Nummer 3/2011 (.pdf) - FOD Sociale Zekerheid

More documents

Recommendations

Info

DE HERVORMINGEN VAN DE VERZORGINGSSTAAT IN DUITSLANDIn deel 3 tonen we aan dat de ontwikkeling van de verzorgingsstaat tot in 2008 indrie periodes kan worden onderverdeeld. Tijdens de eerste periode, die loopt vanongeveer het midden van de jaren zeventig tot het midden van de jaren negentig,vonden voornamelijk veranderingen “van eerste of tweede rang” plaats (volgens dedoor Hall [1993] gebruikte terminologie). Deze eerste periode werd gekenmerktdoor beperkte, van een gevolgd pad afhankelijke veranderingen binnen het gevestigdesocialeverzekeringsparadigma. De tweede periode daarentegen – tweede helftvan de jaren negentig – kan eerder een overgangsperiode worden genoemd, waarinde Duitse Sozialstaat geleidelijk aan “ontdooit”. Niet in het minst ten gevolge vande fiscale kosten van de hereniging van Duitsland veranderde het politieke discoursvan sociale verzekering als een afdoende, probleemoplossende technologie, naarsociale verzekering als een probleem op zich. Bijgevolg werden arbeidskostenandere dan loon, globalisering en intergenerationele kansgelijkheid dé trefwoordenvoor de “sociale constructie van een verplichting” om te hervormen (Cox, 2001).Zo werd de weg gebaand voor een ideële verandering die tot uitdrukking kwam iningrijpende structuurveranderingen tijdens de derde periode. Deze periode ving aanomstreeks het jaar 2000 en loopt nog door. Ze wordt getypeerd door een transformatievan bepaalde beleidsdomeinen binnen nieuwe paradigma’s.Het vierde deel is gewijd aan een beoordeling van de omvang en de patronen indeze veranderingen, in vergelijking met de vorm van de verzorgingsstaat aan heteinde van de jaren zeventig. In deel 5 zoek ik naar factoren die het omslachtigetransformatieproces van de socialeverzekeringsstaat kunnen verklaren, alsook desprongen die tijdens de derde periode werden gemaakt. Het slotgedeelte zet eenaantal voorstellen op een rijtje betreffende de gekozen weg die met de veranderingenmoet worden gevolgd om van het Bismarckiaanse erfgoed af te stappen. Verderonderzoeken we de politieke gevolgen en gaan we na of Duitsland (tijdelijk) aaneen nieuwe periode is begonnen, die we “het einde van de heffingen” zouden kunnennoemen.2. DE DUITSE SOCIALEVERZEKERINGSSTAAT ZOALS WE HEM KENDEN2.1. SOCIALE ZEKERHEID GEBASEERD OP DE STANDAARDARBEIDSVERHOUDINGVanaf het prille begin van de jaren 1880 concentreerde het Duitse socialezekerheidsstelselzich op de loontrekkenden. Het ontwikkelde zich volgenshet concept van een “standaardarbeidsverhouding” (SAV), hoewel deze term pas in1985 werd ingevoerd als een soort van maatstaf voor het bestuderen van de veranderingenen de daarmee samengaande risico’s op de arbeidsmarkt en in hetsocialebeschermingssysteem (Mückenberger, 1985). Door de wisselwerking tussende overheidstussenkomst in de werking van de arbeidsmarkt (regulerend beleid), deresultaten van collectief onderhandelen en de regels van de sociale gewoontes,werd het arbeidscontract geleidelijk aan verrijkt met individuele en collectieve statusrechtendie arbeid in dienstverband en de uitwisseling daarvan regelen (Hinrichs,1991, 1996). Als norm en als (ooit) overheersende realiteit impliceert de SAV de339
BELGISCH TIJDSCHRIFT VOOR SOCIALE ZEKERHEID - 3e TRIMESTER 2011continuïteit en stabiliteit van tewerkstelling met slechts korte onderbrekingen vande bezoldigde arbeid. Dit wordt verondersteld niet-zelfstandige arbeid te zijn,gebonden aan richtlijnen en uitgevoerd als een voltijdse baan op basis van een contractvan onbepaalde duur vanaf het einde van de studies tot het pensioen op eenbepaalde leeftijd. De socialeverzekeringsstelsels – die voortgaan op tewerkstellingonder “standaardomstandigheden” maar afzonderlijk worden georganiseerd – zorgenin duidelijk omschreven omstandigheden voor een vervangingsinkomen, metname wanneer er typische risico’s van loonarbeid aanwezig zijn en wanneerwerknemers tijdelijk niet in staat zijn om een marktinkomen te verdienen (ziekte,werkloosheid) of wanneer niet langer van hen wordt verwacht dat ze dat doen(invaliditeit, ouderdom). Deze inkomensafhankelijke uitkeringen zijn tevensbedoeld om het armoedebeleid te marginaliseren, d.w.z. om ervoor te zorgen datiemand zo weinig mogelijk afhangt van doorgaans lagere, middelengetoetste bijstandsuitkeringen.Als maatschappelijke regeling van productie en reproductie was de SAV duidelijkgendergedifferentieerd. Het uitgangspunt was dat een voltijdse baan die door collectieveovereenkomsten werd gegarandeerd, (zelfs voor het laagste loontarief) eenvoldoende hoog “gezinsloon” opleverde om in de noden van een kerngezin te kunnenvoorzien. Socialeverzekeringsstelsels brachten soelaas voor gezinnen waar deman de kostwinner was, omdat de eigen en afgeleide rechten op uitkeringen doorgaanshoog genoeg waren om tegelijk ook aan de noden van de personen ten lastetegemoet te komen. Bijgevolg hoefde niet veel aandacht te worden besteed aan desociale zekerheid van overwegend vrouwelijke werknemers in atypische of marginaletewerkstelling, die voornamelijk een tijdelijk of aanvullend inkomenopleverde. Op die manier werden gezinnen waar de vrouw thuisbleef, gezien als dekeerzijde van de medaille, zodat overheidsvoorzieningen voor zorg voor kinderenen bejaarden overbodig werden en tegelijkertijd de blijvende integratie vanvrouwen op de arbeidsmarkt werd belemmerd. Uitkeringen daarentegen (kinderbijslagen huisvestingstoelagen, belastingvoordelen) voldeden aan de inkomensbehoeftenvan huishoudens in bepaalde fasen van hun levensloop (1).2.2. SOCIALEVERZEKERINGSSTELSELS: INSTITUTIONELE KENMERKENSocialeverzekeringsstelsels vormen de kern van de Bismarckiaanse verzorgingsstaat.Zoals elke andere verzorgingsstaat kunnen ze vanuit vier invalshoeken wordengeanalyseerd (zie Bonoli en Palier, 1998). De onderstaande informatie schetst desituatie op het einde van de jaren zeventig, toen het einde van de expansiegerichteontwikkeling werd ingeluid, maar werpt ook een licht op de blijvende zorg (BZ),een verzekeringsstelsel dat pas in 1995 van kracht werd (zie deel 3.1.).340(1) Door de ontwikkeling van het sociale beleid aan het SAV-concept te koppelen, geleek Duitslandzeer sterk op andere “conservatieve” verzorgingsstaten (Lewis, 1992).
Page 1: 33e trimester201153e jaargang33e tr
Page 4: INHOUDPROGRESSIEVE DUALISERING VAN
Page 7 and 8: BELGISCH TIJDSCHRIFT VOOR SOCIALE Z
Page 12 and 13: PROGRESSIEVE DUALISERING VAN DE BIS
Page 22: PROGRESSIEVE DUALISERING VAN DE BIS
Page 28 and 29: DE HERVORMINGEN VAN DEVERZORGINGSST
Page 32 and 33: DE HERVORMINGEN VAN DE VERZORGINGSS
Page 62: DE HERVORMINGEN VAN DE VERZORGINGSS
Page 81 and 82:
BELGISCH TIJDSCHRIFT VOOR SOCIALE Z
Page 83 and 84:
Page 85 and 86:
Page 87 and 88:
Page 89 and 90:
Page 91 and 92:
Page 93 and 94:
Page 95 and 96:
Page 97 and 98:
Page 99 and 100:
Page 101 and 102:
Page 103 and 104:
Page 105 and 106:
Page 107 and 108:
Page 109 and 110:
Page 111 and 112:
Page 113 and 114:
Page 115 and 116:
Page 117 and 118:
Page 119 and 120:
Page 121 and 122:
Page 123 and 124:
Page 125 and 126:
Page 127 and 128:
Page 129 and 130:
Page 131 and 132:
Page 133 and 134:
Page 135 and 136:
Page 137 and 138:
Page 139 and 140:
Page 141 and 142:
Page 143 and 144:
Page 145 and 146:
Page 147 and 148:
Page 149 and 150:
Page 151 and 152:
Page 153 and 154:
Page 155 and 156:
Page 157 and 158:
Page 159 and 160:
Page 161 and 162:
Page 163 and 164:
Page 165 and 166:
Page 167 and 168:
Page 169 and 170:
Page 171 and 172:
Page 173 and 174:
Page 175 and 176:
Page 177 and 178:
Page 179 and 180:
Page 181 and 182:
Page 183 and 184:
Page 185 and 186:
Page 187 and 188:
Page 189 and 190:
Page 191 and 192:
Page 193 and 194:
Page 195 and 196:
Page 197 and 198:
Page 200 and 201:
DE INVLOED VAN DE EUROPESE INTEGRAT
Page 202 and 203:
Page 204 and 205:
Page 206 and 207:
Page 208 and 209:
Page 210 and 211:
Page 212 and 213:
Page 214 and 215:
Page 216 and 217:
Page 218 and 219:
Page 220 and 221:
Page 222 and 223:
Page 224 and 225:
Page 226 and 227:
Page 228 and 229:
Page 230:
Page 233:
REDACTIERAADVOORZITTERJos BERGHMAN,
show all

Nummer 3/2011 (.pdf) - FOD Sociale Zekerheid

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?