3057 Kort overzicht van de politieke situatie in Nieuw ... - Historici.nl

3057Kort overzicht van de politieke situatie in Nieuw-Guinea, 28 okt. 1954Indien men een juist begrip wenst te verkrijgen van de huidige politieke situatie in NG, doet menhet best de politieke activiteiten der verschillende bevolkingsgroepen in dat Rijksdeel nader inbeschouwing te nemen.1. Europese bevolkingsgroepDe activiteit der Europeanen op politiek gebied beperkt zich vrijwel uitsluitend tot het Nieuw-Guinea-Verbond, een vereniging van hoofdzakelijk uit Indonesië afkomstige Nederlanders, diezich als doel stelt de materiële en sociale belangen van haar leden zo goed mogelijk te behartigen.Zij streeft er vooral naar de verdere transmigratie van Nederlanders uit Indonesië (en ook vanNederland) naar NG zoveel mogelijk te bevorderen.Hoewel niet met zoveel woorden in de statuten opgenomen, kan toch wel wordengezegd, dat de 'stamlandgedachte' in NGV-kringen grote aanhang vindt. Met het oog op reactiesop dit streven bij de autochtone bevolking is men echter steeds zeer voorzichtig bij hetformuleren van zijn wensen op dit gebied.Wegens het ontbreken van vertegenwoordigende lichamen is de overige politiekeactiviteit van Europese zijde van weinig betekenis.Op vakverenigingsgebied ziet men de laatste tijd de oprichting van enige organisaties terbehartiging van de belangen van de ambtenaren en particuliere werknemers.2. De autochtone bevolkingGezien de over het algemeen nog zeer geringe ontwikkeling van de Papoea en het bijzonderklein aantal meer ontwikkelden onder hen, behoeft het geen verwondering te baren, dat depolitieke activiteit van de autochtonen uiteraard van zeer bescheiden aard en omvang is.Enige maanden na de souvereiniteitsoverdracht is zich onder het politiek bewuste deelvan de autochtone bevolking een georganiseerde oppositie gaan vormen tegen het drijven derkleine, door Indonesiërs geleide, partijen. In Hollandia werd daartoe opgericht de PersatuanPerwakilan Politik Irian (PPPI). Deze beweging is overgegaan tot het uitgeven van een orgaan,de Warta Irian. Het eerste nummer van dit blad vertoonde een scherpe anti-RI tendens en wektede bevolking op, in samenwerking met de Nederlanders, te komen tot een eigen nationaal bestel,vrij van Indonesische invloeden.Te Biak werd ongeveer tezelfdertijd een vereniging opgericht, de Gerakan Persatuan Irian(GPI) genaamd, die dezelfde doelstellingen nastreefde als de PPPI.Later zijn deze verenigingen samengesmolten tot de Gerakan Persatuan Nieuw-Guinea(GPNG), die op vele plaatsen in Nieuw-Guinea afdelingen heeft opgericht.Eind 1952 nam de afdeling Seroei (Japen) van de GPNG een resolutie aan, die aanverschillende autoriteiten in Nederland en Nieuw-Guinea werd aangeboden, waarin nog eensduidelijk tot uitdrukking werd gebracht, dat men met instemming had vernomen, dat deNederlandse Regering thans een definitieve beslissing had genomen inzake de status van Nieuw-Guinea [...]. Voorts verzocht het Volk van de Daerah Japen Waropen in die resolutie aan HM deKoningin Juliana ‘met vreugde in het hart en met gejuich, God daarvoor dankend, volgens degedane belofte, ons land Nieuw-Guinea verder te willen leiden’, terwijl men ‘van het begin tothet einde zich wenste te blijven scharen onder de Nederlandse vlag’.In 1953 deed deze vereniging nog eens van zich spreken door een actie tegen de door hetNGV (zie hierboven) gevoerde politiek met betrekking tot de zgn. 'stamlandgedachte', daar dezeals een nadeel voor de bevolking werd beschouwd, terwijl tevens stelling werd genomen tegen dehttp://www.inghist.nl/Onderzoek/Projecten/NIB50-63/Document/3057Kenmerk: Minvor kab vertrouwelijk.© NA, archief Minkol., dossierarchief ministerie van Koloniën en opvolgers 1945-1, 10013

door verschillende aanhangers van de RMS (Republik Maluku Selatan) gepropageerde idee vaninlijving van Nieuw-Guinea bij de RMS, de zgn. 'Groot Molukkengedachte'.De laatste tijd heeft de GPNG weinig van zich doen horen en er zijn zelfs stemmenopgegaan om de vereniging te ontbinden, omdat men van oordeel was, dat nu de NederlandseRegering enige keren pertinent verklaard had over een souvereiniteitsoverdracht niet meer metde RI te willen discussiëren, * de beweging feitelijk haar voornaamste doel reeds had bereikt.Een en ander is wel een bewijs voor het zwakke politieke leven onder de autochtonebevolking, waarbij tevens een rol speelt de moeilijkheid van het vinden van geschikte personen,die leiding aan de afdelingen kunnen geven.3. De IndonesiërsDe politieke activiteit van deze bevolkingsgroep bestaat voornamelijk uit het oprichten en zomogelijk in stand houden van illegale organisaties, die zich tot doel stellen de inlijving van hetgebied van Nieuw-Guinea bij de Republiek Indonesië zoveel mogelijk te bevorderen en daarvooreen geheime propaganda te voeren, ook onder de Papoea's. Uiteraard hebben hier en daar dezepogingen wel succes gehad en zijn enige Papoea's als lid tot deze illegale organisaties toegetreden,doch zulks beperkt zich tot individuele gevallen. Van toetreding van autochtonen op eenenigszins belangrijke schaal is de laatste vijf jaren nimmer gebleken.De voornaamste vereniging, die op dit gebied werkzaam was, is de Persatuan PemudaIndonesia (PPI), die in Augustus 1950 werd opgericht, doch reeds eind September 1950 wegenshaar subversieve acties werd opgerold. De leiders - hoofdzakelijk Indonesiërs en enige Seroeiersvan het eiland Japen - werden tot vrijheidsstraffen van enige jaren veroordeeld. Dedaaropvolgende jaren is geen activiteit van enige betekenis meer geconstateerd, totdat kortgeleden berichten binnen kwamen, dat de oude leiders die successievelijk na strafexpiratie hunvrijheid hadden herkregen, bezig waren de oude vereniging weer nieuw leven in te blazen ondereen nieuwe naam, t.w. de Pemuda Indonesia Baru (Bersemanget). Opmerkelijk is echter, dat hetde organisatoren zeer moeilijk valt geschikte leiders voor deze acties te vinden. De oude leiderswensen zich namelijk thans op de achtergrond te houden, hetgeen na hun ervaringen met destrafrechter zeer begrijpelijk is.Overigens beperken zich de politieke activiteiten der Indonesiërs tot individuele gevallenvan spionnage en sabotage; o.a. hebben zich enkele gevallen voorgedaan van het onklaar makenvan radiozenders.4. De Ambonese bevolkingsgroepDe Zuid-Molukkers kunnen worden onderscheiden in degenen, die bij desouvereiniteitsoverdracht reeds in Nieuw-Guinea verbleven en dus Nederlandse onderdanen zijnen degenen, die na 1 Januari 1950 Nieuw-Guinea zijn binnengekomen en door de Ned. overheidals Indonesische staatsburgers worden beschouwd. Onder deze laatsten zijn velen, die uit Ceramzijn gevlucht en in Nieuw-Guinea om asyl hebben verzocht.De politieke activiteit van al deze Ambonezen - een enkele pro-RI gezinde uitgezonderd -is voornamelijk gericht op het steunen van de door de Ambonese leiders in 1950 uitgeroepenonafhankelijke Republiek der Zuid-Molukken (Republik Maluku Selatan). De NederlandseRegering heeft deze republiek niet erkend.De voornaamste verenigingen in de Ambonese gemeenschap zijn momenteel: de'Permas' (Perkumpulan Rakjat Maluku Selatan * en de Susumku (Suatu Usaha Maluku SelatanUntuk Mentjapaikan Kebeneran Umumnja ** ).In deze gemeenschap hebben zich twee groeperingen gevormd, namelijk aanhangers vanDr. Nikijuluw en Ir. Manusama en die van Nanlohy.* Zie o.a. de Memorie van Antwoord van 29 October 1952 betr. de Rijksbegroting 1953 Hoofdstuk I par.7.* Vertaling: 'Vereniging van het volk der Zuid-Molukken'.** Vertaling: 'Een krachtsinspanning om algemen rechtvaardiging van de Zuid-Molukken te bereiken'.http://www.inghist.nl/Onderzoek/Projecten/NIB50-63/Document/3057Kenmerk: Minvor kab vertrouwelijk.© NA, archief Minkol., dossierarchief ministerie van Koloniën en opvolgers 1945-1, 10013

De groep-Nikijuluw, de ouderen en vaak meer onverzoenlijke elementen onder deAmbonezen - Dr. Nikijuluw is de algemeen vertegenwoordiger van de RMS in Nederland -streeft naar een vrije souvereine Republiek der Zuid-Molukken.Ir. Manusama noemt zich Minister van Defensie van deze republiek en tevens Hoofd vande Politieke Missie, die van Ceram naar Nieuw-Guinea is vertrokken om de belangen van deRMS te behartigen zowel in Nederland als voor de Verenigde Naties. J. Latumahina is als vicevertegenwoordigervan de RMS aangewezen voor Nieuw-Guinea.Tegenover deze groep staat die van Nanlohy met zijn aanhang. Nanlohy was oorspronkelijkook minister van de in Ambon uitgeroepen Republiek der Zuid-Molukken, doch zou volgens Ir.Manusama wegens onbetrouwbaarheid als zodanig door de Regering van de RMS zijn geschorst.Nanlohy is voorstander van de zgn. 'Groot-Molukkengedachte', een staatkundig strevenvoor de vorming van een autonome eenheid, omvattend het grondgebied der Zuid-Molukken enNederlands-Nieuw-Guinea.5. De ChinezenDeze bevolkingsgroep vertoont weinig politieke activiteit en bepaalt zich voornamelijk tot hetdrijven van handel. Sporadisch worden berichten ontvangen over enkele Chinese handelaren, diesympathie zouden koesteren voor de volksdemocratie van Mao Tse Tung.Het aantal Chinezen in Nieuw-Guinea is overigens gering en bedraagt - vrouwen enkinderen inbegrepen - omstreeks 3000.SlotbeschouwingWanneer van Indonesische zijde en speciaal door het Bureau Irian bij monde van de Heer SilasPapare wordt beweerd, dat in Nederlands-Nieuw-Guinea onrust onder de bevolking zou bestaanen dat er sprake zou zijn van een sterke pro-Indonesische beweging, welke zich niet kanontplooien ten gevolge van Nederlandse dwangmaatregelen, dan is het na het lezen vanbovenstaande beschouwingen over hetgeen zich aan politiek leven in dat gebied openbaart welduidelijk, dat deze beweringen ten enenmale geen grond vinden in de geconstateerde feiten enblijkbaar alleen naar voren worden gebracht met het doel de door Nederland gevoerde politiekmet betrekking tot Nieuw-Guinea bij de Verenigde Naties in een kwaad daglicht te stellen.Dat de grote massa der autochtone bevolking niet de minste sympathie koestert voor deRepubliek Indonesië blijkt ook uit verschillende andere feiten. Zoals bekend zijn tot twee maaltoe door Indonesische militairen - vergezeld van enige burgers - infiltratiepogingen in Nieuw-Guinea gedaan, de eerste maal op het eiland Gag en enige in de nabijheid gelegen eilanden inJanuari 1952 en ten tweeden male ± 20 km. ten westen van Fakfak in de maand Mei 1953.Bij beide gelegenheden heeft het Bestuur de grootste medewerking van de plaatselijkebevolking ondervonden, werd de infiltratie onmiddellijk gerapporteerd en is van enige sympathievoor de infiltranten niets gebleken. Integendeel vertoonde de bevolking een grote angst voorhen; zij was verheugd toen alle Indonesiërs buiten gevecht waren gesteld dan wel gevangengenomen waren. De snelle arrestatie van enige bij Fakfak in het bos gevluchte infiltranten konslechts succes hebben dank zij de grote hulp daarbij van de plaatselijke bevolking ondervonden.In Hoofdstuk VI van het rapport van de Gemengde Nederlands-Indonesische (Paritaire)Commissie Nieuw-Guinea/Irian 1950 werd aan de gezindheid van de autochtone bevolking eenspeciale beschouwing gewijd. De Commissie, die tot taak had een onderzoek in te stellen naarproblemen en factoren, die samenhingen met het vraagstuk Irian, alvorens de onderhandelingenmet de RI over de status van dat gebied eind 1950 werden geopend, hield verschillende zgn.'hearings' en schrijft over dit onderwerp o.a. het volgende (blz. 51 van het rapport):'Deze anti-Indonesische gezindheid uitte zich op allerlei wijzen en het meest opvallendewas wel, dat zij ook in zo hoge mate voorkwam juist bij de meer ontwikkelde Papoea's, metwelke de Commissieleden het meest contact hadden. Dit laatste houdt niet in, dat de minderontwikkelden die stemming niet zouden delen - voor de plaatsen aan de noordkust, die de ledenhttp://www.inghist.nl/Onderzoek/Projecten/NIB50-63/Document/3057Kenmerk: Minvor kab vertrouwelijk.© NA, archief Minkol., dossierarchief ministerie van Koloniën en opvolgers 1945-1, 10013

ezochten, hebben zij het tegendeel kunnen opmerken - doch bedoelt slechts er de nadruk op teleggen, dat de bewustwording van eigen geaardheid en gemeenschap, dit beginnend besef vaneigen volksbestaan, hier bij de leidinggevende groep, d.w.z. de meer ontwikkelden, niet gepaardgaat met verzet tegen de Nederlanders, doch met verzet tegen de immigrantengroep derIndonesiërs.Een der eerste dingen, waaruit de anti-Indonesische gezindheid bleek, was de noodzaaktot politiebescherming ten behoeve van de Indonesische leden van het gezelschap op Biak, teHollandia, Manokwari en Sorong. Dat dit geen overbodige luxe was bleek wel uit de inhoud vande resoluties, die de Commissie werden aangeboden, waaruit herhaaldelijk onwelwillendheidtegenover Indonesië te lezen viel. Op Biak trachtte men, ondanks de op verzoek der Commissiedaartegen door het Bestuur genomen preventieve maatregelen, reeds bij de aankomst derCommissie een demonstratie op touw te zetten, welke tegen de Indonesische leden gericht was.Een andere keer protesteerde een dorpshoofd heftig tegen een door deze leden aan zijnkampong gebracht bezoek. Elders had men aanplakbiljetten aangebracht. De reis naar Sorongscheen een ogenblik in het geheel niet te kunnen doorgaan vanwege ter plaatse tegen het bezoekder Commissie gerezen protesten en te Manokwari vroeg een delegatie van een achttalvolkshoofden, die toelating had verzocht, ronduit, wat de Indonesische leden eigenlijk kwamendoen'.Al met al zijn dit naar het voorkomt voldoende bewijzen van de onjuistheid der van dezijde van het Bureau Irian geuite bewering, dat de autochtone bevolking van Nieuw-Guinea eenpro-Indonesische gezindheid aan den dag legt.http://www.inghist.nl/Onderzoek/Projecten/NIB50-63/Document/3057Kenmerk: Minvor kab vertrouwelijk.© NA, archief Minkol., dossierarchief ministerie van Koloniën en opvolgers 1945-1, 10013