Milieubeleid - Oapen

SamenvattingDit rapport 'Milieubeleid: strategic, instrumenten en handhaafbaarheid' heeftvier dragende gedachten:1. het gaat in het milieubeleid primair om de bei'nvloeding van het keuzegedragvan instituties en individuen in produktie en consumptie;2. de keuze van de instrumenten waarmee dat gedrag be'invloed kan worden, is terationaliseren aan de hand van situatiekenmerken;3. de territoriale schaal van de jurisdictie is enerzijds bepalend voor een optimaleinzet van instrumenten, maar anderzijds kan zij worden aangepast aan deeisen van het beleid in een proces van doelbewuste milieudiplomatie.Deze drie elementen maken het noodzakelijk in het beleid een veel sterkeraccent te leggen op instrumenten die niet tot de directe regulering behoren.Over de effectiviteit van dit alternatieve instrumentarium is nog weinigbekend. Dit pleit voor de vierde gedachte:4. milieubeleid op te zetten als een leerproces, waarin de instrumentkeuze nietzonder meer een afgeleide vormt van eerder vastgelegde doelstellingen, maarwaarin omgekeerd de doelbepaling eveneens een functie kan vormen van deinzet van instrumenten.Deze gedachten worden hieronder uitgewerkt.Milieu als gedragsprobleemDe WRR ziet het milieuvraagstuk primair als eengedragsprobleem.Milieuproblemen ontstaan doordat het milieu niet of onvoldoende meeweegt inhet keuzegedrag van producenten en consumenten. Een beperking van dezebenadering is echter dat voorbij wordt gegaan aan de problematiek van hetopruimen van 'oude' milieuschade.De gedragsveranderingen die noodzakelijk zijn om de doelstellingen van hetmilieubeleid te realiseren, kunnen langs drie wegen worden bereikt: doormiddel van een eenzijdige dwangrelatie van verbods- en gebodsbepalingen(directe regulering), via tweezzjdige transacties, waarin met sancties afdwingbareprestaties en contraprestaties contractueel worden uitgewisseld (privaatrechtelijkeen financiele regulering) of langs de weg van informatie, overleg enoverreding (sociale regulering). In het laatste geval is het resultaat afhankelijkvan de respons van betrokkenen op de sociale dwang van het appel.Tot nu toe heeft de overheid de milieuproblematiek vooral via de dwangrelatiebenaderd. Niet alleen heeft dit geleid tot een opeenstapeling van overheidstaken,met alle handhavingsproblemen van dien. Ook is het mechanisme nietgeschikt voor het type probleem dat het moet oplossen; de vele noodzakelijkegedragsveranderingen kunnen niet per decreet aan de samenleving wordenopgelegd.Het streven naar een duurzame ontwikkeling betekent een aanzienlijke beperkingvan het gebruik van het milieu. Dit noodzaakt ertoe dat deze beperkingwordt ingebouwd in de structuur en ordening van het maatschappelijk verkeer.Hiertoe moeten de schaarsteverhoudingen die de milieuproblematiek karakteriseren,zichtbaar worden gemaakt. Het is overigens we1 de taak van de overheiddeze milieugebruiksruimte te karakteriseren: wat kan als een verantwoord,duurzaam gebruik worden gezien van die elementen in het milieu die inde prijsvorming op de markt niet of in onvoldoende mate worden meegenomen?Pas wanneer deze informatie beschikbaar is, kunnen maatschappelijke actorenhet milieu-aspect expliciet in hun keuzegedrag betrekken. Het milieu isdan niet langer een extern effect.