Levende democratie - Vlaams Parlement

De moeilijke verhouding tussen parlement en regering113bij het debat betrekt, maar onvermijdelijk volgt een polarisatie van de standpunten. Hette bereiken compromis zal verderaf liggen dan ooit.Tevens moet men voor ogen houden dat dit rechtstreekser betrekken van de burgerbij de politiek onverwachte neveneffecten zal hebben. Een maatschappij is nu eenmaalgebaseerd op machtsrelaties: er zijn maatschappelijk sterken en maatschappelijk kwetsbaren.Het nader betrekken van de burger bij het beleid kan deze machtsrelaties verregaandbevestigen en zelfs nog versterken. Het risico is groot dat petitierecht, klachtenrecht,ombudsdienst, enzovoort grotendeels een monopolie worden in handen van demaatschappelijk sterken. Laten we althans niet leven met de illusie dat men hiermee hethele maatschappelijke veld bij de politiek zal kunnen betrekken, de desillusie zou des tegroter kunnen zijn.Misschien kan het nuttig zijn om de burger op een andere wijze bij de politiek tebetrekken, namelijk door de politieke partijen intern te democratiseren. Als dat gebeurt,dan kan men de particratie in de parlementaire betekenis van het woord, nog nauwelijksbestempelen als een euvel. Partijen zijn dan niet alleen een wezenlijk, maar tevens eendemocratisch onderdeel van de maatschappij. Vandaag kan men evenwel niet stellen datde politieke partijen, zelfs niet die partijen die hardop de democratie uitdragen, aan eenhoog democratisch gehalte beantwoorden. De statuten van de meeste politieke partijenmogen dan al democratisch ogen 262 , het interne besluitvormingsproces is het geenszins263 . De rechtstreekse verkiezing van een partijvoorzitter is vaak veeleer een plebiscietvan een gedoodverfde winnaar die vooraf is aangewezen door de partijtop. Congresresolutieszijn vaag en geven de partijtop een bijzonder ruime bewegingsmarge. Bovendien ishet doorgaans de partijtop die beslist welke programmapunten prioritair zijn tijdens deonderhandelingen met de coalitiepartners. Politieke partijen zijn aristocratieën en geendemocratieën. Moet de wetgever dan een democratische structuur opleggen aan de politiekepartijen? Deze piste van de democratisering van politieke partijen heeft evenwelgrenzen en een te verregaande inmenging zal onvermijdelijk in botsing komen met devrijheid van vereniging en vergadering als gewaarborgd door de Grondwet (art. 26-27) enhet Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (art. 11). Het lijkt mij wel mogelijkom via de publieke partijfinanciering onrechtstreeks bepaalde regels aan partijen op teleggen.4.4.De fundamentele breuklijn in de partijendemocratie:meerderheid ten opzichte van oppositieDe fundamentele breuklijn van ons politiek bestel is de dichotomie tussen meerderheiden oppositie. Wanneer die breuklijn op de voorgrond treedt, dan worden de rangengesloten, dan geldt de ijzersterke partijtucht. In die gevallen zal het parlement als geheel,dat wil zeggen bestaande uit meerderheid en oppositie, weinig of niets kunnen veranderenaan elders gesloten akkoorden. Op die momenten is de regeringscohesie immers hetgrootst. Men denke hierbij aan interpellaties, het goedkeuren van begrotingen, het geven262 Zie: J. Jagers, Eigen democratie eerst! Een comparatief onderzoek naar het intern democratisch gehalte van de Vlaamse politiekepartijen, in ‘Res Publica’, 2002, p. 73 e.v.263 Zie ook S. Depauw, Rebellen in het parlement. Fractiecohesie in de Kamer van volksvertegenwoordigers (1991-1995), 2002,p. 23.