Milieubeleid - Oapen

Het milieuvraagstuk wordt zo geschetst als een optimalisatievraagstukvan (1) informatievoorziening, (2) internalisatie van de externe effecten en(3) handhaafbaarheid. Dit betekent dat het milieubeleid zich moet richten opvermindering van de publieke handhavingslast door de milieuwaarden in hetmarktgedrag te verinnerlijken. De vraag dient zich dan aan in hoeverre hetopenbaar bestuur de potenties van de instrumenttypen kan benutten om demilieuproblemen zodanig beheersbaar te maken dat deze op verantwoordewijze in het gedrag van de individuele burger en instelling kunnen wordengei'ncorporeerd.Daarbij wordt de tweede centrale gedachte van het rapport ontwikkeld.Instrumenten en instrumentkeuzeDe WRR heeft er niet voor gekozen om de veelheid van beleidsvoornemens,acties en plannen die in of ten tijde van het NMP(-plus) zijn gepubliceerd iedervan een eigen instrumentatie te voorzien. In plaats daarvan heeft de raad eenglobale taxonomie ontwikkeld om tot een keuze van instrumenten te komen.Daarbij spelen enerzijds de karakteristieken van het instrumentarium een rol.Anderzijds moeten de instrumenten ook worden beoordeeld in relatie tot dekarakteristieken van het probleem dat om een oplossing vraagt. De uiteindelijkeinstrumentkeuze moet ook voldoen aan de meer algemene criteria vangoed bestuur (effectiviteit, efficiency en legitimiteit).De karakteristieken van het beleidsinstrumentarium worden van tweekanten belicht:1. vanuit de rol van de overheid in het publiekrecht, als hoeder van privaatrechtelijkestructuren en als participant (marktpartij) in het maatschappelijkverkeer;2. vanuit dwang, transactie en overreding.Daarbij valt op dat directe regulering, financiele instrumenten, privaatrechtelijkeregulering en op overreding gerichte instrumenten een afnemende reeksvormen voor wat betreft de handhavingslast voor de overheid en een opklimmendereeks voor wat betreft de eigen verantwoordelijkheid van burgers,bedrijven en maatschappelijke instellingen om milieuwaarden in het maatschappelijkverkeer tot gelding te brengen. Deze instrumenttypen worden nukort besproken.Als het gaat om publiekrechtelijke uitoefening van directe regulering, zoalsverboden en vergunningen, is de handhavingslast van de overheid het zwaarst.De theoretisch grote effectiviteit 'van het instrument wordt hierdoor verminderd.Deze bezwaren moeten leiden tot een terughoudende toepassing vandirecte regulering. Naarmate de beoogde gedragsverandering echter essentieleris - bijvoorbeeld in verband met de omvang van een risico, de vereistesnelheid van handelen of de ernst van de.verontreiniging -, zal er evenwelmeer reden zijn om de grote effectiviteit die directe regulering in beginselmogelijk maakt, te benutten.Bij financiele transactiemechanismen, zoals heffingen en subsidies, weegt depubliekrechtelijke handhavingsverantwoordelijkheid van de overheid minderzwaar. Het innen van een verbruiksheffing vergt als regel minder energie danhet afgeven van vergunningen. De handhavingsproblemen die ook financieleinstrumenten met zich meebrengen, kunnen vaak sterk worden beperkt dooreen ander aangrijpingspunt in het economisch transformatieproces te kiezen.Een groot voordeel van dit type instrumenten is bovendien dat zij bij voortduringstimuleren om tegen de laagst mogelijke milieukosten te produceren ente consumeren. Financiele regulering leent zich daarom voor het gericht veranderenvan gedrag.WETENSCHAPPELIJKE RAAD VOOR HET REGERINGSBELEID