Levende democratie - Vlaams Parlement

Het vlaams parlement en europa225Daar staat dan weer tegenover dat uit onderzoek blijkt dat een groot deel van parlementsledenin de lidstaten eigenlijk geen uitgewerkte mening heeft over Europa.Richard Katz, een politoloog verbonden aan de Johns Hopkins-universiteit, heeft hetover een ‘non-attitude’ ten opzichte van Europese politieke thema’s. 512 In vele parlementenworden Europese thema’s weggemoffeld in één gespecialiseerde commissie en slechtseen beperkt aantal parlementsleden blijkt interesse te hebben in het volgen ervan. In hetbeste geval wordt er af en toe een plenair debat georganiseerd over haast existentiële vragenmet betrekking tot Europa’s toekomst, maar de dagelijkse Europese politiek in dediverse beleidsdomeinen is zelden het onderwerp van een breder debat. Dat is onbegrijpelijk,omdat álle parlementsleden bij de uitoefening van hun job permanent geconfronteerdworden met Europese richtlijnen of verordeningen die de marges vormen waarbinnenzij aan wetgevend werk kunnen doen. Het valt overigens op dat Europese politiekook in de meeste nationale media nauwelijks een plaats krijgt, terwijl er dagelijks op enrond het Schumanplein veel belangrijker en verstrekkender beslissingen worden genomenmet een concrete impact op het leven van de doorsnee-Europeaan, dan in eengemiddeld parlement. Waar die desinteresse bij vele media en politici precies vandaankomt, is moeilijk te achterhalen en niet het onderwerp van deze bijdrage.Hierboven hebben we herhaaldelijk gesteld dat parlementen wel degelijk een belangrijkeEuropese rol kunnen spelen. Ze hoeven geen franjes te worden, zoals bijvoorbeeldde koningshuizen: nog fijn voor de symboliek, maar over het algemeen geen wezenlijkemachtsfactor. Dat betekent echter niet dat parlementen in staat zouden moeten zijn omelke Europese maatregel te blokkeren. Daarvoor is de behoefte aan een krachtig Europeesbeleid te groot. In deze bijdrage hebben we benadrukt dat actuele problemen vaak eengrensoverschrijdende dimensie hebben of ‘nevenverschijnselen’ zijn van economische,culturele en technologische globaliseringsprocessen. Noch de nationale staten, noch deregio’s zijn in staat om die processen te reguleren. Een geïsoleerd beleid schiet simpelwegtekort. Alleen een doortastend Europees optreden kan antwoorden bieden. Maar debesluitvorming mag niet ‘afgesloten’ zijn van wat er leeft in de lidstaten en de regio’s. Inhet ‘formele’ gedeelte van de besluitvorming spelen ministers een belangrijke rol, al danniet samen met het Europees Parlement. In hun streven naar meer democratie in de EU ishet Europees Parlement een objectieve bondgenoot van de nationale en regionale parlementen.We hebben aangetoond dat de verschillende parlementen uiteindelijk heelcomplementair zijn en ieder als het ware zijn terrein heeft.Cruciale stappen in het besluitvormingsproces ontsnappen echter aan een directedemocratische controle. Dat heeft onder meer te maken met het feit dat de techniciteitvan de meeste dossiers erg hoog is en dat de meest uiteenlopende belangen in de mate vanhet mogelijke verzoend moeten worden. Dat leidt tot een besluitvormingsproces waarbijnetwerken een grote rol spelen en belangenverdediging niet op territoriale basis, maar inhoge mate op functionele basis gebeurt. Hierdoor ontstaat er een zekere spanning: debesluitvorming verloopt relatief efficiënt, maar wordt soms een gebrek aan legitimiteitverweten. Er bestaat minstens de perceptie van een democratisch deficit. Het is geen wetvan Meden en Perzen dat de opvulling van dat democratisch deficit door parlementen512 R. Katz, o.c., p. 40.