Ontvangen van de Heilige Geest... - Bisdom Haarlem

Ontvangen vande Heilige GeestHet mysterie voor het voetlichtIn de late Middeleeuwen was het “mysteriespel” dé uitingsvorm om de grote geloofsgeheimen:de zondeval, de menswording, het lijden en verrijzen van Christus, beeldend en in de volkstaalaan het gelovige volk voor te houden. Oorspronkelijk een liturgische vorm, werd het eenmeer theatrale, die buiten het kerkgebouw, bij gelegenheid van processies e.d., op wagensof tegen een toneelachtergrond gestalte kreeg. Een nog steeds bestaande traditie is die vanOberammergau waar eenmaal in de tien jaar het beroemde Passiespel wordt opgevoerd.De Franse bekeerling Paul Claudel (1868-1955), diplomaaten schrijver, kind van de romantiek en sterkbeïnvloed door de “visionaire” schrijver Rimbaud,gebruikt deze vorm voor zijn eerste grote werk “Hetmeisje Violaine” uit 1892, een spel dat hem zijn levenlang bezighoudt, en dat hij in een vierde (!) versie in1948 publiceert onder de titel waarmee het dan alwereldwijd bekend en opgevoerd is: “De boodschap aanMaria”.MelaatsHet stuk speelt in de “conventionele Middeleeuwen”,ten tijde van het optreden van Jeanne d’Arc. Violaine,(een woordspel rond de Maria-bloem het viooltje, en“violée”, de verkrachte vrouw) de volwassen dochter vanAnne Vercors, een rijke boer uit de Champagne, neemt’s ochtends vroeg afscheid van een gast, de bouwheerPierre de Craon, van wie we vernemen dat hij kort tevoren haar heeft willen verkrachten. Hij blijkt melaats tezijn, zodat Violaine medelijden met hem heeft. Zij kusthem ten afscheid, opgemerkt door haar verbaasde zusterMara (“de bittere, liefdeloze”).Diezelfde dag vertelt haar vader zijn vrouw dat hijViolaine uithuwelijkt aan de boer Jacques Hury en dathij op bedevaart naar Jeruzalem gaat, om te bidden vooreen einde aan de verdeeldheid van Frankrijk en van deKerk (het is de tijd van de ballingschap van de paus inAvignon, en van de tegenpausen). Hij maakt de verlovingvan de jonge mensen nog mee en vertrekt.Zus Mara bemint Jacques en is jaloers op Violaine. Zijwekt in Jacques argwaan ten aanzien van zijn verloofdeen deze hoort van Violaine in een zeer dramatischescene dat ook zij melaats is geworden. Dat stijft hemin de overtuiging dat Mara gelijk had, hij overlaadt deonschuldige Violaine met verwijten van ontrouw enbrengt haar op haar eigen verzoek naar de leprozerie vanGéyn.Zeven jaar later, tijdens de kerstnacht, wachten boerenop het voorbijkomen van Jeanne d’Arc, die op weg isnaar Reims om de kroonprins te laten kronen. Daararriveert Mara, die aan haar inmiddels blinde enwanstaltige zus het kind brengt van haar en Jacques.De kleine is overleden. Mara’s woeste verdriet en haarvergaande uitdaging van God ontrukken aan Violaineeen wonder: de kleine Aubaine komt weer tot leven,maar haar donkere ogen zijn blauw geworden, als dievan Violaine.AngelusklokDit wonder verzoent de zussen niet, maar wekt nogmeer haat op in Mara jegens Violaine: nu is zij jaloersop haar heiligheid, en duwt haar in een zandgroeve omhaar te doden. Jacques staat op het punt om de waarheidte ontdekken, wanneer de vader terugkeert met inzijn armen de stervende Violaine. Mara rechtvaardigtzich bitter, ten overstaan van allen. Violaine komt nogeenmaal bij bewustzijn en vergeeft haar hele familiein alle vredigheid. Boven haar lichaam bekrachtigt devader de verbintenis tussen Jacques en Mara. Terwijldit gebeurt, klinkt vanaf het klooster op de berg deAngelusklok, die het eerste christelijke geheim verkondigt,de boodschap van de engel aan Maria.Bij een zo korte samenvatting kan de nuchtereNoordelijke lezer de indruk krijgen dat het een gedateerdmelodramatisch werkje betreft. Niets is minder waar.De rijke symboliek, bijvoorbeeld van de bouwheer diehet meisje heeft willen verkrachten, daarop zijn melaatsheidontdekt en een schrijn bouwt voor de Eucharistie.De zandgroeve, het bijna-graf van Violaine, waaruit hetmateriaal komt dat de kerk moet doen verrijzen. DeDe kus van Pierre de Craonverdeeldheid, in het land, in de Kerk en in de familie, diealleen door het offer van de heilige (Jeanne d’Arc, AnneVercors, Violaine) kan worden opgeheven.Het is een meeslepende, beeldende aanstipping van hetmysterie van God die uit liefde voor de mens het menselijkebestaan komt delen en verheffen.Jammer genoeg is er (nog) geen Nederlandse uitgave vandit meesterwerk.