Ontvangen van de Heilige Geest... - Bisdom Haarlem

KerkengekItemDe koepelDe Heilige NicolaasFoto’s: Steef PardoenDe Nicolaas wordt basiliekIeder jaar komt de goedheiligman aan bijdeze kerk: de derde Sint Nicolaaskerk vanAmsterdam. De eerste (rond 1300 begonnen)heet tegenwoordig ‘Oude Kerk’. De tweede St.Nicolaaskerk (in 1663 in gebruik genomen)staat op de hoek van de Heintje Hoekssteegen is beter bekend als ‘Onze Lieve Heer opzolder’. De grote Nicolaaskerk staat aan dePrins Hendrikkade. Het gemeentebestuurraadde Cuypers als architect aan, dan zoude kerk goed passen bij het stationsgebouwvan dezelfde architect, maar de katholiekenwaren de bevoogding door de burgerlijkeoverheden beu en kozen Adrianus CyriacusBleijs uit Hoorn. Hij had kleinere kerkengebouwd: de St. Victor in Obdam en de St.Cunera van Nibbixwoud en hij had een grote‘proefkerk voor de Nicolaas’ gebouwd: deCyriacus in Hoorn. Neo-barok is de stijl vanlaatstgenoemde kerk en zou ook de stijl zijnwaarin de Nicolaas in Amsterdam zou wordengebouwd.Niets ten nadele van de Cyriacuskerk, maarde helmen van de torens van Amsterdamzijn beter gelukt dan die in Hoorn. Ook deasymmetrische plaatsing van de torens (deene staat meer naar voren dan de andere)is boeiend. De kerk is goed gelukt. In 1887dichtte men daarom enthousiast: ‘Amstelsoudste tempelbogen, ons ontnomen door denGeus, staan herboren aan de zoomen, vande zilte waterstroomen, statig, krachtig alseen reus.’ De ondergang dreigde halverwegede vorige eeuw toen overijverige kerkelijkeplanners hem hadden afgeschreven. Actie vanAmsterdamse ‘leken’ (ere wie ere toekomt!)blokkeerde deze plannen en een totale restauratievolgde. De kerk baadt, sinds die in 2002voltooid is, in een aangenaam licht. Datbereikt ons beneden doordat de ramen in dekoepel weer geopend zijn en door de nieuwebeglazing van het schip, naar ontwerpen vanJan Dibbets, die ook de ramen voor de kathedraalvan Blois ontwierp. En dan is er ook noghet elektrische binnenlicht dat de muurschilderingenen andere versieringen aangenaambijlicht.Muurschilderingen en kruiswegstatiesDunselman ontwierp een serie interessantemuurschilderingen over het mirakelvan Amsterdam en de geschiedenis van SintNicolaas. Er is veel op te zien en toch zijn zeniet druk. Zeer opmerkelijk zijn de kruiswegstaties.In milde tinten wordt het lijdensdramavan de Messias verbeeld. ‘Maar moest dit allesniet zo geschieden?’ Dat wordt tot ons ‘gezegd’in een reeks van 14 taferelen uit het OudeTestament, waarin hetzelfde verhaal wordtverteld als in het Nieuwe. De serie eindigtDe basiliek vanuit de luchtmet Jezus’ graflegging (de 14 e statie) endie wordt gecombineerd met het verhaalvan Jona, die van boord wordt gegooid(Jona 1,15) en in de holle zee verdwijnt.We horen nog niets van de goede afloopwaarbij Jona door God wordt gered,die daartoe een groot zeemonster indienst neemt om de profeet op te vissen(Jona 2,1). Maar ook bij de kruiswegontbreekt de goede afloop. Net als in deMatteüspassion eindigt het beeldverhaalaan de wand bij het ‘Wir setzen uns mitTränen nieder’. Het Paaslicht is in delaatste kruiswegscène nog niet te zien. Alswij de ogen opheffen naar de koepel wel.De koepelHet nieuwe altaar in de kerk staat daarmidden onder. Ik hoorde eens eenprachtige preek over de engelen Gods,die een zekere voorkeur zouden hebbenvoor koepelkerken omdat ze daar deruimte hebben om boven het altaar tekunnen verwijlen. Maar ze verwijzen(net als de engelen van Bethlehem) naarde heiligheid van het gebeuren beneden,daar waar God zelf aanwezig wil zijnin het midden van de gemeenschap in‘Mokum’. Die erenaam gaven de Jodendie Amsterdam bewoonden hun stad:Mokum Alef (Alef = nummer één). Deheiligste plaats op aarde, na Jeruzalemnatuurlijk.Nu basiliekOp 9 december worden in Amsterdamde feestelijkheden rond het 125-jarigbestaan van de kerk afgesloten. Vanaf diedag mag de kerk de titel ‘basiliek’ voeren.De stad Rome kent de oerbasilieken: deSint Pieter, de Paulus buiten de muren,de Maria Maggiore enzovoorts. Over dewereld verspreid staan kerken die ookdie titel mogen voeren. Het moeten a)wel bijzondere bouwwerken zijn (datis de Nicolaas). Het moeten b) plekkenzijn van bijzondere devotie. Dat magvan deze kerk gezegd worden met haarbijzondere patroon, St. Nicolaas, debisschop die in Nederland hevig wordtvereerd (zij het wat profaan), maar dievooral de patroon is van mensen die dewereldzeeën bevaren. Zijn levensverhaal,van betekenis voor ieder die de levenszeebevaart, is in de kerk afgebeeld. Dat geldtook voor het Mirakel van Amsterdamvan 1345.Sinds 1489 mag Amsterdam deKeizerskroon in zijn wapen voeren. Eengunst die toen door keizer Maximiliaanvan Oostenrijk, een grote ‘fan’ vande Devotie van het H. Mirakel vanAmsterdam, de stad verleende. Vorigjaar kwam een nazaat van hem, Karelvan Habsburg de kerk bezoeken. Delaatste voorwaarde: c) de kerk moetveel bezoekers trekken. De kerk heeftook het grootste aantal volwassendopenvan ons bisdom. Een zeer gelukkigverschijnsel, dat we ook elders mogenmeemaken. De kerk puilt ook uit bij dejaarlijkse Stille Omgang van de jongerendie in de Nicolaas start. Talloze toeristenen pelgrims bezoeken de kerk, dieiedere middag open is. Ook tijdens hetnu binnenkort afgesloten jubileumjaarkonden vele diensten worden genoemdwaarbij de kerk uitpuilde. Dat was ookhet geval bij de maaltijd voor de drugsverslaafdenen het symposium over dekerk in Amsterdam in de toekomst. Ditals tegengeluid van ‘de kerken lopenleeg’.Amsterdam, ooit begonnen als eenonooglijk klein middeleeuws plaatsje, isnu een wereldstad waarin talloze mensenop zoek zijn naar de zin van hun leven.Op 8 december zal bij een oecumenischevesperviering in aanwezigheid van hetstadsbestuur en andere illustere persoonlijkhedenworden bekend gemaakt datde kerk vanaf die datum Basiliek magheten. De wapenspreuk van de Basiliek isaan het leven van St. Nicolaas ontleendwaar hij zegt: ‘Navigantibus domum cumbenedictione’. Vrij vertaald: ‘de mensendie op weg zijn naar hun huis wil ikzegenen’. We hopen dat de velen die deNicolaasbasiliek in de komende jarenzullen bezoeken, gezegend hun weg naarhuis mogen vinden. > www.nicolaas-parochie.nl10 | SamenKerk | november 2012 SamenKerk | november 2012 | 11