Bakkers in Dalfsen en omgeving 't Kästfeest van Derk en ... - Atlantis
Bakkers in Dalfsen en omgeving 't Kästfeest van Derk en ... - Atlantis
Bakkers in Dalfsen en omgeving 't Kästfeest van Derk en ... - Atlantis
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Rondom<strong>Dalfs<strong>en</strong></strong>45E<strong>en</strong> uitgave <strong>van</strong> de Historische Kr<strong>in</strong>g <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong>december 2002<strong>Bakkers</strong> <strong>in</strong> <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> omgev<strong>in</strong>g‘t <strong>Kästfeest</strong> <strong>van</strong> <strong>Derk</strong> <strong>en</strong> J<strong>en</strong>tieHet mol<strong>en</strong>makersgeslacht BisschopHistorische Kr<strong>in</strong>g<strong>Dalfs<strong>en</strong></strong>
Historische Kr<strong>in</strong>g <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong>ErelidAb GoutbeekBestuurVoorzitterHans de Boer, Gerner Es 6,7722 RX <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong>, tel. 0529 431385.e-mail hansdeboer@zonnet.nlVice voorzitterAb Goutbeek, Ruit<strong>en</strong>borghstraat 27,7721 BB <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong>, tel. 0529 431481Secretaris/SecretariaatD<strong>in</strong>y <strong>van</strong> der Beeke-DijkG<strong>en</strong>tiaan 2, 7721 HB <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong>,tel. 0529 432318,e-mail HW.vdBeeke@worldonl<strong>in</strong>e.nlP<strong>en</strong>n<strong>in</strong>gmeesterAnton Pr<strong>in</strong>s, Ruigedoornstraat 16,7721 BW <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong>, tel. 0529 431499,e-mail apr<strong>in</strong>s@ncrvnet.nlRabobank <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong>: rek. nr. 31.28.94.260Led<strong>en</strong>Hans Aalders, tel. 0529 433684Greet <strong>van</strong> der Kamp, tel. 0529 431493Anton Peters, tel. 0529 432921Jan Wijnberger, tel. 0529 433201Website Historische Kr<strong>in</strong>g <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong>www.hk.dalfs<strong>en</strong>.freeler.nle-mailadres website: hk.dalfs<strong>en</strong>@freeler.nlTijdschrift Rondom <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong>RedactieGrada Bruggeman-Zweerts, tel. 0529 431825,e-mail grajo@hetnet.nlGerrit <strong>van</strong> der Kolk, tel. 0529 431727Jaap Tempelman, tel. 0529 433310,fax 0529 430636, e-mail tempel@daxis.nlRedactie-adresRi<strong>en</strong> <strong>van</strong> Sant<strong>en</strong>, Meidoornlaan 18,7721 EZ <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong>, tel. 0529 432253e-mail mjp<strong>van</strong>sant<strong>en</strong>@hetnet.nlLidmaatschapHet lidmaatschap <strong>van</strong> de ver<strong>en</strong>ig<strong>in</strong>g HistorischeKr<strong>in</strong>g <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong> bedraagt € 11,34 per jaar,waarvoor u drie nummers <strong>van</strong> Rondom <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong>ont<strong>van</strong>gt.Abonnem<strong>en</strong>tE<strong>en</strong> abonnem<strong>en</strong>t op Rondom <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong> bedraagt€ 13,61 voor drie blad<strong>en</strong>.Losse nummers kost<strong>en</strong> € 4,54.Opzegg<strong>in</strong>gWanneer e<strong>en</strong> opzegg<strong>in</strong>g de adm<strong>in</strong>istratie nietvóór 1 november heeft bereikt, wordt hetlidmaatschap/abonnem<strong>en</strong>t automatisch vooréén jaar verl<strong>en</strong>gd.Led<strong>en</strong>- <strong>en</strong> abonnem<strong>en</strong>t<strong>en</strong>adm<strong>in</strong>istratie <strong>en</strong>verkoop losse nummersAnton Peters, Westerstraat 19,7721 DA <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong>, tel. 0529 432921.Reeds versch<strong>en</strong><strong>en</strong> nummers, voorzover nogbeschikbaar, zijn op aanvraag leverbaar <strong>en</strong>word<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> acceptgirokaart toegezond<strong>en</strong>.december 2002, 15de jaargang nr.3 / Rondom <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong> 45oplage: 1100 exemplar<strong>en</strong>vormgev<strong>in</strong>g/opmaak: Pauli<strong>en</strong> Tempelman, <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong>druk: Sonodruk, He<strong>in</strong>oISSN 0922-3541Niets uit deze uitgave mag op welke wijze dan ook word<strong>en</strong>verveelvoudigd <strong>en</strong>/of op<strong>en</strong>baar gemaakt zonder voorafgaandeschriftelijke toestemm<strong>in</strong>g <strong>van</strong> de redactie.Ofschoon iedere pog<strong>in</strong>g ondernom<strong>en</strong> is om de volg<strong>en</strong>s deauteurswet rechthebb<strong>en</strong>d<strong>en</strong> <strong>van</strong> het <strong>in</strong> dit tijdschrift opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>illustratiemateriaal op te spor<strong>en</strong>, is dit <strong>in</strong> <strong>en</strong>kele gevall<strong>en</strong>niet mogelijk geblek<strong>en</strong>.In het onderhavige geval zou de redactie graag bij voorbaatexcuses will<strong>en</strong> aanbied<strong>en</strong> voor elke onvrijwillige <strong>in</strong>breuk op hetauteursrecht <strong>en</strong> de rechthebb<strong>en</strong>d<strong>en</strong> will<strong>en</strong> verzoek<strong>en</strong> contactop te nem<strong>en</strong> met de redactie.De ondertek<strong>en</strong>de artikel<strong>en</strong> zijn voor verantwoord<strong>in</strong>g <strong>van</strong> dedesbetreff<strong>en</strong>de auteur.Werkgroep<strong>en</strong>Werkgroep<strong>en</strong> <strong>van</strong> de Historische Kr<strong>in</strong>g<strong>Dalfs<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> hun contactpersoon:Boerderij- <strong>en</strong> Veldnam<strong>en</strong>onderzoek:H<strong>en</strong>k Haverkamp, tel. 0529 434119.Dialectgroep:H<strong>en</strong>k <strong>van</strong> ‘t Zand, tel. 0529 431226.Digitaliser<strong>in</strong>g:Gert Klomp, tel. 0529 431944.Docum<strong>en</strong>tatie- <strong>en</strong> knipselarchief:Alie Nijland-Bartels, tel. 0529 431886.Foto-archief:Rix Pasman-Jans, tel. 0529 432584.G<strong>en</strong>ealogie:Jan Wijnberger, tel. 0529 433201.Werkgroep 1939-1945:Jan Sievers, tel. 0529 401846.Elke maandagmorg<strong>en</strong> <strong>van</strong> 09.15 - 12.30 uuraanwezig op het geme<strong>en</strong>tehuis <strong>in</strong> <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong>.Historische Werkgroep Oudleus<strong>en</strong>:Willie <strong>van</strong> O<strong>en</strong><strong>en</strong>-Bouwhuis,tel. 0529 471242.Met dank aanHov<strong>en</strong>iersbedrijf BisschopBouwbedrijf BongersBruna SchuurmanFoto CambierDier<strong>en</strong>arts<strong>en</strong>praktijk <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong>Garage, Tweewielerc<strong>en</strong>trum <strong>en</strong>Autorijschool Fokk<strong>en</strong>s BVGjaltema Makelaardij <strong>en</strong> AssurantiënFrijl<strong>in</strong>g Advies <strong>en</strong> Adm<strong>in</strong>istratieGoudzwaard makelaardijKle<strong>in</strong>meulman Mode,mode <strong>en</strong> jeans voor haarLandbouwmechanisatie-LoonbedrijfVan Leuss<strong>en</strong> BVBouwbedrijf Van Pijker<strong>en</strong> BVCoöp. Rabobank <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong>-Lemelerveld BASchmidt Medica drogisterijparfumerieStegeman juwelier <strong>en</strong> optici<strong>en</strong>Ub<strong>in</strong>k Sportveld<strong>en</strong>Univé ‘De Onderl<strong>in</strong>ge’ verzeker<strong>in</strong>g<strong>en</strong><strong>Dalfs<strong>en</strong></strong>Voortman <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong> BVWijnberger BV mann<strong>en</strong>modeVerkoopadress<strong>en</strong>Aurora kantoorshop <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong> BVBruna Schuurman, <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong>De Kaborij, LemelerveldInhoudsopgave<strong>Bakkers</strong> <strong>in</strong> <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong><strong>en</strong> omgev<strong>in</strong>g 941Diverse auteursMidd<strong>en</strong>pag<strong>in</strong>a 948/949Kruid<strong>en</strong>ier R. L<strong>in</strong>gemanvoor zijn w<strong>in</strong>kel <strong>in</strong> L<strong>en</strong>theMol<strong>en</strong>makersbedrijv<strong>en</strong> <strong>in</strong><strong>Dalfs<strong>en</strong></strong> <strong>van</strong>af 1821 951Deel 3. Het mol<strong>en</strong>makersgeslachtBisschopB<strong>en</strong> KloostermanOpnieuw <strong>in</strong> beeld 955Christelijke Lagere SchoolLemelerveld, 1923‘t <strong>Kästfeest</strong><strong>van</strong> <strong>Derk</strong> <strong>en</strong> J<strong>en</strong>tie 956Wim <strong>van</strong> Leuss<strong>en</strong>Verled<strong>en</strong> <strong>en</strong> Hed<strong>en</strong> 958R.K. Kerk HoonhorstFoto’s omslag, vlnr:Bakker Jan SpijkerBakker Dorus TijhaarOud-mol<strong>en</strong>bouwer Paul Bisschop<strong>in</strong> de Westermol<strong>en</strong>940 RONDOM DALFSEN 45
<strong>Bakkers</strong> <strong>in</strong> <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> omgev<strong>in</strong>gDiverse auteursDe redactie vond het e<strong>en</strong> goed idee, om het reil<strong>en</strong> <strong>en</strong> zeil<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> deel <strong>van</strong> het grote aantal bakkersdat <strong>in</strong> vroegere jar<strong>en</strong> <strong>in</strong> <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> omgev<strong>in</strong>g dit beroep heeft uitgeoef<strong>en</strong>d, de revue te lat<strong>en</strong> passer<strong>en</strong>.Voor de goede orde moet wel vermeld word<strong>en</strong>, dat niet alle besprok<strong>en</strong> bakkers zelf brood bakt<strong>en</strong>,maar voor de wederverkoop zorg droeg<strong>en</strong>. Dit is de eerste reeks. In <strong>en</strong>kele volg<strong>en</strong>de uitgav<strong>en</strong> <strong>van</strong>Rondom <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong> zull<strong>en</strong> we verder aandacht aan de broodvoorzi<strong>en</strong>ers bested<strong>en</strong>.BakkerijSnel - HeilhofIn 1869 vestigde zich Lammert JanSnel uit He<strong>in</strong>o als bakker aan hetKerkple<strong>in</strong> te <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong>. Zijn vader,Gerrit Willem Snel, gehuwd metJ<strong>en</strong>nigje Bosch <strong>en</strong> bakker te He<strong>in</strong>o,had op 6 november <strong>van</strong> dat jaar debakkerij <strong>van</strong> Willem de Graaf voorzijn zoon Lammert Jan gekocht.Lammert Jan was getrouwd metJohanna Lambertd<strong>in</strong>a West<strong>en</strong>br<strong>in</strong>k,dochter <strong>van</strong> Willem West<strong>en</strong>br<strong>in</strong>k <strong>en</strong>Aleida <strong>van</strong> Salem. Op 24 november1877 werd zoon Gerrit Willem gebor<strong>en</strong>.Deze Gerrit Willem trouwde metGerritd<strong>in</strong>a Geertruida Tru<strong>in</strong> (gebor<strong>en</strong>1880) <strong>en</strong> nam de zaak over. Er werd<strong>en</strong>twee meisjes gebor<strong>en</strong>: Jansje <strong>en</strong> D<strong>in</strong>a(Gerritd<strong>in</strong>a Geertruida), later Di<strong>en</strong>tjeg<strong>en</strong>oemd.Op 13 december 1939 trouwde Gerritd<strong>in</strong>aGeertruida (Di<strong>en</strong>tje), (mijnmoeder) met Johannes Heilhof uitZwolle. Mijn vader werkte to<strong>en</strong> alsbanketbakker <strong>en</strong> v<strong>en</strong>ter bij Ko<strong>en</strong> <strong>van</strong>Brumm<strong>en</strong> <strong>in</strong> Zwolle. Na hun huwelijkwerd de bakkerij omgedoopt totfirma Heilhof-Snel.Voornamelijk hervormde klant<strong>en</strong>kwam<strong>en</strong> naar de w<strong>in</strong>kel. Omdat dew<strong>in</strong>kel pal teg<strong>en</strong>over de HervormdeKerk lag, vond<strong>en</strong> de boer<strong>en</strong> het heelgewoon dat er zondags hete kooltjesvoor de stoof bij ons gereed stond<strong>en</strong>.Na kerktijd stond ook altijd de koffieklaar voor onze klant<strong>en</strong>. Wel twaalfm<strong>en</strong>s<strong>en</strong> of meer kwam<strong>en</strong> dan altijdkoffie dr<strong>in</strong>k<strong>en</strong> <strong>en</strong> liet<strong>en</strong> hun psalmboekachter. Ook werd<strong>en</strong> er vaak opzondag boodschapp<strong>en</strong> meeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>die op zaterdag verget<strong>en</strong> war<strong>en</strong>. M<strong>en</strong>mocht eig<strong>en</strong>lijk op zondag ge<strong>en</strong>boodschapp<strong>en</strong> verkop<strong>en</strong>, maar dezewerd<strong>en</strong> niet betaald <strong>en</strong> dus opgeschrev<strong>en</strong><strong>en</strong> later afgerek<strong>en</strong>d. Boer<strong>en</strong>bracht<strong>en</strong> ook zoete geschilde appeltjesom te lat<strong>en</strong> drog<strong>en</strong> bij de ov<strong>en</strong>.Iedere zaterdagmiddag kreg<strong>en</strong> deklant<strong>en</strong>, die boodschapp<strong>en</strong> kwam<strong>en</strong>hal<strong>en</strong> voor het week<strong>en</strong>d, e<strong>en</strong> kopjethee voor klant<strong>en</strong>b<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g. Mijn vaderheeft eerst gev<strong>en</strong>t met e<strong>en</strong> bakfiets,daarna met e<strong>en</strong> bromfiets <strong>en</strong> nog latermet e<strong>en</strong> DKW-auto uit ± 1958.Mijn ouders kreg<strong>en</strong> vier k<strong>in</strong>der<strong>en</strong>.Het eerste k<strong>in</strong>dje, e<strong>en</strong> jongetje, werddood gebor<strong>en</strong>. Daarna kreg<strong>en</strong> ze nogdrie dochters: D<strong>in</strong>ie, Alie <strong>en</strong> Willie.Alle drie moest<strong>en</strong> we meehelp<strong>en</strong> methet rondbr<strong>en</strong>g<strong>en</strong> <strong>van</strong> brood. Ik kanme nog her<strong>in</strong>ner<strong>en</strong>, dat ik elke dage<strong>en</strong> half broodje naar e<strong>en</strong> klant moestbr<strong>en</strong>g<strong>en</strong>, die mij dan met het broodjeweer naar huis stuurde met de klachtdat het te zwart was. Opa Snel krabdeer met z´n mes dan wat <strong>van</strong>af <strong>en</strong> vervolg<strong>en</strong>sg<strong>in</strong>g ik hetzelfde broodjeweer terugbr<strong>en</strong>g<strong>en</strong> naar die klant.Elke zaterdagmorg<strong>en</strong> na schooltijdOpa Snel bracht het brood rond metpaard <strong>en</strong> wag<strong>en</strong>. Wanneer opa <strong>in</strong> Vilster<strong>en</strong>was, wilde het paard altijdstopp<strong>en</strong> bij “Madrid”! Bij “Het RoodeHert” <strong>in</strong> Ankum precies hetzelfde;“Peerd wol nie verder”, volg<strong>en</strong>s opa.Ook was e<strong>en</strong> gevleugelde uitdrukk<strong>in</strong>g<strong>van</strong> opa Snel: “Sak oe d´r i<strong>en</strong>ebakk´n”, als één <strong>van</strong> de kle<strong>in</strong>dochtersde verker<strong>in</strong>g weer uit had.▼W<strong>in</strong>kel <strong>van</strong> Snel <strong>in</strong> 1916. Van l<strong>in</strong>ks naar rechts: Jansje Snel, D<strong>in</strong>a Snel, Opoe Snel-Tru<strong>in</strong>, Opa Snel.RONDOM DALFSEN 45 941
▼Opa <strong>en</strong> opoe Snel, ± 1938.▼Johan <strong>en</strong> Di<strong>en</strong>tje Heilhof op vakantie <strong>in</strong> Münster, ± 1960.moest ik op de fiets drie brod<strong>en</strong> naarde Aalshorst br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. Ook moest<strong>en</strong>wij, de k<strong>in</strong>der<strong>en</strong>, vader onderweg bevoorrad<strong>en</strong>op zaterdag na schooltijd.Sam<strong>en</strong> met mijn zus D<strong>in</strong>ie bracht<strong>en</strong>we op zaterdagmiddag brod<strong>en</strong> naarde families Boezelman <strong>en</strong> Witvos aande Zwolseweg (nu Ruit<strong>en</strong>borghweg).Volg<strong>en</strong>s D<strong>in</strong>ie hadd<strong>en</strong> ze bij de familieBoezelman gevaarlijke hond<strong>en</strong>;daarom bracht ik de brod<strong>en</strong> altijdnaar de familie Witvos, verder weg!Pas veel later hoorde ik dat er helemaalge<strong>en</strong> gevaarlijke hond<strong>en</strong> war<strong>en</strong>.Vroeger moest m<strong>en</strong> de kruid<strong>en</strong>ierswar<strong>en</strong>nog allemaal afweg<strong>en</strong>: suiker,koekjes <strong>en</strong> dergelijke. Als je tijd<strong>en</strong>shet bezorg<strong>en</strong> e<strong>en</strong> koekje wilde snoep<strong>en</strong>,dan deed je dat niet uit één zak,maar uit verschill<strong>en</strong>de zakk<strong>en</strong>, zodatm<strong>en</strong> het verschil <strong>in</strong> gewicht nietmerkte.Er was destijds verschil <strong>in</strong> het aansprek<strong>en</strong><strong>van</strong> de “vrouw<strong>en</strong>”; hetmaakte niet uit of ze getrouwd ofongetrouwd war<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> dom<strong>in</strong>eesvrouw<strong>en</strong> onderwijzersvrouw war<strong>en</strong>“mevrouw”, “juffrouw” was devrouw <strong>van</strong> bijvoorbeeld e<strong>en</strong> ag<strong>en</strong>t <strong>en</strong>e<strong>en</strong> arbeidersvrouw was “vrouw”.Rang<strong>en</strong> <strong>en</strong> stand<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> str<strong>en</strong>g <strong>in</strong>acht gehoud<strong>en</strong>.Mijn jongste zus Willie heeft hetlangst <strong>in</strong> de w<strong>in</strong>kel geholp<strong>en</strong>. In 1958was m<strong>en</strong> verplicht om drie dag<strong>en</strong> perjaar vakantie te nem<strong>en</strong>. Dit was eig<strong>en</strong>lijke<strong>en</strong> straf, want dan werd erook niets verdi<strong>en</strong>d! Later werd ditzelfs uitgebreid tot 2 keer 3 dag<strong>en</strong> perjaar. Door supermarkt<strong>en</strong> die <strong>in</strong> <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong>kwam<strong>en</strong> werd het moeilijk om hethoofd bov<strong>en</strong> water te houd<strong>en</strong>. Mijnvader is <strong>in</strong> 1971 op 61-jarige leeftijdgestopt met de w<strong>in</strong>kel (gesaneerd).Mijn ouders hebb<strong>en</strong> nog e<strong>en</strong> poosje <strong>in</strong>de w<strong>in</strong>kel gewoond, waarna <strong>in</strong> 1972het pand werd verkocht aan stomerijModerna. Zij hebb<strong>en</strong> nog e<strong>en</strong> tijdje bijde familie <strong>van</strong> der Pot op Bell<strong>in</strong>gerweergewoond <strong>in</strong> verband met deverbouw<strong>in</strong>g <strong>van</strong> de won<strong>in</strong>g op Kerkple<strong>in</strong>nr. 20. Dit pand was ook eig<strong>en</strong>dom<strong>van</strong> mijn ouders <strong>en</strong> na de verbouw<strong>in</strong>gzijn zij daar gaan won<strong>en</strong>.Interview met Alie Knotters-Heilhofdoor Grada Bruggeman-Zweerts <strong>en</strong>Jaap Tempelman▼Van l<strong>in</strong>ks naar rechts: Alie <strong>en</strong> D<strong>in</strong>ie Heilhof met H<strong>en</strong>nie <strong>van</strong> Brussel, kle<strong>in</strong>dochter <strong>van</strong> Bloemers,voor het pand <strong>van</strong> Bloemers, bur<strong>en</strong> <strong>van</strong> Heilhof, 1955.Foto´s: collectie familie HeilhofArchiefonderzoek: mevrouw A. Kamphuis - <strong>van</strong>Be<strong>in</strong>um942 RONDOM DALFSEN 45
BakkerijSpijkerJan Spijker (88 jaar) is één <strong>van</strong> de we<strong>in</strong>ig<strong>en</strong>– misschi<strong>en</strong> wel de <strong>en</strong>ige – di<strong>en</strong>og <strong>in</strong> lev<strong>en</strong> is <strong>van</strong> het grote aantalbakkers dat <strong>in</strong> de vorige eeuw <strong>in</strong> <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong><strong>en</strong> omgev<strong>in</strong>g dit beroep heeft uitgeoef<strong>en</strong>d.Zijn vader, Gerrit Jan Spijker,werd gebor<strong>en</strong> <strong>in</strong> Haerst,geme<strong>en</strong>te Zwollerkerspel <strong>en</strong> waseerst werkzaam als knecht bij Klosse<strong>in</strong> Nieuwleus<strong>en</strong>. Na zijn huwelijk metJ<strong>en</strong>tje Spijker (toevallig dezelfde achternaam)vestigde hij zich <strong>in</strong> debuurtschap Ankum. Uit dit huwelijkwerd<strong>en</strong> acht k<strong>in</strong>der<strong>en</strong> gebor<strong>en</strong>. JanSpijker was de jongste <strong>van</strong> de vier zon<strong>en</strong><strong>en</strong> de <strong>en</strong>ige die het bakkersvaktrouw is geblev<strong>en</strong>. Na zijn huwelijk <strong>in</strong>1942 met J<strong>en</strong>tje Dekker heeft hij <strong>in</strong>1943 het bedrijf overg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> <strong>van</strong>zijn vader, die op 65-jarige leeftijdstopte. Niettem<strong>in</strong> had de to<strong>en</strong>maligehuisarts, dokter Te Rae, hem t<strong>en</strong>sterkste afgerad<strong>en</strong> zijn vader op tevolg<strong>en</strong>, omdat hij last had <strong>van</strong> astmatischebronchitis <strong>en</strong> het vele stof▼G.J. Spijker <strong>en</strong> echtg<strong>en</strong>ote <strong>en</strong> mevrouw M. Westerhof-Nijkamp met de t<strong>en</strong>twag<strong>en</strong>.(meel) <strong>in</strong> de bakkerij slecht zou zijnvoor zijn gezondheid. Hij heeft dezeraad <strong>in</strong> de w<strong>in</strong>d geslag<strong>en</strong> <strong>en</strong> is er oudbij geword<strong>en</strong>. Hij vertelde, dat één<strong>van</strong> zijn broers tu<strong>in</strong>man was geweest,dus praktisch altijd <strong>in</strong> de op<strong>en</strong> luchthad gewerkt, maar toch op veel jongereleeftijd was overled<strong>en</strong>. Hij haddaar zelf óók nog wel e<strong>en</strong> verklar<strong>in</strong>gvoor: de klant<strong>en</strong> will<strong>en</strong> altijd versbrood, zodat de bakker zelf het oudebrood maar moest opet<strong>en</strong>, maar, alduszijn stell<strong>in</strong>g, <strong>in</strong> oud brood zitt<strong>en</strong>de meeste vitam<strong>in</strong><strong>en</strong>, dus ik b<strong>en</strong> eroud bij geword<strong>en</strong>. In verband hiermeekan ook nog vermeld word<strong>en</strong>,dat hij als hobbyboervark<strong>en</strong>s leverde aane<strong>en</strong> slager <strong>in</strong> Zwolle,want “vark<strong>en</strong>s die hetoude brood opat<strong>en</strong> leverd<strong>en</strong>de fijnste karbonades”.▼De w<strong>in</strong>kel aan de Vossersteeg <strong>in</strong> de tw<strong>in</strong>tiger jar<strong>en</strong>. L<strong>in</strong>ks Jan Spijker (8 jaar) met naast hem Ida Spijker, D<strong>in</strong>a Spijker <strong>en</strong>F<strong>en</strong>na J<strong>en</strong>t<strong>in</strong>a Spijker. In de deurop<strong>en</strong><strong>in</strong>g de moeder <strong>van</strong> Jan, J<strong>en</strong>tje Spijker.Knecht bij Spijker wasJan Willem <strong>van</strong> Eerbeek,die veertig jaarals v<strong>en</strong>ter bij zijn vaderheeft gewerkt <strong>en</strong>daarna nog ti<strong>en</strong> jaarbij hem. “Iedere kijkerkoopt bij Spijker” waszijn lijfspreuk!Het bakkersvak wasvaak e<strong>en</strong> hard bestaan.Als gevolg <strong>van</strong>het grote aantal bakkers<strong>en</strong> de daaruitvoortvloei<strong>en</strong>de concurr<strong>en</strong>tieg<strong>in</strong>g<strong>en</strong> deklant<strong>en</strong> soms voor e<strong>en</strong>halve c<strong>en</strong>t verschilRONDOM DALFSEN 45 943
naar e<strong>en</strong> ander. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> moest ervooral tijd<strong>en</strong>s de tweede wereldoorlognogal geïmproviseerd word<strong>en</strong> omde zaak draai<strong>en</strong>d te houd<strong>en</strong>. Zo lag erbijvoorbeeld <strong>in</strong> de won<strong>in</strong>g <strong>van</strong> meesterVan d<strong>en</strong> Bosch naast de Op<strong>en</strong>bareLagere School <strong>in</strong> Ankum e<strong>en</strong> lad<strong>in</strong>grogge op zolder verborg<strong>en</strong> “waar<strong>van</strong>ook de muiz<strong>en</strong> profiteerd<strong>en</strong>”! Verderwerd na 1942 vijftig mud rogge uit deMarshoek ´s nachts door de weiland<strong>en</strong>over de stuw gesmokkeld. In dietijd mocht m<strong>en</strong> namelijk alle<strong>en</strong> gemal<strong>en</strong>graan <strong>in</strong> voorraad hebb<strong>en</strong>. Transport<strong>en</strong>war<strong>en</strong> <strong>in</strong> de oorlogstijd zondermeer gevaarlijk. Zo werd er bij hetloss<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> turfschip bij de Klu<strong>in</strong>haarsbrugnadrukkelijk voor gewaarschuwd,dat er explosiegevaar wasals gevolg <strong>van</strong> munitierestant<strong>en</strong>, afkomstig<strong>van</strong> Engelse vliegtuig<strong>en</strong>, diehet schip hadd<strong>en</strong> beschot<strong>en</strong>. Hoeweler <strong>in</strong> de oorlogstijd nauwelijks rookwar<strong>en</strong>voorradig war<strong>en</strong>, werd de tabaksvergunn<strong>in</strong>gdoorbetaald (fl. 5,-per jaar).De middel<strong>en</strong> <strong>van</strong> vervoer zijn tijd<strong>en</strong>szijn loopbaan ook nogal <strong>van</strong> uite<strong>en</strong>lop<strong>en</strong>deaard geweest. Zijn vader g<strong>in</strong>gvroeger met e<strong>en</strong> melkjuk, waaraantwee mand<strong>en</strong> met brood h<strong>in</strong>g<strong>en</strong>, deboer op, De Broekhuiz<strong>en</strong> <strong>in</strong>, soms totde spoorlijn <strong>in</strong> Berkum, terwijl zijnmedewerker Van Eerbeek met e<strong>en</strong>kruiwag<strong>en</strong> met kist op pad g<strong>in</strong>g. Verderg<strong>in</strong>g het transport veelal metpaard <strong>en</strong> wag<strong>en</strong>. Vrij kort na de oorlogg<strong>in</strong>g Jan Spijker over tot gemotoriseerdv<strong>en</strong>t<strong>en</strong>; hij schafte namelijke<strong>en</strong> jeep aan. Hiermee bezocht hij zijnklant<strong>en</strong>, zowel <strong>in</strong> als rondom <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong>.Mede dankzij deze jeep kreeg hij uite<strong>in</strong>delijkde bijnaam “de nachtbakker”.Hij maakte namelijk graag e<strong>en</strong>praatje bij zijn afnemers, waardoorhet vooral op zaterdagavond nogale<strong>en</strong>s laat werd. Het late uur had overig<strong>en</strong>svaak te mak<strong>en</strong> met handel drijv<strong>en</strong>bij de boer<strong>en</strong>. Het voertuig hadnog e<strong>en</strong> andere gunstige eig<strong>en</strong>schap.Op e<strong>en</strong> moeilijk begaanbare b<strong>in</strong>n<strong>en</strong>wegtrok hij e<strong>en</strong>s de aandacht <strong>van</strong> depolitie <strong>in</strong> verband met e<strong>en</strong> defect achterlicht.De politieauto kwam vast tezitt<strong>en</strong>, waarbij de jeep met zog<strong>en</strong>aamdelage gear<strong>in</strong>g uitkomst bood.Later bezorgde hij de boodschapp<strong>en</strong>met bestelbusjes.In de jar<strong>en</strong> zestig moest hij <strong>en</strong>ige tijdmet het be<strong>en</strong> <strong>in</strong> het gips. Niettem<strong>in</strong>▼E<strong>en</strong> kr<strong>en</strong>t<strong>en</strong>brood met e<strong>en</strong> l<strong>en</strong>gte <strong>van</strong>1.80 meter! Dit brood werd te voet over destuw Vechterweerd gebracht ter geleg<strong>en</strong>heid<strong>van</strong> de geboorte <strong>van</strong> e<strong>en</strong> tweel<strong>in</strong>g bij defamilie G. L<strong>in</strong>deboom.moest er geld <strong>in</strong> het laatje kom<strong>en</strong>, zodatzijn schoonzoon <strong>in</strong> de verker<strong>in</strong>gstijdeerst mee moest v<strong>en</strong>t<strong>en</strong>. Ook washij vol lof over het <strong>in</strong> praktijk br<strong>en</strong>g<strong>en</strong><strong>van</strong> het begrip bur<strong>en</strong>plicht door deher<strong>en</strong> Bosker <strong>en</strong> Hog<strong>en</strong>kamp. Zijhielp<strong>en</strong> hem regelmatig met bezorg<strong>en</strong>,zodat hij zelf tijd had om gebakte mak<strong>en</strong>, dat tot “onder de rook <strong>van</strong>Zwolle” aan de man werd gebracht.Hij gaf eerlijk toe, dat de gemaakteoverur<strong>en</strong> <strong>en</strong> zijn hobbyboerderij hemdoor moeilijke tijd<strong>en</strong> he<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> geholp<strong>en</strong>.Nadat hij gestopt was metzijn bakkersbedrijf, heeft hij nog e<strong>en</strong>aantal jar<strong>en</strong> bij lev<strong>en</strong>smiddel<strong>en</strong>groothandelVos gewerkt. Met <strong>en</strong>ige trotsvertelde hij, dat de oude fornuispotuit de bakkerij, die gebruikt werdvoor het mak<strong>en</strong> <strong>van</strong> taai maar ookvoor slachtproduct<strong>en</strong> nog bij defamilie Vos <strong>in</strong> de tu<strong>in</strong> staat. Wat zijnliefhebberij<strong>en</strong> betreft, is hij er trotsop, dat hij ondanks zijn bronchitis,ti<strong>en</strong>tall<strong>en</strong> jar<strong>en</strong> lid is geweest <strong>van</strong>zangver<strong>en</strong>ig<strong>in</strong>g Soli Deo Gloria <strong>en</strong>later ook nog <strong>van</strong> het Dalfser mann<strong>en</strong>koor.Interview met Jan Spijkerdoor Gerrit <strong>van</strong> der Kolk <strong>en</strong>Grada Bruggeman-Zweerts▼Mevrouw Spijker-Dekker achter de toonbank.Foto´s: collectie Jan Spijker944 RONDOM DALFSEN 45
Kruid<strong>en</strong>ierKolste<strong>in</strong>Vanaf 8 december 1948 tot 27 september1957 was mijn vader, JanKornelis Kolste<strong>in</strong> ( gebor<strong>en</strong> op 28 februari1908, overled<strong>en</strong> op 19 februari1991), kruid<strong>en</strong>ier <strong>in</strong> Gerner geme<strong>en</strong>te<strong>Dalfs<strong>en</strong></strong>.Het huis heette Sterzicht, gebouwd<strong>in</strong> 1929 op de hoek Hess<strong>en</strong>weg/Dedemsweg, rechts naast de boerderij<strong>van</strong> H<strong>en</strong>drik Jan Marsman <strong>en</strong>Aaltje Massier.Ons gez<strong>in</strong> bestond uit vader, moeder<strong>en</strong> twee k<strong>in</strong>der<strong>en</strong> t.w. Auktje <strong>en</strong> Kees.Wij kwam<strong>en</strong> uit Ass<strong>en</strong> <strong>en</strong> mijn vaderwilde e<strong>en</strong> kruid<strong>en</strong>iersw<strong>in</strong>kel beg<strong>in</strong>n<strong>en</strong>.Hij was bakker <strong>van</strong> beroep, gebor<strong>en</strong><strong>en</strong> getog<strong>en</strong> <strong>in</strong> de stad Gron<strong>in</strong>g<strong>en</strong>.In e<strong>en</strong> vakblad had hij gelez<strong>en</strong>dat er e<strong>en</strong> kruid<strong>en</strong>iersw<strong>in</strong>kel <strong>in</strong> Gerner(bij <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong>) te huur was <strong>van</strong> defamilie W. Witt<strong>en</strong>. De w<strong>in</strong>kel heette <strong>in</strong>die tijd: De Goedkope W<strong>in</strong>kel. In hetpand woond<strong>en</strong> twee gez<strong>in</strong>n<strong>en</strong>, wij <strong>in</strong>de <strong>en</strong>e helft <strong>en</strong> Lammert Jan Hekman,gehuwd met Aaltje Witt<strong>en</strong> met hundochter Willie <strong>in</strong> de andere helft.Lammert Jan Hekman was v<strong>en</strong>ter(met paard <strong>en</strong> bakkerskar) bij de familieVan der L<strong>in</strong>de <strong>in</strong> <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong>, bakker<strong>en</strong> kruid<strong>en</strong>ier.Hoe g<strong>in</strong>g mijn vader te werk <strong>in</strong>die tijdHij had ge<strong>en</strong> bakkerskar met paard,maar deed alles per fiets met tass<strong>en</strong>aan het stuur, <strong>in</strong> totaal zes <strong>en</strong> somsacht tass<strong>en</strong>; ook de fietstass<strong>en</strong> war<strong>en</strong>vol <strong>en</strong> werd<strong>en</strong> op de terugweg voorlege fless<strong>en</strong> gebruikt.Het brood werd betrokk<strong>en</strong> <strong>van</strong> bakkerBr<strong>in</strong>kman uit Ankum, waarmeemijn vader waarschijnlijk e<strong>en</strong> soortcontract had. Later werd het broodgeleverd door de fa. Dragstra uitZwolle, e<strong>en</strong> grote broodfabriek. Debezorgers <strong>van</strong> Dragstra’s broodfabriekhebb<strong>en</strong> m<strong>en</strong>ige bekeur<strong>in</strong>g gehad,omdat ze voor acht uur versbrood g<strong>in</strong>g<strong>en</strong> bezorg<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat mochtniet <strong>in</strong> die tijd.▼W<strong>in</strong>kel, Gerner G 13, met Wimke Ge<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong>-Huisman <strong>en</strong> één <strong>van</strong> haar k<strong>in</strong>der<strong>en</strong> ± 1958Aan het beg<strong>in</strong> <strong>van</strong> de week g<strong>in</strong>g mijnvader “boekjes” hal<strong>en</strong>, dat wil zegg<strong>en</strong>boekjes op naam <strong>van</strong> de klant, waar<strong>in</strong>mijn vader de kruid<strong>en</strong>ierswar<strong>en</strong>schreef die m<strong>en</strong> nodig had; tev<strong>en</strong>swerd dan de reclamefolder doorg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.In de w<strong>in</strong>kel werd<strong>en</strong> ’s morg<strong>en</strong>svroeg teg<strong>en</strong> 6 uur de boodschapp<strong>en</strong>klaargezet, om die dan later<strong>in</strong> de week te bezorg<strong>en</strong>. Er was nietaltijd geld aanwezig om de boodschapp<strong>en</strong>te betal<strong>en</strong> <strong>en</strong> vaak was het“schrief maor op Jan, ik betale de volg<strong>en</strong>dekeer wel”. Het was dan ookge<strong>en</strong> wonder dat er veel geld onderde klant<strong>en</strong> zat. Maar als je als kruid<strong>en</strong>ierweigerde om op te schrijv<strong>en</strong>, g<strong>in</strong>g<strong>en</strong>ze naar e<strong>en</strong> ander. Wat was hetbeste om te do<strong>en</strong>? Opschrijv<strong>en</strong> ofklant weg, dat was e<strong>en</strong> voortdur<strong>en</strong>deafweg<strong>in</strong>g.Sommige klant<strong>en</strong> war<strong>en</strong> “kerkgebond<strong>en</strong>”,maar vader had ook veel klant<strong>en</strong>die niet kerkgebond<strong>en</strong> war<strong>en</strong>. Indie tijd was ons gez<strong>in</strong> gereformeerd(synodaal).De concurr<strong>en</strong>tie was <strong>in</strong> die dag<strong>en</strong> erggroot <strong>en</strong> sommige gez<strong>in</strong>n<strong>en</strong> hadd<strong>en</strong>meer dan één kruid<strong>en</strong>ier <strong>en</strong>/of bakker,sommig<strong>en</strong> wel drie. Je kunt nagaanwat er werd verdi<strong>en</strong>d, bijvoorbeeldop e<strong>en</strong> pakje sigarett<strong>en</strong> driec<strong>en</strong>t <strong>en</strong> op e<strong>en</strong> brood niet veel meer.Het was ploeter<strong>en</strong>, vooral <strong>in</strong> de w<strong>in</strong>termaand<strong>en</strong>,wanneer de zandweg<strong>en</strong>,die er <strong>in</strong> die tijd veel war<strong>en</strong>, veranderdwar<strong>en</strong> <strong>in</strong> modderpoel<strong>en</strong> <strong>en</strong> mijnvader er met zijn fiets door moest. Hijkwam dan vaak doornat <strong>van</strong> zweet of<strong>van</strong> de reg<strong>en</strong> thuis. De boodschapp<strong>en</strong>war<strong>en</strong> meestal niet nat, want daarhad hij dan e<strong>en</strong> zeil over. Onze versteklant was de familie Kees Broekema,won<strong>en</strong>de op e<strong>en</strong> boerderij nabij kasteelRechter<strong>en</strong>.RONDOM DALFSEN 45 945
Vader was e<strong>en</strong> grote forse markanteman <strong>en</strong> bijna iedere <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong>aar k<strong>en</strong>dehem <strong>in</strong> die dag<strong>en</strong>. M<strong>en</strong>ige trapper aanzijn fiets heeft het dan ook begev<strong>en</strong>.De koekjes werd<strong>en</strong> betrokk<strong>en</strong> <strong>van</strong> defirma Frijl<strong>in</strong>g <strong>en</strong> werd<strong>en</strong> door de zon<strong>en</strong><strong>van</strong> Frijl<strong>in</strong>g bezorgd <strong>in</strong> e<strong>en</strong>zwarte Citroën. De roomboter werdrechtstreeks gekocht bij de coöperatievezuivelfabriek <strong>in</strong> <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong>.Het politieoptred<strong>en</strong>.De politie was <strong>in</strong> die tijd zeer str<strong>en</strong>g<strong>en</strong> stond voortdur<strong>en</strong>d op de loer, of erna zes uur “achterom” nog boodschapp<strong>en</strong>werd<strong>en</strong> gehaald <strong>en</strong> of dew<strong>in</strong>kel wel op wo<strong>en</strong>sdagmiddag wasgeslot<strong>en</strong>. Alle<strong>en</strong> <strong>in</strong> de maand augustusmocht de w<strong>in</strong>kel op vier wo<strong>en</strong>sdagmiddag<strong>en</strong>op<strong>en</strong>. Zelfs stond depolitie achter de bom<strong>en</strong> bij ons <strong>in</strong> deboomgaard om te controler<strong>en</strong>. Mijnvader heeft dan ook m<strong>en</strong>igmaal e<strong>en</strong>bekeur<strong>in</strong>g gehad <strong>en</strong> had veel moeitemet deze manier <strong>van</strong> optred<strong>en</strong>, onderandere <strong>van</strong> “lange tulle” <strong>en</strong> “defeestneus”, zoals hun bijnam<strong>en</strong> to<strong>en</strong>war<strong>en</strong>.De rol <strong>van</strong> moeder <strong>en</strong> D<strong>in</strong>aMijn moeder “deed” de w<strong>in</strong>kel, zoalsdat to<strong>en</strong> heette <strong>en</strong> de huishoud<strong>in</strong>g. Zijhad <strong>in</strong> die tijd e<strong>en</strong> di<strong>en</strong>stmeisje; zijheette D<strong>in</strong>a Boerdijk, woonde <strong>in</strong>Oudleus<strong>en</strong> <strong>en</strong> kwam twee morg<strong>en</strong>s▼Vader <strong>en</strong> moeder Kolste<strong>in</strong> <strong>en</strong> zoon Kees bij het duiv<strong>en</strong>hok achter het huisFoto gemaakt op 19 september 1955.<strong>en</strong> één dag <strong>in</strong> de week voor ƒ 5,-.Grot<strong>en</strong>deels bestond het werk dan uitliefdewerk, zoals de lezer kan opmerk<strong>en</strong>.D<strong>in</strong>a huwde op 19 oktober 1954met Gerardus Johannes <strong>van</strong> der Vegt<strong>en</strong> ze g<strong>in</strong>g<strong>en</strong> won<strong>en</strong> <strong>in</strong> de Pr<strong>in</strong>s Bernhardstraat2b, waar D<strong>in</strong>a nu nogwoont. Na het huwelijk <strong>van</strong> D<strong>in</strong>akwam er ge<strong>en</strong> di<strong>en</strong>stmeisje meer.Het e<strong>in</strong>de.Het jaar<strong>in</strong>kom<strong>en</strong> g<strong>in</strong>g gestadig achteruit,zodat mijn vader <strong>en</strong> moederbeslot<strong>en</strong> op 27 september 1957 te verhuiz<strong>en</strong>naar Apeldoorn, om daar e<strong>en</strong>kruid<strong>en</strong>ierszaak over te nem<strong>en</strong>. Helaasis dit mislukt, mede door de <strong>in</strong>die tijd sterke opkomst <strong>van</strong> de supermarkt<strong>en</strong>,zodat wij als gez<strong>in</strong> <strong>in</strong> mei1960 naar Canada zijn geëmigreerd.Ik heb gepoogd iets weer te gev<strong>en</strong> <strong>in</strong>dit verhaal over het wel <strong>en</strong> wee <strong>van</strong>mijn ouders <strong>in</strong> hun “Dalfser periode”als kle<strong>in</strong>grutter.Kees Kolste<strong>in</strong>Foto’s: collectie Kees Kolste<strong>in</strong>▼Moeder Kolste<strong>in</strong> met Auktje <strong>en</strong> Kees <strong>in</strong> het hooi <strong>in</strong> het grasland <strong>van</strong> v.d. Kolk achter hun huis,augustus 1950.946 RONDOM DALFSEN 45
BakkerijTijhaar HoonhorstOpa Tijhaar had e<strong>en</strong> bakkerij <strong>in</strong>L<strong>en</strong>the, g<strong>en</strong>aamd “d’Olde Bakker”(nu restaurant De Witte Gans). Z<strong>en</strong>oemd<strong>en</strong> hem de “d’Olde Bakker”.Zijn zoon Frederikus Bernardus,roepnaam Dorus, begon <strong>in</strong> 1928 teHoonhorst sam<strong>en</strong> met zijn vrouwToos Koerhuis de bakkerij. Toos is opzev<strong>en</strong><strong>en</strong>dertigjarige leeftijd overled<strong>en</strong>.Dorus is daarna getrouwd metAntonia Hag<strong>en</strong>.De jar<strong>en</strong> dertig war<strong>en</strong> moeilijk; erheerste crisis <strong>en</strong> de verdi<strong>en</strong>st<strong>en</strong> war<strong>en</strong>laag. Dorus begon te v<strong>en</strong>t<strong>en</strong> metW<strong>in</strong>kel ± 1932.de bakfiets met e<strong>en</strong> grote mand voorop. Later werd<strong>en</strong> de boodschapp<strong>en</strong> bezorgd met paard <strong>en</strong> wag<strong>en</strong>. Dorus Tijhaar hadtwee werknemers <strong>in</strong> di<strong>en</strong>st, namelijk J. Gerrits<strong>en</strong> <strong>en</strong> Herman Kle<strong>in</strong>meulman. De personeelsled<strong>en</strong>, waaronder ook dedi<strong>en</strong>stmeisjes, sliep<strong>en</strong> meestal bij de familie Tijhaar <strong>in</strong> huis. Jans Koerhuis was het langst <strong>in</strong> di<strong>en</strong>st bij de familie Tijhaar<strong>en</strong> was zeer geliefd bij dit gez<strong>in</strong>. Hij was e<strong>en</strong> bek<strong>en</strong>de persoonlijkheid <strong>in</strong> Hoonhorst.De concurr<strong>en</strong>tie kwam <strong>van</strong> de bakkers Flierman, Schuurman, Kappers <strong>en</strong> Schrijver te Hoonhorst. Bakker L<strong>in</strong>gemanhaalde zijn brod<strong>en</strong> bij Tijhaar. Deze bakker L<strong>in</strong>geman had veel gereformeerde klant<strong>en</strong>, terwijl Hoonhorst grot<strong>en</strong>deelsrooms-katholiek was. De specialiteit<strong>en</strong> <strong>van</strong> Tijhaar war<strong>en</strong> kr<strong>en</strong>t<strong>en</strong>brood, taart<strong>en</strong> <strong>en</strong> koekjes. Ook werd er drank onder detafel verkocht als bijverdi<strong>en</strong>ste. Achter de w<strong>in</strong>kel bevond zich e<strong>en</strong> “riezemiete” t<strong>en</strong> behoeve <strong>van</strong> het opstok<strong>en</strong> <strong>van</strong> de ov<strong>en</strong>om brood te bakk<strong>en</strong>. Later stookt<strong>en</strong> ze met brikett<strong>en</strong> <strong>en</strong> gebruikt<strong>en</strong> ze e<strong>en</strong> olieov<strong>en</strong> aan de achterkant <strong>van</strong> het huis.Bov<strong>en</strong> de ov<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> de appels gedroogd, ook die <strong>van</strong> alle bur<strong>en</strong>. De handel bestond uit stroop, suiker, koekjes, meel,havermout, rookartikel<strong>en</strong> <strong>en</strong>zovoort. Alles werd <strong>in</strong> e<strong>en</strong> boekje opgeschrev<strong>en</strong> <strong>en</strong> ´s zondags kwam<strong>en</strong> de klant<strong>en</strong> alles betal<strong>en</strong>.Ook het eiergeld werd dan uitbetaald <strong>en</strong> de klant<strong>en</strong>blev<strong>en</strong> vaak koffie dr<strong>in</strong>k<strong>en</strong>. Dorus verkocht ook vuurwerk;alles stond <strong>in</strong> doz<strong>en</strong> opgestapeld <strong>in</strong> de woonkamer. Per ongelukgooide e<strong>en</strong> klant e<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> sigaret <strong>in</strong> e<strong>en</strong> doos, waardooralle vuurwerk afg<strong>in</strong>g. Dorus heeft daarna nooit meervuurwerk verkocht.De oorlogsjar<strong>en</strong> 1940-1945 war<strong>en</strong> niet gemakkelijk. Ook hadde familie Tijhaar onderduikers <strong>in</strong> huis. Zij hadd<strong>en</strong> onder de“riezemiete”e<strong>en</strong> hol met e<strong>en</strong> gang, waardoor de onderduikerskond<strong>en</strong> vlucht<strong>en</strong> richt<strong>in</strong>g Mataram. Tijd<strong>en</strong>s die oorlogstijdkwam<strong>en</strong> de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> overal <strong>van</strong>daan om et<strong>en</strong> te hal<strong>en</strong>. Enkeleevacués uit Utrecht woond<strong>en</strong> bij de familie Tijhaar <strong>in</strong>huis. Wanneer de vliegtuig<strong>en</strong> overkwam<strong>en</strong> voor bombardem<strong>en</strong>t<strong>en</strong>op Duitsland <strong>en</strong> wanneer de Duitsers bezig war<strong>en</strong> opMataram om de V2 rakett<strong>en</strong> af te schiet<strong>en</strong> richt<strong>in</strong>g Engeland,zat de gehele familie <strong>in</strong> de kelder. Gedur<strong>en</strong>de de oorlog heeftDorus veel klomp<strong>en</strong>, scho<strong>en</strong><strong>en</strong>, kler<strong>en</strong> <strong>en</strong> lev<strong>en</strong>smiddel<strong>en</strong>,zoals bloem <strong>en</strong> meel, weggegev<strong>en</strong>. Er kwam ook e<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> V2naar b<strong>en</strong>ed<strong>en</strong> <strong>in</strong> het kraai<strong>en</strong>bos bij Mataram, waar<strong>van</strong> de motorweigerde, maar gelukkig is deze V2 niet tot ontploff<strong>in</strong>ggekom<strong>en</strong>.▼▼Bedrijfsvergunn<strong>in</strong>g.Foto midd<strong>en</strong>pag<strong>in</strong>a: Kruid<strong>en</strong>ier R. L<strong>in</strong>geman voor zijn w<strong>in</strong>kel <strong>in</strong> L<strong>en</strong>the(collectie familie L<strong>in</strong>geman)RONDOM DALFSEN 45 947
In g<strong>en</strong>oemde periode had m<strong>en</strong> nog veel te mak<strong>en</strong>met zandweg<strong>en</strong>. Vanaf 1950 kwam<strong>en</strong> de verhardeweg<strong>en</strong>. De klant<strong>en</strong> war<strong>en</strong> kon<strong>in</strong>g bij Tijhaar,(maar Dorus bleef de keizer), dat wilde voorde k<strong>in</strong>der<strong>en</strong> zegg<strong>en</strong>: altijd de mond houd<strong>en</strong> <strong>en</strong>onderdanig zijn. De produkt<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> veelal losverkocht <strong>en</strong> de k<strong>in</strong>der<strong>en</strong> moest<strong>en</strong> volop meewerk<strong>en</strong>,zoals eier<strong>en</strong> schoonmak<strong>en</strong> <strong>en</strong> sorter<strong>en</strong>,boodschapp<strong>en</strong> <strong>en</strong> telefoonbericht<strong>en</strong> wegbr<strong>en</strong>g<strong>en</strong>door weer <strong>en</strong> w<strong>in</strong>d.´s Morg<strong>en</strong>s, wanneer de k<strong>in</strong>der<strong>en</strong> uit bed kwam<strong>en</strong>,was het al lekker warm <strong>in</strong> huis. Ook mocht<strong>en</strong>ze zelf broodjes bakk<strong>en</strong>. Er was altijd wel watte do<strong>en</strong> <strong>in</strong> huize Tijhaar. De familie Schrijver wase<strong>en</strong> goede klant <strong>en</strong> had e<strong>en</strong> groot gez<strong>in</strong>. Somsmoest deze familie erg<strong>en</strong>s he<strong>en</strong>. Dorus Tijhaarregelde dan de trip, pakte zijn bestelbus uit,haalde <strong>en</strong> bracht de familie Schrijver <strong>en</strong> moest´s avonds de bus weer <strong>in</strong>pakk<strong>en</strong>. Dorus deed ditvoor meer klant<strong>en</strong>, als ze bijvoorbeeld naar hetziek<strong>en</strong>huis moest<strong>en</strong>.Dorus zat ook <strong>in</strong> het ver<strong>en</strong>ig<strong>in</strong>gslev<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>in</strong> bestur<strong>en</strong>met betrekk<strong>in</strong>g tot de w<strong>in</strong>kel. To<strong>en</strong> hij dew<strong>in</strong>kel <strong>in</strong> 1966 had verkocht aan dochter Mannie<strong>en</strong> haar man Jan Borsboom kwam hij elke daghelp<strong>en</strong>. Daarnaast had Dorus e<strong>en</strong> opdracht voorzichzelf, namelijk e<strong>en</strong> pad mak<strong>en</strong> voor de ouderem<strong>en</strong>s<strong>en</strong>, het zog<strong>en</strong>aamde “kerk<strong>en</strong>pad”, zodat zijvia dit pad naar de kerk kond<strong>en</strong> gaan. De familieJ.H Borsboom-Tijhaar is gestopt <strong>in</strong> 1978.▼Pa <strong>en</strong> Ma, Toos, Mart<strong>in</strong>, Willy, Theo, Mannie. De oudste k<strong>in</strong>der<strong>en</strong> Annie <strong>en</strong> Riekiestaan niet op de foto.Interview met Mannie Borsboom-Tijhaardoor Jaap Tempelman <strong>en</strong>Grada Bruggeman-ZweertsFoto´s: collectie familie TijhaarKruid<strong>en</strong>ierL<strong>in</strong>gemanIn de buurtschap Mol<strong>en</strong>hoek bijL<strong>en</strong>the, geme<strong>en</strong>te <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong>, staat e<strong>en</strong>schilderachtig huisje, dat <strong>in</strong> 1865werd gebouwd. Omstreeks 1887droeg e<strong>en</strong> zekere weduwe de bakkerijannex kruid<strong>en</strong>ierszaak, die er to<strong>en</strong>reeds <strong>in</strong> gevestigd was, over aanBoorsma, die het pand omstreeks1907 verkocht aan Mart<strong>in</strong> Bekedam.Deze bedi<strong>en</strong>de de klant<strong>en</strong> ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>stw<strong>in</strong>tig jaar, waarna <strong>in</strong> 1927 Jan Gerrits<strong>en</strong>de zaak overnam. Zes jaar laterkocht kruid<strong>en</strong>ier R. L<strong>in</strong>geman dezaak, nadat Gerrits<strong>en</strong> naar Canadawas geëmigreerd. Het gez<strong>in</strong> L<strong>in</strong>gemanheeft dec<strong>en</strong>nia <strong>in</strong> het huis gewoond.De heer L<strong>in</strong>geman was tot <strong>in</strong>de verre omtrek e<strong>en</strong> bek<strong>en</strong>de figuur.E<strong>en</strong>s <strong>in</strong> de zes wek<strong>en</strong> g<strong>in</strong>g hij metklomp<strong>en</strong> de boer op; e<strong>en</strong> tocht <strong>van</strong>ongeveer veertig kilometer met paard<strong>en</strong> wag<strong>en</strong> bracht hem dan onder andere<strong>in</strong> <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong>, He<strong>in</strong>o, Lierderholthuis,Oudleus<strong>en</strong> <strong>en</strong> verder. Eén keer<strong>in</strong> de week g<strong>in</strong>g hij op pad met kruid<strong>en</strong>ierswar<strong>en</strong><strong>en</strong> dagelijks bezorgdehij brood, dat hij <strong>van</strong> bakker Tijhaarbetrok. De tijd heeft het bouwsel nietongemoeid gelat<strong>en</strong>, want het pandwas door de jar<strong>en</strong> he<strong>en</strong> nooit veranderd,noch <strong>in</strong>tern noch aan de buit<strong>en</strong>-kant, hetge<strong>en</strong> het schilderachtigekarakter t<strong>en</strong> goede kwam maar debewoonbaarheid geweld aandeed.Wanneer het bijvoorbeeld reg<strong>en</strong>de,bleef het b<strong>in</strong>n<strong>en</strong> niet altijd droog. In1968 stopte L<strong>in</strong>geman met de kruid<strong>en</strong>iersw<strong>in</strong>kel,waarna het echtpaar nogtw<strong>in</strong>tig jaar <strong>in</strong> het huis is blijv<strong>en</strong> won<strong>en</strong>.Inmiddels is de won<strong>in</strong>g ger<strong>en</strong>oveerd,waarbij het uiterlijk nag<strong>en</strong>oeg ongewijzigdis geblev<strong>en</strong>.De drie kastanjebom<strong>en</strong> voor de won<strong>in</strong>gzijn ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s gehandhaafd.Bron: Jan L<strong>in</strong>geman950 RONDOM DALFSEN 45
De mol<strong>en</strong>makers Feij<strong>en</strong>, Schiller <strong>en</strong> BisschopDeel 3: Het mol<strong>en</strong>makersgeslacht BisschopB<strong>en</strong> KloostermanWe besluit<strong>en</strong> deze serie over de Dalfser mol<strong>en</strong>makers met het mol<strong>en</strong>makersgeslacht Bisschop, dat vierg<strong>en</strong>eraties k<strong>en</strong>de. Verdere opvolg<strong>in</strong>g was er niet, waardoor er helaas ook <strong>in</strong> <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong> e<strong>en</strong> e<strong>in</strong>de kwamaan het voortbestaan <strong>van</strong> dit aloude, prachtige ambacht. De mol<strong>en</strong>makers Bisschop hebb<strong>en</strong> gewerktop vrijwel alle w<strong>in</strong>dmol<strong>en</strong>s <strong>in</strong> Overijssel, maar ook <strong>in</strong> Dr<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>in</strong> het Gelderse bouwd<strong>en</strong>, verplaatst<strong>en</strong>,onderhield<strong>en</strong>, restaureerd<strong>en</strong> <strong>en</strong> (óók dat) sloopt<strong>en</strong> ze mol<strong>en</strong>s. Van al die mol<strong>en</strong>s is er hed<strong>en</strong> t<strong>en</strong> dagehelaas nog maar e<strong>en</strong> ger<strong>in</strong>g aantal <strong>in</strong> bedrijf of nog <strong>in</strong> goede staat <strong>van</strong> onderhoud, waaronder onze‘eig<strong>en</strong>’ uit 1818 dater<strong>en</strong>de w<strong>in</strong>dkor<strong>en</strong>mol<strong>en</strong> ‘Westermol<strong>en</strong>’.Alvor<strong>en</strong>s nader <strong>in</strong> te gaan op de mol<strong>en</strong>makersBisschop, eerst ev<strong>en</strong> ietsover hun verre voorvader<strong>en</strong>.De famili<strong>en</strong>aam Bisschop is zeker alzo’n 300 jaar oud. G<strong>en</strong>ealogisch onderzoekvoert terug tot het jaar 1748,to<strong>en</strong> er e<strong>en</strong> landelijke volkstell<strong>in</strong>g gehoud<strong>en</strong>werd. Onder de geme<strong>en</strong>teHe<strong>in</strong>o kwam to<strong>en</strong> de naam voor <strong>van</strong>Garret Ar<strong>en</strong>tsz. Bisschop, getrouwdmet Tri<strong>en</strong>tj<strong>en</strong> Jans<strong>en</strong>. (Er moet dusook daarvóór al e<strong>en</strong> ‘Bisschop’ zijngeweest, want de naam GarretAr<strong>en</strong>tsz. duidt er op, dat hij e<strong>en</strong> zoonwas <strong>van</strong> Ar<strong>en</strong>t, vrijwel zeker Ar<strong>en</strong>tGarretsz., dus ook weer e<strong>en</strong> voorvader<strong>en</strong> misschi<strong>en</strong> nog wel meer.) Zehebb<strong>en</strong> vijf k<strong>in</strong>der<strong>en</strong>, waar<strong>van</strong> er, blijk<strong>en</strong>sdie volkstell<strong>in</strong>g, twee ouder zijndan ti<strong>en</strong> jaar, dus gebor<strong>en</strong> vóór 1738.Vader Garret Ar<strong>en</strong>tsz. zal dus omstreeks1700 gebor<strong>en</strong> zijn. Het kon(nog) niet word<strong>en</strong> vastgesteld, maarb<strong>in</strong>n<strong>en</strong> de familie Bisschop weet m<strong>en</strong>vrijwel zeker dat de oorsprong <strong>van</strong> de‘bisschoppelijke’ familie <strong>in</strong> Duitslandmoet word<strong>en</strong> gezocht. GarretAr<strong>en</strong>tsz. Bisschop woonde t<strong>en</strong> tijde<strong>van</strong> de volkstell<strong>in</strong>g op de erve ‘D<strong>en</strong>Groot<strong>en</strong> Bisschop’ <strong>in</strong> de Veldhoek onderHe<strong>in</strong>o (thans Berk<strong>en</strong>dijk 3).De oudste zoon, Ar<strong>en</strong>t Garretsz., vestigtzich, na zijn huwelijk <strong>in</strong> 1758 metH<strong>en</strong>dr<strong>in</strong>a Jans<strong>en</strong>, aan de Marshoekersteeg<strong>in</strong> <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong> op de erve ‘Koll<strong>en</strong>hov<strong>en</strong>’(later Van Ankum). Zij krijg<strong>en</strong>zev<strong>en</strong> k<strong>in</strong>der<strong>en</strong>, waar<strong>van</strong> de nam<strong>en</strong>staan opgetek<strong>en</strong>d <strong>in</strong> het doopregister<strong>van</strong> de parochie Hoonhorst.Van de zev<strong>en</strong> k<strong>in</strong>der<strong>en</strong> volg<strong>en</strong> we Joannes(Jan) Bisschop, als vijfde k<strong>in</strong>dgebor<strong>en</strong> op 29 januari 1769. Hijtrouwt op late leeftijd (30 april 1821,dus 52 jaar oud) met de 31-jarige uitVilster<strong>en</strong> afkomstige boer<strong>en</strong>dochterGerred<strong>in</strong>a Kampman. Hij vestigt zichals boer <strong>in</strong> de Moss<strong>en</strong>, achter landgoedD<strong>en</strong> Berg (Oude Vechtsteeg), <strong>in</strong>de kadastrale atlas <strong>van</strong> 1832 vermeldals de erve ‘Bisschop’. (De boerderij islater, tot 1998, bewoond geweest doorde familie Kijk <strong>in</strong> de Vegte <strong>en</strong> s<strong>in</strong>dsdi<strong>en</strong>door de familie F.G. Das.)Jan Bisschop bezit daar diverse landerij<strong>en</strong>,<strong>in</strong> totaal ruim 10 hectar<strong>en</strong>,voor die tijd e<strong>en</strong> fl<strong>in</strong>k bezit. Het huwelijkduurt slechts 12 jaar, want op14 augustus 1833 overlijdt Jan Bisschop,64 jaar oud. Uit dit huwelijkwerd<strong>en</strong> drie k<strong>in</strong>der<strong>en</strong> gebor<strong>en</strong>:H<strong>en</strong>drikus, 2 november 1822 <strong>en</strong> gehuwdmet Maria Kodd<strong>en</strong>, Willem<strong>in</strong>a,28 november 1824 <strong>en</strong> overled<strong>en</strong> 14maart 1844 <strong>en</strong> Arnoldus, 12 maart1827 <strong>en</strong> gehuwd met Aleida Hollak,boer<strong>en</strong>dochter <strong>van</strong> Bernardus Hollak<strong>en</strong> Geertruida Schur<strong>in</strong>k uit stad Omm<strong>en</strong>.Eerste g<strong>en</strong>eratie mol<strong>en</strong>makersEn met deze Arnoldus di<strong>en</strong>t zich deeerste g<strong>en</strong>eratie mol<strong>en</strong>makers Bisschopaan! Bij zijn huwelijk op 28april 1855 is hij aan<strong>van</strong>kelijk ‘boer<strong>en</strong>werker’op het ouderlijk huis <strong>in</strong> DeMoss<strong>en</strong>, maar korte tijd later is hijtimmermans- <strong>en</strong> mol<strong>en</strong>makersknechtbij het mol<strong>en</strong>makersbedrijf Schillerwaarover u <strong>in</strong> het vorige nummer <strong>van</strong>Rondom <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong> hebt kunn<strong>en</strong> lez<strong>en</strong>.Arnold <strong>en</strong> Aleida Bisschop krijg<strong>en</strong>ti<strong>en</strong> k<strong>in</strong>der<strong>en</strong>, vijf zoons <strong>en</strong> vijf dochters,waar<strong>van</strong> er twee kort na de geboorteoverlijd<strong>en</strong>. Hij beleeft de bloeitijdonder de mol<strong>en</strong>s, want na 1856,to<strong>en</strong> de belast<strong>in</strong>g op het gemaal, demeelaccijns, werd afgeschaft, was ersprake <strong>van</strong> e<strong>en</strong> ware ‘mol<strong>en</strong>golf’, ook<strong>in</strong> de geme<strong>en</strong>te <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong>. Zo zal hij betrokk<strong>en</strong>zijn geweest bij de bouw <strong>van</strong>diverse nieuwe mol<strong>en</strong>s, zoals de mol<strong>en</strong><strong>van</strong> Fakkert (1862 <strong>en</strong>, na brand,1868), Lemelerveld (1864), Zuidwolde(1878) <strong>en</strong> Balkbrug (1882).Daarnaast war<strong>en</strong> er de vele mol<strong>en</strong>restauraties,waardoor hij zich ongetwijfeldals e<strong>en</strong> zeer vakbekwame mol<strong>en</strong>makerzal hebb<strong>en</strong> ontwikkeld.Arnold Bisschop overleed op 14 januari1886 op 58-jarige leeftijd. Van hemwordt nog vermeld dat hij vijf jaarheeft gedi<strong>en</strong>d bij het eerste regim<strong>en</strong>t<strong>in</strong>fanterie <strong>van</strong> de Nationale Militie.Tweede g<strong>en</strong>eratieVan de vijf zoons <strong>van</strong> Arnold is Willem,als vierde k<strong>in</strong>d gebor<strong>en</strong> op 21juni 1863, dan <strong>in</strong>middels ook al zo’njaar of ti<strong>en</strong>, <strong>van</strong>af de lagere school, alstimmermans- <strong>en</strong> mol<strong>en</strong>makersknechtbij Schiller werkzaam <strong>en</strong> is daarmeedus de tweede mol<strong>en</strong>makersg<strong>en</strong>eratieBisschop.Willem Bisschop trouwt op 7 mei1890 met Gerritd<strong>in</strong>a Wilhelm<strong>in</strong>a Heup<strong>in</strong>k,dochter <strong>van</strong> H<strong>en</strong>drik Jan Heup<strong>in</strong>k<strong>en</strong> Evertd<strong>in</strong>a Schippers <strong>en</strong> ves-RONDOM DALFSEN 45 951
▼In dit pand aan de Welsummerweg woonde mol<strong>en</strong>bouwer Willem Bisschop <strong>van</strong> 1890 tot 1904.Hij was <strong>in</strong>getrouwd bij zijn schoonouders Heup<strong>in</strong>k. Het perceel heeft vele eig<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> gehad.In de kadastrale atlas <strong>van</strong> 1832 staat het vermeld als ‘Nij<strong>en</strong>huis’, vernoemd naar de eig<strong>en</strong>aar:landbouwer Jan Nij<strong>en</strong>huis. Die verkoopt het boerderijtje <strong>in</strong> 1851 aan Krijn Fikse, landbouwer teWijhe. De volg<strong>en</strong>de eig<strong>en</strong>aar is Wolter Schuurman, die het <strong>in</strong> 1857 kocht <strong>en</strong> e<strong>en</strong> jaar later weerverkocht aan H<strong>en</strong>drik Hilg<strong>en</strong>kamp. H<strong>en</strong>drik Jan Heup<strong>in</strong>k, kleermaker, werd <strong>in</strong> 1862 eig<strong>en</strong>aar, vervolg<strong>en</strong>sklomp<strong>en</strong>maker Evert Huisjes <strong>in</strong> 1913 <strong>en</strong> <strong>in</strong> 1948 zijn schoonzoon Ewald Wilhelm Kolbe.S<strong>in</strong>ds 1963 is het eig<strong>en</strong>dom <strong>van</strong> Frederikus Ber<strong>en</strong>d Rolleman <strong>en</strong> zijn vrouw Alberta Dunnew<strong>in</strong>d.tigt zich op het adres ‘Welsum, geme<strong>en</strong>te<strong>Dalfs<strong>en</strong></strong>, no. 8’. Het was ev<strong>en</strong>zoek<strong>en</strong> waar dat kon zijn, maar viakadastrale gegev<strong>en</strong>s werd duidelijk,dat hij bij zijn schoonouders was <strong>in</strong>getrokk<strong>en</strong>.Heup<strong>in</strong>k, kleermaker <strong>van</strong>beroep, woonde namelijk op dit perceel,dat hij <strong>in</strong> 1862 had gekocht <strong>van</strong>H<strong>en</strong>drik Hilg<strong>en</strong>kamp. (Thans woonter de familie Rolleman).Veerti<strong>en</strong> jaar lang heeft Willem bij zijnschoonouders <strong>in</strong>gewoond <strong>en</strong> <strong>in</strong> dieperiode word<strong>en</strong> acht k<strong>in</strong>der<strong>en</strong> gebor<strong>en</strong>,de eerste, Arnoldus H<strong>en</strong>drikus,op 4 oktober 1891, <strong>en</strong> vervolg<strong>en</strong>sH<strong>en</strong>drika Johanna (22 december1892), Albertus Johannes (Jans) op 26november 1894, Everd<strong>in</strong>a op 7 augustus1896 (zij trad toe tot de Congregatie<strong>van</strong> de zusters <strong>van</strong> het H. Hart <strong>en</strong>overleed op 24 november 1976 te Tielals eerwaarde zuster Gonzaga), GerhardusAntonius (Gerhard) op 20 februari1898, H<strong>en</strong>drik Jan (15 mei1899), Johanna Maria (14 februari1901), <strong>en</strong> Wilhelmus (Willem) op 11januari 1904. Kort daarna verhuist defamilie Bisschop naar e<strong>en</strong> pand aanhet Kerkple<strong>in</strong>, achter de NH kerk.Daar word<strong>en</strong> nog twee k<strong>in</strong>der<strong>en</strong> gebor<strong>en</strong>:Johannes Antonius( Johan) op18 oktober 1906 <strong>en</strong> Antonius( Anton)op 20 augustus 1909.Derde g<strong>en</strong>eratieDie verhuiz<strong>in</strong>g hield verband met hetfeit, dat Bisschop het mol<strong>en</strong>makersbedrijf<strong>van</strong> Schiller had overg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>,om het vervolg<strong>en</strong>s met e<strong>en</strong>952 RONDOM DALFSEN 45▼derde g<strong>en</strong>eratie ‘Bisschopp<strong>en</strong>’ voortte zett<strong>en</strong> als Gebroeders Bisschop Mol<strong>en</strong>bouw.De derde g<strong>en</strong>eratie bestaataan<strong>van</strong>kelijk uit Arnold <strong>en</strong> Jans Bisschop.Later kom<strong>en</strong> daar Willem <strong>en</strong>Johan bij. (Gerhard werd mol<strong>en</strong>aar bijJans<strong>en</strong> <strong>in</strong> Lemelerveld <strong>en</strong> later bij BergiaZwolle, H<strong>en</strong>drik Jan werd smid <strong>in</strong><strong>Dalfs<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> Anton werkte op de cichoreifabriek<strong>en</strong> later bij de Grontmij).Het pand aan het Kerkple<strong>in</strong> was gunstiggeleg<strong>en</strong>, op e<strong>en</strong> ste<strong>en</strong>worp afstand<strong>van</strong> e<strong>en</strong> oude Vechtarm, waar<strong>in</strong>het hout gewaterd kon word<strong>en</strong>. Bisschopis aan<strong>van</strong>kelijk huurder <strong>van</strong>het pand, dat to<strong>en</strong> eig<strong>en</strong>dom was <strong>van</strong>Johannes Rudolph de Vries, koopmante Amsterdam. Op 28 januari 1909 kom<strong>en</strong>huis <strong>en</strong> erf voor f 2000,- <strong>in</strong> hand<strong>en</strong><strong>van</strong> de geme<strong>en</strong>te, die het voorstegedeelte als woonhuis voor de veldwachterswil gebruik<strong>en</strong>.Het g<strong>in</strong>g blijkbaar nog steeds goed <strong>in</strong>de mol<strong>en</strong>bouw, want <strong>in</strong> 1921 kooptWillem Bisschop voor vierduiz<strong>en</strong>dguld<strong>en</strong> het huis <strong>en</strong> erf, kadastraal bek<strong>en</strong>dals sectie K 1688, groot 3 are 20.In de raadsvergader<strong>in</strong>g <strong>van</strong> 21 februari1921 g<strong>in</strong>g de geme<strong>en</strong>teraad met algem<strong>en</strong>estemm<strong>en</strong> met deze transactieakkoord. Het pand werd to<strong>en</strong> medebewoond door veldwachter J. Tempelman.In 1904 vestigde Willem Bisschop zijn mol<strong>en</strong>makerij <strong>in</strong> e<strong>en</strong> pand aan het Kerkple<strong>in</strong>, achter deNH kerk. Het is het grote huis midd<strong>en</strong>-l<strong>in</strong>ks. Later kocht hij het naastgeleg<strong>en</strong> huis, dat werdafgebrok<strong>en</strong>, waarna er e<strong>en</strong> woonhuis met w<strong>in</strong>kel <strong>en</strong> smederij kwam voor zijn zoon H<strong>en</strong>drik JanBisschop. Het is e<strong>en</strong> p<strong>en</strong>tek<strong>en</strong><strong>in</strong>g <strong>van</strong> A.F. Vigelius uit 1920. (Zie Rondom <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong> nrs. 12 <strong>en</strong> 13).De huiz<strong>en</strong> zijn al lang verdw<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> plaatsgemaakt voor o.a. de Aldi <strong>en</strong> op devoorgrond kwam<strong>en</strong> won<strong>in</strong>g<strong>en</strong> langs de Mol<strong>en</strong>dijk.
Drie jaar later, op 24 april 1924, breidtBisschop zijn bezitt<strong>in</strong>g<strong>en</strong> uit dooraankoop <strong>van</strong> het aangr<strong>en</strong>z<strong>en</strong>de pand(noordzijde) met erf <strong>en</strong> achterligg<strong>en</strong>degrond, sam<strong>en</strong> groot 12 are 5.Het betreft de percel<strong>en</strong> K 3381 t/m K3385. Hij koopt het perceel <strong>van</strong> de weduweHerm<strong>in</strong>e Overweg <strong>en</strong> de koopprijsis f 2500,-. Twee jaar later beg<strong>in</strong>tBisschop ook e<strong>en</strong> smederij voor zijnzoon H<strong>en</strong>drik Jan. Op 2 juni 1926 verl<strong>en</strong><strong>en</strong>B <strong>en</strong> W <strong>van</strong> <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong> hem namelijkvergunn<strong>in</strong>g voor het bouw<strong>en</strong> <strong>van</strong>e<strong>en</strong> smederij <strong>en</strong> stal op het aangekochteperceel K 3385. Weer twee jaarlater, op 27 februari 1928, wordt hemvergunn<strong>in</strong>g verle<strong>en</strong>d tot het verbouw<strong>en</strong><strong>van</strong> zijn perceel, waaronder demol<strong>en</strong>makerij.Op 20 april 1932 koopt Willem Bisschopweer e<strong>en</strong> pand, ditmaal aan deWilhelm<strong>in</strong>astraat. Het betreft hierde voormalige RK schuilkerk (thansSchlecker). De verkoop v<strong>in</strong>dt plaats<strong>in</strong> café Br<strong>in</strong>khof door notaris Frank<strong>en</strong>a<strong>en</strong> de verkoper is GerhardusH<strong>en</strong>ricus <strong>van</strong> Hulz<strong>en</strong>. Blijk<strong>en</strong>s de actekoopt mol<strong>en</strong>maker Willem Bisschophuis, erf <strong>en</strong> grond voor zijn zoon AlbertusJohannes Bisschop, mol<strong>en</strong>maker,voor f 2370,-.E<strong>en</strong> paar jaar later heeft Willem Bisschopzich uit het mol<strong>en</strong>bouwbedrijfteruggetrokk<strong>en</strong>, want als hij op 30 december1935 voor notaris Frank<strong>en</strong>averschijnt, is hij zonder beroep. Blijkbaarheeft er dan e<strong>en</strong> boedelscheid<strong>in</strong>gplaatsgevond<strong>en</strong>, want hij verkooptdan aan zijn zoon H<strong>en</strong>drik Jan, smid,het woon- <strong>en</strong> w<strong>in</strong>kelhuis met smederij,erf <strong>en</strong> tu<strong>in</strong>, groot 9 are 88. De koopsombedraagt f 3500,-. Het gekochtewas tot dan toe bij de koper <strong>in</strong> huur.Het mol<strong>en</strong>makersbedrijf wordt danvoortgezet door Jans Bisschop <strong>en</strong> zijnbroer Johan onder de naam A.J. BisschopMol<strong>en</strong>bouw, waarbij Jans deleid<strong>in</strong>g heeft. Arnold <strong>en</strong> Willem hebb<strong>en</strong>zich dan allang uit het bedrijfteruggetrokk<strong>en</strong>. Arnold heeft zichomstreeks 1920 als manufacturier gevestigd<strong>in</strong> Vaass<strong>en</strong>, later <strong>in</strong> Harderwijk.Willem vertrok <strong>in</strong> 1928 naarveevoederfabriek Bergia <strong>in</strong> Zwolle <strong>en</strong>begon later <strong>in</strong> Haerst, e<strong>en</strong> buurtschap▼Familiefoto uit omstreeks 1930. Willem Bisschop <strong>en</strong> zijn vrouw Gerritd<strong>in</strong>a Heup<strong>in</strong>k met 6 <strong>van</strong>de 7 zoons (Willem ontbreekt), 3 schoondochters <strong>en</strong> 5 kle<strong>in</strong>k<strong>in</strong>der<strong>en</strong>.Staande, v.r.n.l.: Jans (was getrouwd met Caroli<strong>en</strong> Siero), H<strong>en</strong>drik Jan <strong>en</strong> zijn echtg<strong>en</strong>ote JoBisschop-Turiën, Gerhard (getrouwd met Annie Buscop uit Zeeland), Johan (getrouwd metMarie Ri<strong>en</strong>tjes <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong>), Anton (getrouwd met To Lang<strong>en</strong>dijk uit Leeuward<strong>en</strong>) <strong>en</strong> de oudste zoonArnold (getrouwd met Anna Broekhof). Zitt<strong>en</strong>d: geheel l<strong>in</strong>ks de echtg<strong>en</strong>ote <strong>van</strong> Arnold <strong>en</strong> geheelrechts de echtg<strong>en</strong>ote <strong>van</strong> Jans. De kle<strong>in</strong>k<strong>in</strong>der<strong>en</strong> zijn v.l.n.r.: Jo Bisschop, dochter <strong>van</strong> Arnold, Wim(bij opa Willem), zoon <strong>van</strong> Jans, Nolly <strong>en</strong> Willy, dochters <strong>van</strong> Arnold, <strong>en</strong> Si<strong>en</strong>tje, dochter <strong>van</strong> Jans.bij Berkum onder de to<strong>en</strong>malige geme<strong>en</strong>teZwollerkerspel, e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong>mol<strong>en</strong>bouwbedrijf.Van w<strong>in</strong>d- naar motorkrachtIn de mol<strong>en</strong>makerij gaat het dan overig<strong>en</strong>sniet meer zo goed. Hoofdoorzaakis de omschakel<strong>in</strong>g <strong>van</strong> w<strong>in</strong>dkrachtop motorkracht, waardoor demol<strong>en</strong>aar niet meer afhankelijk is <strong>van</strong>de w<strong>in</strong>d. Aan de lop<strong>en</strong>de band word<strong>en</strong>mol<strong>en</strong>s stilgelegd of gesloopt. Dewerkzaamhed<strong>en</strong> bestaan dan ooksteeds meer uit het ombouw<strong>en</strong> <strong>van</strong>w<strong>in</strong>dmol<strong>en</strong>s tot motormaalderij<strong>en</strong>,met tev<strong>en</strong>s voorzi<strong>en</strong><strong>in</strong>g<strong>en</strong> voor transport<strong>en</strong> opslag <strong>van</strong> de gran<strong>en</strong> <strong>en</strong> hetmeel. In de meeste gevall<strong>en</strong> werd<strong>en</strong>dan het wiek<strong>en</strong>kruis <strong>en</strong> de stell<strong>in</strong>gverwijderd, waarna later meestal afbraakvolgde tot aan het st<strong>en</strong><strong>en</strong> onderachtkant.Maar ook totale sloopwas het lot <strong>van</strong> vele mol<strong>en</strong>s. E<strong>en</strong>voorbeeld <strong>in</strong> <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong> <strong>van</strong> totale sloopis de mol<strong>en</strong> <strong>van</strong> Snel, die achter garageHulsman stond. Deze mol<strong>en</strong>werd <strong>in</strong> de oorlogsjar<strong>en</strong> tot op het st<strong>en</strong><strong>en</strong>onderachtkant gesloopt <strong>en</strong> is beg<strong>in</strong>jar<strong>en</strong> tachtig volledig verdw<strong>en</strong><strong>en</strong>.In Oudleus<strong>en</strong> her<strong>in</strong>nert alle<strong>en</strong> de st<strong>en</strong><strong>en</strong>onderbouw nog aan wat e<strong>en</strong>s destoere w<strong>in</strong>dkor<strong>en</strong>mol<strong>en</strong> <strong>van</strong> Garss<strong>en</strong>was. Eerder verdw<strong>en</strong><strong>en</strong> al vele anderemol<strong>en</strong>s <strong>in</strong> onze geme<strong>en</strong>te, zoalsde mol<strong>en</strong>s <strong>in</strong> L<strong>en</strong>the, Lemelerveld,Rechter<strong>en</strong>, Hessum <strong>en</strong> de mol<strong>en</strong>s <strong>van</strong>Feij<strong>en</strong>. Twee andere mol<strong>en</strong>s <strong>in</strong> onzegeme<strong>en</strong>te, Massier nabij Nieuwleus<strong>en</strong><strong>en</strong> Fakkert Hoonhorst, werd<strong>en</strong>onttakeld <strong>en</strong> blev<strong>en</strong> tot op de dag <strong>van</strong><strong>van</strong>daag als ‘peperbus’ gehandhaafdmet mogelijk <strong>in</strong> de toekomst nog e<strong>en</strong>se<strong>en</strong> gedeeltelijk of volledig herstel.Vierde g<strong>en</strong>eratieToch is er nog wel voldo<strong>en</strong>de mol<strong>en</strong>werkaan de w<strong>in</strong>kel, waardoor erzelfs e<strong>en</strong> vierde g<strong>en</strong>eratie mol<strong>en</strong>makersBisschop komt. Paulus JohannesJozef (Paul) Bisschop, gebor<strong>en</strong> 23 juli1931 <strong>en</strong> zoon <strong>van</strong> Jans Bisschop,treedt <strong>in</strong> 1946 ook toe tot het ‘mol<strong>en</strong>makersgilde’<strong>en</strong> gaat sam<strong>en</strong> met zijnvader <strong>en</strong> oom Johan op karwei. Hetwerkterre<strong>in</strong> strekt zich nog steeds uittot heel Overijssel <strong>en</strong> gedeelt<strong>en</strong> <strong>van</strong>Gelderland <strong>en</strong> Dr<strong>en</strong>te. Uit overlever<strong>in</strong>g<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> ervar<strong>in</strong>g kan Paul daarovernog veel vertell<strong>en</strong>. Op maandagmorg<strong>en</strong>trokk<strong>en</strong> ze er al vroeg perRONDOM DALFSEN 45 953
▼In 1998, bij het vernieuw<strong>en</strong> <strong>van</strong> de stell<strong>in</strong>g<strong>van</strong> de Westermol<strong>en</strong> <strong>in</strong> <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong>, was PaulBisschop nog weer ev<strong>en</strong> <strong>in</strong> actie als mol<strong>en</strong>maker.Hij vormde de vierde <strong>en</strong> tev<strong>en</strong>slaatste g<strong>en</strong>eratie mol<strong>en</strong>makers Bisschop.fiets op uit <strong>en</strong> blev<strong>en</strong> dan vaak de heleweek weg, vooral bij verderaf geleg<strong>en</strong>grote restauraties, zoals <strong>in</strong> Tw<strong>en</strong>te. Erg<strong>in</strong>g bij deze restauraties ook wele<strong>en</strong>s iets mis, waarbij zich soms ernstigeongelukk<strong>en</strong> voorded<strong>en</strong>. Zoals <strong>in</strong>november 1930 bij werkzaamhed<strong>en</strong>aan de stell<strong>in</strong>g <strong>van</strong> de mol<strong>en</strong> <strong>van</strong> Fakkertte Hoonhorst, waarover de DalfserCourant <strong>van</strong> 21 november hetvolg<strong>en</strong>de berichtte: ‘Hed<strong>en</strong>morg<strong>en</strong>is te Hoonhorst e<strong>en</strong> ernstig ongevalgebeurd. Terwijl de Gebr. Bisschopbezig war<strong>en</strong> de w<strong>in</strong>dmol<strong>en</strong> <strong>van</strong>Fakkert te herstell<strong>en</strong>, stortte de stell<strong>in</strong>gplotsel<strong>in</strong>g <strong>in</strong>e<strong>en</strong>, met als gevolgdat de beide gebroeders <strong>en</strong> de knechtnaar b<strong>en</strong>ed<strong>en</strong> viel<strong>en</strong>. Jans Bisschopklaagde over <strong>in</strong>w<strong>en</strong>dige pijn<strong>en</strong>, terwijlde knecht e<strong>en</strong> be<strong>en</strong> brak. Beid<strong>en</strong>werd<strong>en</strong> vervoerd naar e<strong>en</strong> ziek<strong>en</strong>huiste Zwolle. De derde persoon kwammet de schrik vrij’. In het ziek<strong>en</strong>huisbleek, dat Jans Bisschop e<strong>en</strong> bekk<strong>en</strong>fractuurhad opgelop<strong>en</strong>. De knechtwas Gé <strong>van</strong> der Vegt, bij veel oud-<strong>Dalfs<strong>en</strong></strong>ar<strong>en</strong> ongetwijfeld nog bek<strong>en</strong>dals ‘Gait de Meuje’. De ‘derde persoon’,Johan Bisschop, had geluk gehad.Hij viel op het gaas <strong>van</strong> e<strong>en</strong> kipp<strong>en</strong>r<strong>en</strong>waardoor zijn val werdgebrok<strong>en</strong>. Ze maakt<strong>en</strong> overig<strong>en</strong>s e<strong>en</strong>▼De prachtige hoge w<strong>in</strong>dkor<strong>en</strong>mol<strong>en</strong> <strong>van</strong>Fakkert te Hoonhorst nog <strong>in</strong> volle glorie.Op 21 november 1930 stortte tijd<strong>en</strong>sherstelwerkzaamhed<strong>en</strong> de stell<strong>in</strong>g naarb<strong>en</strong>ed<strong>en</strong> waarbij mol<strong>en</strong>maker JansBisschop <strong>en</strong> zijn knecht Gé <strong>van</strong> der Vegt(bij vel<strong>en</strong> bek<strong>en</strong>d als ‘Gait de Meuje’)ernstig gewond raakt<strong>en</strong>. Kort daarna werdde mol<strong>en</strong> onttakeld, waarna de ‘peperbus’steeds meer geïntegreerd werd b<strong>in</strong>n<strong>en</strong>de zich alsmaar uitbreid<strong>en</strong>de veevoederfabriek.Het geheel is nu eig<strong>en</strong>dom <strong>van</strong> degeme<strong>en</strong>te, die na afbraak <strong>van</strong> de fabrieker won<strong>in</strong>g<strong>en</strong> wil bouw<strong>en</strong>. Van diverse zijd<strong>en</strong>wordt er naar gestreefd de mol<strong>en</strong>rompvoor afbraak te behoud<strong>en</strong>, om zomogelijk de mol<strong>en</strong> weer <strong>in</strong> oude luister teherstell<strong>en</strong>.geweldige smak, want de stell<strong>in</strong>g bevondzich op zo’n 10 meter hoogte.Wat de aanleid<strong>in</strong>g was voor de herstelwerkzaamhed<strong>en</strong><strong>van</strong> de stell<strong>in</strong>g,wordt duidelijk uit het volg<strong>en</strong>de bericht<strong>in</strong> de Dalfser Courant <strong>van</strong> 14 november1930: ‘12 November: Terwijlmol<strong>en</strong>aar Fakkert met zijn w<strong>in</strong>dmol<strong>en</strong>aan het mal<strong>en</strong> was, sloeg plotsel<strong>in</strong>ge<strong>en</strong> zeil stuk, dat al draai<strong>en</strong>de e<strong>en</strong>stuk <strong>van</strong> het hekwerk <strong>van</strong> de stell<strong>in</strong>gwegsloeg. Het houtwerk kwam terechtop de school <strong>en</strong> de won<strong>in</strong>g <strong>van</strong>het hoofd <strong>van</strong> de school. Er ded<strong>en</strong>zich ge<strong>en</strong> persoonlijke ongelukk<strong>en</strong>voor’.De vierde g<strong>en</strong>eratie mol<strong>en</strong>bouwersBisschop heeft niet lang bestaan. In1956 trok Paul zich uit de zaak <strong>van</strong>zijn vader terug, g<strong>in</strong>g <strong>in</strong> de bouw <strong>en</strong>later als onderhoudsman naar drukkerijEshuis. Zijn oom Johan had zichdrie jaar eerder al teruggetrokk<strong>en</strong>. In▼Willem Bisschop uit Haerst/Zwolle was nietalle<strong>en</strong> mol<strong>en</strong>maker maar ook rietdekker.In 1974 vertoonde hij op hoge leeftijd(70 Jaar) nog zijn meesterschap op de kap<strong>van</strong> mol<strong>en</strong> De Star te Balkbrug, die to<strong>en</strong>verplaatst werd. Willem Bisschop wasgetrouwd met Hillegi<strong>en</strong> Stolte uit Nieuwleus<strong>en</strong>.(Foto: Studio H<strong>en</strong>k Vos, Balkbrug).1951 vestigde hij zich namelijk <strong>in</strong>Geertruid<strong>en</strong>berg, waar hij het mol<strong>en</strong>makersbedrijf<strong>van</strong> A. <strong>van</strong> Riel hadoverg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. Zijn vader, Willem Bisschop,heeft dat nog net meegemaakt;hij overleed op 6 maart 1952 op bijna90-jarige leeftijd. Jans Bisschop, dietot dan toe <strong>in</strong> het <strong>in</strong> 1932 aangekochtepand aan de Wilhelm<strong>in</strong>astraat hadgewoond <strong>en</strong> daar ook e<strong>en</strong> w<strong>in</strong>keltjehad <strong>in</strong> tabakswar<strong>en</strong> <strong>en</strong> snoep, verhuisdeto<strong>en</strong> naar het Kerkple<strong>in</strong> <strong>en</strong>bleef nog doorgaan tot zijn 65ste jaar,november 1959. Daarmee kwam nabijna 140 jaar e<strong>en</strong> e<strong>in</strong>de aan driegeslacht<strong>en</strong> Dalfser mol<strong>en</strong>makers:Feij<strong>en</strong>, Schiller <strong>en</strong> Bisschop.Eig<strong>en</strong>lijk g<strong>in</strong>g het nog ev<strong>en</strong> door, niet<strong>in</strong> <strong>Dalfs<strong>en</strong></strong>, maar <strong>in</strong> de buurtschapHaerst/Zwolle. Daar zette WillemBisschop zijn mol<strong>en</strong>makerswerkzaamhed<strong>en</strong>nog voort tot ver <strong>in</strong> de jar<strong>en</strong>zev<strong>en</strong>tig. Hij was (to<strong>en</strong>) tev<strong>en</strong>s delaatste mol<strong>en</strong>maker <strong>van</strong> Overijssel.BRONNEN:- G<strong>en</strong>ealogie familie Bisschop- Archiefonderzoekmevrouw A. Kamphuis-Van Be<strong>in</strong>um- Kadastrale Atlas 1832- Dalfser Courant- Eig<strong>en</strong> mol<strong>en</strong>archief954 RONDOM DALFSEN 45
Opnieuw <strong>in</strong> beeldChristelijke lagere schoolLemelerveld, 19231. Dirk Hoog<strong>en</strong>boom2. Gerrit Westrik3. Gerrit Exel4. Willem Kampjes5. Ar<strong>en</strong>d Jan Huls<strong>in</strong>k6. Meester Timmer7. Mar<strong>in</strong>us Kle<strong>in</strong> Ganseij8. J<strong>en</strong>nigje Schuttert9. Manna Kelder10. Aaltje Groot<strong>en</strong>huis11. Geertje Huls<strong>in</strong>k12. Arnold Groot<strong>en</strong>huis13. Meester R<strong>in</strong>k14. Mart<strong>en</strong> Schuttert15. Le<strong>en</strong>tje Erdsiek16. Rika Brouwer17. Janna Endeman18. Zus Erdsiek19. Antje Hoog<strong>en</strong>boom20. Si<strong>en</strong>tje Valk21. Gerrit Bleum<strong>in</strong>k22. Toos Kle<strong>in</strong> Ganseij23. M<strong>in</strong>a <strong>van</strong> de Vegte24. Geertje Kampjes25. Juffrouw Misset26. Anna Kelder27. Cornelia Westrik28. D<strong>in</strong>a Endeman29. Johanna Erdsiek30. Albert Jan Kelder31. Piet Kle<strong>in</strong> Ganseij32. Piet de Vries33. H<strong>en</strong>drik Huls<strong>in</strong>k34. Jaap Hoog<strong>en</strong>boom35. Gerrit ValkRONDOM DALFSEN 45 955
’t <strong>Kästfeest</strong> <strong>van</strong> <strong>Derk</strong> <strong>en</strong> J<strong>en</strong>tieOpeschreem deur Wim <strong>van</strong> Luus’nKästda<strong>en</strong>g…..Midd’n november gaot de eerstedänneboom’m al aover de weg um dew<strong>in</strong>kels te veraandern <strong>in</strong> käststall’n.Sunterklaos is nog <strong>in</strong> de kötte broekmet de stoomboot ant schildern.De aole baas v<strong>in</strong>dt ut bäss<strong>en</strong>dejämmer det die “kollega” <strong>van</strong> humsteeds vrogger <strong>in</strong> Nederlaand kump.Hi-j is toch dé k<strong>in</strong>dervr<strong>in</strong>d <strong>en</strong>begrep nie det de grote mèèns’n deGOEDHEILIGMAN an dekaante zet. ‘Wie de jeugd hef hef detoekomst’ , bliekt niet meer neudig teweane. Vandaege an de dag likt dekedogies onder e<strong>en</strong> plesstiek’n boom.‘t Is ma zo azzie ‘t bekiekt.Neu… vrogger wast nog ècht kästfeest<strong>en</strong> det dut mi-j d<strong>en</strong>kn an ‘t verael<strong>van</strong> <strong>Derk</strong> <strong>en</strong> J<strong>en</strong>tie.Zi-j vertell’n mi-j aovervrogger, wat ze as kle<strong>in</strong>k<strong>in</strong>d hebt mee-emäkt <strong>en</strong>wat kästfeest nog altied veur hun beteeknt.Um te beg<strong>in</strong>’n muk oevertell’n det <strong>Derk</strong> <strong>en</strong> J<strong>en</strong>tie e<strong>en</strong>paertie b<strong>in</strong>t <strong>en</strong> de eerste k<strong>in</strong>der<strong>van</strong> Dieks <strong>en</strong> Bättha.<strong>Derk</strong> begunt:E<strong>en</strong> wekke veur kästgunk vae de bos <strong>in</strong> <strong>en</strong>hael’n e<strong>en</strong> knieftig beumpieop, e<strong>en</strong> d<strong>en</strong>nigie <strong>van</strong> zon meterhoge. Die wönn versiert met <strong>en</strong>gelnhoor<strong>en</strong> keersies. Eerste kästdag zatewi-j ollemaole um de kästboomh<strong>en</strong> <strong>en</strong> moe leazn uut de biebel‘t veraal <strong>van</strong> Jozef, Maria <strong>en</strong>‘t k<strong>in</strong>tie Jezus. Op de kachel stuntde sukelaemelk wärm te bliem’m <strong>en</strong>onderdoems zunge wi-j kästvässies.‘t Was altied knoer gezellig<strong>en</strong> wi-j moch’n opbliem’m tuthalf ti<strong>en</strong>e. Dit gunk elk joor vedan.To<strong>en</strong> wi-j ti<strong>en</strong>e waan zol dr, netveur de kästda<strong>en</strong>g, e<strong>en</strong> breurtieof zussie bi-j kom'm, dit wönn utzesde k<strong>in</strong>t <strong>van</strong> vae <strong>en</strong> moe. Wi-jmoch’n methelp’n um de wiegetrechte te kri<strong>en</strong>g <strong>en</strong> det deuw metplezier, ‘t maträssie zat nog volbro<strong>en</strong>e vlekk’n, ma geld veur e<strong>en</strong>ni-je hadd’n ze nie. Dokter Vande Beld kwaamp <strong>en</strong> to<strong>en</strong> mochewi-j nao buurvrouw Annigie. Naoe<strong>en</strong> stief kwattiertie kwaamp vaeoons vetell’n dew d’r e<strong>en</strong>zussie bi-j han <strong>en</strong> mete<strong>en</strong> b<strong>en</strong>eep’m gezichtevertell’nde ok det ‘t metmoe nie helemaole trechte was.Wi-j moss’n nog e<strong>en</strong> steugie bi-jbuurvrouw Annigie bliem’mwant moe had ruste neudig.Umdew a ti<strong>en</strong>e waan’n zaaw‘t verdriet <strong>in</strong> de oong <strong>van</strong> vae, värder956 RONDOM DALFSEN 45
wusse wi-j nog <strong>van</strong> niks, want zowietwaaw nog nie. BuurvrouwAnnigie leup us eam’mnao oons huus um tekiek'n hoe oft met moewas <strong>en</strong> zie kwaam’m met heurbe<strong>in</strong>t weer, ollebeide met rooieoong <strong>en</strong> det maek’n oons machtigbange. Vae had met Annigieaoverlegd dette zelf an de k<strong>in</strong>derwol vertell’n wat ur passeerd was.Met beemde stemme beguntezi<strong>en</strong> verael…Dokter Van de Beld hefadaone watte kon, <strong>in</strong> ‘t läst’nwasse met de raod op ‘t eande <strong>en</strong>nao ‘t ziek<strong>en</strong>huus had gi<strong>en</strong>z<strong>in</strong>ne meer. Moe keek mi-j anmet angstige oong <strong>en</strong> zussie lag<strong>in</strong> de wiege te slaop’n, die had ur gi<strong>en</strong>b<strong>en</strong>ul <strong>van</strong> hoe slim ut metheur moe was. Ik heulede haande <strong>van</strong> moe <strong>in</strong>de mi<strong>en</strong>de <strong>en</strong> de traon’nleup’m oons aover de wangn.Opi<strong>en</strong>s zei moe, “Dieks wil iej uutde biebel leaz’n, graeg Rome<strong>in</strong>’nachte värs achtndättig <strong>en</strong>neangndättig, det wa oonzetrouwtekse”. Ik wolle de biebelpakk’n mar kon hum nänsf<strong>in</strong>’n, gewoonlijk stunte<strong>in</strong> ‘t kle<strong>in</strong>e kässie.Dokter Van de Beld reupded ik drekt mosse kom’m <strong>en</strong>to<strong>en</strong>k bi-j de beddestee kwame wasmoe al weg.Met mekander b<strong>in</strong>ne wi-j ophuus an-egaone <strong>en</strong> stuk veur stuk,bi-j moe <strong>in</strong> de beddestea ekröpp’num ofscheid <strong>van</strong> heur te nem’m.Da<strong>en</strong>gs veur de kästda<strong>en</strong>g hewmoe begraem’m, det joor is urgi<strong>en</strong> beumpie uut de bosehaeld. Opoe was ekom’m <strong>en</strong> diezörgn dedde wi-j ett’n kre<strong>en</strong>g <strong>en</strong>..,heel lief <strong>van</strong> opoe, zie hef wèlsukelaemelk ekokt.J<strong>en</strong>tie vertell’n det zi-j de biebelop heur bedde had l<strong>in</strong>g, want zie wol‘t käste<strong>van</strong>gelie onder de kästboomveurleaz’n. Wi-j waan’n toch alti<strong>en</strong>e <strong>en</strong> dan köj wel uut de biebelleaz’n. Now moe niet meerbi-j oons was, hew met oonsbe<strong>in</strong>t ‘t besluut <strong>en</strong>öm’m um nao moeh<strong>en</strong> te gaone. Wi-j hebt e<strong>en</strong> paertäkkies gruun uut de bosehaeld, wat keersies <strong>in</strong> de naosukestopt <strong>en</strong> de biebel <strong>in</strong> e<strong>en</strong> tasseedaone. De täkkies hew op ‘t grafelegd <strong>en</strong> de keersies anestökk’n.Ik hebbe Rome<strong>in</strong>’nachte värs achtndättig <strong>en</strong>neangndättig eleaz’n <strong>en</strong> J<strong>en</strong>tie hef ‘t<strong>van</strong> mi-j aover-<strong>en</strong>öm’m, zi-j leaz’n‘t käste<strong>van</strong>gelie veur moe. To<strong>en</strong>hew saem “Ere zij God” ezung<strong>en</strong> e<strong>en</strong> steugie elipt. Zo had moetoch ok nog kästfeest.Tante Beerntie, e<strong>en</strong> ongetrouwdezuster <strong>van</strong> moe,kwaamp bi-j oons as huusholster<strong>en</strong> … kon vae bliem’m wärk’n, wantmet zes k<strong>in</strong>der muj wel brood op deplanke häm’m. Zussie hef d<strong>en</strong>aeme Bättha ekreang <strong>en</strong> detvund vae machtig mooi. Nao driejoor is vae met tante Beerntie etrouwd<strong>en</strong> wi-j hebt d’r nog twee breurtiesbi-j ekreang. Laeter b<strong>in</strong>ne wi-j ollemaoleoonze eign weg egaone, ikke<strong>en</strong> J<strong>en</strong>tie b<strong>in</strong>t bi-j mekander <strong>in</strong> debuurte bliem’m woon’n <strong>en</strong> detdoew nog steeds. Vergangn joorb<strong>in</strong>ne wi-j tachtig ewön’n <strong>en</strong> nao umstandigheed’nköw noggoed uut de voet’nkom’m. Met de baomkaemeris ‘t nog welgoed <strong>in</strong>orde. Ik b<strong>in</strong> drie joor eleed’nopereerd an u hup <strong>en</strong> lope now mete<strong>en</strong> stok. J<strong>en</strong>tie löp, met zoonschoefrekkie, ok as e<strong>en</strong> kiefte.Elk joor gaode wi-j, met de kästda<strong>en</strong>g,nog nao ’t kärkhof met e<strong>en</strong>paer täkkies gruun.E<strong>en</strong> goeie moe vergettietoch nooit … of weldan?Met oop’m mond <strong>en</strong> vochtige oonghek elusterd nao <strong>Derk</strong> <strong>en</strong> J<strong>en</strong>tie<strong>en</strong> wi-j hebt mekander de haandegèèm’m met de weanse …prettige kästda<strong>en</strong>g.RONDOM DALFSEN 45 957
Verled<strong>en</strong> <strong>en</strong> hed<strong>en</strong>RK Kerk Hoonhorst▲RK Kerk <strong>in</strong> Hoonhorst beg<strong>in</strong> jar<strong>en</strong> zestig▼ RK Kerk <strong>in</strong> Hoonhorst <strong>in</strong> 2002958 RONDOM DALFSEN 45
RONDOM DALFSEN 45 959
960 RONDOM DALFSEN 45
RONDOM DALFSEN 45 961
962 RONDOM DALFSEN 45