van Leeuwenvoelde en ook niet goed voor haar babyzorgde. Ondanks bezoeken van de dierenartsenoverleden Luena en haar baby dieavond. De oorzaak bleek een baarmoederlijkebloeding.Olifanten naar DublinDe Olifanten Bernhardine, Yasmin en haardochter Anak zijn dinsdag 17 oktober indrie aparte transportkisten per diepladernaar Dublin vertrokken. Daar is de afgelopentijd hard gewerkt aan een geheelnieuw olifantenverblijf, wat de damesmeteen na aankomst mogen betrekken.Er zijn twee dierverzorgers meegegaanals begeleiders. Eén van hen zal enige tijdin Dublin blijven om de olifanten gerustte stellen.Bernhardine speelde voorafgaand aan hetvertrek nog een knap staaltje toneel. Integenstelling tot haar familieleden had zede kisten waarin zij, Yasmin en Anak naarDublin zouden reizen in de verte al zienstaan Ze had al vaker in zo’n containergezeten en was er kennelijk niet happig opom zo’n avontuur nog eens mee te maken.Van het ene op het andere moment begonze toen moeilijk te lopen. Een stijve poot.De dag erna twee stijve poten. De dierenartskon niets vinden. Op het moment echterdat dierenarts Schaftenaar verscheenmet een grote naald om bloed te prikkenwas Bernhardine plotseling genezen.Die naald kende ze maar al te goed…Uiteindelijk wandelde ze zonder problemende kist in, van enig lichamelijk ongemakwas niets meer te merken. Ze wasdus gewoon aan het faken geweest.De olifantengroep was al aan de grote kant,en zal door gezinsuitbreiding over enige tijdnog groter worden. In het wild splitst zo’ngroep zich dan. In Blijdorp zijn om diereden twee groepen geformeerd. Hierbij isvooral gekeken welke olifanten het bestemet elkaar kunnen opschieten.De ’Blijdorp-kudde’ bestaat nu nog uitmoeder Irma met Bangka en Sibu enmoeder Douanita met Throng Nhi. De bulAlexander staat in een aangrenzend verblijf.Irma is drachtig en zal begin 2008 inRotterdam bevallen.Ton Dorresteijn benoemd totambassadeur van ‘Jane GoodallNederland’De bekende chimpansee-onderzoeksterJane Goodall opende donderdagochtend7 september een expositie in de gorillakijkhutvan Diergaarde Blijdorp. Tijdens deopening keken de gorilla’s vanaf hun eilandnieuwsgierig naar het bijzondere bezoek.Zodra Jane Goodall samen met een verzorgerwat fruit op het eiland gooide kwam degorillafamilie belangstellend dichterbij. Vervolgenshad Jane Goodall nog een verrassingvoor de Diergaarde. Na afloop van defeestelijke opening werd de directeur vanBlijdorp, dhr. Dorresteijn, benoemd totambassadeur van ‘Jane Goodall Nederland’.Diergaarde Blijdorp draagt al vele jarenhaar steentje bij aan natuurbehoud, via educatie,fokprogramma’s en kleine natuurbehoudsprojectenover de gehele wereld.Daarnaast wil Blijdorp graag een podiumbieden aan andere natuurbeschermers.De samenwerking met de Jane GoodallFoundation is hier een goed voorbeeld van.Jane Goodall doet al sinds de jaren zestigonderzoek naar chimpansees in de vrijenatuur. Ze werd vooral bekend dankzij haarrevolutionaire ontdekking dat chimpansees,net als mensen, gereedschappen maken engebruiken. Tegenwoordig spant JaneGoodall zich vooral in voor natuurbehoud.Voor dat doel heeft ze in de jaren zeventigde Jane Goodall Foundation opgericht, diezich niet alleen richt op het beschermenvan natuurgebieden, maar ook voorlichtinggeeft aan de lokale bevolking en alternatievenbiedt om op een duurzame manier eenbestaan op te bouwen. Deze brede maatschappelijkebenadering vindt inmiddelsoveral navolging. Jane Goodall is een inspiratiebronvoor mensen over de gehelewereld. >4

Bye ByeYasmin & Anak, bye bye, see you in DublinFoto: Anneke Oberman5

Postzegelvel ‘Bedreigde Dieren’vraagt aandacht voor bedreigdediersoortenIn samenwerking met Diergaarde Blijdorppresenteerde TPG Post op 3 oktobereen heel bijzonder postzegelvelletje tergelegenheid van Wereld Dierendag (vieroktober) en het 150-jarig jubileum van deDiergaarde in 2007. Het postzegelvelletjevraagt aandacht voor diersoorten diewereldwijd met uitsterven wordenbedreigd. Moederolifant Irma kreegsymbolisch ten overstaan van de pers eenreuzenkaart van dochter Dina. Uiteraardmét een bedreigde-dierenpostzegel erop.Op het zegelvel zijn twaalf dieren afgebeelddie in Diergaarde Blijdorp voorkomen endaar te bewonderen zijn.Op het postzegelvel zijn de netgiraffe, hetdwergnijlpaard, de laaglandgorilla, de Aziatischeolifant, de Indische neushoorn, deSumatraanse tijger (de kleinste nog levendetijger), de François langoer (bladaap),de Madagaskar komeetstaartmot, deMantsjoerijse kraanvogel, de blauwe pijlgifkikker,de kleine panda en de Aziatischeleeuw vereeuwigd. Het zegelvelletje isoveral in Nederland te koop. Wie de twaalfdieren in het echt wil bewonderen, kan inBlijdorp een speciale postzegelspeurtochtvolgen die langs de betreffende dieren leidt.Deze speurtocht wordt meegegeven aaniedereen die een postzegelproduct inBlijdorp koopt.Ontwerpbureau Thonik uit Amsterdamontwierp de zegels en maakte in het ontwerpgebruik van zogenaamde isogrammen.Deze techniek is uniek in Europa.Door gebruik te maken van een transparantfilmpje (dat over de postzegels gelegdkan worden), worden verborgen wetenswaardighedenover de afgebeelde diersoortzichtbaar als je het velletje plat neerlegt.De boodschap - het maximale gewicht vanhet mannetje en eetgewoonten van hetdier in het wild- is in een lichtblauwe bolweergegeven. Het isogram biedt eenoriginele en verrassende kennismakingmet de verschillende dieren.Foto: Fred van TielPril gelukin BlijdorpGeboren: Twee leeuwtjes!Vrijdag 1 september schonk Aziatischeleeuwin Shantee het leven aan twee welpjes.Shantee komt uit een dierentuin inBretagne en was al drachtig toen ze zo’ntwee maanden geleden naar DiergaardeBlijdorp kwam. De moeder heeft al eerdernestjes gehad, maar een aantal keren zijnde jongen helaas al snel gestorven. Daaromgeeft Blijdorp haar nu zoveel mogelijk degelegenheid om in alle rust haar jongengroot te brengen. De vader is een 20-jaaroude, maar klaarblijkelijk nog fitte Aziatischeleeuw waarvan de ouders nog directuit het wild komen. Aziatische leeuwenkomen nog sporadisch in India voor.Mochten de welpjes vrouwtjes blijken tezijn, dan zullen ze in Diergaarde Blijdorpblijven. De kleine leeuwtjes zijn inmiddelsop het buitenterras te bewonderen.Gezinsuitbreiding in OceaniumOp 21 augustus kwam er in de broedmachinevan Blijdorp een koningspinguïnnetjeuit het ei. Omdat er binnen een grote pinguïngroepwel eens ruzie is, waardoorkostbare eieren kunnen sneuvelen, wordeneieren meestal weggehaald en in de broedmachinegelegd. Ook in dit geval hadden deouders, nadat het echte ei bij hen was weggehaald,rustig verder gebroed op een nietvan-echt-te-onderscheidenkunst-ei.De kleine pinguïn werd door de verzorgerszo snel mogelijk na uitkomst (uiteraard inruil voor het kunst-ei) teruggeven aan derechtmatige ouders. Die accepteerden hunkuiken zonder enige aarzeling en brengenhem nu voorbeeldig zelf groot.Op 14 augustus was er gezinsuitbreidingbij de pinché-aapjes in het Oceanium.Ze bevinden zich hoog in het gebouw achterde kaaimannen. Heeft u ze al gespot?Hopelijk is dit het begin van een echtefamiliegroep.Geen vogelgriep in BlijdorpU heeft het waarschijnlijk al vernomen,maar Diergaarde Blijdorp bleek toch vrijvan vogelgriep. Dit bleek uit testen in hetErasmus MC en in het laboratorium inLelystad van het ministerie van Landbouw.Deze uitslag bevestigt wat Blijdorp al vanhet begin af vermoedde.In het weekend van 12 augustus werden bijeen routine-onderzoek door genoemdelaboratoria aanwijzingen gevonden vooreen mogelijke besmetting met het vogelgriepvirusH5N1 in Blijdorp. Het ging omtwee jonge, nog niet gevaccineerde uiltjes.Het overgrote deel van de (volwassen)vogels in Blijdorp is wel gevaccineerd. >6

Omdat niemand een aannemelijkeverklaring kon geven voor een eventuelebesmetting van de twee uiltjes en dediverse testen ook geen eenduidige,bevestigende uitslag konden geven,hield Blijdorp er al sterk rekening meedat er van een daadwerkelijke besmettinggeen sprake zou kunnen zijn. Toch moestuiteraard uit voorzorg een aantal maatregelengenomen worden en het publiek goedworden ingelicht. Gelukkig reageerden demeeste bezoekers rustig en vrij laconiek.Het is niet uit te sluiten dat de berichtgevingover een mogelijke besmetting meteen voor mensen gevaarlijk virus, een negatieveinvloed heeft gehad op de bezoekersaantallen.De uitslagen van de laboratoriavielen midden in het hoogseizoen.De gebeurtenis roept bij Blijdorp vervelendeherinneringen op aan een traumatischeervaring in het jaar 1997. Toen werdenachthonderd vleermuizen afgemaakt omdatbij twee vleermuizen, die naar een anderedierentuin waren verhuisd, mogelijk hondsdolheidwas aangetroffen. Een jaar laterbleek het om een stukje van eenander, ongevaarlijk virus tegaan. Op last van hetministerie van volksgezondheidwas toenwel al de helekolonie in Blijdorpgedooden de vleermuizengrotgesloten voorpubliek. Bij geen van degedode dieren werd destijds dooronderzoek het dodelijke virus aangetoond.75 korenwolven geborenIn Blijdorp zijn afgelopen zomer 75 korenwolvengeboren uit 12 nesten. Sinds 2000coördineert Blijdorp op verzoek van hetMinisterie van Landbouw het fokprogrammavoor Europese hamsters. De basiswerd gelegd door vijftien wilde hamstersdie in 1999 in Zuid-Limburg werden gevangen.De bedoeling was om hun nakomelingenop den duur weer te herintroduceren,want de Europese hamster was praktischuitgestorven in het gebied van herkomst.Inmiddels zijn er de afgelopen jaren al zo’n439 uitgezet door Blijdorp. Sinds eindvorig jaar doet ook Gaia Park, de nieuweLimburgse dierentuin, mee aan de fok.De dieren zijn in Blijdorp gehuisvest achterde schermen in het oude gebouw van deEducatieve Dienst. Hier zijn tientallenopstellingen gemaakt waar de circa 140hamsters ongestoord in winterslaap kunnengaan en in het voorjaar de liefde kunnenbedrijven. Overigens is dat nogal een tamelijkriskante aangelegenheid die uit veiligheidalleen gebeurt onder begeleiding vaneen verzorger. In de paartijd, die plaatsvindtin mei en juni, laten de verzorgerseen aantal stelletjes per avond met elkaarkennis maken. Vaak is het binnen eenkwartier al duidelijk of het wat gaat wordentussen de twee of niet. Dit hangt afvan de paringsgezindheid van het vrouwtje.Als zij niet bereid is tot paring ontaardt ditmeestal in pittige gevechten, soms zelfsmet dodelijke afloop.Om dit te voorkomen waken de verzorgersnachtenlang bij de hamsters en grijpenonmiddelijk in, indien dit nodig is.De opstellingen zijn zo gemaakt dat zijde hamsters makkelijk kunnen verenigenmaar ook scheiden.Er wordt met drie verschillende foklijnengewerkt. Een met puur Nederlandse dieren,een gemengde Nederlands/Belgischelijn en een lijn met Nederlandse en Duitsedieren. De foklijnen worden in hun eigenreservaat uitgezet zodat kan wordenonderzocht welke lijn het succesvolst is.Tot dusver blijken dit de hamsters te zijnvan gemengd bloed en een grotere genetischevariëteit. Die hamsters krijgen demeeste jongen per worp, gemiddeldzo’n zes dieren.De jonge hamsters zijn van oktober toteind maart in winterslaap en zullen pasvoorjaar 2007 onder beheer van Alterraworden uitgezet in een van de zes kernleefgebiedenin Zuid-Limburg. In 2002 wasde hamster bijna uitgestorven. Nu teltZuid-Limburg meer dan 400 hamsterburchten!Jonge bostoekan - foto: Rob DoolaardJonge toko toekanOp 3 augustus kwam er - na enkele jarenpauze - in Blijdorp weer eens een tokotoekan uit het ei. Dat gebeurde in debroedmachine om de overlevingskansenvan de bijzondere jonge vogel te vergroten.De jonge toekan wordt door de vogelverzorgersgrootgebracht en groeit als kool.De toko toekan is de grootste van alle 40toekan-soorten en wordt daarom ook welreuzentoekan genoemd. In het wild levenze in Brazilië en de soort is gelukkig (nog)niet bedreigd in zijn voortbestaan. Ook indierentuinen zijn toko toekans populairegasten. Helaas is de voortplanting in dierentuinennog altijd iets bijzonders. Daarom isBlijdorp extra blij met de jonge toekan!7

Blijdorp in internationaal verbandDiergaarde Blijdorp heeft veel en intensief contact met anderedierentuinen. Niet alleen in Nederland, maar over de helewereld. Binnen Nederland is Blijdorp lid van de NederlandseVereniging van Dierentuinen, de NVD. De Europese dierentuinverenigingwaar Blijdorp deel van uitmaakt is de EuropeanAssociation of Zoos and Aquaria (EAZA). De World Association ofZoos and Aquaria (WAZA) is de organisatie waarin dierentuinenvan over de gehele wereld vertegenwoordigd zijn. De samenwerkingmet andere dierentuinen op internationaal niveau heeft veelvoordelen. Het maakt bijvoorbeeld mogelijk dat er ruim driehonderdfokprogramma’s worden beheerd. Ook worden kennis, ervaringenen informatie intensief en op grote schaal uitgewisseld.Tekst: Trix VermeulenMet dank aan: Gerard Visser,Martin van Wees, Henk Zwartepoorte(allen Diergaarde Blijdorp)Volgens de WAZA en EAZA hebbenmoderne dierentuinen en aquaria vierhoofddoelen: bescherming, educatie,onderzoek en recreatie. Voor alle diergroependie gehouden worden door de ledenvan de EAZA zijn zogenaamde TAG’sgevormd. TAG staat voor Taxon AdvisoryGroups. Een TAG stelt een Europees collectieplanop. In een collectieplan staatwelke soorten het best gehouden kunnenworden en waarom, hoe deze soortgehouden moet worden en welke soortenopgenomen moeten worden in een fokprogramma.Een andere belangrijke taak vaneen TAG is het stimuleren en coördinerenvan ‘In situ’-projecten, projecten op locatie.Er worden fondsen en materialen verzameldvoor locale projecten, die soms doorde plaatselijke bevolking zijn opgestart.Meestal zijn deze projecten gekoppeld aanuniversiteiten in de omgeving. Ook Blijdorpsteunt natuurbehoudprojecten in dewereld. Blijdorp steunt bijvoorbeeld hetAsian Elephant Conservation Centre inIndia om onderzoek te doen naar de olifantenpopulatiein Myanmar en Laos. Ookfinanciert Blijdorp een anti-stroperteam terbescherming van de Amoerpanter in hetAmoergebied in Rusland. Een TAG is verderverantwoordelijk voor het opstellenvan richtlijnen over hoe soorten het bestegehouden en verzorgd worden.Voor het soortbehoud in dierentuinenonderscheidt de EAZA twee niveaus:- ESB: European StudBook, stamboek;- EEP: European Endangered speciesProgramme, fokprogramma.In een ESB of stamboek worden vanbepaalde diersoorten alle gegevens overgeboorte, sterfte en overplaatsingen vanalle EAZA-dierentuinen geregistreerd.Deze gegevens worden in een speciaalcomputerprogramma ingevoerd, dat hetmogelijk maakt analyses uit te voeren vande populatie. Dierentuinen kunnen debeheerders van de stamboeken om raadvragen bij het fokken. Door deze informatieover een soort te verzamelen en analyseren,kan de beheerder bepalen hoe desoort het doet in de dierentuinen en of erwellicht een intensievere coördinatie nodigis om de populatie in de toekomst gezondte houden. De beheerder kan dan voorstellende soort op te nemen in een EEP.Blijdorp coördineert de ESB’s voorkroonduiven en muismaki’s.Het EEP is de meest intensieve vorm vansoortbehoud. Het is een fokprogrammaper diersoort dat internationaal wordtgecoördineerd. De EEP’s hebben als doelom de dierpopulaties in dierentuinen oppeil te houden, zodat de dieren niet uit hetwild hoeven worden gehaald. Er wordt ookgeprobeerd om via deze EEP’s dieren tefokken die weer kunnen worden uitgezet.Iedere EEP heeft een EEP-coördinator. >Komodo varaan - foto: Lennart ArendsKomodo varaan - foto:Gerda van der Linde8

De hoofdtaak van een EEP-coördinator isde EEP-populatie binnen EAZA genetischzo zuiver mogelijk te houden en binnen eenbepaalde EAZA-capaciteit aan ruimte eengeplande grootte van die populatie te bereikendan wel te houden. Een andere taak ishet opstellen van huisvestings- en voedingsadviezenen de deelnemers ervan te overtuigendeze adviezen ook om te zetten inde praktijk. Wat bijvoorbeeld kan gebeurenis dat een dierentuin besluit te stoppen methet kweken van een soort. In zo’n gevalwordt de EEP-coördinator benaderd om dedieren binnen de EAZA-tuinen onder tebrengen. In het stamboek worden dangeschikte partners voor de dieren gezochten de mogelijk nieuwe locaties wordenbenaderd. Ook kan een dierentuin teveelnakweekdieren hebben. Een dierentuin kande EEP dan vragen deze dieren elders telaten onderbrengen. Een coördinator werktnauw samen met een EEP Committee, datbestaat uit mensen uit diverse dierentuinen,eventueel aangevuld met specialisten opveterinair of genetica gebied.Blijdorp coördineert de EEP’s van de Aziatischeolifanten, Egyptische en Israëlischelandschildpadden, Komodovaranen,Mantsjoerijse kraanvogels en Siberischekraanvogels. Blijdorp coördineert bovendienhet Europese en wereldwijde fokprogrammavan de kleine panda.Maar hoe wordt iemand EEP-coördinator?In het geval van Henk Zwartepoorte, coördinatorvan de Egyptische en Israëlischelandschildpadden ging het als volgt. Hijheeft zichzelf aangemeld om coördinatorte worden van een soort. Tijdens eenEAZA/EEP-congres in 2000 werd voorgesteldom een EEP programma voor deEgyptische landschildpad te beginnen,omdat deze soort in het wild bedreigdwerd. Henk Zwartepoorte werd gevraagdhet coördinatorschap op zich te nemen.Toen de Israëlische populatie in 2001 alsaparte soort werd beschreven, is ookvoor deze soort een EEP gestart.Hierna volgt een aantal voorbeelden uit depraktijk van de EEP-coördinatoren om eenidee te geven van de actuele ontwikkelingenbinnen de EEP’s. Bij de Komodovaranenis het voornaamste probleem datenige volwassen vrouwtjes zijn doodgegaanin diverse tuinen. Dit was voor Blijdorpreden om in juli een ‘crisisbijeenkomst’ teorganiseren met alle curatoren en dierenartsenvan alle EAZA-tuinen. Het resultaatvan de bijeenkomst is een hele reeks actiepunten,die nu uitgevoerd worden, zowelop veterinair als in verzorgingstechnischvlak. Tijdens een EAZA-congres in Madridwerd het EEP een vrouwtje ter ruiling aangebodendoor Singapore, en daar gaat hetEEP graag op in.Voor de Egyptische landschildpad is er eentekort aan wildvang vrouwtjes. Het doel isom alle wildvangdieren te laten reproduceren.Hierbij moeten de wildvangdieren aanelkaar gekoppeld worden om verlies vangenen zoveel mogelijk te voorkomen.De afgelopen tien jaar was er veel sterfteonder de wildvangdieren. Dit is nu tot stilstandgekomen en het aantal geboortenstijgt. De samenwerking tussen de deelnemendedierentuinen verbetert snel.De Israëlische landschildpad wordt alleenin Jerusalem Zoo gehouden en gekweekt.De jongen zullen ook in andere tuinenworden ondergebracht.De fok van de rode panda’s gaat slecht, demogelijke oorzaken hiervan worden onderzochtdoor de Universiteit van Wenen. Intotaal zijn er in Europa 45 paartjes, waarvanslechts 12 paartjes zich voortgeplanthebben. Er zijn afgelopen jaar 23 jongengeboren, waarvan 15 dieren het overleefdhebben. Het aantal oudere dieren dat overledenis, telt ook precies 15, waardoor depopulatie gelijk gebleven is. Er bestaat eenwachtlijst van dierentuin die rode panda’skunnen plaatsen, dus een uitbreiding van depopulatie is welkom. In Blijdorp zullen eenmannetje uit Italië en een vrouwtje uitFrankrijk komen, zodat er nieuwe paartjesgevormd kunnen worden die hopelijk voorjonge dieren zullen zorgen.Bij de Aziatische olifant is de fok de laatstetien jaar verbeterd. Het bestand van dierenis enigszins verouderd, er kan met slechtséén derde van het totale bestand gefoktworden. Er waren problemen met jonge,onervaren moeders die nooit eerder eenjong hadden gehad en niet wisten hoe zevoor hun jong moesten zorgen. Dit probleemis nu grotendeels achter de rug.Door te zorgen voor genoeg ervaren vrouwenin een groep olifanten, kunnen dejonge moeders bij de oudere afkijken hoevoor hun jong te zorgen. Het doel is om depopulatie gelijk te houden. Hiervoor zijntien geboorten per jaar nodig. Dit aantalwordt bijna gehaald. Een ander punt bij deAziatische olifant is het teveel aan bullen.Er worden precies evenveel mannen alsvrouwen geboren. De vrouwen kunnengewoon in de groep blijven leven en vormendaarom geen probleem. De mannenkunnen alleen in een groep blijven als dezegroep uit alleen mannen bestaat. Op hetEAZA-congres in Madrid is besloten vrijgezellengroepente creëren. In Spanje bestaatal een groep van vier bullen. Dit gaat goed,al bevindt het zich nog in een experimenteelstadium.Een ander streven van Blijdorp en anderedierentuinen is om bedreigde dieren weerterug te brengen in hun oorspronkelijkeleefmilieu. Zolang de diersoorten in hetwild bedreigd worden, is dit erg lastig.Toch bestaan er al enkele succesvolle voorbeeldenvan zulke ‘reïntroductieprojecten’,bij de Europese wilde katten, Arabischeoryxen en oehoes.Kleine panda - foto: Lennart ArendsMantsjoerijse kraanvogel - foto: Anneke Oberman9

De Berberpad…In mijn vorige artikel in ‘koud bloed’ kon u lezen over deverschillen tussen reptielen en amfibieën. Daaruit bleek dat dezonaanbidders de reptielen zijn en de amfibieën de zon lievermijden. Deze keer komt de Berberpad langs. Een amfibie enwoestijndier, rechtstreeks uit de Sahara. Tja, uitzonderingenbevestigen de regel.Tekst: Jan BreedijkMet dank aan:Henk Zwartepoorte…als amfibieAmfibieën zijn dieren met een zeer dunnehuid. Die huid is zo dun dat zuurstof zelfsrechtstreeks in het bloed kan wordenopgenomen. Andersom kan het lichaamsvochtvan een amfibie ook door die dunnehuid heen verdampen. Een amfibie blijft dusliever in een koele, vochtige omgeving.Padden zijn eigenlijk de meest ‘droge’amfibieën. Zij zijn het minst aan watergebonden. De hoofdrolspeler van ditartikel leeft zelfs in de woestijn. Netals alle amfibieën leggen ook paddenhun eieren in het water. Na de paring,waarbij het mannetje enige tijd op derug van het vrouwtje heeft ‘rondgereden’wordt een lange streng met allemaalzwarte puntjes tussen de waterplanten(indien voorradig) gehangen.De puntjes ontwikkelen tot visjes metkieuwen. Na verloop van tijd verdwijnende kieuwen en ontwikkelen delongen zich. Ook krijgt het diertje achterpotenen daarna voorpoten. Destaart groeit in het lichaam en verdwijntdus uit het zicht. Het padjekruipt nu uit het water om er pas alsvolwassen pad in terug te komen.Even dan, voor de paring.…als woestijndierDe Berberpad is wetenschappelijkbekend als Bufo brongersmai. Hij isvernoemd naar dr. L.D. Brongersmadie als curator werkte bij het Rijksmuseumvan Natuurlijk Historie in Leiden.Het diertje heeft bruine vlekkenop een roodbruine of witte grondkleur.De roodbruine dieren zijn ietsgroter. Een volwassen dier wordt zo’n5 cm groot. De Berberpad komt voorvan west en zuidoost Marokko tot inAlgerije. In dit westelijke gedeelte vande Sahara bewoont hij een heuvelachtiggebied met arganbomen en wolfsmelkals begroeiing. De dieren komentot op 1600 meter hoogte voor. Ookal woont deze pad in de woestijn, alsecht amfibie zoekt hij de hete zon lieverniet op. Overdag ligt hij verstoptonder stenen. Pas op de koeleremomenten in de schemering komt hijte voorschijn om op jacht te gaan.Eieren worden in de bekende paddenstrengengelegd in tijdelijke meertjes,waterplasjes, wadi’s en oases.k o u d b l o e dBerberpad - foto: Henk Zwartepoorte…als bedreigde diersoortDit padje staat als ‘bijnabedreigd’ op de rode lijst. Delaatste 10 jaar is de populatiemet 30 % afgenomen door hetverdwijnen van zijn leefgebied.De bedreiging komt van toenemendelandbouwgrond, bebouwing,lucht- en watervervuilingen natuurrampen zoals droogte.De soort is aanwezig in hetNationaal Park van Sous-Massa,maar is niet nationaal beschermd.Er zijn wel onderzoeken aan degang om een beeld te hebbenvan hoe het met de padden gaat.Zo worden de populaties geteld,de bedreigingen in kaart gebrachten de leefgebieden onderzochtop vervuiling.…terrariumbewonerDeze dieren worden in terrariagehouden en ook particuliergekweekt. Ook de Blijdorpsedieren zijn van een particulierekweker afkomstig. De inrichtingvan het terrarium moet uiteraardveel weg hebben van het leefgebiedvan de pad in Marokko. De helft ervanmoet bestaan uit platte stenen met ruimtenertussen als schuilplaats. De bodem kanbedekt worden met fijn grind. Dit deeldient geventileerd te worden. De verwarmingvindt plaats door een reflectorlamp.De andere helft is bedekt met een kleiachtigsubstraat met losse stenen en eenklein waterbakje dat elke twee dagen verschoonddienst te worden. Dit gedeeltewordt niet verwarmd en elke weekbesproeid. De dagtemperatuur mag tussende 25 en 30 graden Celsius zijn, de nachttemperatuurrond de 15 graden. Als voerkunnen de dieren onder andere meelwormenen kleine krekels krijgen met de nodigevitaminen en calcium. De padjes zijn ookdagactief in een terrarium. Ze willen daarzelfs wel gaan zonnebaden onder de lamp.Als ze schrikken, duiken ze echter weersnel onder de stenen.…als toekomstverzekeraarIn de wintermaanden begint de man al metzijn lokroep. Voor de paring is een apartterrarium nodig. Hierin dient ongeveer 6cm water te staan met een paar losse stenendie boven water uit komen. Het watermoet verwarmd worden tot 25 graden ofiets hoger overdag. Het mag ’s nachtsafkoelen naar 15 graden. Een groot deelvan deze bak dient afgedekt te worden inverband met het vasthouden van de luchtvochtigheid.In dit terrarium worden tweemannetjes geplaatst. Eén of twee dagenlater volgt een vrouwtje. Mocht er binneneen week geen paring plaatsvinden danwordt zij vervangen door een anderedame. Tijdens de paring wordt het tweedemannetje weggehaald omdat hij stress zoukunnen veroorzaken. Het dril ontwikkelthet best bij 20 graden. Kort na de uitkomstkunnen de larven beter in een groter aquarium.De paddenvisjes eten visvoer, plantaardigvoedsel en soms gevriesdroogdemuggenlarven. De metamorfose tot padvindt afhankelijk van de watertemperatuur(20 tot 25 graden) plaats na 24 tot 90dagen. De jonge padjes hebben goede uitklimmogelijkhedennodig, anders verdrinkenze. De jongen groeien beter als hetdroger en warmer is. Ze worden gevoerdmet fruitvliegjes, kleine krekeltjes en latermeelwormen. Dagelijks gevoerde jongenzijn na een week 13 tot 14 mm groot.Na een maand zijn ze al 20 mm. >10

…als bewoner van BlijdorpIn onze Diergaarde kunt u vijf Berberpadjestegenkomen. Ze bewonen een terrariumin de Rivièrahal op de amfibieënafdeling.U vindt ze naast de vitrine met het ‘paddengraf’.Het geslacht van de dieren isonbekend. Toen ze net kwamen waren zeerg schuw, nu zijn ze de hele dag door tezien. De Blijdorpbewoners zijn 3 à 3,5 jaaroud en kunnen wellicht 10 tot 20 jaar oudworden. Blijdorp heeft vrij weinig amfibieënin de collectie, mede omdat de Rivièrahalniet echt het ideale klimaat heeft voor amfibieën.Ook de Berberpadjes worden nietonder ideale omstandigheden gehouden.Paringen hebben dan ook nog niet plaatsgevonden. Het verblijf is voor een derdedeel bedekt met water. Hierdoor is er eenvrij hoge luchtvochtigheid. Verder ligt erweinig zand, zodat de dieren daar niet inweg kunnen kruipen. De stenen met verstopplekjeszijn zo gelegd dat de padjes inhet zicht blijven van de bezoekers. Het zijnmeesters in ontsnappen. Ze kruipen doorkleine gaatjes en zijn goede klimmers.Uit hun huidige bak zijn ze ontsnapt dooromhoog te klauteren, het gaas dat de bakbedekt op te tillen en zich aan de anderekant weer naar beneden te laten vallen.Helaas voor de dieren en gelukkig voor deverzorgers, lagen ze toen in een volglazenhoek van de bak waaruit ze niet verderweg konden. De woestijnpadjes krijgenwasmotlarven en krekels te eten diebesprenkeld zijn met sporavit en calcium.AmfibieëncrisisDe schildpaddencrisis is inmiddels vrijbekend, maar er heerst ook een amfibieëncrisis.Vanuit Midden en Noord-Amerika isde schimmelinfectie al overgewaaid naarEuropa. Treft deze schimmel een groepamfibieën dat maar in een beperkt leefgebiedwoont, dan kan in één klap de helesoort uitsterven. De Rivièrahal van Blijdorpheeft, zoals eerder vermeld in dit artikel,niet de ideale omstandigheden voor hethouden van amfibieën. Vandaar dat onzeDiergaarde maar een handvol soorten in decollectie heeft. Dit zou kunnen gaan veranderen.Er is internationaal al een coördinatorbezig met een plan om de diersoortente redden. Blijdorp overweegt deelnameaan dit programma. Het is echter een dureaangelegenheid. De dieren zullen achter deschermen onder ideale omstandighedengehouden moeten worden, afgescheidenBerberpad - foto: Jan Breedijkvan de rest. Klimaten moeten beïnvloedworden, regentijden nagebootst, enzovoort.Het zal een dure, arbeidsintensieveaangelegenheid zijn, maar als we daarmeeeen diersoort kunnen behoeden van uitsterven,is het de moeite waard.Berberpad - foto: Henk Zwartepoorte11

Tamme cavia - foto: Theo van de VeldeWilde cavia - foto: Rob DoolaardDe Wilde CaviaTekst: Theo van de VeldeInformatie: Martin van Wees,BlijdorpBinnenkort in uw dierentuin! In het vorige nummer vanVriendennieuws werd al aangekondigd dat dit dier nubeschreven zou worden. Ze zijn er al maar u kunt zenog niet zien; de wilde cavia’s.Met de bouw van het nieuwe verblijf, datzal grenzen aan de vicunia-stal, wordt weereen stukje van de route van de oude naarde nieuwe dierentuin ingericht. Aan de enekant van het pad wordt al gewerkt aan denieuwe ibisvolière terwijl aan de anderekant, waar op het moment van schrijvennog oud hout en boomstronken liggenopgeslagen, een duo-verblijf komt voorpoedoes en wilde cavia’s. Het schijnt datpoedoes en cavia’s goed met elkaar kunnenopschieten. In de natuur komen ze ook indezelfde leefomgeving voor. Deze biotoopwordt gebaseerd op de natuur in Zuid-Amerika. Ook zullen er tamme cavia’sterugkomen in een soort huiselijke omgeving.Het educatieve aspect laat zich raden;het verschil of overeenkomst in gedrag tussende cavia in de natuur en als gedomesticeerddier. Het is de bedoeling dat hetnieuwe verblijf voorjaar/zomer 2007 ingebruik wordt genomen.Op dit moment wonen de wilde cavia’s inhet roofdierengebouw. Ook Blijdorp is nietblij met de vertraging die de bouw heeftopgelopen. Uiteindelijk worden er geendieren gehouden zonder dat ze een functiehebben. Als het publiek ze niet kan bekijkenen er geen reden is om ze te houdenvanuit bijvoorbeeld een fokprogramma, danzijn het alleen maar kostgangers. Gelukkigkomt hier binnenkort verandering in.Op het moment van schrijven waren er11 wilde cavia’s. Hoeveel er in het nieuweverblijf zullen komen laat zich raden.Cavia’s fokken ondertussen lustig door. Devrienden hebben € 30.000,— bijgedragenaan dit nieuwe verblijf en kijken uit naar deopening er van.Over de wilde caviaDe cavia komt uit Zuid-Amerika. Al voorde Europese verovering van Amerika in devijftiende eeuw werd de cavia in Chili enPeru als huisdier gehouden door de Inca’s.Tevens dienden cavia’s als voedsel enwaren zij offerdieren en leveranciers vanbont. Ongeveer 400 jaar geleden hebbenwaarschijnlijk Spaanse ontdekkingsreizigersenkele cavia’s aan boord meegenomen naarEuropa, waar ze onmiddellijk een geliefdhuisdier werden. De wilde cavia’s wegennauwelijks 1 kg en zijn 22-35 cm lang. Allesoorten hebben een naar verhouding grotekop, geen of een zeer kort staartje, aan devoorpoten vier en aan de achterpoten drietenen met brede, kromme nagels.Hoewel veel mensen cavia’s marmottennoemen, is dit geheel onjuist. Marmottenhebben geen verwantschap met cavia’s! Zijbehoren tot de grondeekhoornachtigen.Wetenschappers zijn er onderling nog nietover uit of de voorvader van onze huiscaviade wilde cavia is of de tschudi-cavia, wateen ondersoort is van de wilde cavia. InZuid-Amerika leven behalve deze tweecaviasoorten nog de wezelcavia, de Amazonecavia,de dwergcavia en de rotscavia.De wilde cavia is ingedeeld in de orde vande knaagdieren, de Rodentia. Daarondervalt de familie van de cavia’s, de Caviidae.Het geslacht is de Cavia waaronder weereen stuk of tien soorten en ondersoortente herkennen zijn. De soort in Blijdorp isde cavia magna. De wilde cavia heeft nietzoals de gefokte huiscavia talloze kleurenen soorten vacht. Hij is bruin. De caviamagna komt oorspronkelijk uit Uruguay.Opmerkelijk is dat de cavia magna voorkomtin natte gebieden. Deze cavia heeftdan ook zwemvliesjes tussen de tenen.Dit in tegenstelling tot de huiscavia (caviaporcellus.). Wilde cavia’s leven in territoria.Een beertje heeft een territorium vanongeveer een half voetbalveld. De vrouwtjeshebben iets kleinere territoria. Op eenhectare komen niet meer dan 38 cavia’svoor. De territoria vormen zich meestalom plekjes met de juiste vegetatie.Om succesvol in de natuur te zijn moet eendier zich in het juiste tempo voortplanten.Een wilde cavia krijgt gemiddeld ongeveerdrie jongen per jaar, wat voor knaagdierenniet veel is. Daar tegenover staat dat eencavia na 45 dagen al volwassen is en zichkan voortplanten. Een jong dat in het voorjaargeboren wordt kan vaak hetzelfde jaarnog een ouder worden.Met de inrichting van het poedoe/caviaverblijfwordt er weer een stukje van hetAmerika-gedeelte ingevuld. We zijnbenieuwd naar het verblijf en naar hoe debotanische dienst de biotoop zal inrichten.12

INGEZONDENLIJN 13‘Groeien’Het stukje “Groeien” in het laatst verschenenVriendennieuws vond ik interessanten ik wil er graag op reageren. Mijn bandmet Diergaarde Blijdorp dateert van mijnlagere schooljaren op de Montessorischoolaan de Beukelsdijk. Regelmatig liepen wijleerlingen achter de juf aan langs de sportveldennaar de dierentuin, waardoor bijmij de liefde voor “mijn” Blijdorp wortelschoot.In 1959 verhuisde ik met mijn familie naarRijswijk maar het was zeker niet uit hetoog uit het hart. Natuurlijk ben ik uiteindelijkVriend van Blijdorp geworden enbezoek de tuin minstens eenmaal per jaar.Ja, de tuin is gegroeid. Enorm gegroeidzelfs. Ik heb er gemengde gevoelens over.Meestal kom ik met een vriendin of kennissen.Door het parkeerterrein kom jedan automatisch al in het nieuwe gedeelteterecht en voor wie Blijdorp “ gewooneen dierentuin “ is gaat daar onmiddellijkalle aandacht ( en energie ) naar toe. HetOceanium is DE trekpleister en dat vind ikjammer. Voor de “ oude tuin “ heeft menvaak geen tijd/energie/aandacht meer.Voor mij ligt dat anders. Mijn hart ligt nogaltijd in de “ oude “ tuin. Misschien watnostalgisch maar ik geniet van wat er nogover is van de Ravensteyn gebouwen enarchitectuur. Helaas is ook aan de oorspronkelijketuin danig gesleuteld. Ik vindpersoonlijk dat het er niet overzichtelijkerop is geworden. Soms moet ik echt naarmijn favoriete dieren zoeken en ik lees hetVriendennieuws toch echt! Tijdens mijnmeest recente bezoek kon ik zelfs metgeen mogelijkheid meer bedenken waarde tijgers waren!! Gemist dus, want mijngezelschap vond het genoeg en wilde naarhuis. En zo gaat het vaak.De tuin is te groot geworden om alles opeen dag rustig te bekijken. Niet voor mijpersoonlijk gelukkig. Genieten van Blijdorpdoe ik het meest op een winterse dag ofin het vroege voorjaar wanneer het relatiefrustig is in de tuin en dan ga ik ookalleen.Mijn grootste kritiek? Tamah Indah. Ik vindhet echt verschrikkelijk, die olifanten opeen afstand. De temperatuur is er ook zoondraaglijk dat lang vertoeven – zeker alser veel bezoekers zijn – onmogelijk is.Teleurstellend? Het verdwijnen van devleermuisgrot. Ze zijn nu amper zichtbaaren ik ben dol op vleermuizen! Groeien?De ijsberen terug, hulde! Maar daarnaeen groeistop graag. Ik wil “ mijn “ Blijdorpnog een beetje kunnen zien door deogen van het schoolkind die een middagjedierentuin een feest vindt!Ik ben verliefdHeb jij de kokosmakronen Anja? Met twee koffie in mijn hand liep ikvan de kassa naar een vrij tafeltje in de Lotusserre. Niet dat het zo drukwas, op donderdagmiddag, maar de rolstoelen namen nogal wat plaats in.‘Zie jij hoeveel begeleiders er bij deze groep zijn?’‘Nou, die mevrouw daar met die vrouw met die blauwe jas op haar schoot, en …nee, dierode trui is ook niet in orde, maar ze help wel de anderen. Drie verzorgsters op een stukof zeven hulpbehoevenden, waaronder twee zwaar gehandicapte volwassenen in rolstoel.Een vrouw van in de veertig met korte pluizige krulletjes, heeft onze belangstellinggemerkt en zwaait naar ons. Nee, niet op een manier van ‘heb ik wat van je aan?’ maarmeer met de spontaniteit van een BN’er die Albert Verlinde ergens ziet staan bij eengroenteboer. We glimlachen vriendelijk terug en hebben het verder over Namaste enSophie die zo graag appels lusten. Over Nico die zo zielig toekeek. . . De Manoelkatjesdie zich zo goed laten zien tegenwoordig.Zonder dat we het merkten heeft ‘pluizig krulletje’ zich van haar groep losgemaakt enstaat voor ons tafeltje zonder iets te zeggen. ‘Hoi’ zegt mijn vrouw. ‘Ik heet Silvia’ begintze en laat een stilte vallen. Ze staat op haar benen te wiebelen als een kind dat naar deWC moet. ‘Vind je het leuk hier?’ vroeg ik. Ze leek even na te denken en trok een bredegrijns op haar gezicht.‘Ik ben verliefd…hij heet Hans’.Zo, die zit, deze mededeling. Even niet over het weer, een gezellige dag of welk beestjevind jij leuk. Nee, we gaan direct over tot de essentie van ons bestaan. Ik ben hier nietgoed in, maar gelukkig mijn vrouw wel.‘Is hij ook hier?’ haar hals rekte om naar de rest van de groep te kijken.‘Neej… , hij kon vandaag niet mee. Maar straks zie ik hem weer!…’ Het was eensombere dag maar de zon straalde uit haar ogen.‘Kom je weer bij ons zitten?’ Een verzorgster vatte Silvia bij haar schouders en nam haarmee. Ze glimlachte verontschuldigend naar ons. Zou ze nou echt denken dat Silvia onslastig viel?Even later zagen we haar op het heuveltje bij de okapi’s. Ze stond er met haar rug naartoe.We zwaaiden, maar ze zag ons ook niet. Ze had andere dingen aan haar hoofd…Caroline Kamphuis, Rijswijk Z-H.13

Voedsel van eigen bodemNu de aanleg van de HSL vordert, blijkt dat er een stuk grondoverblijft in de zogenaamde spoorwegdriehoek. Deze grond isbeschikbaar gesteld aan de Diergaarde. Op dit moment wordt ernagedacht over de invulling van dit stukje Blijdorp. Het publiekzal hier weinig van merken; er komen surplusstallen en wellichteen quarantaine. En er zijn plannen om hier browse te gaantelen. Vanuit de dierverzorgers komt al jarenlang de vraag naarbrowse bij de botanische afdeling.Tekst: Monique van Leeuwen-MaatMet dank aan: Louis Jacobs enMelitta van BrachtSnijden en voeren - foto: Monique van LeeuwenBrowse kun je het best omschrijven alsvoedselgewassen voor de dieren. Dat kunnentakken en bladeren zijn, maar ook kruiden,groenten en fruit. Veel dieren zijn inhet wild de hele dag op zoek naar voedsel.In de natuur liggen geen hapklare brokkenklaar. Ze knabbelen aan de bast van bomenen struiken, eten bladeren en snoepen vanhet fruit of de kruiden die ze onderwegtegenkomen. Op die manier krijgen ze allenoodzakelijke voedingsstoffen binnen. Omhet natuurlijke gedrag van dieren te stimulerenis het wenselijk om hen op een zonatuurlijk mogelijke wijze te voeren.OnderzoekIn dierentuinen over de hele wereld wordtonderzoek gedaan naar voedsel. Ook Blijdorpdoet hieraan mee. Op congressen enin rapporten delen de dierentuinen hunkennis en ervaring met elkaar. Daardoorweet men steeds beter welk voedselgeschikt is voor welke dieren. In de dierentuinvan Jersey teelt men al jarenlang zelfbiologische groente, fruit en kruiden. Alsde dieren gevoerd worden krijgen ze nieteen schoon gewassen en gesneden stukjegroente, maar de complete plant. Dus nietalleen maar een maïskolf, maar ook dewortel, stengel en bladeren. Opvallend isdat de gezondheid van veel dieren is verbeterden ze minder medicijnen nodig hebben!Het onderzoek beperkt zich nietalleen tot de gevolgen voor de dieren.Men onderzoekt ook welke plantensoortenhet goed doen in een bepaald klimaat.In Blijdorp zijn al experimenten gaande meteucalyptus. Een grote wens van Blijdorp isom koala’s te tonen aan het publiek. Dezedieren zijn echte voedselspecialisten: zegedijen alleen op een dieet van eucalyptus.Nu blijkt dat sommige soorten het weldoen in ons klimaat. Deze eucalyptussoortenzijn echter net niet de soort die dekoala nodig heeft.In Blijdorp wordt er wel eens wat bamboegesneden, bij voorbeeld voor de kleinepanda’s. En als er bruikbaar snoeiafval iswordt dit ook gebruikt als voedsel. Maar eris lang niet genoeg om aan alle wensengehoor te geven. Lukraak gaan snoeien inde tuin zou het aanzien van de tuin enormschaden. Bovendien is er vraag naar specifiekesoorten, die niet allemaal in de tuin tevinden zijn. In de spoorwegdriehoek is hetmogelijk om voedselplanten te kweken ente experimenteren met diverse soorten.Maar er komen nog meer mogelijkhedenvoor de teelt van browse: er wordt eenmoerasgebied aangelegd in de buurt vande tunnel naar het oceanium. Hier kunnenonder andere wilgen worden gekweekt.Bovendien zijn er plannen om het hek langsde spoorbaan omhoog te halen. De NS wilgraag af van het onderhoud aan het talud.Blijdorp heeft wel interesse in de langestrook grond. Hoewel smal, levert het aardigwat vierkante meters op voor de teeltvan browse.Om ook in de winter een gevarieerd menuvoor de dieren te hebben onderzoekt menmethoden om takken en bladeren langer tebewaren. Sommige soorten kun je uitstekendinvriezen, zoals wilgentakken. U heeftze vast wel eens zien hangen, zo’n bos takkenbij de giraffen of okapi’s. Andere soortenechter moeten zo snel mogelijk na hetsnijden gevoerd worden. Bamboe bij voorbeelddroogt zeer snel uit en dan wordenook allerlei waardevolle voedingsstoffen inde plant afgebroken.De botanische afdeling inventariseert allewensen bij de dierverzorgers. Tevens bekijkenze welke planten inderdaad geschiktzijn om in ons Hollandse klimaat te overleven.Daarbij houden ze ook nog rekeningmet inheemse planten. Het moet niet zozijn dat de Diergaarde massaal exotischeplanten zou aanplanten die zich explosiefgaan uitzaaien. Zo’n zogenaamde ‘alieninvasion’ zou zorgen voor een vervalsingvan de natuur.OpzetBij het plannen voor een eigen teelt vanbrowse is het belangrijk om de zaken goedaan te pakken. Een groot blok met plantenvan één soort, een monocultuur, trekt algauw insecten aan die enorm veel schadeaan kunnen richten. Beter is het om rijenvan verschillende soorten te planten.Bij voorbeeld een rij eiken, dan een rijwilgen, dan een rij forsythia, etc. Doorde diversiteit neemt de kans op ziektes enplagen af. Normaal gesproken leverenkwekers van bomen zogenaamde ‘opgekroonde’exemplaren. Dat wil zeggen eenstam met daarop een kroon van takken.Voor de teelt van browse is het juist goedals de bomen zo snel mogelijk vertakken,dat levert meer materiaal op.>14

Als de jonge planten net zijn aangeplant,zullen ze beschermd moetenworden tegen de vele konijnen diein het betreffende gebied leven.Zij zijn in staat om de hele boel inkorte tijd kaal te eten. De jongeboompjes zullen bij voorbeeld eenbeschermende ‘jas’ vankunststof om hun stammetjenodig hebben.Ook onkruid kan dejonge aanplant verstikken.Maar chemischebestrijding is uit denboze: de planten dienenimmers als voedsel voordieren. Dat betekent dathet onkruid doorschoffelen en wiedenonder controle moet blijven.Het snoeien moet met beleidgebeuren. Bij ongecontroleerdesnoei zouden de planten dievooraan staan in korte tijd hetloodje leggen. Beter is het omdrie vakken te maken, waarbijieder jaar een ander vak gesnoeidwordt. Zo hebben de planten tijdom te herstellen.b o t a n i s c h b l i j d o r pArbeidsintensiefDe aanleg en beheersing van zo’ngebied met voedselplanten voorde dieren is zeer arbeidsintensief. De hoveniersvan Blijdorp hebben hun handen al volaan de tuin en de kassen. Dat betekent dater naar andere manieren wordt gezocht omdit project toch van de grond te krijgen.Er is al samenwerking met de zogenaamde‘groencolleges’. Dit zijn scholen waar deleerlingen een praktijkopleiding volgen, bijvoorbeeld tot hovenier. Onder begeleidingvan een docent kunnen de leerlingen ervaringopdoen in de Diergaarde.Ook wordt er samengewerkt met eenschool voor verstandelijk gehandicapten.Zij zorgen onder andere voor het afritsenvan bladeren en het maken van bossentakken en blad voor in devriezer.De aanloop naar zo’n eigenteelt van voedselgewassen isde grootste klus. Je moetover heel veel dingen nadenken.Hoeveel moet je perdag snijden? Dat is lastig vantevoren in te schatten. Waarschijnlijkzal de vraag toenemenals er eenmaal aanbod isvan browse. En hoe ga je hetgroen transporteren als heteenmaal gesneden is? Gaathet eerst naar het voedselmagazijn,of gaat het directnaar de betreffende dierposten?De verwachting is dat, alshet groene licht wordt gegeven voor ditproject, het over twee tot drie jaar beheersbaaris. Natuurlijk zijn er kosten meegemoeid, maar in een later stadium kan hetkostenbesparend zijn. Er hoeft minder aangevoerdte worden, dus zijn er minderinkoop- en transportkosten. En wellichtkunnen de Rotterdamse dieren in de toekomstook met minder medicijnen toe….De medewerkers van de botanische afdelingzien er in elk geval niet tegenop om ditgrote project aan te pakken. Integendeel:zij zien het als weer een nieuwe uitdaging!Giraffen - foto: Koos van Leeuwen15

v r i e n d e nZomerreis 2006 naar NaturZoo RheineMet ingang van 2006 heeft Peter Biesta het aanbod aanVriendenreizen uitgebreid met een zomerreis. Een beterenaam kon niet worden bedacht. Onze reis naar NaturZooRheine vond plaats op een zonovergoten dag!Ondanks het kleinschalige karakter vande tuin zijn er talloze hoogtepunten. VeleVrienden en Vriendinnen (waaronder ikzelf)brachten meermaals een bezoekje aan hetnieuwe zeehonden/pinguïnverblijf. Maarook de grote groep Geladabavianen heeftiets speciaals. Peter beloofde ons nietsteveel. Het Berberapenbos, een doorloopgebiedmet berberapen in een eikenbos,deed denken aan Apenheul. Heel bijzonderdus. Het was wel oppassen geblazen voorde grijpgrage handjes…Peter heeft er een compleet pakket vangemaakt, met koffie en gebak op de heenwegen een lekkere maaltijd op de routeterug. Het hoogtepunt van de dag wasnatuurlijk de Naturzoo in Rheine.Rheine is het voorbeeld dat je ook zondereen enorm budget een mooie dierentuinkunt maken. Misschien niet spectaculair,maar wel met mooie, ruime verblijven ineen prachtige omgeving. En zeg nou zelf,daar gaat het toch om. Een dierentuin ispas echt leuk als je kan zien dat de dierenhet er naar hun zin hebben.Wat direct opviel was de betrokkenheidvan de medewerkers. We werden allerhartelijkstontvangen en rondgeleid. Eenvan de medewerkers onderbrak speciaalvoor ons haar vrije dag.Wilt u wel eens heel veel ooievaars bijelkaar zien? Dan moet u zeker naar Rheine!In een moeraslandschap treft u zeker 50ooievaars, waarvan de helft vrij kan vliegenmaar niet meer wil vertrekken. Tijdens derondleiding kwamen we door het voedselgebouw,waar men juist bezig was de maaltijdvoor deze gevederde vrienden voorte bereiden. Dat was even wat minder…De geur van dode eendagskuikens op eenwarme zomerse dag is niet echt aangenaam.Eigenlijk was er maar één minpuntje.‘Onze’ tijgerin Kim was er niet meer.Zij is verhuisd naar Heidelberg. Maar datmocht de pret niet drukken. Het was eenheerlijke dag met prachtig weer. Volgendjaar ben ik weer van de partij!Tekst: Marcel KreugerFoto’s: Fred van Tiel16

Najaarsexcursie naar Burgers’ ZooOp zaterdag 23 september 2006, vertrokken twee bussen volgezellige Vrienden van Blijdorp naar Burgers’ Zoo in Arnhem.Zonder tussenstop, de afstand was niet ver, kwamen we mooiop schema aan bij de Zoo.Bij binnenkomst werd er een consumptiebon voor een drankjeen een gebakje uitgedeeld. Deze kon gedurende de hele dagbij een van de restaurants worden ingeleverd.Na nog even gewacht te hebbenop een plattegrond, begonmijn Burgers’ Zoo avontuur. Bijde vorige Vrienden van Blijdorpdagtochten ben ik altijd, hier endaar een praatje makend, inmijn eentje de parken doorgewandeld.Maar vandaag ben ikheel gezellig met een VriendenVan vriend door Burgers Zoogewandeld. Zo zie je maar datvrienden worden met Vriendenvan Blijdorp erg leuk is.Als eerste gingen we slingerendlangs vele dieren (pinguïns,stokstaartjes, rendieren, bizonsen nog veel meer) naar de Mangrove. Datwas erg bijzonder, mangrove bomen in brakwater met veel leven (krabben, slakken envissen) tussen hun wortels. Mangrove varanenzijn er ook te bewonderen. In een afgescheidendeel leven de visetende vogels enreptielen.Ik was echt wel onder de indruk van ditmooie verblijf en zijn bewoners.Via de vogelverblijven gingen we op wegnaar het Gorilla-eiland. Prachtige dieren ineen zeer mooi groen verblijf. Daarnaast deunieke chimpanseekolonie van Burgers.In 1971 zijn verschillende chimpansees dieelkaar niet kenden, succesvol bijeen gezet.Hun gedrag is intensief bestudeerd en mededoor een geschreven boek en een gemaaktefilm, zo over de wereld bekend geworden.Vervolgens op wegnaar de Bush. Hierstond ik echt mijnogen uit te kijken.Zo groot had ik ditoverdekte regenwoudniet verwacht. Datwas een enorme verrassing.Schitterendeplanten en bomen.Er was zelfs eenwaterval! Vele vogelsvlogen vrij rond, eenboomkikkertje gespoten nog heel veel meergezien. De grappigeaardvarkens en devriendelijke zeekoeien waren mijn tweemeest favoriete dieren in de Bush.Door een ondergrondse tunnel kwamen wevan de Bush in de Desert . Een echte woestijnmet al zijn flora en fauna. Ook al zijnde rotsen van beton gemaakt, het ziet erallemaal echt schitterend uit. Het was eengenot om er rustig doorheen te wandelen.Hierna was het tijd om naar een lezing tegaan die door Alex van Hoof, de achterkleinzoonvan de oprichter werd gegeven.Het was erg leuk en interessant om hetfamilieverhaal te horen. Hoe het begon meteen privé collectie in de achtertuin, de verhuizingnaar Arnhem, het doorstaan van deoorlog, en de vernieuwende ideeën waarniet iedereen enthousiast over was, maaruiteindelijk een groot succes bleken te zijn.Tot slot kwam de mededeling dat er in denabije toekomst weer een nieuw projectkomt op de plaats waar nu nog de bizonsen rendieren wonen. Meer wilde en kon hijer niet over vertellen, het project staat noggeheel in de kinderschoenen. Ik benbenieuwd.Vanuit de Bush zijn we de Ocean ingelopen.Meteen na binnenkomst was ik sprakeloos(en dat gebeurt niet vaak). Ongelooflijk hoemooi dat grote aquarium met koraal, vissenen een enorme muurschildering eruit zag.Verder door de Ocean lopend kom je veleaquaria tegen, ingedeeld van het leven langsde kust en op het rif tot diep in de oceaan.Van kleine algen tot haaien, het was er allemaal.Ook hier heb ik weer lopen genietenvan alles wat er te zien was.De safari hadden we als laatste bewaard.Via een overdekte wandelbrug hadden weeen goed uitzicht over de savanne waar dezebra’s, giraffen, neushoorns en antilopenrondliepen. Ook waren de kleine dikdikstussen de struiken vanaf deze brug goed tebewonderen. De leeuwen en cheeta’s haddenop de savanne een eigen omgeving.Hierna was het tijd om afscheid te nemenvan Burgers Zoo. Een prachtige dierentuin,het mooie weer, het gezellige gezelschap ende goede organisatie hebben er voor mijtoe bijgedragen dat ik erg genoten heb vandeze dag.Het vertrek- en aankomstpunt in Rotterdam(Kruisplein) was helaas de laatste keer.De gemeente Rotterdam heeft besloten datdie plaats niet meer gebruikt mag wordenvoor het ophalen en afzetten van dagtochten.Maar ik ga ervan uit dat we van eennieuwe vertreklocatie net zulke mooieexcursies gaan maken zoals altijd.Tekst: Karin BosFoto’s: Fred van Tielv r i e n d e n17

Zwarte Paardantilopen:terug naar de natuurDiergaarde Blijdorp wil als dierentuin niet alleen een soort arkvan Noach zijn, waar allerlei zeldzame dieren voor uitstervenworden behoed. Ze ziet zichzelf meer als organisatie die samenmet natuurbeschermingsorganisaties bij kan dragen aan hetoverleven van diersoorten in de vrije natuur. Herintroductiein de vrije natuur van in dierentuin geboren dieren is daarbijeen belangrijk onderdeel. In dit artikel wordt teruggeblikt opde herintroductie van ‘Rotterdamse’ zwarte paardantilopen inZuid-Afrika.Door: Angeline Petersen Alex SchoutenInformatiebronnen:Dr. Hamish Currie(Blijdorplezing 13/7/06),Angela Glatston (curatorzoogdieren DiergaardeBlijdorp)Zwarte Paardantilope - foto: Monique van LeeuwenBedreigingen wilde populatiesDe zwarte paardantilope was vroeger eenveel voorkomende antilopensoort in zuidelijkAfrika. Begin 20ste eeuw, bij aanleg vande spoorweg van Mozambique naar Kimberleyin Zuid-afrika, waren antilopen echtereen geliefde aanvulling op het menu vande spoorwegarbeiders. Ook daarna namende aantallen behoorlijk af. Rond 1940waren er naar schatting nog 36.000 zwartepaardantilopen, momenteel zijn er minderdan 3000 over. Oorzaak van deze terugvalis behalve de jacht ook verlies van geschiktleefgebied door uitbreiding van landbouw.Maar zelfs in beschermde gebieden liep hetaantal dieren terug. In Kruger NationaalPark nam het aantal dieren af van rond de2000 exemplaren in de jaren 60 tot nu nogongeveerd 400 dieren. Uit inventarisatiesblijkt dat de dieren ook in de parken lasthebben van vegetatieveranderingen dooraanpassingen van de mens in de waterhuishouding.Daarnaast heeft de aanleg vanwaterputten e.d. gezorgd voor het aantrekkenvan andere antilopensoorten en roofdieren.Door de hiermee ontstane voedselconcurrentieen hogere bejagingsdruk wordende zwarte paardantilopen steeds verderteruggedrongen. Ondanks al dezebedreigingen wordt de zwarte paardantilopenog niet aangemerkt als sterk bedreigdesoort. Daarmee is de soort erg geschikt alsmodelsoort om methoden van herintroductiete onderzoeken. Immers: er zijn voldoendedieren beschikbaar voor het opzettenvan in situ fokprogramma’s en introductieonder verschillende omstandigheden.Organisatie ‘Back to Africa’Om een herintroductie te laten slagen issamenwerking met lokale natuurbeschermingsorganisatienatuurlijk van grootbelang. Zuid-Afrika heeft al een langegeschiedenis op het gebied van natuurbeschermingen translocaties (hierbij wordenwilde dieren van het ene gebied naar hetandere gebied verplaatst). Een logisch vervolghierop lijken herintroducties te zijn.Hierbij worden in gevangenschap geborenwilde dieren weer losgelaten in de vrije>18

natuur. In Zuid-Afrika houdt de organisatie‘Back to Africa’ zich hier mee bezig. Dezenon-profit organisatie is opgericht doortwee dierenartsen (Hamish Currie enPeter Morkel) en een ecoloog (MichaelKnight) die allen werkzaam zijn voor deoverkoepelende organisatie van Zuid-Afrikaanse Nationale Parken (SANP).Zij beschouwen dierentuinen als volwaardigepartners en zien de dieren uit zoölogischecollecties als belangrijke genetischereservoirs voor het behoud van levensvatbarepopulaties in het wild. Een partnerdus waarmee Blijdorp graag wil samenwerkenbij de herintroductie van zwartepaardantilopen.foto: Angela Glatstonfoto: Angela Glatstonfoto: Angela GlatstonStappenplan van een herintroductieHet is logisch dat een herintroductie meeris dan het simpelweg loslaten van in gevangenschapgeboren dieren. Dieren moetende tijd krijgen zich aan te passen aan denieuwe omgeving en te leren overlevenzonder de hulp van mensen. Ze krijgen temaken met allerlei ziektes, roofdieren enonbekende voedselsoorten.Bij het zwarte paardantilope project van‘Back to Africa’ worden de dieren losgelatenin een omheind terrein van 23 ha. (vergelijkbaarmet Blijdorp) in Vaalbos NationaalPark in de buurt van de stad Kimberley.Hier kunnen de dieren rustig wennenaan het klimaat en onbekende plantensoortenherkennen als eetbaar. Ook moeten zeeen natuurlijke schuwheid ontwikkelenvoor mensen en roofdieren. De nakomelingenvan deze dieren verhuizen naarMapungubwe Nationaal Park, op de grensvan Zuid-Afrika, Zimbabwe en Botswana.In dit park van 28.000 ha groot, langs derivier de Limpopo, zullen de dieren huneigen kuddes moeten gaan vormen. In ditgebied komen geen zwarte paardantilopenmeer voor. Het is namelijk niet de bedoelingvan dierentuindieren afkomstige nakomelingenin een bestaande wilde populatiete introduceren. Dit is niet zo zeer omdatmen bang is ziektes te introduceren, dierentuindierenworden namelijk uitgebreidgetest, maar men wil de nog bestaandewilde populaties wat genenpool betreftzuiver houden. Er bestaan immers verschillendeondersoorten en men zal eerst zekermoeten weten dat de dierentuindieren enhun vrijgelaten nakomelingen tot dezelfdeondersoort als de dieren van naburigepopulaties.De eerste bewonersIn begin 2002 zijn vier zwarte paardantilopenuit Diergaarde Blijdorp verhuisd naarVaalbos NP. Dit waren één man en drievrouwtjes. In mei 2002 kregen deze dierengezelschap van een mannetje en vrouwtjeuit de dierentuin van Dvur Kralove in Tsjechië.De twee mannetjes zijn apart gezetop een mannenterrein van 40 ha. Bij devrouwtjes is een wildvang mannetje gezet.Reden hiervoor was dat het Blijdorpse>19

mannetje de vader van één van de vrouwtjeswas. Uiteraard was het de bedoelinginteelt te voorkomen. Een bijkomend voordeelvan de wildvang man was dat devrouwtjes hun gedrag aanpasten. Ze werdenveel schuwer en meden contact metmensen. Later zijn er ook nog vier dierenuit Marwell Zoo in Engeland gekomen.Deze 10 dieren hebben de afgelopen jarenvoor acht nakomelingen gezorgd. Recent iser nog een ander wildvang mannetje gearriveerdom de bloedlijn zo gevarieerd mogelijkte houden.Kleine beestjes zorgen voorgrote problemenBehalve dat geïntroduceerde dieren moetenwennen aan hun omgeving en op hunhoede moeten zijn voor roofdieren is ereen veel groter gevaar in de vorm vanteken. Deze lastige, bloeddorstige beestjeszijn helaas vaak drager van allerlei ziektes.Denk bijvoorbeeld aan de ziekte van Lymedie je door een tekenbeet in Europa kuntoplopen. Ook de herkauwers in Zuid-Afrikalopen gevaar voor ziektes overgebrachtdoor teken. Zo zijn buffels vaak besmetmet de zogenoemde corridor disease enwordt de east coast fever vaak aangetroffenin vee. Verschillende antilopen soortenwaaronder de zwarte paardantilopen zijngevoelig voor de ziekte theileria, een protozoadie wordt overgebracht door teken.Ziekteverschijnselen zijn ernstige bloedarmoedeen longproblemen.Juist bij het verplaatsen van dieren of hetintroduceren van dieren in een nieuweomgeving zie je een enorme toename vanhet aantal teken. Hiermee wordt natuurlijkook de kans op besmetting met ziektesgroter. Het aantal dieren dat in korte tijd naeen introductie overlijdt is daardoor groot.Dit probleem speelt niet alleen in Zuid-Afrika maar is ook bekend van introductieprojectenin Kenia en Swaziland.Teken te lijfHoe vervelend ze ook zijn, teken makenonderdeel uit van de natuurlijke fauna. Kuddesvan antilopen die al generaties lang indat gebied verblijven hebben veel minderlast van teken. Er is als het ware een evenwichtontstaan. Bovendien ontwikkelen dedieren antistoffen tegen de ziekteverwekkers.Daarbij kan het ook voorkomen datdieren wel drager van de ziekte zijn, maarniet ziek worden. De problemen doen zichjuist voor in gebieden waar de mens heeftingegrepen (hetzij door het introducerenvan dieren of door het veranderen van dewaterhuishouding en vegetatie e.d.). Vaak isvee drager en verspreider van ziektes enteken. Het lijkt dan een logische stap datmen ook probeert door menselijk ingrijpende uitbraak van ziektes te beperken.Omdat het natuurlijk niet mogelijk is in eengebied alle teken te doden voordat dierengeïntroduceerd worden wordt er naar eenandere oplossing gezocht. In samenwerkingmet de Universiteit van Pretoria is een projectgroepopgezet die vaccins tegen demeest voorkomende ziektes overgebrachtdoor teken gaat ontwikkelen. Twee zwartepaardantilopen zijn inmiddels van het fokcentrumin Vaalbos NP verhuisd naar eenonderzoeksterrein van de Universiteit.Zij zullen helpen bij het ontwikkelen vaneen vaccin tegen theileria.foto: Angela Glatstonfoto: Angela GlatstonHoe nu verderIn de zomer van dit jaar zijn 4 jonge mannetjesuitgezet in Mapungubwe NationaalPark. Uit bloedonderzoek is gebleken datde jongen die in het fokcentrum in VaalbosNationaal Park zijn geboren op natuurlijkewijze al enige afweer hebben opgebouwdtegen o.a. theileria. Men verwacht daaromdat bij de herintroductie in MapungubweNationaal Park de problemen door theileriaminder zullen zijn. Uit het bloedonderzoekis bovendien gebleken dat de dieren uit hetfokcentrum tot dezelfde ondersoort behorenals de populaties zwarte paardantilopedie in de omgeving van MapungubweNationaal Park voorkomen.Rol van BlijdorpDe dieren die in Mapungubwe NationaalPark zijn uitgezet, zijn te volgen via eenradiozender die in een halsband is ingebouwd.Zo is helaas gebleken dat één vande mannetjes gedood is door leeuwen. Deoverige drie dieren weten zich prima tehandhaven. Tegen de tijd dat dit artikel verschijntwerkt een verzorger van DiergaardeBlijdorp gedurende een maand mee methet veldteam in Mapungubwe NationaalPark. Via de radiozenders worden de dierendagelijks gevolgd. Zo krijgt men eenbetere indruk wat de favoriete foerageerplaatsenzijn, hoe en waar de dieren bijvoorkeur overnachten, kortom hoe de dierenzich aanpassen aan hun natuurlijk leefgebied.Het is de bedoeling dat in 2007 eenvolgend groepje dieren vanuit het fokcentrumwordt uitgezet. Waarschijnlijk zullendaar ook vrouwtjes bijzitten.Er bestaan plannen om MapungubweNationaal Park uit te breiden en aan telaten sluiten bij Nationale Parken in Zimbabween Botswana. Het zal dan eenkwestie van tijd zijn totdat wilde soortgenotenzich aan zullen sluiten bij de geïntroduceerdedieren. Diergaarde Blijdorp zalzich in ieder geval op de hoogte laten houdenvan alle ontwikkelingen in het verreZuid-Afrika.foto: Angela Glatston20

ZOO’N BOEKZOO, wat een dieren!De kinderboekenweek is al weerachter de rug, maar oh, wat slootdit boek daar mooi bij aan. ZOO, wateen dieren! brengt op een boeiendemanier de wereld van dierentuinen bijde lezer(tje)s. Het boek is geschrevendoor Ymkje Swart voor kinderenvanaf 8 jaar, maar ook voor volwassenenis het zeer de moeite waard omdoor te lezen. Na veertig bladzijdenmet informatie over het verleden enheden van dierentuinen, wordt delezer meegenomen op een reis langsbekende dierentuinen uit de lagelanden, waarbij uiteraard onzeDiergaarde Blijdorp niet ontbreekt.In de wereld van het onderwijs (ik geefzelf les op een basisschool) blijkt dat hetsteeds moeilijker wordt om kinderen teboeien. Alles moet flitsend, snel en pakkendzijn. Een boek is dus lastig; Er staaneen hoop letters in, je moet er moeite voordoen en het kost tijd om te lezen. Geen ofte weinig plaatjes en de aandacht is wegvoor hij getrokken is. Dit boek lag op tafeltoen mijn zoon Jari thuiskwam van school.Toen zijn oog erop viel werd het directmet een blik vol interesse geopend. Debladzijden waren gevuld met illustratiesdie hem trokken, niet alleen tot het bekijkenvan de plaatjes, maar ook tot het lezenvan teksten eromheen. Het duurde diemiddag een flinke poos voor de playstationde aandacht van het boek af kon trekken.Het boek ziet er dan ook aantrekkelijk uit.Er wordt gebruik gemaakt van sprekendekleuren die elkaar constant afwisselen(flitsend), teksten in een redelijk grootlettertype die goed te lezen en te begrijpenzijn (snel) en illustraties die bestaan uitfoto’s en collages van Jet Bootsma dieaanspreken (pakkend).ZOO, wat een dieren! is het non-fictiedebuut van Ymkje Swart. Haar inspiratievond zij in het verhaal van de wonderlijkereis die een giraffenjong maakte in 1826.Het dier werd lopend van de binnenlandenvan Afrika naar Parijs gebracht.Uiteraard staat dit verhaal beschreven indit boek, net als nog meer wonderlijkedierenverhalen.Het boek begint met een beschrijving vanhet ontstaan van dierentuinen in het algemeen.Die start bij de dierenverzamelingenvan de Egyptische farao’s. Vervolgensworden vragen beantwoord over herkomstvan de dieren, de verzorging, de ruimtedie dieren nodig hebben en fokprogramma’s.De laatste acht pagina’s van hetalgemene gedeelte geven via een duidelijken geïllustreerd schema informatie over18 aansprekende dierensoorten voorkinderen, zoals de zebra, flamingo, leeuw,olifant en gorilla. In het schema is per dierte vinden hoe oud hij wordt, wat hij eet,herkomst, aantal jongen en nog meer.Het grootste deel van het boek geeft eenbeschrijving van dierentuinen. Elkebeschrijving is voorzien van plattegrond(getekend door Willum Morsch, bekendvan plattegronden in de Volkskrant) engeeft informatie over de geschiedenis,bijzonderheden en een aantal dierenvan de tuin. Achtereenvolgens komenNatura Artis Magistra, Zoo Antwerpen,Diergaarde Blijdorp, Burgers’Zoo,Ouwehands Dierenpark, DierenparkEmmen en Safaripark Beekse Bergen.Blijdorp is vertegenwoordigd door onderandere een verhaal over Nasor en zijnneushoorntje uit 1925, het bombardementen natuurlijk komen Pierre Henri Martinen architect Van Ravensteyn langs. Verderis er aandacht voor de opdeling in werelddelenen het Oceanium. Er zijn twee helebladzijden gewijd aan het fokken van zeepaardjesen het hoofdstuk sluit af met eenbladzijde over onze Aziatische olifanten.Zoo, wat een dieren!, een prachtig boekom in de kast te hebben, voor de kinderenof uzelf. En een boek dat nog menig keeruit die kast zal worden gehaald.Tekst: Jan BreedijkBoek: ZOO, wat een dierenAuteur: Ymkje SwartUitgeverij: PimentoPrijs: € 19,95ISBN: 90 499 2141 821

INGEZONDENIJSBERENACTIEEenbandmetBlijdorpOp zaterdag 21 oktober opendeKwik-Fit een nieuw filiaalaan de Abraham van Stolkweg.Deze nieuwe buurman van de Diergaardeheeft ter gelegenheid van deze openingeen actie gestart voor het nieuwe ijsberenverblijf.Een maand lang gaat van elkeverkochte autoband één euro in deijsberenpot.Ik ben Pia Sprong en ik ben gek op het tekenen van dieren. Ik plan nooit welk dier ik ganatekenen. Ik wandel door de diergaarde en dan ineens kom ik een dier tegen waarvan ikdenk: “Ja, die is leuk!” en begin te tekenen. Mijn tekeningen zijn studies of waarnemingen.Het is erg moeilijk om dieren die zich veel bewegen te tekenen. Als ik de pech heb dathet dier zich beweegt, dan begin ik gewoon een volgende houding. Daarom maak ik helesnelle tekeningen, waarbij ik de houding van het dier al met een paar lijntjes probeer tevangen.Het leukste van het tekenen van dieren is dat ik dingen zie die ik niet zie als ik niet teken.Door centimeter voor centimeter een dier te bestuderen valt eraltijd wel iets op dat ikeerder niet gezien had. Bovendien sta ik door het tekenen langer bij een dier te kijken,waardoor ik het gedrag van een dier een klein beetje leer kennen.Tegenwoordig teken ik met een tablet pc. Dat is een laptop waarbij je op het schermkunt tekenen. Het is een moderne tekendoos waarmee ik direkt de juiste kleuren kangebruiken.Het is grappig dat de bezoekers van Blijdorp vaak denken dat ik met een belangrijkonderzoek bezig ben. Hierdoor kan ik vrij en vrolijk tekenen zonder dat er mensenachter me staan te kijken of iedere poot wel op de goede plaats zit. Meer van mijntekeningen uit Blijdorp kunt u bekijken op www.piasprong.nlKoos van Leeuwen, secretaris van deVrienden van Blijdorp, was uitgenodigd omtijdens de feestelijke opening iets te vertellenover de ijsberenactie. Samen met deheer Van Putten, directeur van Kwik-FitNederland en de heer De Boer, wethoudervan economische zaken, verrichtte hijdaarna de openingshandeling.Kwik-Fit verwacht een bedrag tussen de€ 300 en € 600 te kunnen overhandigenaan de Vrienden. In het volgende nummerzullen we de precieze opbrengst bekendmaken.Hartelijk dank!22

Witneusmeerkat - foto: Anneke Oberman(1 augustus - 25 oktober 2006)m u t a t i e sHalsbandleguaan - foto: Yvonne RaaijmakersMidas en Jasdon - Aziatische leeuwen - foto: Anneke ObermanIn deze rubriek vindt u delen van de mutatielijstvan de Diergaarde. Voor deze lijst isgebruik gemaakt van diverse (interne) Blijdorp-uitgaven.Er kan dus tussentijds heteen en ander zijn veranderd. Ook kunnendieren zich (niet zichtbaar voor publiek)achter de schermen bevinden. De meestactuele lijst vindt u op het mededelingenbordop het voorplein tegenover de flamingo’s.Op verzoek geven we met ingang vandit nummer aan of het een mannetje (heteerste cijfer) of een vrouwtje (het tweedecijfer) betreft, of dat het geslacht nog nietbekend is (het derde cijfer). Voorbeeld:1.1.0 Leeuw = Twee leeuwen, één mannetjeen één vrouwtje.Geboren25-10/0.1.0 Indische antilope, 24-10/0.0.2rijstvogel, 22-10/0.0.1 zandwallaby, 17-10/0.0.1 wilde cavia, 17-10/0.0.2 pinché, 15-10/0.0.2 Europese otter, 12-10/0.0.1 gorilla(vader Bokito, moeder Aya), 09-10/0.1.0Indische antilope (Susanne), 09-10/0.0.2Aziatische kleinklauwotter, 30-09/0.0.2 Zuid-Amerikaanse possum, 27-09/0.0.1 rode reuzenkangoeroe,19-09/0.0.1 witte muskaatduif,18-09/0.0.1 gorilla (gestorven), 14-09/0.0.3 Chinese streepnekschildpad, 13-09/0.0.2 Zuid-Amerikaanse possum, 13-09/0.0.1 Chinese streepnekschildpad, 11-09/0.0.4 vissende kat (13/9 2 gestorven), 11-09/0.0.1 bruine landschildpad (Manouriaemys), 07-09/1.0.0 gorilla (moeder Astra,vader Dango), 01-09/0.0.2 Aziatische leeuw,01-09/0.1.0 Kirks dik-dik (Thiki, vader Kirk,moeder Thika), 24-08/0.0.2 Nieuwguinesetweeklauwschildpad, 21-08/0.0.1 koningspinguïn,14-08/0.0.1 pinché, 13-08/0.0.1 pinché,13-08/0.0.2 hyacintara, 12-08/0.0.1kroonplevier, 12-08/1.0.0 vogelvlinder, 02-08/0.0.1 toco toekanGestorven25-10/0.1.0 manoel, 25-10/0.0.1 Moorsegekko, 17-10/1.0.0 smaragdvaraan, 16-10/1.0.0 gorilla (jong van Astra), 15-10/0.1.0zwarte ooievaar, 02-10/0.1.0 grote koedoe(Mabira), 18-09/0.1.0 gorilla (Luena) (foto),13-09/0.0.1 Cubaanse hutia, 01-09/0.1.0Amoerpanter (Missy, doodgebeten doorhaar broer), 23-08/1.0.0 vosmangoest, 19-08/1.0.0 zwavelborsttoekan, 17-08/1.0.0zwartvoetpinguïn, 10-08/0.0.2 sperweruil(afgemaakt)Gearriveerd25-10/0.1.0 wulp (uit Heidelberg), 25-10/2.1.1 steltkluut (uit Heidelberg en Frankfurt),19-10/0.1.0 manenwolf (uit Asson,Frankrijk), 19-10/0.0.1 zwarte tandbaars, 19-10/0.0.1 Nassaubaars, 19-10/0.0.29 buisaal,19-10/ 0.0.10 doktersvis, 19-10/0.0.10Bahia-doktersvis, 19-10/0.0.5 gekroondeengelvis, 19-10/0.0.3 grijze keizersvis,19-10/0.0.3 blauwe keizersvis, 19-10/0.0.12neongoby, 19-10/0.0.15 poetsgoby, 19-10/0.0.30 blauwe juffer, 19-10/0.0.5 langstekelzee-egel,18-10/2.0.0 kuifseriema, 18-10/0.0.1 sneeuwkaproodborsttapuit, 18-10/0.0.5 helmbasilisk (uit Jersey), 18-10/0.0.5bonte boomkikker (uit Jersey), 17-10/2.0.0Irene buulbuul (uit Burgers’, Arnhem), 14-10/0.0.1 korenwolf, 14-10/3.0.0 goudfazant,14-10/1.0.0 Balispreeuw, 12-10/4.3.0 blauwepijlgifkikker, 28-09/0.5.0 kemphaan (uit Rheine),21-09/2.2.0 woestijnbuizerd, 13-09/1.1.0 groen Javahoen, 12-09/0.2.0 Gilamonster(uit Burgers’), 12-09/3.5.0 doornstaartagame(Uromastyx leptieni) (uit Antwerpen),07-09/0.0.1 Europese scharrelaar(uit Amazon World, Isle of Wight, Engeland),05-09/1.0.0 witneusmeerkat (uit Duisburg)(foto), 02-09/0.2.0 halsbandleguaan (foto),31-08/2.0.0 neushoornleguaan (uit Lissabon),30-08/0.0.14 gewone zeeappel (uit Arsenaal,Vlissingen), 24-08/1.1.0 krokodilstaarthagedis,24-08/0.0.4 juweelkardinaalbaars, 08-08/0.0.1 grootoor-opossum, 04-08/0.0.2rode wouw (uit Merlin Zoo, België), 04-08/0.0.6 zilverreiger (uit Merlin Zoo, België)VerzondenVerzonden19-10/1.1.0 groene boomhop (naar Pilsen,Tsjechië), 17-10/0.3.0 Aziatische olifant(Bernhardine, Yasmin & Anak naar Dublin),17-10/ 1.1.0 slobeend (naar Burgers’, Arnhem),16-10/0.1.0 roelroel (naar Frankrijk),14-10/0.1.0 Germain-pauwfazant, 14-10/0.0.3 geelkopschildpad, 12-10/1.0.0 neushoornleguaan(naar Lissabon Zoo), 11-10/1.0.0 Aziatische leeuw (Midas, naar Moskou)(foto), 03-10/3.4.3 westelijke grijzereuzenkangoeroe (naar South Lakes, UK),03-10/3.0.0 zandwallaby (naar South Lakes,UK), 03-10/4.0.0 kroonplevier (naar BeekseBergen), 03-10/1.1.0 Europese oehoe (naarNOP), 02-10/1.0.0 Californische zeeleeuw(Thor, naar Benidorm), 30-09/0.1.0 witkruinroodborsttapuit,29-09/0.0.2 Gilamonster(naar Serpo, Delft), 29-09/0.0.1 driekielstralenschildpad(naar Almeria, Spanje), 27-09/0.0.35 harder (naar Fort Kijkduin, DenHelder), 22-09/ 0.1.0 Europese flamingo(naar AquaZoo), 16-09/2.0.0 Aziatischegrottenslang (naar London Zoo), 16-09/0.1.0 groene boomboa (naar LondonZoo), 16-09/0.0.5 Arrauschildpad (naar LondonZoo), 16-09/0.0.2 Nieuwguinese tweeklauwschildpad(naar Chester Zoo), 15-09/0.1.0 manenwolf (Loes, naar Amiens,Frankrijk), 15-09/0.0.1 Aziatische grottenslang,13-09/1.0.0 neushoornleguaan (naarAntwerpen), 08-09/ 0.2.0 roelroel, 08-09/1.1.0 harlekijnkwartel, 03-09/0.0.3 geelkopschildpad,01-09/1.1.0 suikereekhoorn,30-08/0.0.27 sepia (naar Arsenaal, Vlissingen),29-08/0.0.5 gestreept zeepaardje (naarhet Arsenaal, Vlissingen), 28-08/0.0.10gestreept zeepaardje, 23-08/0.0.12 driekielstralenschildpad23

c o l o f o n28e jaargang, nummer 4, oplage: 6750AgendaHeeft u nog guldens, kwartjesen ander oud geld? Investeerhet in een nieuw ijsberenverblijf!U kunt al uw oudegeld inleveren bij deVriendenwinkels.Zij zullen het omwisselenin Euro’s voor ons jubileumgeschenktergelegenheid van 150 jaarDiergaarde Blijdorp:een prachtig ijsberenverblijf.Zondag 10 december 2006, 11.00-12.30 uurWinterlezing Melitta van Bracht & Juul van Dam: Geneeskrachtige kruiden.Zondag 14 januari 2007,11.00-12.30 uurNieuwjaarslezing Blijdorp-Directeur Ton Dorresteijn: Blijdorp in het oude en hetnieuwe (jubileum)jaar.Zondag 11 februari 2007, 11.00-12.30 uurWinterlezing Stefan Timmermans: Zwarte paardantilopen in Zuid-AfrikaZondag 11 maart 2007,11.00-12.30 uurWinterlezing Robert van Herk: Ir. S. van RavesteynZaterdag 21 april 2007Voorjaarsreis naar WuppertalZaterdag 28 april 2007Algemene Ledenvergadering 2007Maandag 14 mei t/m zondag 20 mei 2007Meerdaagsereis naar Engeland/Ierland (onder voorbehoud)De lezingen worden gehouden in het Eauditorium in het Oceanium. Vrienden hebbenop de genoemde data tot aanvang van de bijeenkomst, en op vertoon van hunlidmaatschapskaart voor het betreffende jaar, gratis toegang tot de Diergaarde. Er isniet meer dan één introducé per lid toegestaan. U kunt u bij de koffie-balie van deVrienden in het Eauditorium uitrijkaarten kopen. Zaal open om 10.30 uur.Adresgegevens BlijdorpDiergaarde Blijdorp, Abraham van Stolkweg, RotterdamBezoekersinformatie: 010-4431495Postadres: Postbus 532, 3000 AM RotterdamOpeningstijden: Het gehele jaar, iedere dag geopend!Wintertijd: 09.00 tot 17.00 uur. Zomertijd: 09.00 tot 18.00 uurVereniging Vrienden van BlijdorpSonoystraat 6a, 3039 ZT RotterdamVriendennieuws is een uitgave van de VerenigingVrienden van Blijdorp en verschijnt vier maal per jaar.De Vereniging Vrienden van Blijdorp stelt zich ten doel:“Het in zo breed mogelijke zin ondersteunen van DiergaardeBlijdorp”. De jaarlijkse minimale contributiebedraagt € 33,-, waarvoor de leden 4 keer per jaar hetverenigingsorgaan Vriendennieuws ontvangen, alsmede2 gratis toegangsbewijzen voor Diergaarde Blijdorp inRotterdam. Bovendien worden de leden in staat gestelddeel te nemen aan diverse activiteiten, die speciaal voorhen georganiseerd worden, zoals excursies en lezingen.Secretariaat:K. van Leeuwen, Sonoystraat 6a,3039 ZT RotterdamVriendenfoon: 010 - 467 66 37Vriendenfax: 010 - 467 66 37Email: info@vriendenvanblijdorp.nlPostbank: 13 57 803Bank: Fortis bank nr: 98.55.33.099Reizen:P. Biesta, Vroesenlaan 28A,3039 DV RotterdamTelefoon: 010-4664998 (vanaf 18.00 uur)Email: peter.biesta@wanadoo.nlPromotieteam:Fam. H. Gerritse,Sourystraat 1d, 3039 SR RotterdamTelefoon: 010 - 466 36 82Telefoon Vriendenwinkel: 010 - 4431431tst 220 (oude winkel) en 250 (nieuwe winkel)Mobiel: 06-40323077Postbank: 62 17 917Redactie-adres Vriendennieuws:M. Kreuger, hoofdredacteurGoudsesingel 235d, 3031 EL RotterdamEmail: mkreuger@planet.nlRedactie-medewerkers:J. Breedijk, M. van Leeuwen-Maat,A. Peters, A. Schouten, G. NijssenT. van de Velde, T. VermeulenVormgeving en druk: Argus, RotterdamVrienden van Blijdorp op Internet:Website: http://www.vriendenvanblijdorp.nlRedactie Website: A. GelderblomSamenstelling Verenigingsbestuur:VoorzitterC.M. GroenhorstVice-voorzitter M. KreugerSecretarisK. van LeeuwenTweede secretaris S. NoordijkPenningmeester A.M. BosLedenH. Gerritse - PromotieP. Biesta - ReizenISSN: 1568-3400Artikelen geschreven door derden vertegenwoordigende mening van de auteur en niet noodzakelijkerwijs dievan de redactie. De redactie behoudt zich het rechtvoor artikelen in te korten of te weigeren.Toegezonden foto’s kunnen met vermelding van denaam van de fotograaf rechtenvrij gebruikt worden tenbehoeve van activiteiten zonder winstoogmerk van deVereniging Vrienden van Blijdorp. Tenzij schriftelijkanders wordt aangegeven worden toegezonden foto’sopgenomen in het fotoarchief van de Vereniging Vriendenvan Blijdorp en aldus niet geretourneerd.