Veenvorming in beekdalen - VeldwerkPlaatsen

Veenvorming in beekdalenVeldwerkplaats: Drentse Aa, 15 juni 2009Willem Molenaar / Camiel Aggenbach

Veensystemen in beekdalen• hoogvenen regenwater, zuur, arm• laagvenen– hellingvenen grondwater, zuur-zwak zuur– vermorsingsveen grondwater, zuur-basisch– kwelvenen grondwater, zwak zuur-basisch– doorstroomvenen grondwater, zwak zuur-basisch– overstromingvenen oppervlaktewater, zwak zuurbasisch

Vermorsingsvenennaar Succow & Joosten, 2001

Kwelvenenartesisch grondwaternaar Succow & Joosten, 2001

naar Succow & Joosten, 2001Doorstroomvenen

Doorstroomvenenprofiel Zwarte Beek valleinaar Allermeersch, 1987

OverstromingsvenenAss. van M oeras en ZompzeggeAssociatie van Schorpioenmos en Ronde zeggeBlauwgraslandDotterbloemhooilandAssociatie van Scherpe Zegge.Regionale kwelLokale kwelOppervlaktewaterVeenKlei-op-veenLL/RReO/ROcadRbR

Microstructuren

Hunzedal: vermorsingveen doorstroomveen overstromingsveenHoogveenvegetatieAss. v Schorpioenmos en Ronde zeggeBlauwgraslandAss. Van Moerasstr- en ZompzeggeAssociatie van Scherpe Zegge.Regionale kwel lage intensiteitLokale kwel / regenwaterOppervlaktewaterVeenKlei-op-veen (koopveengronden)LReO/ROcaREemkleiR

Hunzedal: vermorsingveen doorstroomveen overstromingsveenHoogveenAssociatie van Schorpioenmos en Ronde zeggeBlauwgraslandAss. Van Moerasstr- en ZompzeggeAssociatie van Scherpe Zegge.Regionale kwel lage intensiteitLokale kwel / regenwaterOppervlaktewaterVeenKlei-op-veen (koopveengronden)LReO/ROcaREemkleiPotkleiR

Hoe werken venen?veenvegetatieveenvormingo.awaterregimetrofiestandplaats veen

Hoe werken venen?veenvegetatieveenvormingo.awaterregimetrofiestandplaats veenHoge gwsVoedselarm

Acrotelm en catotelmVeenvegetatie (zonder waterstroming in porieen)Veenvegetatie (met waterstroming in porieen)Veenbodem met veenvormingVeenbodem met conservering van veenlevende deelacrotelm:- hoge porositeit- hoge micr. activiteit- accumulatie veen- goed doorlatend- zwel/krimpcatotelm:- lagere porositeit- lage micr. activiteit- minder doorlatend- minder zwel/krimpnaar Succow & Joosten, 2001

Beweeglijkheid vanmoerasplantensoorten:RietMattenbiesLisdoddegrote zeggengrote kruidensoorten:veenmossenslaapmossenVeenpluis,kleine zeggenwaterdriebladScheuchzeriaimmersieve planten:- diep wortelend- weinig verticale bewegingemersieve planten:- ondiep wortelend- veel verticale beweging Zwel en krimp

Veen(bodem)structuursoorten:RietMattenbiesLisdoddegrote zeggengrote kruidensoorten:veenmossenslaapmossenVeenpluis,kleine zeggenwaterdriebladScheuchzeriaimmersieve planten:- diep wortelend- weinig verticale bewegingemersieve planten:- ondiep wortelend- veel verticale beweging Zwel en krimp

Acrotelm buffering gwsAcrotelm(zwel en krimp)

Relatie veenstructuur standplaatsfactoren vegetatieAcrotelm(zwel en krimp)Hoge grondwaterstandenLage trofieEmersieve planten:- ondiep wortelend- veel verticale beweging

Gedegradeerde veenbodemsdiepte (m)Bodemverdichting, menging bodem(grondgebruik, dieren)Ophoping voedingsstoffen, mineralestoffen en fijne humusdeeltjesMinerlaisatie/ verdwijnen veenHumificatie veenKrimpen/ zwellingbodemdaling en verdichting doortoename drukgr.w. standmineraleondergrondverlies doorlaatvermogen: op verlies diepte : 0,2-0,7 1,0 2-3 m -> -mv kg 0,1-0,5 C 30x m -2 toename j -1 m d -1 drukverlaging capillaire verlaging aandeel opstijghoogte mv: vaste 0,2-0,7 stof: : 0,6 5-6 -> cm 0,3-0,4 -> j -1 11-16 m %naar Succow & Joosten, 2001

Hoe veenvorming enveenvegetatie te herstellen??

Ontwikkelen acrotelmAcrotelm(zwel en krimp)Hoge grondwaterstandenLage trofieemersieve planten:- ondiep wortelend- veel verticale beweging

Hoe veenvorming enveenvegetatie te herstellen?Te lage grondwaterstandenTe hoge fluctuatiesTe voedselrijkOngunstige grondwaterkwaliteit

Hoe veenvorming enveenvegetatie te herstellen?Te lage grondwaterstandenTe hoge fluctuatiesTe voedselrijkOngunstige grondwaterkwaliteit

Hoe veenvorming enveenvegetatie te herstellen?Te lage grondwaterstandenTe hoge fluctuatiesTe voedselrijkOngunstige grondwaterkwaliteit ?

Hoe veenvorming enveenvegetatie te herstellen?Te lage grondwaterstandenTe hoge fluctuaties regionale ontwatering / onvoldoende kwelTe voedselrijkOngunstige grondwaterkwaliteit ?

Hoe veenvorming enveenvegetatie te herstellen?Cruciaal: herstel hydrologie op landschapsschaal- aanpak ontwatering in beekdal/ flanken- ont- en afwatering op plateau's- drainagebasis beek- afvoerdynamiek beek

zaadbankbronpopulatiesdispersievegetatiebeheerveenvegetatie- emersieve soorten- mosrijk- slenk/bult-structuurStandplaats:- Hoge gws- lage trofie- basenrijk- ontwikkelingacrotelm conditieshydrologie op landschapsschaal- aanpak ontwatering in beekdal/ flanken- drainagebasis beek- ont- en afwatering op plateau's- afwatering bovenstrooms beekdal- afvoerdynamiek beek

Stappen voor herstelveenvorming• herstel hydrologie in en rond beekdal• herstel veenvormende en emersievesoorten• herstel acrotelm• aanpassen beheer• ? herintroductie soorten• ontwikkelen afwatering/'beek'

Bottlenecks?• te eutroof• fysische en chemische eigenschappenveraard veen• Te hoge fluctuatie gws• aanwezigheid/ dispersie sleutelsoorten(veenvormend, emersief)• inundatie met eutroof water vanuitverondiepte beek

Kansen?• in beekdalen– met sterke kwel van (schoon) grondwater– intrekgebied beschermd door heide of bos– grote stukken inrichten– bovenstroomse afwatering op orde