Nummer 3/2011 (.pdf) - FOD Sociale Zekerheid

EEN NIEUWE RICHTING VOOR EEN VERZORGINGSSTAAT: NEDERLANDsociaal pact, dat op 24 november 1982 werd ondertekend. Dit “Akkoord van Wassenaar”werd genoemd naar de voorstad van Den Haag waar het akkoord werd voorbereid.Onder de bedreiging dat de regering tot soberheid en liberalisering zoudwingen, kozen de sociale partners ervoor om aan de onderhandelingstafel te gaanzitten: de vakbonden wilden het leed van de hervorming verzachten en de werkgevershoopten te verhinderen dat de regering het beleidvormingsproces uit handennam. Het “Akkoord van Wassenaar” behelst de desindexering van de lonen, onderhandelingenover arbeidstijdverkorting en het scheppen van werkgelegenheid,alsook de gedeeltelijke decentralisering van de loononderhandelingen. De overeenkomstwas de voorbode van een periode van een levendig corporatisme en onderhandelingenover sociale hervormingen in de jaren tachtig en negentig en vormdezo de onderbouw van het internationaal geprezen “Dutch Miracle”, namelijk desnelle banengroei (Visser/Hemerijck, 1997). Na een decennium van corporatistischfalen zagen de Nederlandse sociale partners in dat de voor jobcreatie en de strijdtegen werkloosheid noodzakelijke investeringen niet konden worden gepromootzonder hogere winstmarge en dus ook zonder lagere loonquote. Bovendien bevondende vakbonden, die door de zware recessie aan macht moesten inboeten, zichnog nauwelijks in een positie om een industrieel conflict aan te gaan, terwijl dewerkgeversorganisaties vreesden voor politieke inmenging in de vorm van een statutaire,uniforme verkorting van de werkweek. Bijgevolg aanvaardden de vakbondeneen langdurige, reële loonmatiging in ruil voor een zogenaamde “kostenneutrale”verkorting van de arbeidsduur met verdeling van de werkgelegenheid.Het Akkoord van Wassenaar betekende een verschuiving van falend driepartijenstelselin de jaren zeventig naar succesvol tweepartijenstelsel in de jaren tachtig ennegentig. Ook al werd de bilaterale overeenkomst geprezen omdat ze vrijwilligwerd afgesloten, moet toch worden beklemtoond dat het Akkoord van Wassenaarmaar mogelijk was doordat de regering-Lubbers er effectief mee dreigde om bij deloonvaststelling tussenbeide te komen. Door deze dreiging van staatsinterventie gedwongen,bundelden de sociale partners hun krachten om tot een bilaterale overeenkomstte komen. Zodra dit akkoord was ondertekend, haalde de regering dit zwaardvan Damocles weg. Dankzij een internationale heropleving van de economie, groterewinstmarges en investeringen en een noemenswaardige jobcreatie was het soberheidsbeleidvan Lubbers vanuit politiek standpunt een succes. In 1986 werd de centrumrechtsecoalitie herverkozen, met winst voor de CDA, de partij van Lubbers.Twee opeenvolgende centrumrechtse regeringen bewerkstelligden met anderewoorden met succes een breuk met de corporatistische immobiliteit van de jarenzeventig. Deze heropleving van het corporatisme wijzigde de relaties tussen de vakbonden,de werkgevers en de staat ingrijpend. Er ontstond een nieuw model, datwerd gekenmerkt door een gecentraliseerde dialoog aangaande wetgevende enwezenlijke beleidskwesties, gecombineerd met sectorale loononderhandelingen ophet niveau van de sector, gebaseerd op de vooraanstaande plaats die industriële zelfregelinginneemt (van Toren, 1996). In het kielzog van het Akkoord van Wassenaarwerd ook de trilaterale Sociale en Economische Raad nieuw leven ingeblazen endeze Raad vaardigde unaniem een reeks beleidsaanbevelingen uit met betrekking tot461