Milieubeleid - Oapen

werking wordt gedaan. Zij is echter niet sanctieloos maar speculeert op dewerkzaamheid van indirecte vormen van maatschappelijke pressie. Dit handhavingsmechanismekent vele verschijningsvormen. Hoewel in de gefragmentariseerdemoderne samenleving de tussenmenselijke relaties partieler ensoms anoniemer zijn geworden, zijn informele controlemechanismen nietverdwenen maar deels we1 van karakter veranderd. Zo vervullen de massamediaeen buitengewoon belangrijke rol bij het be'invloeden van de publiekeopinie. Znformatie vervult hier zelf een handhavingsfunctie. Organisaties alsGreenpeace spelen hier direct op in. Dergelijke publiek gemaakte informatiekan zich ook weer vertalen in economische sancties. Een bedrijf met eennegatief milieu-imago kan geconfronteerd worden met een teruglopend marktaandeel.Evenals met de andere reguleringsvormen wordt met sociale reguleringbeoogd het collectieve karakter van de milieuproblematiek sterker in hetgedrag tot gelding te laten komen. Dit vereist een verandering van waarden ennormen en dergelijke processen zijn nog slecht begrepen. Niet denkbeeldig isechter dat de snelle omslag in bijvoorbeeld de norm ten aanzien van rokenvooral heeft plaatsgevonden door informatie over de gevolgen voor niet-rokers.Ook gevolgen van milieu-onvriendelijk gedrag slaan terug op een groteregroep dan die van de probleemveroorzakers zelf. Dit verschijnsel kan eengunstige factor vormen voor het ontstaan van informele mechanismen vansociale controle ter doorbreking van het in hoofdstuk 2 geschetste sociaaldilemma op milieugebied. Een essentiele voorwaarde voor deze vorm van'verinnerlijking' is derhalve dat men op de hoogte is van de externe effecten vanhet gedrag, maar dit is niet voldoende. Het omzetten van een ge'informeerdepositieve attitude in het beoogde gedrag zal veelal pas plaatsvinden als menverwacht dat ook relevant geachte anderen dit doen. Sociale regulering kanaan dit proces van normalisering van milieu-aspecten in het gedrag opverschillende manieren bijdragen. Eerder werd het communicatieve facet vansociale regulering onderscheiden in een beleid gericht op voorlichting eneducatie en op de terugkoppeling van informatie in milieurapportages. Voorhet doorbreken van het sociaal dilemma is het verschaffen van betrouwbareinformatie van buitengewoon groot belang. Een gezamenlijke beeldvormingover de stand van het milieu, ontwikkelingen, oorzaken en gevolgen is eeneerste voorwaarde voor de noodzakelijke bewustwording. Deze algemene informatie(door voorlichting en educatie) moet worden opgevolgd door specifiekevoorlichting over de milieu-aspecten van beschikbare gedragsalternatieven,zodat men 'leert' hoe de ontstane dispositie in gedrag kan worden omgezet. Dittype informatie sluit aan op de inzet (input) bij de beslissingsprocessen vanproduktie- en consumptiehuishoudingen (zie hoofdstuk 2).De behoefte aan deze specifieke informatie is in de praktijk erg groot, zo blijktuit diverse onderzoekingen 94. Er zijn a1 verschillende voorzieningen ingezet ofin ontwikkeling, zoals de E(nergie)-teams en het milieukeur (huishoudens),bedrijfmilieudiensten, technologische innovatie centra (bedrijfsleven). Ook demilieu-effectrapportage is hiertoe te rekenen; het gaat hierbij immers om hetex-ante betrekken van milieu-informatie in besluitvormingsprocessen.Dit type informatie zal vooral succesvol zijn wanneer het milieuvriendelijkgedragsalternatief in de perceptie aanzienlijke milieuwinst oplevert, maar ookde actor zelf voordelen biedt of - hooguit - met een beperkt welvaartsverliesconfronteert.Deze parallelliteit tussen micro- en macro-rationaliteit kan een verdere stimulansvormen voor het ontstaan van sociale controleprocessen; deze zullenimmers vooral betrekking hebben op feitelijk gedrag. Terugkoppeling vaninformatie over de milieugevolgen van dit gedrag (informatie die aansluit bij94] Zie bijv. Erasmus Studiecentrum voor Milieukunde, Goroges in Gorinchern; Rotterdam. 1989, blz. 41 -43, en Erasmus Studiecentrumvoor Milieukunde. Schonere Technologic en Rijn; Rotterdam, 1989, blz. 8.