Levende democratie - Vlaams Parlement

Vlaams parlement en verkiezingen247een ministerieel mandaat. Het lijkt er dus op dat vele politici voortaan als opvolger deweg naar het Vlaams Parlement vinden 564 , hetgeen verregaande politieke gevolgen heeft.Welke deze gevolgen precies zijn hangt af van de wijze waarop deze parlementsledenopvolgersworden aangewezen. De federale wetgever heeft de invloed van de lijsstem 565afgezwakt - namelijk gehalveerd - en de kandidaat-opvolgers afgeschaft 566 en dit zowelvoor de verkiezing van het federale parlement 567 als voor de verkiezing van de deelstaatparlementen568 . Voortaan zou de eerste opvolger de kandidaat zijn die de meeste stemmenbehaalde van de niet-verkozen kandidaten van eenzelfde lijst. Dat zou tot gevolghebben dat de kiezer veel meer vat krijgt op de aanduiding van de opvolgers, hetgeenbelangrijk wordt wanneer er net vele opvolgers in het parlement zullen zetelen.Het federale parlement nam terzake evenwel een merkwaardige politieke bocht. Injanuari 2002 werden de opvolgers afgeschaft voor de deelstaatverkiezingen, hetgeen reedswas gebeurd in 2000 met betrekking tot de federale verkiezingen. De bijzondere wet van22 januari 2002 was evenwel nog maar net in het Staatsblad gepubliceerd of een nieuwpolitiek akkoord afgesloten op 26 april 2002 stelde de herinvoering van de kandidaatopvolgersvoor! De motivering van die plotse ommekeer is al even verrassend als onjuist.De politici stellen dat zij met de herinvoering van de kandidaat-opvolgers de burgersmeer vat willen geven op de aanwijziging van de parlementsleden. Dat standpunt ismanifest onjuist: het herinvoeren van de kandidaat-opvolgers versterkt net de macht vande politieke partijen. 569 De devolutieve werking van de lijststem zorgt ervoor dat het depolitieke partijen – en niet de kiezer – zijn die bepalen wie in een nuttige volgorde alsopvolger op de lijst komt. Het herinvoeren van de kandidaat-opvolgers versterkt de particratie.Het begrip particratie hoeft niet noodzakelijk een negatieve bijklank te hebben.Elders hebben we reeds beoogd dat de Belgische democratie veeleer een partijendemocratieis waarbij politieke elites onderhandelen in een overlegmodel. 570 De partijendemocratieen het overlegmodel hebben zeker verdiensten. 571 Wel bewijst men de democratie eenslechte dienst door de burger voor te houden dat men hem meer vat geeft op de politiek,terwijl men eigenlijk de politieke partijen versterkt.Het was voor de paars-groene meerderheid niet moeilijk om de kandidaat-opvolgersopnieuw in te voeren op federaal niveau, omdat dit slechts een gewone wet vereist: reedsin december 2002 werden de kandidaat-opvolgers opnieuw ingevoerd. 572 Wilde men564 Dit geldt ook voor het federale parlement: de ‘Chambre des représentants’ dreigt een ‘Chambre des suppléants’te worden (H. Vuye en K. Stangherlin, o.c., p. 268).565 Over de betekenis van de lijststem: B. Bouckaert, J. Gekiere en B. Lambrecht, De lijststem 100 jaar. Een verjaardag.En een begrafenis?, 1998.566 Zie: K. Muylle en J. Van Nieuwenhove, Kroniek parlementair recht. Afzwakking van de invloed van de lijststem enafschaffing van de kandidaat-opvolgers, in: ‘Tijdschrift voor Bestuurswetenschappen en Publiekrecht, 2001, p. 477e.v.; B. Cadranel en F. Delcor, La réforme de l’effet dévolutif de la case de tête, in ‘Les élections dans tous leurs états.Bilan, enjeux et perspectives du droit électoral’, 2001, p. 121 e.v.567 Wet 27 december 2000, in ‘Belgisch Staatsblad’, 24 januari 2001.568 Bijzondere wet 22 januari 2002, in: ‘Belgisch Staatsblad’, 23 februari 2002; voor de Raad van de DuitstaligeGemeenschap: Wet 27 december 2000, in: ‘Belgisch Staatsblad’, 24 januari 2001.569 H. Vuye en K. Stangherlin, o.c., p. 268.570 H. Vuye, De moeilijke verhouding tussen parlement en regering, historisch en prospectief, zie hoofdstuk IV.571 Zie bijvoorbeeld het pleidooi van gewezen eerste minister J.-L. Dehaene, Er is nog leven na de 16, p. 201 e.v.572 Wet 13 december 2002 houdende verschillende wijzigingen van de kieswetgeving, in: ‘Belgisch Staatsblad’, 10 januari2003.