Levende democratie - Vlaams Parlement

Tien stellingen over wetsevaluatie712.2. Een (post)modern concept van rationele wetgevingEen postmodern concept houdt in dat de idee van één absolute, objectieve waarheidwordt doorbroken. Het rationaliteitsbegrip wordt gesubjectiveerd en daardoor gerelativeerd.Rationaliteit wordt niet meer gezien als een absoluut gegeven, maar als een procesvan rationalisering en optimalisering tussen de verschillende ‘rationaliteiten’. 92 Popperdefinieert ‘rationalisme’ als een houding van bereidheid te luisteren naar kritische argumentenen te leren van ervaringen. 93 Dat idee wordt ook weerspiegeld in de visies op dedemocratische besluitvorming. De wet wordt gepuurd vanuit een samenspel van verschillendemeningen en inzichten, waarbij de precariteit van de machtsposities en de tijdelijkheidvan de beslissingen ook de relativiteit van de ratio duidelijk maken.In die visie worden de paradigma’s van de rationele wetgever en de rationele wet losgelaten.De wetgever heeft niet de absolute waarheid in pacht. Men kan niet langer erzonder meer van uitgaan dat de wet duidelijk is, gebaseerd op reële feiten en situaties,realiseerbaar, doeltreffend en efficiënt, en een coherente waardeschaal hanteert die dooriedereen wordt gedeeld. De wetgever heeft hulp nodig om een zo goed mogelijke wet temaken: er is een zorgvuldige voorbereiding vereist, waarbij gegevens worden verzamelden geïnterpreteerd, en visies en inzichten daarover worden besproken. De vooronderstellingenover doelmatigheid en efficiëntie kunnen worden gefalsifieerd, de wet kan wordenaangepast. De wet is in een postmoderne democratie niet meer onschendbaar.Democratie is een systeem geworden van ‘trial and error’. 94De rationalisering van het wetgevingsproces houdt dan in dat wordt getracht ombesluitvorming zo veel mogelijk te laten steunen op een verzameling van gegevens enwetenschappelijke analyses, die later eventueel weer kunnen worden gefalsifieerd. Informatiewordt de nieuwe machtsfactor: op die basis wordt wetgeving gemaakt en hervormd.Wetsevaluatie speelt in dat kader een sleutelrol. Wetsevaluatie is precies gericht op hetgenereren van informatie om wetsontwerpen en bestaande wetgeving te kunnen beoordelen.Evaluatie ex ante heeft als doelstelling wetenschappelijke gegevens aan te brengenop basis waarvan de meest redelijke beslissingen kunnen worden genomen. Evaluatie expost heeft als doelstelling de wetgeving te blijven volgen zodat vooronderstellingen overrealiseerbaarheid en doelmatigheid eventueel kunnen worden gefalsifieerd en nieuwegegevens helpen om de wet bij te stellen.3. STELLING 3 – WETSEVALUATIE IS EEN JURIDISCHE PLICHTDe verwetenschappelijking van het wetgevingsproces krijgt ook een juridische omkadering.Het staat de wetgever niet vrij om zijn wetgeving wetenschappelijk te onderbouwen:hij is juridisch verplicht dat te doen.In juridische termen gaat het dan om het zorgvuldigheidsbeginsel en het evenredigheidsbeginsel.Het zorgvuldigheidsbeginsel omvat een formeel aspect en een materieel92 Zie hierover ook: L. Mader, o.c., p. 97-101, die stelt dat de rationaliteit van de wetgever in de juridische dogmatiekeen vooronderstelling is en in de wetgevingswetenschap een ideaal.93 K. Popper, The open society and its enemies, dl. II, 1969, p. 225.94 A.F.M. Brenninkmeyer, Gedeelde rechtsorde, 1998, p. 60.