Levende democratie - Vlaams Parlement

8 Inleidingkoepelende organisatie van de regionale parlementen in de Europese Unie, op 28 en 29oktober 2002. Tijdens dat congres werd onder andere op basis van ons benchmarkrapportgedebatteerd over parlementaire vernieuwing. Tegelijk hadden we ook enkele Vlaamseacademici uitgenodigd een bijdrage tot dat debat te leveren.Zowel uit het benchmarkonderzoek als uit de debatten op het CALRE-congres werdduidelijk dat het zoeken naar een vernieuwde invulling van de rol en de werking van devolksvertegenwoordiging in het democratische bestel, een internationaal gegeven is. Alleparlementen stellen zich existentiële vragen over de zin en de efficiëntie van het politiekebedrijf zoals het zich in de parlementaire arena afspeelt. Dat stellen we niet alleen vast bijnieuwe parlementaire instellingen, zoals het Schotse parlement. Ook eerbiedwaardigeoude assemblees, zoals de Deense Folketing en de Zweedse Riksdag, hebben de laatstejaren allerhande aanpassingen en vernieuwingen in hun werking ingevoerd.Het is in elk geval duidelijk dat de centrale rol van het parlement in de democratischerechtsstaat algemeen erkend blijft. De kwalijke jaren dertig, toen antiparlementarismehoogtij vierde, zijn in ons historische besef ingebrand. We weten allemaal dat het antiparlementarismeheeft geleid tot totalitaire regimes en uiteindelijk tot oorlog. Nieuwedemocratieën, die na de ineenstorting van het Oostblok het licht hebben gezien, beseffendat hun parlement niet alleen de bekroning is van een democratische staatsordening,maar ook de garantie voor het in stand houden van de pas verworven democratische vrijheden.Maar men beseft ook overal dat het parlement zich aan nieuwe maatschappelijke uitdagingenmoet aanpassen, wil het zijn centrale rol blijven spelen. En die aanpassing isgeen gemakkelijk proces. De reden daarvoor is, wat ik als een van de paradoxen van dedemocratie beschouw. Het is namelijk opvallend dat hoe groter het democratische gehaltevan een samenleving wordt, hoe moeilijker het voor een parlement is om die groeiendedemocratiseringstendens politiek te vertalen.Een spraakmakend boek van een van Vlaanderens vooraanstaande politicologen, professorWilfried Dewachter, heeft als titel ‘De mythe van de parlementaire democratie’. De centralethesis van het boek is dat in België het parlement nauwelijks een rol speelt in de politiekebesluitvorming. Politieke besluitvorming kan verschillende vormen aannemen, zostelt Dewachter, maar is bijna nooit het gevolg van het overleg tussen de democratischverkozen volksvertegenwoordigers. Het parlement is een plaats waar wat elders al werdvastgelegd, op rituele wijze wordt geconsacreerd. Ik vat het hier allemaal wat erg beknoptsamen, maar ongetwijfeld vertolkt professor Dewachter hier een standpunt dat in bredekring wordt aanvaard.Maar niemand zal tegelijkertijd ontkennen dat het parlement broodnodig is vooronze politieke democratie. De democratische maatschappij waarin we leven, is ondenkbaarzonder verkozen volksvertegenwoordiging. Wat professor Dewachter in zijnboek beschrijft, geeft enkel aan dat de verwachtingen die de burgers van hun volksvertegenwoordigershebben in onvoldoende mate worden waargemaakt. Een maatschappelijkdebat over de herdefiniëring van de opdracht van het parlement is dus opzijn plaats.Vanuit de dagelijkse realiteit van de parlementaire werking kunnen we ons bovendienafvragen of de stelling van Dewachter wel helemaal klopt. Hoe komt het bijvoorbeeld datalle ogen in de richting van dat parlement gaan, wanneer echt belangrijke debatten op de