De veiligheid van Polen - Wapening in Beton

ArbeidsomstandighedenDe veiligheid van PolenPer 1 mei 2007 zijn de grenzen definitief opengegaanvoor werknemers uit de nieuweEuropese lidstaten in Midden- en Oost-Europa.Daarmee is de vraag actueel hoe de veiligheidvan deze mensen op de bouwplaats is geregeld.De veiligheidsnormen verschillen metdie in het Oostblok, en ook de communicatieis niet optimaal. Een beschouwing.Wie is verantwoordelijk?Naar schatting werken er nu 100.000 Polen in ons land.Velen komen via een circuit van onderaannemers en uitzendbureausaan hun werk. In de jaren 2005 en 2006zijn vijf Polen en twee Litouwers overleden bij een bedrijfsongeval.Cijfers van niet-dodelijke ongevallen wordenniet bijgehouden. Maar al waren deze cijfers bekend,dan zouden ze niet betrouwbaar zijn. Veel ongevallenvinden namelijk plaats in niet-legale arbeidsverhoudingen,en worden daarom nooit gemeld bij deArbeidsinspectie.Wanneer sprake is van een constructie met hoofd- enonderaannemers, dan is het van belang dat de verantwoordelijkhedenvan de diverse partijen goed geregeldis. De dodelijke ongevallen met Poolse uitzendkrachtenzorgden voor veel ophef, omdat alleen de Poolse onderaannemer/uitzendorganisatiewerd beboet, en niet deNederlandse hoofdaannemer. Wie is er verantwoordelijkvoor de arbeidsomstandigheden op de bouwplaats?De regelgeving is in dit opzicht duidelijk. Op basis van deArbeidsomstandighedenwet- en regelgeving (Arbowet)is de inlener de werkgever van de uitzendkracht. Op deinlener (feitelijke werkgever) rust de zorgplicht om zogoed mogelijke arbeidsomstandigheden te bewerkstelligenbinnen zijn organisatie. Hij doet dit op basis van eenrisico-inventarisatie en evaluatie (RI&E). De inlener is verplichteen onderdeel van de RI&E (beschrijving van degevaren en risicobeperkende maatregelen en van de risico’svoor de werknemers op de arbeidsplaats) tijdig teverstrekken aan de uitlener (het uitzendbureau). Dezewettelijke verplichting is gebaseerd op de EU-richtlijn A-typische arbeidsrelaties. Het uitzendbureau dient dezeinformatie aan de uitzendkracht te verstrekken. Daarnaastmoet het uitzendbureau de uitzendkracht informatieverschaffen over de beroepskwaliteiten die voor de uit-Wie in Nederland werkt, moet werken volgens deNederlandse veiligheidsregels. Veel bedrijven werken metbuitenlandse, vaak Oost-Europese werknemers. Dezeworden ingehuurd als zzp’er, uitzendkracht of in eenconstructie met een onderaannemer. Zijn deze buitenlandsewerknemers voldoende op de hoogte van deNederlandse veiligheidsregels? Wie is er verantwoordelijkvoor de veiligheid en de arbeidsomstandigheden op debouwplaats? De discussie over deze vraag laaide recentelijkhoog op naar aanleiding van twee uitzendingen vanNetwerk, over een aantal ernstige ongevallen met Poolsewerknemers in de bouw.16

ArbeidsomstandighedenDe Arbeidsinspectie stelde een onderzoek in en constateerdedat het betonbedrijf gebruik maakt van eenschijnconstructie: via de Poolse onderaannemer huurthet betonbedrijf Poolse arbeidskrachten in alsof het uitzendkrachtenzijn. Voor deze illegale constructie krijgthet bedrijf een boete van ruim 200.000 euro.zendbaan vereist zijn. Deze verplichtingen voor uitzendbureauszijn neergelegd in de Wet allocatie arbeidskrachtendoor intermediairs (Waadi).Bij onderaannemerschap wordt bij overtredingen altijd defeitelijke werkgever beboet. Het begrip werkgever in deArbeidsomstandighedenwet- en regelgeving is gebaseerdop een Europese Kaderrichtlijn arbeidsomstandigheden(artikel 3). Op grond van deze Kaderrichtlijn moet de feitelijkewerkgever worden aangesproken. Als de opdrachtgever/hoofdaannemerzelf werkzaamheden laat verrichtenop de arbeidsplaats met ter beschikking gesteld personeelis hij/zij inlener. Op basis van artikel 1 van de Arbowet ishij/zij dan aan te merken als (feitelijke) werkgever.Als de opdrachtgever/hoofdaannemer een doorslaggevendeinvloed heeft op de op de arbeidsplaats werkzamepersonen (instructies met betrekking tot de dagelijkseactiviteiten: wat, hoe, wanneer) en de verstrekking vanmateriaal, arbeidsmiddelen en persoonlijke beschermingsmiddelen,is hij/zij aan te merken als feitelijke werkgever.Er is dan sprake van een gezagsrelatie tussen opdrachtgever/hoofdaannemeren de op de arbeidsplaatswerkzame personen (arbeid onder gezag in de zin vanartikel 1 Arbowet). Dit is de basis voor de handhavingvan de Arbeidsinspectie.SchijnconstructieBij een betonbedrijf in het oosten van het land verongeluktevorig jaar een Poolse werknemer. Een wapeningsconstructievan 1500 kg viel op hem neer. Bij het hijsenwaren te korte kettingen gebruikt. De juiste kettingenwaren niet aanwezig en de hal was te laag voor het hijsenvan de constructie, zo verklaarden getuigen. Bovendienwas de Pool niet in het bezit van een hijsbewijs. Het betonbedrijfwaar hij werkte, wijst alle verantwoordelijkheidvoor het ongeval van de hand: de Poolse werknemers zijnin dienst bij een Poolse onderaannemer.Opmerkelijk is dat alleen deze schijnconstructie beboetwordt, maar dat het bedrijf niet verantwoordelijk wordtgehouden voor de veiligheid van de werknemers dieonder deze constructie werken. Het is een constructie dievaker voorkomt: Nederlandse bedrijven besteden werk uitaan Poolse onderaannemers. Vaak gaat het om zwaar engevaarlijk werk. Als er dan iets misgaat is niet het bedrijfaansprakelijk, maar de onderaannemer in Polen. In politiekekringen werd naar aanleiding hiervan gesproken vaneen ‘weeffout’ in de wet, die gecorrigeerd zou moetenworden, zodat ook de Nederlandse hoofdaannemer verantwoordelijkkan worden gehouden voor de arbeidsomstandighedenvan de werknemers. Minister Donner(Sociale Zaken) zag in deze discussie echter geen reden omhet openstellen van de grenzen verder uit te stellen.Volgens hem zijn er voldoende maatregelen genomen omde rechten van buitenlandse werknemers te beschermen.TaallesHet voornaamste doel van het openstellen van de grenzenis het verminderen van tekorten op de arbeidsmarkt.Er is een wetswijziging doorgevoerd die het mogelijkmaakt om werkgevers die minder dan het minimumloonbetalen direct een boete te geven. Verder worden bedrijvendie personeel inlenen gestimuleerd om alleen gebruik temaken van bonafide, gecertificeerde uitzendbedrijven. Ookkomt er een centraal meldpunt bij de Arbeidsinspectie waarbedrijven en werknemers vermoedens van wetsovertredingenof schendingen van cao-afspraken kunnen melden.Maar of dit genoeg is? Veel bedrijven werken met buitenlandsezzp’ers. Die zijn vaak niet op de hoogte van deNederlandse veiligheidsregels en daardoor ontstaan ookde nodige gevaarlijke situaties. Informatie en controle isin deze gevallen dus van groot belang.Sinds kort organiseert de FNV Nederlandse taalles op dewerkvloer voor etnische minderheden. Ook Polen die inons land bijvoorbeeld maar tijdelijk in de bouw werken,komen voor een cursus in aanmerking. Van de stichtingInstituut Gak, die vernieuwing in de sociale zekerheidsteunt, heeft de vakcentrale ruim 300.000 euro subsidiegekregen voor het project ‘Nederlands op de werkvloer’.De cursussen zijn vooral bedoeld om werknemers meteen buitenlandse achtergrond beter te laten functionerenen meer loopbaankansen te geven. Maar in het gevalvan Polen die tijdelijk in de bouw werken, is het ook inhet belang van de veiligheid dat ze onze taal beter beheersen.Tot juli 2008 verwacht de FNV in totaal vijftienkeer cursussen op de werkvloer te organiseren, variërendvan vier maanden tot een jaar. Diverse bedrijven en sectorenhebben al interesse getoond.[SdW]■17