Nummer 3/2011 (.pdf) - FOD Sociale Zekerheid

BELGISCH TIJDSCHRIFT VOOR SOCIALE ZEKERHEID - 3e TRIMESTER 20113. 1981-1987: CRISIS VAN DE VERZORGINGSSTAATOp het einde van de jaren zeventig zat de Belgische economie in nauwe schoenen.In 1975 werd deze open economie zwaar getroffen door de gevolgen van de eersteoliecrisis en de sterk gestegen grondstofprijzen. De Belgische economie kende eenrecessie (-1,4% van het bbp) en de werkloosheid piekte, net zoals de sociale uitgavenen de overheidsschuld. Van 1975 tot 1980 verliep de effectieve groei eerdertraag en in 1981, na een tweede oliecrisis, kromp het bbp nogmaals (-0,9%), gevolgddoor een zeer lage effectieve groei tot en met 1985. In deze tijdspanne gingen219.000 banen verloren.De werkloosheid steeg dus exponentieel, vooral dan tijdens de eerste helft van dejaren tachtig. Naast de economische recessie lagen ook sociaaldemografische factorenaan de basis van deze massale werkloosheid, zoals de toetreding van de babyboomerstot de arbeidsmarkt en de grote toestroom van vrouwen op de arbeidsmarkt.Dit laatste fenomeen was een gevolg van sociale verandering, maar ook eenreactie op de alsmaar grotere inkomensonzekerheid bij de gezinnen naar aanleidingvan de economische malaise: een tweede inkomen uit tewerkstelling werd doorvele gezinnen als noodzaak aangevoeld. De Belgische arbeidsmarkt kon deze toestroomniet aan, door een massale de-industrialisering van de werkgelegenheid eneen zeer trage ontwikkeling van de werkgelegenheid in de dienstensector.Zowel de regering als de sociale partners probeerden het hoofd te bieden aan degevolgen van de crisis en dan in het bijzonder aan de massale werkloosheid. Om dedruk op de arbeidsmarkt te verlichten, werd op het einde van de jaren zeventig hetbrugpensioenstelsel ingevoerd. Deze maatregel kanaliseerde en verzachtte het ontslagvan oudere werknemers. Deze zogenaamde “bruggepensioneerden” ontvingenwerkloosheidsuitkeringen aangevuld met een supplement betaald uit een sectorfondsof door de werkgever. Bijgevolg waren ze financieel beter af dan de gewonewerkzoekenden. Dit verzachtte de sociaaleconomische impact van de crisis. Bovendiendroeg dit stelsel ertoe bij dat de sociale partners hun steun bleven verlenen, endat was essentieel voor de algemene herstructurering van de industriesector die zouvolgen. De werkloosheid werd voor een stuk ook opgevangen door een aanzienlijkestijging van de werkgelegenheid in de overheidssector.Alhoewel de sociale zekerheid de sociale gevolgen van de crisis wist op te vangen,namen de uitgaven schrikbarend toe terwijl de inkomsten uit sociale bijdragen aanzienlijkdaalden. De staatstussenkomst aan de sociale zekerheid werd daarom opgetrokkenvan 3,9% van het bbp in 1974 tot 8,6% in 1983. Gevolg was dat de overheidsuitgavenen de overheidsschuld, de fiscale inkomsten waren immers ook aanzienlijkgedaald, fors stegen. Door de defederalisering van beleidsbevoegdheden ende gemeenschapspacificatie stegen de overheidsuitgaven en overheidsschuld nogmeer. De betalingsbalans was er echter behoorlijk op achteruitgegaan. Zelfs de Belgischefrank stond onder een enorm grote druk. Via verschillende kanalen uitte hetIMF zijn ongerustheid over de Belgische economie en de overheidsbegroting, die410