Supporter 28 (2007 – 4e kwartaal) - Sport Development

eportagereportage‘Sommige spiritueeladviseurs rijdenrond in de nieuwstesportwagens’Politieke machtOlympique de Buea is een club uit de Zuidwest Provincie vanKameroen. Deze provincie hoort samen met de NoordwestProvincie tot het Engelstalige – ofwel Anglofone – gedeelte vanhet land. De eerste-divisieteams uit deze regio zijn elkaars allergrootsterivalen.Toen Victoria United uit Limbe, ongeveer een half uurtje rijdenvan Buea, op bezoek kwam bij Olympique de Buea, had declubvoorzitter van de thuisploeg er alles aan gedaan om de derbyte winnen. Volgens Zé had de voorzitter, een rijke Afrikaansezakenman, iemand helemaal naar Benin gestuurd om magie tehalen. Daar betaalde hij het lieve sommetje van twee miljoenCFA franc voor, zo’n € 3.000,–. Met succes. Olympique de Bueaversloeg Victoria United met 1-0.Voor clubvoorzitters is het winnen met ‘hun’ clubs van hetgrootste belang, vooral omdat ze vaak politieke macht willenkrijgen dankzij de steun van de lokale supporters in het stadje.Bij voetbalwedstrijden staat bovendien de eer en prestige vanIn 2002 won Salomon Olembe (links) met Kameroen de finalevan de Afrika Cup tegen Senegal. Een kwestie van beter voetbalof betere witchdoctors?Foto: Franck Fife (ANP / AFP PHOTO)‘Hoe win je voetbalwedstrijdenin Kameroen?’Dat is de centrale vraag in het nieuwste boek van tekstschrijveren cultureel antropoloog Arnold Pannenborg.De auteur vertelt hoe het er achter de schermen vanvoetbalwedstrijden in Kameroen aan toe gaat. Wedstrijdenwin je namelijk niet alleen met talentvolle spelers en eenervaren coach. Je hebt ook machtige Afrikaanse big men,een budget voor ‘motivatie’ en een potje geld voor‘spiritueel adviseurs’ nodig. Het boek How to win footballmatches in Cameroon is (in het Engels) voor € 15,– te koopvia het Afrika Studie Centrum.Meer weten over het boek? Kijk op:www.ascleiden.nl / publications /Meer weten over Arnold Pannenborg? Kijk op:www.voetbalinafrika.web-log.nlde regio en van het lokale volk op het spel. En dus worden velespiritueel adviseurs ingeschakeld om de winst veilig te stellenen de andere volkeren af te troeven.Bovennatuurlijke krachtenClubvoorzitters, coaches, teammanagers, spelers en supporters:bij belangrijke wedstrijden is iedereen actief op zoek naar dejuiste spiritueel adviseur. Niet alle adviseurs zijn echter evengoed; sommige beunhazen doen ‘alsof’ om geld te verdienen.Maar, zo wordt mij steevast verzekerd, magie werkt! Hekserij,tovenarij en magie worden immers aangewend in alle aspectenvan het dagelijkse leven; ook in de Afrikaanse zakenwereld, depolitieke arena, en zelfs in de liefde. En dus heeft het ook zijnfunctie in de voetballerij.Een spiritueel adviseur werkt over het algemeen nauw samenmet de coach. Sterker nog: vaak wordt de magie van de spiritueeladviseur als belangrijker ervaren dan de tactieken van de coach.Ze verdienen er dan ook goed geld mee. ‘Een gemiddelde voetbalwedstrijdlevert zo’n 200.000 CFA franc (ongeveer € 300,–) op,’zegt Zé. ‘Da’s meer dan wat de spelers en de coach ontvangen.Ik zie sommige collega’s zelfs rondrijden in de nieuwste sportwagens.’Het publiek krijgt er wel wat voor terug. Voor veel mensen inBuea en Limbe is voetbal zo ongeveer het enige vertier. Dewedstrijden winnen is essentieel en daar, zo zeggen zij, is magiebij nodig. Ook de voetballers zelf hebben baat bij magie. Zijhopen om mede dankzij zulke bovennatuurlijke krachten ophogere voetbalniveaus te kunnen spelen.Ivoriaanse OlifantenDe magie die tijdens voetbalwedstrijden wordt gebruikt, ismeestal van een relatief onschuldige aard. Soms echter wendt despiritueel adviseur zwaardere, en duistere, vormen van magieaan, die je beter kunt omschrijven als hekserij en tovenarij.‘Als de witchdoctorselkaars magie neutraliseren,kunnen despelers op het veldongestoord voetballen’Zo werd een bekende club uit Kameroen, Tonnerre de Yaoundé,een tijdje terug behekst door de weduwe van de overleden clubeigenaar.Omdat de nieuwe eigenaar de club niet aan haar wildegeven, liet ze uit jaloezie en woede het team ‘op slot’ zetten. Eenpaar seizoenen later degradeerde het roemruchte Tonnerre naarde tweede divisie.Ook op nationaal niveau zijn zulke gevallen bekend. Ivoorkust,bijvoorbeeld, won in 1992 de Afrika Cup, naar verluidt dankzijeen aantal spiritueel adviseurs uit de hoofdstad Abidjan. Maartoen zij van de voetbalbond geen financiële vergoeding kregenvoor hun werk, gooiden de adviseurs het nationale team op slot.Jarenlang wisten de Ivoriaanse Olifanten geen belangrijkewedstrijden te winnen.Een paar jaar terug sloot de regering vrede met de adviseursdoor hen een zak geld te overhandigen. Ze beloofden het teammet rust te laten. In 2006 stond Ivoorkust opnieuw in de finalevan de Afrika Cup.Positieve uitwerkingHet inhuren van spiritueel adviseurs voor wedstrijdpreparatieis in veel Afrikaanse landen een heikel onderwerp. In Kameroenlevert het springen over de afrastering het team in kwestiemeestal een boete op van de voetbalbond. In Tanzania kregende twee grootste clubs, Yanga en Simba, onlangs ieder een boetevanwege het vermeende gebruik van magie tijdens een onderlingederby.Ook internationaal is het inhuren van spiritueel adviseurs en hetgebruiken van magie niet openlijk toegestaan. Tijdens de AfrikaCup in Mali in 2002 werd de keeperstrainer van de KameroenseIndomitable Lions gearresteerd door de politie omdat hij volgenshen een preparaat op het veld had gegooid. De Malinese regeringen de Afrikaanse voetbalbond CAF vonden het gebruik vanmagie slecht voor het imago van het Afrikaanse voetbal.Veel betrokkenen bij het voetbal in Kameroen zeggen echter datmagie juist een positieve psychologische uitwerking heeft opde spelers. ‘In tegenstelling tot Europa werken in Afrika geenpsychologen bij de voetbalclubs,’ zegt Zé. ‘Hier vervullen despiritueel adviseurs de rol van psychologen.’Groot toernooiWaar in de lokale Kameroense league vaak één of soms twee totdrie spiritueel adviseurs in dienst zijn van een club, worden denationale elftallen bijgestaan door niet minder dan zes of zevenMagie: niet typischAfrikaansHet begraven van ‘preparaten’ is één van de meest voorkomendevormen van Afrikaanse magie. Voetballer Essombavan eerste-divisieteam Olympique de Buea vertelt datzijn team vroeger altijd een preparaat bij de cornervlagbegroef. ‘Dat bestond uit de kop van een kat, een naalden propjes papier met de namen van de tegenstanderserop. Niemand kon ons toen verslaan! De tegenstandersliepen als slappe vaatdoeken over het veld.’ Westerlingendie dit soort verhalen horen, reageren vaak met scepsis.Hekserij en magie: wie gelooft daar nou nog in? Maar inhet westen zelf bestaan óók tal van rituelen om geluk afte dwingen en ongeluk te bezweren. Supporters bezettenhun favoriete stoel, voetballers kussen ’s ochtends voor dewedstrijd steevast hun dochter op het voorhoofd, en zelfsDiego Maradona had naar verluidt tientallen paren ‘magische’voetbalschoenen – elk met een eigen geschiedenis enspecifieke kracht.Het gebruik van hekserij en magie in het Afrikaanse voetbalis grootschaliger dan het Europese ‘bijgeloof’ in de sport.Maar overal ter wereld bestaan individuele of collectieverituelen voor sporters. Het doel is altijd: het vergroten vanvertrouwen en het afdwingen van winst. Soms zijn de overeenkomstentussen rituelen in Afrika en Europa direct zichtbaar.In Kameroen strooien spelers soms zout over het veldom magie te ‘neutraliseren’. Vroeger strooide de voorzittervan de Italiaanse voetbalclub Pisa zout tussen de doelpalenom het geluk aan zijn zijde te krijgen. In Kameroen mogenvrouwen voor de wedstrijd niet in de buurt komen van despelers en de magie. In Roemenië verbood de bondscoacheen vrouwelijke fotograaf om met het nationale elftal meete reizen, omdat dit ongeluk over het team zou kunnenafroepen. In Kameroen ‘prepareren’ spiritueel adviseurssoms de wedstrijdbal zodat de tegenstander er geen greepop kan krijgen. En tijdens het EK 2004 wilde het Italiaanseteam de wedstrijdbal met heilig water uit het Vaticaanbesprenkelen.adviseurs. Het zijn vaak leden van de voetbalbonden en hetministerie van sport die spiritueel adviseurs inhuren voor denationale elftallen.Te zien krijg je de spiritueel adviseurs echter niet tijdens deAfrika Cup. In de Kameroense eerste divisie is het al bijzonderlastig om met eigen ogen een adviseur of magie gedurende dewedstrijd te bespeuren, laat staan tijdens een groot toernooi.Het gooien van een preparaat op het veld – of de reactie erop – iswellicht het enige dat je ooit zult zien. Desalniettemin kun je ergerust van uitgaan dat de meeste nationale elftallen tijdens deaankomende Afrika Cup aan wedstrijdpreparatie doen. En datzal niet zo snel verdwijnen ook – vooral niet in het voetbal, waarheel veel op het spel staat. •14 | SUPPORTER | Nummer 28 | december 2007SUPPORTER | Nummer 28 | december 2007 | 15