Levende democratie - Vlaams Parlement

Het petitierecht in het europa van de regio’s139In het kader van de participatieve democratie heeft het petitierecht een aantal aanverwanterechtsfiguren 314 , zoals het referendum, de volksraadpleging en het volksinitiatief.Het referendum is een procédé inzake rechtstreekse democratie met een duidelijk bindendkarakter. Hierbij wordt de bevolking uitgenodigd haar wil te kennen te geven over eenbeslissing die een overheidsinstantie of een deel van de bevolking haar voorlegt. Hierinverschilt het referendum van de volksraadpleging; aan deze vorm van volksbevraging wordtgeen juridisch bindend karakter gehecht. 315 Integendeel, ze vormt een van de stadia in hetpolitieke besluitvormingsproces en wordt georganiseerd met het oog op het nemen vaneen latere – al dan niet normatieve – beslissing. Het volksinitiatief is een procédé inzakerechtstreekse democratie dat een deel van de bevolking de mogelijkheid biedt een ofmeer parlementaire assemblees in verband met een voorstel tot grondwetswijziging, eenvoorstel van wet, van decreet of van ordonnantie aan te zoeken en daardoor meteen deparlementaire procedure op te starten; dat onderscheidt het van het referendum omdatbij dat laatste procédé de beslissingsmacht bij het volk berust, terwijl bij het volksinitiatiefhet aangezochte parlement enkel verplicht is om het voorstel op de agenda te plaatsen(en eventueel bij de parlementaire besprekingen het voorstel kan verwerpen). Evenwelvormen in België, volgens de Raad van State en een gedeelte van de rechtsleer, de drievoornoemde rechtsfiguren een inbreuk op het representatieve stelsel zoals het door degrondwetgever werd bepaald 316 ; het toekennen van het wetgevend initiatiefrecht aan debevolking vereist dan ook een voorafgaande grondwetsherziening 317 .2.2.Potentiële functies van het petitierechtHet petitierecht kan vanuit twee verschillende perspectieven worden benaderd: dat vande burger en dat van de overheid. Als politiek recht symboliseert het recht om verzoekschriftenin te dienen, de bevestiging van een soort rechtstreeks (grond)recht op toegang vande burger tot de overheid, waarbij het kan worden gekoppeld aan een viertal beginselen,met name vrijheid, openbaarheid, rechtsbescherming en participatie.Wat die vier visies betreft, zijn de volgende conclusies te trekken:Primo, elke geschreven grondwet van de Europese nationale staten, alsook het in allelidstaten geldende artikel 10 EVRM huldigen als vrijheid, de vrijheid van mening en hetrecht op vrije meningsuiting. In de bestuurspraktijk kan de uitoefening van die rechtenuiteraard de vorm aannemen van een beleids- en/of bestuursvoorstel dat aan de overheid314 Zie: De politieke vernieuwing: directe democratie (Referendum, Volksraadpleging, Volksinitiatie en Petitierecht), advies uitgebrachtdoor het wetenschappelijk comité van de Commissies voor de Politieke Vernieuwing, in: ‘Parl. St. Kamer’, 2000-2001,nr. 797/2 en ‘ Parl. St. Senaat’, 2000-2001, nr. 2-416/2.315 Zie echter het advies van de afdeling wetgeving van de Raad van State met betrekking tot de organisatievan een volksraadpleging op Vlaams niveau, Voorstel van decreet van de heren Dirk Holemans, Sven Gatz, Peter De Ridderen André Denys houdende instelling van een deelstatelijke volksraadpleging kaderend in de procedure van onderzoek: Advies van deRaad van State, in: ‘Parl. St. Vl. Parl.’, 2001-2002, nr. 1131/2, p. 3.316 Met name van de artikelen 195 van de Grondwet als het een grondwetgevend initiatief is en van artikel75 als het een wetgevend initiatief betreft.317 De Raad van State stelt dat een gelijkstelling van voorstellen die in een verzoekschrift geformuleerd worden,met ‘gewone’ voorstellen van wet of decreet, niet verzoenbaar is met de beginselen van de representatievedemocratie. Zie: Voorstel van decreet van de heer Steve Stevaert houdende de invoering van een nieuwe wettelijke bepalinggenaamd ‘overweging van decreet’: advies van de Raad van State, in: ‘Parl. St. Vl. Parl.’, 1996-1997, 470/2, p. 6-11.