Levende democratie - Vlaams Parlement

De moeilijke verhouding tussen parlement en regering1073.9.Constructieve motie:een verzwakking van de positie van het parlementMaar er is meer. De techniek van de moties is naar Belgisch recht onaangepast, aangezienmen uitgaat van de hypothese dat regeringen vallen door het parlement. Zoals eerdergezegd, wordt het lot van een regering bezegeld door de politieke elite: het is de interne onenigheiddie regeringen doet barsten. Zodra de regering intern gebarsten is, wordt er geenommetje meer langs het parlement gemaakt. De bekende Franse hoogleraar staatsrecht Burdeaukomt tot hetzelfde besluit in zijn analyse van de instabiliteit van de vierde Republiek:‘Rares ont été les ministères ouvertement renversés par un vote hostile. Dans la plupart des cas c’est leurdésagrégation interne qui provoquait la crise. Faute de pouvoir gouverner, le gouvernement démissionnait.’239Het is dan ook niet verwonderlijk dat de moties van wantrouwen niet worden gebruikt.Een typevoorbeeld was de crisis rond Vlaams minister Johan Sauwens in mei 2001.Sauwens had een vergadering bijgewoond van oud-oostfronters verenigd in het Sint-Maartensfonds en moest onder druk van het Vlaams Parlement ‘vrijwillig’ aftreden. 240Deze crisis had, in theorie, aanleiding kunnen geven tot de toepassing van een motie vanwantrouwen. Dat is niet gebeurd, omdat de crisis op een ander niveau werd opgelost.Men kan toch moeilijk verwachten dat een politieke fractie, in volle theaterzaal en onderde spots van de camera’s, gaat stemmen tegen een van haar leden? Men mag toch niet vergetendat de betrokkene nadien vaak opnieuw plaatsneemt in diezelfde fractie als parlementslid.Een motie zou maximaal kunnen dienen om van regeringspartner te ruilen,maar niet om een minister van een partij door een ander minister van diezelfde partij tevervangen. De minister die voelt dat hij door zijn politieke vrienden in de steek wordtgelaten zal, zoals Sauwens het deed, de eer aan zichzelf houden. Zich vastklampen aan hetministerieel mandaat en de stemming van een constructieve motie afwachten zouimmers voor de betrokkene neerkomen op politieke zelfmoord.Het gerationaliseerde parlementaire systeem is naar Belgisch recht vrij cynisch. Toende parlementen de regeringen nog konden doen vallen door het goedkeuren van eengewone motie, slaagden die parlementen er niet in om deze bevoegdheid uit te oefenen.Nu is het allemaal nog moeilijker geworden: er moet een opvolger aangesteld worden ener is een meerderheid van de leden - en niet langer van de stemmen - nodig. Men heeft hetde parlementen nog moeilijker gemaakt een bevoegdheid uit te oefenen die ze voordienal niet meer konden uitoefenen. Bovendien kan het onderscheid tussen ‘meerderheid vande leden’ en ‘meerderheid van de stemmen’ in de toekomst weleens voor verrassingenzorgen. Wat zal er gebeuren wanneer het Vlaams Parlement de regering niet tot aftredenkan dwingen en vervangen door een nieuwe ploeg bij gebreke aan een ‘meerderheid vande leden’ 241 , maar wanneer tegelijk die regering in het parlement niet langer over een‘meerderheid van de stemmen’ beschikt 242 om de ontwerpen van decreet te laten goedkeuren?Het politieke bestel is in deze hypothese volledig verlamd.239 G. Burdeau, F. Hamon en M. Troper, o.c., p. 407.240 Zie: M. Goossens, Dertig jaar Vlaams Parlement. Historiek en dynamiek van een parlementaire instelling, 2002, p. 256 e.v.241 Artikel 71 Bijz. Wet hervorming instellingen: de constructieve motie van wantrouwen moet wordengestemd door een meerderheid van de leden.242 Artikel 35 Bijz. Wet hervorming instellingen: decreten worden gestemd bij meerderheid van de stemmen.