Levende democratie - Vlaams Parlement

238 Vlaams parlement en verkiezingen2. OVER DEMOCRATIEËN EN KIESSTELSELS2.1 Meerdere visies op kiesgerechtigdheidWie mag deelnemen aan de verkiezingen? Er zijn verschillende benaderingen mogelijkvan het begrip kiesgerechtigdheid of kiesbevoegdheid. 517 In een hedendaagse democratiewordt de kiesgerechtigdheid benaderd als een recht (théorie de l’électorat-droit). Dit is evenweleen historisch vrij recente visie op kiesgerechtigdheid. Zo werd het algemeen enkelvoudigstemrecht voor mannen in de Belgische grondwet ingeschreven in 1921. 518 Aanvrouwen werd pas stemrecht verleend in 1948. 519In een andere en oudere visie op de kiesgerechtigdheid, wordt deze veeleer gezien alseen functie (théorie de l’électorat-fonction). Kiezer zijn is een functie, een soort openbaar ambt,dat in het belang van de maatschappij aan bepaalde personen of groepen van personenwordt toegekend. Het strikte cijnskiesstelsel van de Belgische grondwet van 1831 is eentoepassing van de leer van de kiesgerechtigdheid als functie.België heeft tevens een vrij unieke mengvorm gekend tussen beide benaderingen. Degrondwetsherziening van 1893 schreef het algemeen meervoudig stemrecht in de Belgischegrondwet in. Het stemrecht werd algemeen in die zin dat alle burgers van het mannelijkgeslacht voortaan een stembiljet mochten invullen. Het stemrecht was evenwelook meervoudig in die zin dat niet alle burgers over evenveel stemmen beschikten. Menkon extra stemmen verwerven indien men beantwoordde aan sommige voorwaarden,bijvoorbeeld het betalen van een bepaald bedrag belastingen, titularis zijn van een diplomavan hoger onderwijs enzovoort. Zo waren er één-stemmers, twee-stemmers en driestemmers.520 Uiteindelijk beantwoordt een dergelijk systeem in de mate dat het algemeenis aan de gedachte van kiesgerechtigdheid als recht en in de mate dat hetmeervoudig is aan de gedachte van de kiesgerechtigdheid als functie.2.2 De stemplicht:een anomalie?Ook een andere bijzonderheid van het Belgische kiesrecht, namelijk de stemplicht, vindthaar oorsprong in de théorie de l’électorat-fonction. De stemplicht voor de verkiezingen van defederale kamers werd in 1893 in de grondwet ingeschreven. 521 Toen men, ten tijde van devierde staatshervorming (1993), besliste om voortaan de parlementen van de deelstatenrechtstreeks te verkiezen werd deze regel volledig overgenomen. 522 Nochtans is de stemplichteen restant uit de politieke oertijden.517 Over het onderscheid tussen ‘théorie de l’électorat-droit’ en ‘théorie de l’électorat-fonction’, zie: G. Burdeau,F. Hamon, M. Troper, Droit constitutionnel, 1997, p. 297.518 Artikel 47 grondwet van 1831 zoals gewijzigd door de grondwetswijziging van 7 februari 1921, in BelgischStaatsblad, 10 februari 1921. Voordien had de wet van 9 mei 1919 (in: Pasinomie, 1919, p. 188 e.v.) het algemeenstemrecht ingevoerd uitsluitend voor de verkiezingen van november 1919.519 Wet van 27 maart 1948, in: ‘Pasinomie’, 1948, p. 202 e.v.520 Artikel 47 grondwet van 1831 zoals gewijzigd door de grondwetsherziening van 7 september 1893, in:Belgisch Staatsblad,, 9 september 1893.521 Artikel 48 grondwet 1831 zoals gewijzigd door de grondwetsherziening van 7 september 1893, nu vervatin de artikelen 62 en 68, § 2 van de grondwet.