Levende democratie - Vlaams Parlement

Vlaams parlement en verkiezingen245Het invoeren van een kiesdrempel is het logisch gevolg van de hertekening van dekieskringen tot provinciale kieskringen. 555 Hoe groter de kieskring, hoe makkelijker hetwordt voor een kleine partij om haar eerste zetel te behalen. Dat zou tot gevolg kunnenhebben dat het politieke landschap nog verder versplintert in steeds kleinere partijen. Dekiesdrempel van 5 percent dient een dergelijke versplintering te voorkomen. Of dat zallukken is een andere vraag. In het advies uitgebracht op 25 september 2001 door hetwetenschappelijk comité van de Commissies voor de Politieke Vernieuwing leest menalvast dat een kiesdrempel van 5 percent weinig of niets zal veranderen. 556 Herbekijktmen de verkiezingsuitslag van 1999, dan zou in Vlaanderen slechts een kiesdrempel van10 percent leiden tot belangrijke verschuivingen. 557Bij de federale verkiezingen van 18 mei 2003 had de kiesdrempel alvast enige invloed,zij het veeleer op het gedrag van de politieke partijen dan wel op de verkiezingsuitslag. Dekiesdrempel van 5 percent heeft de vorming van het kartel SP.a-Spirit in de hand gewerkt.Zonder dat kartel waren de overlevingskansen van Spirit gering. Deze beperkte overlevingskansenvan Spirit als autonome partij en de moeizame interne onderhandelingentussen Spiritisten omtrent de kartelvorming, hebben er evenwel voor gezorgd dat dezepartij grotendeels was verdampt ten voordele van VLD, CD&V en Agalev. Het kartel wasvoor Spirit een unieke overlevingskans.Het effect op de verkiezingsuitslag zelf was heel wat beperkter dan men geneigd is tedenken. Agalev verdween weliswaar uit het federale parlement en verloor zijn 9 kamerledenen zijn 5 senatoren 558 - waarvan 2 rechtstreeks verkozen senatoren - maar dit is veelmeer het gevolg van het slechte verkiezingsresultaat van deze partij, dan wel van de verkiezingsdrempel.Niettemin had Agalev nog 2 kamerleden en 1 senator behouden zonderkiesdrempel. Hetzelfde geldt voor N-VA, dat 1 kamerlid behaalde. Zonder kiesdrempelhad N-VA een tweede verkozene geteld in de Kamer en 1 senator. Men kan dan ook moeilijkbetogen dat beide partijen in de Belgische politiek een beslissende rol hadden kunnenspelen mocht de kiesdrempel niet hebben toegeslagen. Ook zonder kiesdrempel washet gewicht aan zetels van beide partijen bijzonder beperkt geweest.Op een ander vlak heeft de kiesdrempel wel hard toegeslagen. De publieke federalefinanciering van de politieke partijen vereist immers dat de partij in beide federalekamers vertegenwoordigd wordt door minstens één rechtstreeks verkozen parlementslid.559 Agalev en N-VA voldeden niet aan die voorwaarde en verloren hun federale dotatie.Dit heeft verregaande invloed op de interne werking van deze partijen. Dat effect haddende wetstraat-watchers niet voorspeld. Men mag evenwel de invloed van de kiesdrempelop de partijfinanciering niet overschatten: de partijfinanciering van kleine politieke formatiesstaat of valt niet met de kiesdrempel. Vele voorspellers meenden immers dat de555 Zie tevens: H. Vuye en K. Stangherlin, o.c., p. 268-269.556 De politieke vernieuwing. Vertegenwoordigende democratie. Advies uitgebracht door het wetenschappelijk comité van de commissiesvoor de Politieke Vernieuwing, in ‘Parl. St. Kamer’, 2000-2001, n° 1421/1, en in: ‘Parl. St. Senaat’, 2000-2001,n° 2-506/1, p. 44-45.557 De VU haalde de grens van de 10 percent niet in Antwerpen, Limburg, Oost-Vlaanderen, Vlaams-Brabanten West-Vlaanderen; Agalev haalde deze drempel niet in West-Vlaanderen.558 SP.a heeft nadien wel een lid van Agalev gecoöpteerd als senator.559 Artikel 15 wet 4 juli 1989 betreffende de beperking en de controle van de verkiezingsuitgaven. Dit vereistezal vermoedelijk worden herleid tot één rechtstreeks verkozene. Zie: Parl. St., Kamer, 2003-2004, n° 251/1-3 en Parl. St. Senaat, 2003-2004, n° 3-516/1.