Nummer 3/2011 (.pdf) - FOD Sociale Zekerheid

PROGRESSIEVE DUALISERING VAN DE BISMARCKIAANSE STELSELS VAN SOCIALE BESCHERMINGDE INSTITUTIONALISERING VAN DUALISMEN IN DE SAMENLEVINGDe hervormingen van de voorbije decennia hebben aanleiding gegeven tot velerleidualiseringen: er ontstonden twee socialebeschermingswerelden; aan het overheidsstelselwerd een privéluik toegevoegd en de bevolking werd opgedeeld in verzekerdenen steuntrekkers. De indijking van de dekking van de sociale verzekeringenheeft ruimte vrijgemaakt voor de privéaanvullingen (privépensioenfondsen enprivéziekteverzekeringen) en voor de invoering van vangnetten (om de minstbedeeldente dekken). Het gaat om een nieuwe architectuur voor de bismarckiaansestelsels voor sociale bescherming, waarbij de sociale verzekeringen nog steeds eeneigen centrale, maar niet langer overheersende rol spelen. Deze nieuwe architectuurbracht in de samenleving nieuwe vormen van verticaal dualisme tot stand en kan dede voorbije jaren vastgestelde uitbarsting van sociale ongelijkheden gedeeltelijkverklaren.Ook de bevolking lijkt alsmaar meer verdeeld te zijn in twee groepen: sommigenblijven genieten van de socialeverzekeringsprogamma’s, die weliswaar mindervrijgevig zijn, maar vaak kunnen rekenen op door hun werkgevers gefinancierdeprivéaanvullingen; anderen hebben geen toegang tot (sociale of privé)verzekeringenen hangen van minimumuitkeringen af. De hervormingen van de sociale beschermingenhebben er met andere woorden gedeeltelijk toe bijgedragen dat deongelijkheden nog toenamen en dat de samenleving werd opgesplitst in insiders enoutsiders (Emmeneger et al., 2012).In vele landen (in het bijzonder in Italië, België, Duitsland en Oostenrijk) zijn dedoor de sociale zekerheid voorziene overheidspensioenen zo laag geworden dat demiddenklasse op aanvullende, professionele of individuele privéstelsels zal moetenrekenen om een pensioen te kunnen bekomen dat met hun vroegere inkomstenovereenstemt. Ook hier ontstaat een nieuw dualisme tussen personen die toeganghebben tot deze stelsels, en personen die hier geen toegang toe hebben (Jessoula,Alti, 2010). Zelfs als sommige regeringen (zoals in Duitsland) voorzien hebben datde staat aan de pensioenfondsen een toeslag betaalt die rekening houdt met hetinkomen en het aantal kinderen ten laste, zal de ontwikkeling van de pensioenfondsentoch leiden tot nieuwe ongelijkheden tussen de gepensioneerden. Dezeongelijkheden zorgen nogmaals voor een splitsing tussen diegenen die een goedinkomen hebben en/of in grote ondernemingen tewerkgesteld zijn (waar ze vansociale voordelen genieten waarover collectief werd onderhandeld), en de anderen,wier werkgevers te klein zijn om collectieve aanvullende privé- en collectieve pensioenstelselste financieren en die geen middelen hebben om zelf meer geld opzij tezetten. In de landen waar de aanvullende privéziekteverzekeringen alsmaar aanbelang winnen (in Frankrijk, maar ook in Duitsland en Nederland), kunnen dezelfdetendensen worden waargenomen in de gezondheidszorgsector (Hassenteufel enPalier, 2007).331