Jan Bel - Heemkunde Werkgroep Reusel

In gesprek met een echte ReuselnaarDoor Thijs van der ZandenJan Bel bij zijnpaardenwei in deLensheuvel."Speulen was er vrúúger bij ons nie bij. Erwas alté werk ôn de winkel. In dun orlog hebik honderdduuzende ôrlogsbonnen moetensorteren en op grôôte vellen moeten plekken.Onze pa zee altéd "ge kunt dé mee oe jongvingers veul vlugger dan ik. Werken en lerendé vond onze pa ut belangrijkste."Aan het woord is de 69-jarige Jan Bel, in deLensheuvel vroeger ook wel bekend als Janvan Jantje Bel. Jan is geboren in deLensheuvel als oudste kind van de Reuselsekruidenier Jan Bel en Thee van den Borne.Het gezin telde 4 kinderen te weten Jan,Annie, Mia en Henk die respectievelijk in1931, 1934, 1936 en 1944 geboren zijn.KindertijdJan Bel junior is geboren en opgegroeid in deLensheuvel. Het adres van het ouderlijk huiswas Lensheuvel 212. "Onzen Henk woontdaar nog steeds en ik heb er men perdjesloopen", vertelt Jan.Voordat onze pa met de winkel is begonnenwas hij in dienst van de gemeente. Hij moestsloten vegen. Naderhand is hij nog sigaorenmaokeren misterknecht bé Kiske Schrijngeweest. Ook heeft hij nog als thuiswerkersigaoren gemaakt en verkocht. Hij had toentwee knechten aan het werk te weten JurriënSiemme, een vrijgezel die bij Dove Jan uit deStraot in de kost was en Sander Jan uit deRijpershoek. "De schoolkender hôn vurJurriën Siemme een spotliedje gemokt dé zeveul zongen es ze ut school kwamen", verteltJan.Het liedje ging als volgt:Het gezin van JanBel en Thee van denBorne, v.l.n.r Annie,Mia, vader Jan, Janen moeder Thee.juni 20001

Jurrie zat op de burrieWip zee de burrieEn weg was JurrieJurrie kon daar heel kwaad over wordenvolgens Jan. Hij zette dan een emmer waterklaar en als hij de kans had gooide hij hetwater naar de schoolkénder. Jan mocht vanJurrie het liedje wel zingen weet hij zich nogte herinneren.Jurriën Siemme had in Bladel ook nog eenbroer die Jurriën Jaon genoemd werd.Van Jurriën Joan gaat het verhaal dat hij vooraanvang van zijn eerste huwelijksnacht metgevouwen handen voor zijn bed zat te biddenen hierbij riep, "Lieve Heer zullen we welkiendjes kréégen." Waarop zijn bruid, die alin bed lag zei: "Es gé daor bleft zitten dannie."Rond 1937 is pa Bel begonnen met eenkruidenierswinkel waarin Jan als oudste zoonvan jongs af heeft meegeholpen. Hoewelvolgens Jan het gezin niets tekort kwammoest er hard gewerkt worden en veel urengemaakt om een goede boterham te verdienen.Alleen al in de Lensheuvel was er concurrentievan de winkels van Jônneke Stap, CeesWittens en Toon van Hoppe. In de winkelmoest Jan onder meer de boodschappeninpakken die naar de klanten gebracht werden.Jan had daarbij moeite met de hakerigeafkortingen die pa in de bestelboekjes hadgeschreven. "Bijvoorbeeld, vermicelli werddoor onze pa geschreven als een rare gekruldeV met een haak eraan", zegt Jan. Jan was hetdan ook helemaal niet eens met Wotje vanGompel (Wotjeneel) toen die beweerde datpa misterknecht bé Kiske Schrijn wasgeworden omdat hij zo goed kon schrijven.In het begin werden de bestelde boodschappenrondgebracht met een transport(fiets). Laterwerd gebruik gemaakt van paard en wagen.Het was een helemaal gesloten winkelwagen.Van zijn lagere schooltijd weet Jan nog goeddat hij bij het knapenkoor van fraterSupplicius gezongen heeft. "Voor anderebuitenschoolse activiteiten was er geen tijdomdat er volgens onze pa altijd werk aan dewinkel was", vertelt Jan.OorlogsjarenBehalve het plakken van de tienduizendenbonnen weet Jan zich nog meer gebeurtenissenuit de oorlog te herinneren. Zo weethij nog goed dat op het eind van de oorlogéén van de in wanorde terugtrekkendeDuitsers voor hem stond met een getrokkenrevolver. De Duitser vroeg naar een Fahrrad.Jan was blij dat vader juist achter het huisvandaan kwam en hij tegen de Duitser konzeggen "daor is d'n boss." Pa was gedwongende transportfiets, die tegen de muur achterhet huis stond, mee te geven nadat hij van deDuitser een briefje had gekregen met eenverklaring dat de Fahrrad geleend was.Jantje Bel metmoeder Thee vanden Borne aan dewandel in deLensheuvel.De winkel met woonhuisin de Lensheuvelwaar Jan Bel isopgegroeid.2 juni 2000

Johanna van denBorne-Vosters methaar dochter Theevan den Borne.Het complete gezinvan Jan Bel en Theevan den Borne.V.l.n.r. staandeAnnie, Jan en Mia.Op de voorgrondHenk.Volgens Jan was het met de Duitsers langniet meer zoals het was toen ze vier jaareerder Reusel binnentrokken. Zo zag hijonder meer twee terugtrekkende Duitsers dieeen pony voor een kar hadden staan zondergetûg. De pony stond los voor de kar met eenstrop om de nek terwijl de Duitsers er langsliepen en zelf de burrie van de kar omhooghielden.Tijdens een van deze laatste spannendeoorlogsdagen klopte de Reuselse ambtenaarSchuit in verwarde toestand bij de familieBel aan. Zijn huis had een voltreffer van eengranaat gekregen waarbij zijn dochter gedooden zijn vrouw zwaar gewond werd. Hij kreegvan pa Bel hun paard, dat verborgen was bijde Bruintjes op de Hoevehei en de geslotenwinkelwagen mee. Zonder dat Schuit ervaringhad met het rijden met paard en wagenvertrok hij hals over kop met zijn gewondevrouw naar het ziekenhuis te Tilburg.Pas maanden later is het paard met de wagenteruggevonden in Hooge Mierde. De wagenwas beschilderd met grote rode kruisen.Vermoedelijk was het span nog meer gebruiktgeweest voor gewondenvervoer. Hoe hetpaard en de winkelwagen in Hooge Mierdeterechtgekomen zijn daar is de familie Belnooit achter gekomen.Toen er aanhoudend op Reusel geschotenwerd heeft het gezin van Jan Bel samen metde familie Blankers hun zelfgebouwde schuilkelderbetrokken. Uit deze kelder zijn zegevlucht omdat ze op zeker moment bangwaren dat er handgranaten in gegooid zoudenworden omdat de Engelse soldaten zich weeruit de Lensheuvel hadden teruggetrokken. Defamilie vluchtte naar Roymannen Jef die huntoeriep: "Gô hier mer dur dees slop wanthier liggen gin mijnen." Later bleek echterdat in diezelfde slop twee landmijnen lagen,vertelt Jan.In de schuilkelder van Roymannen Jef kwamhet gezin weer tot rust wat vooral kwam doorhet rustige optreden van Jef en zijn gezinsledendat iedereen op zijn gemak stelde.Later zijn ze toch weer naar Bladel gevluchten zijn daar ingetrokken bij de familieMaandonks op de Achterste Hoef.Bijzondere herinneringen heeft Jan aangebeurtenissen waarbij frater Salvator,bijgenaamd de Kattenrug, de PostelseWitheer Richelli en Thijs-oom (Bel)betrokken waren. Regelmatig gebruiktendeze mannen het paard en de geslotenwinkelwagen van de familie Bel voortransporten die richting Postel gingen. Opeen keer is Jan heftig geschrokken toen hijfrater Kattenrug bij hen thuis in de staltegenkwam gekleed in overall met pet enlaarzen. Hij kende deze frater immers alleenin het lang fratershabijt met deftig witboordje. Wat de heren precies deden wist Janniet en dat mocht hij ook niet weten.Misschien was het smokkelen of misschienwel het over de grens brengen van Engelsejuni 20003

parachutisten. Wel weet Jan nog goed dat hijop een keer samen met witheer Richellihelemaal door de modder met paard enwagen naar Postel moest omdat de pater zelfde voermanskunst niet meester was. Wat erin de wagen zat wist Jan niet. Er mocht ookniet over gepraat worden.Voor Thijs-oom had Jan een specialesympathie. "Thijs-oom, de jongste oom vanJan, was goedlachs, voor de duivel niet bangen altijd met alles in de weer", weet Jan nogte vertellen. Wel herinnert Jan nog dat GrutjeBel tegen zijn vader veelbetekenend zei: "Lotoe dur onzen Thijs nie overhaolen, dé is niksvurroe."Jonge jarenPa Bel vond studeren heel belangrijk.Daarom zorgde hij dat zoon Jan naar deMulo kon. In die tijd was het volgen vanmiddelbaar onderwijs voor een Reuselsejongens uitzonderlijk. De meeste jongensgingen immers direct na de lagere school,werken in de (sigaren)fabriek of op de boerderij.Een klein groepje Reuselse jongenswaaronder Gerrit van Gompel (van GirteMarte), Gerritje van Limpt (van Willekes),Frans van Gestel (van Kiste Vet), Jan vanKees Verhagen en buurjongen Toon vanGompel (van Roymannen Jef) vertrokkeniedere dag, per fiets, naar Netersel waar deMulo van meester van Eindhoven stond.De betrouwbaarheid van de fietsen en vooralde fietsbanden was in die laatste oorlogsjarenheel slecht. Een oude band moest eerst tot opde draad versleten worden. Er ging nauwelijkseen dag voorbij zonder dat er een bandThijs-oom Bel tijdensde oorlog voor deduivel niet bang.Gezworen kameraden.V.l.n.r.Kees van Nolle(van den Borne),Boerke van GeerteMarte, Jan Bel,Noud Snip (Vosters),Jan Stap(paerts),Boer van Hapert(Gerrit Hoeks).4 juni 2000

Op de voorgrondJan Bel alsmisdienaar tijdenshet bezoek vanMgr. Willekens aanReusel.Langs Jan looptmisdienaar Toon Rat(Gevers). Verder zienwe nog de jongepastoor Van Mierop(links van Mgr.Willekens).Het overlijden opjonge leeftijd vanbuurjongen Toonvan Roymannen Jefheeft op Jan Bel enzijn latere vrouwBets Damhuis veelindruk nagelaten.geplekt moest worden, aldus Jan. De bandenwaren volgens Jan lap op lap waarbij steedsgehoopt werd dat ze er weer mee thuiskonden komen. Zoals te verwachten, werddoor de jongens onderweg ook wel eenskattenkwaad uitgehaald. Zo namen ze eenseen keer een kalf vanuit Hulsel tussen hunfietsen in mee naar Netersel. Het beestje wasvan het lopen doodop geraakt. 's Avonds zijnze over Bladel terug gereden omdat ze bangwaren dat de eigenaar van het kalf hunmisschien op zou wachten. Dat er onderwegnog meer kattenkwaad uitgehaald is blijktwel uit het feit dat er volgens Jan meerderekeren over Bladel omgereden moest worden.Jan slaagde voor zijn eindexamen Mulo in1946. Later heeft pa er ook nog voor gezorgddat zijn zoon diverse cursussen heeft gevolgd.Zo heeft Jan zijn middenstandsdiploma endiverse vakdiploma's van het kruideniersvakbehaald. Voor het volgen van een cursusheeft Jan van zijn vader, zijn geliefde sport,het voetballen, op moeten zeggen nadat hijhem eerst nog had opgedragen netjes zijncontributie te betalen.Tot de vrienden van Jan behoorden onder meerde eerder genoemde Gerrit van Gompel, JanStappaerts (uit Hapert), Kees van den Borne(van Nollen), Noud Vosters (Snip) en GerritHoeks (uit Hapert). Hun vrije tijd werddikwijls besteed in een café-biljart zoals datvan Gotte Drieka in de Lensheuvel. Ookwerd er wel eens gekaart bij Cato de moedervan Noud Snip. Cato schilde dan voor dejongens tootappels die uit eigen tuinkwamen. Als de boys op het punt stondenelders vertier te gaan zoeken zei Cato: "Vatnog mer un tootappeltje". “Cato had lieverdat ze onder haar hoede bleven zodat ze dangeen dingen konden doen die ze liever niethad”, vertelt Jan.juni 20005

Na de oorlog werden tot in de zestiger jarenin de Reuselse kerk dikwijls missen opgedragenmet, zoals dat genoemd werd, drieheren. Hiervoor waren veel misdienaarsnodig. Jan is, bij deze plechtige aangelegenheden,vele jaren tot aan zijn trouwdag toe,misdienaar geweest. Wel stelt Jan uitdrukkelijkdat hij daar alleen zondags tijd voor had.Op eigen benenKameraad Noud Snip (Vosters) was in dietijd knecht bij d'n Brouwer. Hij bezorgde bierbij de Kempische caféhouders. Zo kwam hijer achter dat de Eerselse caféhoudersdochterBets Damhuis de komende zondag Hapertkermis ging vieren. Tegen Jan Bel zei Noud:"Die Bets Damhuis uit Eersel is krék eenmeid voor jou." Zondags gingen Jan en Nouden hun andere kameraden naar Hapert waarJan zijn aanstaande lief, Bets Damhuistegenkwam. Het was raak en het werd hetbegin van een verkeringstijd die maar liefst 8jaren zou duren.Als de dag van gisteren herinnert Jan zich hetoverlijden van Toon van Roymannen Jef, zijnvroegere schoolkameraad van de Mulo. Toonstond op punt van trouwen toen hij omkwambij een noodlottig verkeersongeval in Hapert-Kuil. Zijn aanstaande vrouw was een vriendinvan Bets. Het voorval heeft bij Jan en Betseen onvergetelijke indruk achtergelaten.Op 26-jarige leeftijd is Jan met zijn Betsgetrouwd. Tijdens hun verkeringstijd viel hetniet mee om van pa vrijaf te krijgen omsamen uitstapjes te maken. Eén keer heeftJan een halve dag vrij gekregen om mettweeën naar de bekende bierfeesten in Bredate gaan. Als Jan later eens opmerkingenmaakte over het vele werk dat in de winkelgedaan moest worden zei pa: "Wel naor debierfeesten gôn daor hedde tééd genoeg vur."Jan en Bets zijn na de trouwdag samen eengloednieuwe kruidenierswinkel begonnen inde Beukenlaan. Deze nieuwbouwstraat werdtoentertijd bewoond door jonge, voornamelijkkinderrijke gezinnen. Voor de Beukenlaanwerd gekozen omdat de gemeente Reuselhad aangegeven dat achter de Beukenlaan,richting Denestraat, het eerstvolgendeuitbreidingsplan gepland was. Later bleek datdeze uitbreiding niet doorging. Een gedeeltevan de klandizie, wonende in Reusel tenoosten van de Mierdseweg en Kruisstraat,werd overgenomen van pa Bel waardoor hetjonge paar met de kruidenierswinkel van startkon gaan. Een wekelijkse ceremonie in dietijd was het winkelbezoek op zondagmorgenvan de vele kinderen uit de buurt die in dewinkel hun stuiver of dubbeltje traktementkwamen besteden. Geduldig werd er dandoor Bets gewacht op de moeilijke keuzesdie er gemaakt moesten worden. Waren hetBelga kauwgoms, dropcenten of was hetmisschien een zakje wit-zwart ofkluusiehout?Op het eind van de zestiger jaren werd deconcurrentie van de supermarkten steedsmeer voelbaar. Het was zijn zwager Harrievan Gisbergen, aannemer in Hooge Mierde,die Jan Bel in 1972 overhaalde bij hem opkantoor te komen werken. Jan is daar tot aanzijn pensioen werkzaam geweest. Hij maakteo.a. begrotingen en deed er de inkoop vanmaterialen. Terugkijkend op zijn arbeidzaamleven zegt Jan met nadruk: "Ik heb het gelukgehad dat ik van jongs af altijd met plezierheb gewerkt."Dankbaar kijken Jan en Bets terug op hun25-jarige huwelijksfeest. Ze vierden deze dagJan Bel en BetsDamhuis na 8 jaarverkering getrouwd.6 juni 2000

Jan en Bets in hunnieuwe kruidenierswinkelin deBeukenlaan.temidden van ooms, tantes, neven, nichten envrienden. De vijf beste vrienden van hetbruidspaar hadden met hun vrouwen de misgezongen en de neven en nichten hadden dekerk prachtig versierd. Het is een prachtigemis geworden die op Jan en Bets veel indrukmaakte. Ook de rest van de dag werd doorhun vrienden en familie op een geweldigemanier opgeluisterd.Hobby'sJarenlang is Jan actief geweest in de hondensport.Diverse Mechelse en Hollandseherdershonden heeft Jan met succes afgerichtwaarbij hij diverse prijzen in de wacht sleepte.Twintig jaar geleden bood broer Henk aanJan het gebruik van een stuk grond bij hetouderlijk huis in de Lensheuvel aan. Vanafdie tijd heeft Jan een of twee pérdjesgehouden van het ras Hackney. Met zijnmooie oude koets uit het jaar 1901 heeft Jandikwijls ingespannen om bruidsparen naar dekerk te rijden. Ook heeft Jan met zijnHackneys met veel succes wedstrijdengereden.SlotToen ik Jan voor dit artikel vroeg reageerdehij terughoudend en vroeg zich af of al diebelangstelling wel aan hem besteed was.Tijdens het interview was van terughoudendheidgeen sprake meer. Jan had het gesprekvoorbereid en vertelde honderd uit. Voor wehet wisten was het middernacht en tijd omnaar huis te gaan.Hun 40-jarig huwelijksfeest hebben Jan enBets er al opzitten. Samen hopen ze nog watjaren gezond te blijven om in hun vertrouwdebuurt oud te kunnen worden.Jan kan gekarakteriseerd worden als eenondernemende man die niet al te veel op devoorgrond wil staan en geen gekke dingendoet. Lange tijd heeft Jan temidden van deReuselse gemeenschap gewerkt. Zijn hobby'smet dieren verraden zijn boerenhart dat hijongetwijfeld geërfd heeft van zijn Reuselsevoorvaders. Daarom kunnen we met rechtzeggen dat Jan Bel een echte Reuselnaar is.Jan Bel bij hetouderlijk huis in deLensheuvel.Paarden zijn voorJan altijd een belangrijkehobby geweest.juni 20007