Levende democratie - Vlaams Parlement

De moeilijke verhouding tussen parlement en regering1013.4.De Charte constitutionnelle van 1814,de Charte van 1830 en de Belgische grondwet van 1831Een waarachtig parlementair systeem ontstaat in Frankrijk vanaf 1814, na de val vanNapoleon. 211 Het feit dat de nieuwe koning Lodewijk XVIII een lange tijd in ballingschapheeft geleefd en de Engelse democratie aan het werk heeft gezien, is hieraan niet vreemd.Merkwaardig is dat dit parlementair systeem geenszins in de tekst van de grondwet staatvermeld, het ontstaat evenwel in de politieke praktijk.Het parlement zal voortaan een effectievere controle uitoefenen op het beleid van deregering. Er ontstaan nieuwe controletechnieken. 212 Bij de bespreking van de begrotingwordt elk ministerie doorgelicht. Het specialiteitbeginsel inzake begrotingen – een uitgavemag slechts dienen voor het daartoe door de begroting bestemde doel – ziet in dieperiode (1817) het levenslicht. Ten tweede zal het parlement over een motie stemmen alsantwoord op de troonrede waarin de Koning het regeringsbeleid toelicht ter gelegenheidvan de opening van de parlementaire zitting. Ten slotte waren er de petities. Naar aanleidingvan de bespreking van een petitie werd er soms over een motie gestemd waarbij eenbepaald aspect van het regeringsbeleid werd goedgekeurd of afgekeurd.Nog veel belangrijker is evenwel dat er een conflictoplossend mechanisme ontstaat:de politieke ministeriële verantwoordelijkheid. Deze verantwoordelijkheid staat niet letterlijkingeschreven in de grondwet van 1814, maar ze bestaat in de politieke praktijk.Wanneer er een conflict ontstaat tussen Koning en parlement, dan kan dat worden opgelostdoor de ministers de laan uit te sturen. Hier blijkt ook het symbolische gehalte van depolitieke verantwoordelijkheid. De Koning blijft dezelfde, het parlement blijft onveranderd,maar in de symbolen wordt een ommekeer verwezenlijkt die het mogelijk maaktmet een nieuwe lei te beginnen.Dit conflictoplossende mechanisme zorgt er ook voor dat Lodewijk XVIII het eersteFranse staatshoofd wordt sinds de Franse Revolutie waarvan de regeerperiode eindigtmet een natuurlijke dood. De andere regimes – Danton, Robbespierre, Directoire, Napoleontischregime – waren allemaal geëindigd op gewelddadige wijze. Wanneer Charles Xin 1825 de troon bestijgt als opvolger van Lodewijk XVIII, begaat hij de politieke fout omhet parlementaire regime terug te schroeven en de ministers opnieuw te beschouwen alszijn ministers. 213 De regering van Charles X houdt slechts enkele jaren stand en in 1830gaat hij in ballingschap.Na de revolutie van 1830 betreedt Louis-Philippe de Franse troon. In de nieuwegrondwet van 1830 – eigenlijk een herwerkte versie van de grondwet van 1814– staat depolitieke verantwoordelijkheid van de ministers evenmin letterlijk ingeschreven. Tochzal de politieke verantwoordelijkheid nu echt doorbreken in de politieke praktijk. 214 Indie periode ontstaan de volwaardige interpellaties.De Belgische grondwet van 1831 is een nazaat van deze Franse grondwetten van 1814en 1830. Het is de grote verdienste van die grondwet om de politieke verantwoordelijkheideen grondwettelijke verankering te geven. Dat betekent evenwel nog niet dat depolitieke verantwoordelijkheid letterlijk in de grondwet werd ingeschreven. Wel heeft211 G. Burdeau, F. Hamon en M. Troper, Droit constitutionnel, 1997, p. 319-320.212 G. Burdeau, F. Hamon en M. Troper, o.c., p. 319-320; M. Duverger, o.c, p. 61-62.213 M. Duverger, o.c, p. 62.214 G. Burdeau, F. Hamon en M. Troper, o.c., p. 321-322; M. Duverger, o.c, p. 64-65.