Levende democratie - Vlaams Parlement

140 Het petitierecht in het europa van de regio’skenbaar wordt gemaakt. Het petitierecht in het bijzonder impliceert dan mogelijkerwijzeeen constructieve of onverholen kritiek op de overheid en haar beleid, maar alsfundamenteel en klassiek (politiek) vrijheidsrecht kan een bestuursoverheid dit nietverhinderen, noch de uitoefening van dit principiële grondrecht aan banden leggen.Secundo, op het vlak van de ‘openbaarheid’ kan een burger via een verzoekschrift een overheidsinstantiebenaderen met het verzoek om uitleg. Weliswaar vormt het petitierechtals informatiekanaal een weinig voor de hand liggend middel, omdat die informatiefunctieen -rol meer en meer wordt gewaarborgd door de toenemende invloed van de massamediaen de (actieve en passieve) openbaarheid van bestuur. 318 Evenwel kan bij hetstilzwijgen of het stilzitten van de regering of een ander bestuur een aan het parlementgericht verzoek nog wel enig soelaas bieden.Tertio, als middel tot rechtsbescherming heeft het petitierecht – in vergelijking met hetverleden – vandaag veel aan belang ingeboet. Dat is onder meer het gevolg van eenaanzienlijke uitbreiding van het toepassingsgebied van talrijke formele rechtsbeschermingprocedures.Te denken valt hierbij aan verschillende vormen van jurisdictioneel ofbestuurlijk beroep, en de creatie van de ombudsman de laatste decennia in het continentaleEuropa. Daarnaast mag evenmin het informele discours uit het oog worden verloren;ondanks een ‘nieuwe politieke cultuur’ blijft het politieke dienstbetoon in meerdereWest-Europese landen een grote rol spelen.Ten slotte vormt de uitoefening van het petitierecht ook een (zij het ietwat theoretische)vorm van semi-directe 319 politieke participatie. Ofschoon de afdwingbaarheid van de behandelingvan en de gevolgtrekking uit een verzoekschrift in de meeste (regionale)parlementen op pretoriaanse wijze gebeurt, is het niet uitgesloten dat door middel vaneen petitie een (minder actueel of heikel politiek) thema wordt aangekaart en zo op depolitieke agenda wordt geplaatst.Daarnaast kan vanuit het gezichtspunt van het politieke systeem aan het petitierecht ookeen aantal functies worden toegekend: een (auto)controlerende functie, een legitimerendefunctie en een integratiefunctie.De (auto)controlerende functie is ruimer dan het parlementaire controlerecht op de regeringop te vatten; ook andere staatsrechtelijke organen en machten (bestuursoverhedenen hun diensten, rechterlijke macht,…) kunnen worden beoordeeld, zelfs interne auditkan hieronder worden begrepen. Bepaalde wantoestanden kunnen aan de kaak wordengesteld, waarbij ook lacunes en anomalieën in de wetgeving aan het licht kunnen komen.In die zin vormt het petitierecht eveneens een instrument om wets- en beleidsevaluerendop te treden. Een petitie kan latente ontevredenheid of misnoegdheid bij de burger(s)over bepaalde zaken aan de oppervlakte brengen en zodoende voor de overheid eenwaarschuwingssignaal betekenen, waarbij de regering en/of het parlement vroeger318 Wet van 11 april 1994 op de openbaarheid van bestuur, in: ‘Belgisch Staatsblad’;17 mei 1994 en het Vlaams Decreetvan 18 mei 1999 betreffende de openbaarheid van bestuur, in: ‘Belgisch Staatsblad’, 15 juni 1999.319 P. De Keyser, Het petitierecht afgestoft?, in: ‘Tijdschrift voor Bestuurswetenschappen en Publiekrecht’, 2000,p. 607 en de verwijzingen aldaar. Het plaatsen van die rechtsfiguur heeft evenwel tot onderscheiden visiesaanleiding gegeven: bepaalde auteurs beschouwen haar als enigszins atypisch, maar toch indirect democratisch,zoals H. Van Maarseveen, Petitierecht in ontwikkeling, in: ‘Nederlands Juristenblad’, 1984, p. 145. Anderenontkennen elke band met het beginsel van de directe democratie zonder evenwel haar politieke participatiefunctiete negeren, zie bijvoorbeeld C. Riezebos, Recht van petitie: Een rechtsvergelijkend onderzoek naar een juridischemogelijkheid van toegang tot het politieke systeem in Nederland en in de Bondsrepubliek Duitsland, 1992, p. 135.