Het heft in eigen hand Sturen op zelfsturing - Gilde Re-integratie

Motivatie is één van de meestbepalende succesfactoren bijhet vinden van werk1.1 De klant achter het stuurRe-integratie – het zoeken en vinden van eenbaan door iemand die werkloos geworden is –vergt veel motivatie en doorzettingsvermogen.Het is voor een klant een uitdagende en complexetaak. Er komt immers veel bij kijken: het oriënterenop de arbeidsmarkt, het omgaan met belemmeringen,het soms nog verwerven van bepaaldecompetenties, het zoeken naar vacatures, hetreageren op vacatures en het voeren van sollicitatiegesprekken.Het is een proces dat bijnaonvermijdelijk met teleurstellingen, tegenvallers,obstakels, onduidelijkheden en afwijzingen gepaardgaat. Blijf onder die omstandigheden maareens gemotiveerd.Niet iedere klant is op ieder moment even goed instaat om zijn re-integratieproces zelf te sturen.Vaak ontbreekt in de uitvoering de tijd daargericht aan te werken. Daarom worden klantenvaak activiteiten en verantwoordelijkheid uit handengenomen door klantmanagers, werkcoachesen re-integratieconsulenten (vanaf hier aangeduidals (re-integratie)professionals). Soms wordtdan vrij directief voorgeschreven wat de klantmoet gaan doen.Een directieve houding kan er echter toe leidendat de motivatie van de klant om te gaan werkenafneemt. En dat terwijl motivatie één van demeest bepalende succesfactoren is bij het vindenvan werk. Het is daarom van belang het zelfsturendvermogen van de klant zo veel mogelijkaan te spreken en te benutten; de klant zo veelmogelijk het heft in eigen hand te laten nemen enhouden. Maar hoe doe je dat?1.2 Het gebeurt tussen de orenRe-integratie is een proces dat zich in belangrijkemate tussen de oren van mensen afspeelt. ‘Kan ikhet wel?’, ‘Heeft het enige zin?’, ‘Maakt het wat uitals ik mijn best doe?’ ‘Wil ik het nog wel?’, ‘Ga ik erook echt moeite voor doen?’ zijn van die vragendie werkzoekenden zich stellen. De psychologiebiedt inzicht in hoe deze denkprocessen in dehoofden van mensen werken. Wat het geheel aanrelevante overtuigingen, gedachten, gevoelens,verwachtingen en attitudes - de wetenschappelijketerm hiervoor is cognities - is en hoe ze (kunnen)worden beïnvloed door de omgeving. Wantzaken als motivatie en zelfvertrouwen zijn tebeïnvloeden. De professional kan een belangrijkerol spelen om de denkprocessen in de hoofdenvan klanten te beïnvloeden en weer te ordenen.In deze handreiking worden de belangrijkste ennieuwste inzichten van de sociaalpsychologie inrelatie tot motivatie en zelfsturing bij re-integratieop een toegankelijke manier gepresenteerd,zodat re-integratieprofessionals daarvan gebruikkunnen maken in hun dagelijks werk. Door hetzelfsturend vermogen van werkzoekenden op diemanier te versterken kan re-integratie wordenverbeterd.Zelfsturing betekent dat in de re-integratiedienstverleninghet perspectief van de klantmeer centraal staat. Diens mogelijkheden zijnhet vertrek- en richtpunt van de ondersteuning.Dat is belangrijk: het verdwijnen van motivatieis vaak het gevolg van een gebrek aan perspectief,op werk of op volwaardige deelname aan desamenleving. Werkloosheid is vooral een sociaaleconomischvraagstuk, maar heeft voor hetindividu vaak verstrekkende gevolgen, voor hetwelbevinden en de (psychische) weerbaarheid.Het bevorderen van het zelfsturend vermogen isdan ook vooral zinvol wanneer we dat perspectiefkunnen blijven bieden of kunnen laten zien datdat perspectief er is.5