Het heft in eigen hand Sturen op zelfsturing - Gilde Re-integratie

Als een klant zelf kan bepalenhoe en wanneer hij iets mag doen,neemt zijn motivatie toe3.2 Waarom is zelfsturing wenselijk?Er kunnen allerlei redenen zijn om zelfsturing ophet terrein van re-integratie te willen bevorderen.Deels is zelfsturing het gevolg van een terugtredendeoverheid. Deels is het een manier om dezelfbeschikking van burgers te versterken. Hetcentraal stellen van de klant is in de wetgevingverankerd. In de SUWI-wet is klantgerichtheid alsaparte doelstelling geformuleerd. In de toelichtingvan deze wet staat dat de klant ‘voldoendemogelijkheden’ moet hebben ‘om een belangrijkerol te spelen bij zijn re-integratie’.In deze publicatie wordt met name ingegaanop de sociaalpsychologische argumenten voorzelfsturing.Het zal onder professionals weinig discussieopleveren dat succesvolle re-integratie staat ofvalt met de motivatie van de werkzoekende. Ditis ook in allerlei onderzoeken veelvuldig vastgesteld.Motivatie is een succesvoorwaarde bijre-integratie. Het is de basis voor de inzet omeen doel te willen bereiken en het is afhankelijkvan de mate waarin klanten vinden dat de doelenhaalbaar en de moeite waard zijn. Motivatie iseen combinatie van iemands bereidheid (willen),iemands vermogen (kunnen) en iemands gereedheid(er aan toe zijn). Motivatie zegt iets over debereidheid tot een bepaalde verandering op eengegeven moment.Motivatie is geen stabiele karaktertrek. Motivatieontwikkelt zich in de relatie tussen klant en professional.Motivatie is beïnvloedbaar.Over motivatieMotivatie is de set aan beweegredenen vaniemand om iets te doen of te laten.Het wekt gedrag op, bepaalt de richtingervan en bepaalt de duur. Iemands motivatievloeit voort uit zijn persoon lijkheid, zijnbehoeften, zijn waarden (verbonden aan decultuur) en zijn omgeving.In het algemeen worden er twee vormenvan motivatie onderscheiden. Intrinsiekemotivatie is de eigen drijfveer van een klantom iets te doen of te laten. Het gedrag zelfheeft directe positieve gevolgen. Klantenzijn altijd intrinsiek gemotiveerd voor iets.Het gaat er om dat zij intrinsiek gemotiveerdraken om weer aan het werk te gaan.Bij extrinsieke motivatie is dat laatste niethet geval. Daar wordt de klant gemotiveerddoor externe factoren zoals een complimentof een premie. Intrinsieke motivatie heefteen sterkere invloed op gedrag dan extrinsiekemotivatie. Extrinsieke motivatie kande intrinsieke motivatie verder vergroten,maar excessief gebruik maken van extrinsiekemotivatie kan maken dat klanten hunintrinsieke motivatie verliezen en alleennog maar gemotiveerd worden door externebeloningen.Motivatie heeft betrekking op de bereidheid(ik wil het), op het vermogen (ik kan het) enop de gereedheid (ik ben er klaar voor) om teveranderen. Deze drie componenten dienenaanwezig te zijn voordat er stappen wordenondernomen.Zelfsturing is een goede manier om aan te sluitenbij iemands motivatie. Daarnaast leidt ruimtevoor zelfsturing tot grotere motivatie. Zelfsturingvergroot immers het gevoel van autonomie vande klant. Als een klant zelf kan bepalen hoe enwanneer hij iets mag doen, neemt zijn motivatietoe. Een goede aansluiting tussen de wensenvan de klant en de route (terug) naar werk, c.q. demogelijkheden van re-integratieondersteuning,is daarmee bevorderlijk voor de effectiviteit vanre-integratie. Een manier om dat te bevorderen isdoor klanten zelf te laten (mee)beslissen over enverantwoordelijkheid te geven in de invulling vanhun re-integratietraject. Om deze reden heeft hetidee van zelfsturing bij re-integratie de laatstejaren aan belang gewonnen, vaak in de vorm vanempowermenttrajecten. De woorden empowermenten zelfsturing liggen dan ook in elkaarsverlengde: het doel van empowerment is vaakzelfsturing te bevorderen.16Het heft ineigen handen