Negen Nationale Snelweg panorama's

Negen NationaleSnelweg panorama’sRuimtelijke ontwikkelingenin beeld

Negen NationaleSnelwegpanorama’sRuimtelijke ontwikkelingen in beeld

Samenvatting

AanleidingDe minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening enMilieubeheer (VROM) heeft op 7 november 2008 de structuurvisievoor de snelwegomgeving “Zicht op mooi Nederland” (de structuurvisie)aan de Tweede Kamer aangeboden. Hierin zijn negenNationale Snelwegpanorama’s aangewezen. Voor deze gebieden zalin de Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) Ruimte geregeldworden dat de gebiedskwaliteiten en de zichtbaarheid en herkenbaarheidhiervan vanaf de snelweg beschermd worden. De gebiedenworden planologisch niet op slot gezet, het zogenaamde jamits-afwegingskader is hier van toepassing. De VROM-Inspectie (VI)heeft op verzoek van de minister van VROM geïnventariseerd welkeruimtelijke ontwikkelingen nu spelen of in de toekomst kunnengaan spelen die van invloed kunnen zijn op de zichtbaarheid ofherkenbaarheid van de gebiedskwaliteiten. Ook geeft de VI eeneerste advies op welke wijze de minister haar interventiemogelijkhedenkan aanwenden om haar beleidsdoelen te realiseren.OnderzoekDe negen Nationale Snelwegpanorama’s worden niet door het Rijkexact gelokaliseerd. De VI heeft voor de inventarisatie als onderzoeksgebiedde in de structuurvisie opgenomen gebiedskaartengenomen. Ook opvallende ontwikkelingen in de directe omgevingvan de Nationale Snelwegpanorama’s zijn bij het onderzoekbetrokken. De geïnventariseerde ontwikkelingen zijn niet diepgaandgeanalyseerd. Toch hebben de onderzoekers wel eeninschatting gemaakt of de geïnventariseerde ruimtelijke ontwikkelingeneen bijdrage kunnen leveren aan de ruimtedruk perNationaal Snelwegpanorama.Voor het verkrijgen van gebiedsinformatie heeft de VI per onderzoeksgebiedcontact opgenomen met de betrokken instanties, bijde gemeenten een dossieronderzoek verricht, interviews en(eventueel) een schouw in het gebied gehouden. De rapportage isteruggelegd bij de gemeenten voor commentaar. Door dezewerkwijze is er een betrouwbaar beeld ontstaan van de situatie injanuari 2009.ConclusieAlgemeen beeld inventarisatieDe negen Nationale Snelwegpanorama’s zijn gelegen op hetgrondgebied van 28 gemeenten en zeven provincies. De inventarisatieheeft een divers beeld opgeleverd binnen de negen NationaleSnelwegpanorama’s. Een aantal ruimtelijke ontwikkelingen is tekwantificeren als stimulans voor het gebied. Het merendeel van degeïnventariseerde ruimtelijke ontwikkelingen leidt tot ruimtedrukop de acute, korte of langere termijn.AcuutIn acht Nationale Snelwegpanorama’s is geen sprake van grootschaligeruimtelijke ontwikkelingen zoals woonwijken, bedrijventerreinenetc. die leiden tot acute ruimtedruk. Alleen in hetNationaal Snelwegpanorama Wiericke is sprake van een grootschaligeontwikkeling (het bouwrijp maken van een gebied voor derealisatie van een wijk voor 110 woningen). In vijf NationaleSnelwegpanorama’s is sprake van kleinschalige ruimtelijkeontwikkelingen (zoals de aanleg van een hoogspanningsstation enhet kunnen veranderen van het huidige agrarische gebruik naar eenandersoortig agrarisch gebruik).De VI adviseert het Directoraat-Generaal Ruimte (DGR) voor dezeruimtelijke ontwikkelingen in overleg te treden met de initiatiefnemersen de bevoegde gezagen.Korte en langere termijnIn acht Nationale Snelwegpanorama’s zijn ruimtelijke ontwikkelingenmogelijk die op korte en langere termijn kunnen leiden totruimtedruk. Met name op de korte termijn zijn in een aantalsnelwegpanorama’s grootschalige ontwikkelingen gepland. Hetbetreft bijvoorbeeld de aanleg van bedrijventerreinen, woonwijkenen infrastructurele werken in de Nationale Snelwegpanorama’s.De VI adviseert DGR om de belangrijkste ruimtelijke ontwikkelingente prioriteren. Vervolgens zal op basis hiervan en in samenhang metde interventiemogelijkheden voor de korte termijn richting ensamen met gemeenten en provincies acties moeten wordengeformuleerd. Voor de langere termijn adviseert de VI dat deregionale accounts (DGR/VI) van het ministerie van VROM dekomende tijd het belang van de doorwerking van de structuurvisierichting provincies en gemeenten uitdragen.Invloeden van buitenafIn de nabije omgeving van de Nationale Snelwegpanorama’s zijn(grootschalige) ruimtelijke ontwikkelingen mogelijk die vaninvloed kunnen zijn op de beleving van het panorama. De VIadviseert DGR om na te gaan of hiervoor beleid moet wordenontwikkeld.Belevingswereld gemeentenUit de contacten met de betrokken gemeenten blijkt dat degemeenten op de hoogte zijn van de structuurvisie en dat zij eenpositieve grondhouding hierover innemen. Een aantal gemeentenhoudt al rekening met de uitgangspunten van de structuurvisie.

Inhoudsopgave

Samenvatting 02Inleiding 061 Eemland 101.1 Nationaal Snelweg panorama Eemland 111.2 Ruimtelijke ontwikkelingen 111.3 Conclusie 122 Wijde Wormer-Oostzaan 142.1 Nationaal Snelweg panorama Wijde Wormer-Oostzaan 152.2 Ruimtelijke ontwikkelingen 152.3 Conclusie 163 Wiericke 183.1 Nationaal Snelwegpanorama Wiericke 193.2 Ruimtelijke ontwikkelingen 193.3 Conclusie 224 Wijk en Wouden 244.1 Nationaal Snelweg panorama Wijk en Wouden 254.2 Ruimtelijke ontwikkelingen 254.3 Conclusie 275 Noord-Kennemerland 285.1 Nationaal Snelwegpanorama Noord-Kennemerland 295.2 Ruimtelijke ontwikkelingen 295.3 Conclusie 306 Venen-Vecht 326.1 Nationaal Snelweg panorama Venen-Vecht 336.2 Ruimtelijke ontwikkelingen 336.3 Conclusie 357 Hoeksche Waard 367.1 Nationaal Snelweg panorama Hoeksche Waard 377.2 Ruimtelijke ontwikkelingen 377.3 Conclusie 388 IJsselvallei 408.1 Nationaal Snelweg panorama IJsselvallei 418.2 Ruimtelijke ontwikkelingen 418.3 Conclusie 429 Drentsche Aa 449.1 Nationaal Snelweg panorama Drentsche Aa 459.2 Ruimtelijke ontwikkelingen 459.3 Conclusie 4610 Interventiemogelijkheden minister 4811 Conclusies 54Bijlage 1 Begrippen- en afkortingenlijst 58Bijlage 2 Overzicht provincies en gemeenten 60Colofon 62

Inleiding

AanleidingDe minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening enMilieubeheer (VROM) heeft op 7 november 2008 de structuurvisievoor de snelwegomgeving “Zicht op mooi Nederland” (de structuurvisie)aan de Tweede Kamer aangeboden. Doel van de structuurvisieis om de ruimtelijke kwaliteit van de snelwegomgeving te verbeterenen herkenbare en kenmerkende landschapskwaliteiten in desnelwegomgeving veilig te stellen. Dit doel wordt ondermeerbereikt door het selecteren van negen NationaleSnelwegpanorama’s (figuur 1). Voor deze gebieden zal in deAlgemene Maatregel van Bestuur (AMvB) Ruimte geregeld wordendat de gebiedskwaliteiten en de zichtbaarheid en herkenbaarheidhiervan vanaf de snelweg beschermd worden. Binnen dezevoorwaarde blijven wel ruimtelijke ontwikkelingen mogelijk: degebieden worden planologisch niet op slot gezet, het ja mits-afwegingskaderis van toepassing.Ook heeft het kabinet ervoor gekozen de provincies de ruimte tegeven om het beleid voor de Nationale Snelwegpanorama’s uit tewerken. Dit betreft ook het lokaliseren van het panoramagebied enhet vaststellen van de gebiedskwaliteiten hierbinnen. Het Rijk heeftdaarom geen begrenzing per panorama vastgesteld, maar welaangegeven waar de zichtbaarheid vanaf de snelweg speelt.In de Nationale Snelwegpanorama’s kan sprake zijn van ruimtedruk.Dit is de kans dat in de toekomst in het gebied bebouwing,beplanting en ruimtelijke elementen (antennes, hoogspanningsmastenetc.) verschijnen die de gebiedskwaliteiten aantasten of deherkenbaarheid of zichtbaarheid hiervan verminderen.De minister wil in beeld hebben welke ruimtedruk er is in de negenNationale Snelwegpanorama’s. Daarom heeft de VROM-Inspectie(VI) voor deze Nationale Snelwegpanorama’s geïnventariseerd welkeruimtelijke ontwikkelingen nu spelen of in de toekomst kunnengaan spelen die van invloed kunnen zijn op de zichtbaarheid ofherkenbaarheid van de gebiedskwaliteiten.OnderzoekBij de uitgevoerde inventarisatie is de VI als volgt te werk gegaan.Bepaling onderzoeksgebiedDe Nationale Snelwegpanorama’s worden niet door het Rijk exactgelokaliseerd. De VI heeft daarom voor de inventarisatie alsonderzoeksgebied de in bijlage 2 (de structuurvisie) opgenomengebiedskaarten genomen. Ook opvallende ontwikkelingen in dedirecte omgeving van de Nationale Snelwegpanorama’s zijn bij hetonderzoek betrokken. Bijlage 2 bevat een overzicht van alleprovincies en gemeenten naar Nationaal Snelwegpanorama.VeldonderzoekVoor het verkrijgen van gebiedsinformatie heeft de VI per onderzoeksgebiedcontact opgenomen met de betrokken gemeenten,provincies en vertegenwoordigers van het ministerie van Landbouw,Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) en Verkeer & Waterstaat (V&W)/Rijkswaterstaat. Voor drie Nationale Snelwegpanorama’s is contactopgenomen met de Stichting het Groene Hart omdat deze stichtingin deze gebieden een inventarisatie heeft uitgevoerd.Verder heeft de VI de vigerende bestemmingsplannen van hetgebied onderzocht op potentiële ruimtelijke ontwikkelingen die bijrecht of met een aanlegvergunning mogelijk zijn. Denk daarbij aande mogelijkheid om te mogen omschakelen van weidegebied naarbosbouw/glastuinbouw/bouwland etc. Ook zijn per gemeente deonlangs verleende bouwvergunningen of de lopende bouwvergunningproceduresgeïnventariseerd op het effect voor het NationaleSnelwegpanorama bij het realiseren van het bouwobject.In een interview is met betrokken gemeenteambtenaren nagegaanwelke ruimtelijke ontwikkelingen op termijn (kunnen) gaan spelen.Ten slotte is, daar waar zinvol, een schouw in het onderzoeksgebiedgehouden.VerificatieDe constateringen zijn in een samenvatting per NationaalSnelwegpanorama teruggekoppeld aan de desbetreffende gemeentenmet het verzoek inhoudelijk te reageren. Na het verwerken vande reacties is het eindrapport definitief vastgesteld.Door deze werkwijze is er een betrouwbaar beeld ontstaan van desituatie in januari 2009.AnalyseDe geïnventariseerde ontwikkelingen zijn ingedeeld in de volgendegroepen:• Stedelijke ontwikkeling (woonwijk, verdichting lintbebouwing,combinatie wonen en werken, recreatie);• Bedrijventerrein;• Niet agrarische bebouwing (geluidscherm, landgoed, nietagrarisch bedrijf );• Agrarische bebouwing (uitbreiding van bestaande agrarischebebouwing, nieuw agrarisch bedrijf en verglazing);• Agrarische activiteiten (teeltwisseling bij recht ofaanlegvergunningstelsel);• Natuurlijke barrière (beplanting, geluidswal);• Ruimtelijke elementen en infrastructuur (windmolen, zendmast,hoogspanningsmast, weg);• Ecologische Hoofdstructuur (biodiversiteit/bescherminggebiedskwaliteiten).Negen Nationale Snelwegpanorama’s | 07

1 Eemland

Ruimtelijke elementen en infrastructuurRijkswaterstaat is gestart met het opstellenvan een milieueffectrapportage (MER) oververkeerskundige maatregelen bij hetverkeersknooppunt Hoevelaken (A1/A28).Uit de Startnotitie voor deze mer-procedureblijkt dat verkeerskundige maatregelendirect tot ruimtedruk kunnen leiden in hetNationaal Snelwegpanorama Eemland. Dete onderzoeken maatregelen zijn namelijkverbreding van de A1 en bypasses die in hetNationaal Snelwegpanorama hun tracésvinden.Provinciaal beleidRuimtelijke elementen en infrastructuurIn het streekplan van de provincie Utrecht isde mogelijkheid opgenomen om in hetgebied van het Nationaal Snelwegpanoramavoor maximaal twee locaties een kleinschaligeopstelling van windturbines terealiseren. Bij kleinschalig gaat het om drietot zes windturbines.De provincie heeft een verkennende studieuitgevoerd naar de binnenhavens in (ennabij) Utrecht die potentie hebben voor hetstimuleren van goederenvervoer over water.Beleidsmatig duidt de provincie Utrecht ditaan met ‘Blue Ports’. In de studie wordt hetvervoer over de Eem belicht en is bij Eemneseen potentiële locatie voor regionaleaanlanding van containers in beeld.Regionaal/gemeentelijk beleidBedrijventerreinIn de gemeente Bunschoten wordt eenbestemmingsplan opgesteld voor hetbedrijventerrein Haarbrug-Zuid, ten zuidenvan de kern Bunschoten–Spakenburg. Hetplangebied omvat ca. 30 hectarebedrijventerrein.Stedelijke ontwikkelingDe gemeente Bunschoten plant ook eenuitbreiding van de kern Eemdijk met 40woningen. De gemeente Bunschotenbegeleidt het planproces en de woningbouwwordt verder gerealiseerd door eenprojectontwikkelaar in samenwerking metde woningstichting.Agrarische bebouwingIn het bestemmingsplan “Buitengebied2006” van de gemeente Bunschoten hebbende agrarische bouwvlakken een ruimeomvang (ca. 1,3 ha).De bouwvlakken zijn niet volledig bebouwden bij volledige benutting van de bouwvlakkendoor bedrijfsgebouwen kan dit leidentot een grote toename van de verstening.In de gemeente Amersfoort is er ruimte voorbouwperceelvergroting voor agrarischebedrijven. Ook biedt de juridische planologischeregeling ruimte om agrarischebedrijven in te plaatsen.Ruimtelijke elementen en infrastructuurDaarnaast kennen de bestemmingsplannenbouwmogelijkheden voor bijvoorbeeldlichtmasten en antennes.Natuurlijke barrièreOok biedt het bestemmingsplan vanAmersfoort de mogelijkheid om zonderaanlegvergunning bomen te planten langsde A1.Agrarische activiteitenHet ontwerpbestemmingsplan “Landelijkgebied” van de gemeente Baarn biedt opeen deel van het plangebied de mogelijkheidom zonder aanlegvergunning bos aante leggen en geluidswallen te realiseren.In de gemeente Eemnes kan op de bestemmingnatuurgebied bos worden gerealiseerd.Hier is geen koppeling met eenaanlegvergunningstelsel.Invloeden van buitenafRuimtelijke elementen en infrastructuurBuiten de snelwegpanorama, maar mogelijkvan invloed op de beleving van hetNationaal Snelwegpanorama, staan in degemeente Zeewolde windturbines opgesteld.De gemeente Zeewolde heeft plannenin ontwikkeling voor 36 turbines nabij dehuidige lijnopstelling.Initiatieven particulieren/bedrijvenEr zijn geen initiatieven bekend binnen hetsnelwegpanorama.Belevingswereld gemeenteDe gemeenten geven aan op de hoogte tezijn van de structuurvisie en zij zijn vanmening dat deze structuurvisie geenobstakel vormt voor ruimtelijke ontwikkelingenin dit gebied.1.3 ConclusieIn het Nationaal SnelwegpanoramaEemland zijn ruimtelijke ontwikkelingenmogelijk die kunnen leiden tot ruimtedruk.Ook zijn er in de nabijheid van het panoramaruimtelijke ontwikkelingen mogelijkdie van invloed kunnen zijn op de beleving.In figuur 4 zijn de belangrijkste ruimtelijkeontwikkelingen (objecten/zoekzones)aangegeven.Ruimtedruk1. Acuut• De aangeplante bomen (wilgen) langs deA1 door Rijkswaterstaat (Amersfoort/NB);• De verwezenlijking van de bestemmingen(bijvoorbeeld bos kunnen planten binnende bestemming natuur) in de bestemmingsplannenzonder aanlegvergunningplicht(Eemnes en Baarn/AA).2. Op korte termijn• De ontwikkeling van het bedrijventerreinHaarbrug-Zuid van ca. 30 ha(Bunschoten/B);• De bouw van 40 woningen op eenuitleglocatie bij de kern Eemdijk(Bunschoten/SO);• De bouwmogelijkheden die de bestemmingsplannenbieden aan agrarischebedrijven voor bedrijfsbebouwing(Amersfoort en Bunschoten/AB).3. Op langere termijn• Ontwikkeling van van windturbines (REI);• Studie voor ‘Blue Ports’ (REI);• Verbreding A1 en by-passes (REI).Invloeden van buitenafBuiten het Nationaal Snelwegpanorama,maar mogelijk van invloed op de belevingvan dit panorama, staan in de gemeenteZeewolde windturbines opgesteld. Degemeente Zeewolde heeft plannen inontwikkeling voor 36 turbines nabij dehuidige lijnopstelling.12 | Negen Nationale Snelwegpanorama’s

Figuur 4: Ruimtelijke ontwikkelingen EemlandNegen Nationale Snelwegpanorama’s | 13

2 Wijde Wormer-Oostzaan

2.1 Nationaal SnelwegpanoramaWijdeWormer-OostzaanFiguur 5: Onderzoeksgebied Wijde Wormer–OostzaanHet Nationaal Snelwegpanorama WijdeWormer–Oostzaan (A7) ligt in het NationaalLandschap Laag Holland en in de rijksbufferzoneAmsterdam–Purmerend enEcologische Hoofdstructuur (EHS), tussende stedelijke gebieden Zaandam/Oostzaanen Purmerend. Het snelwegpanorama biedtzicht vanaf beide zijden van de snelweg A7op het open weidelandschap van dedroogmakerij Wijdewormer en vanaf éénzijde van de snelwegen A8 en A7 op hetopen zeer waterrijke veenweidelandschapvan de Polder Oostzaan.Planologische situatieHet gebied ligt in twee gemeenten,Wormerland en Oostzaan. Het grootstegedeelte van het panorama ligt inWormerland. Hiervoor geldt het bestemmingsplan“Landelijk Gebied” uit 2008. Hetandere deel van het panorama ligt binnende gemeente Oostzaan en hiervoor geldt hetbestemmingsplan “Buitengebied-Noord”uit 1997.Beide bestemmingsplannen zijn overwegendconserverend van aard. Centraal staatde gedachte “behoud door ontwikkeling”welk motto nauw aansluit op de visie vanNationaal Landschap Laag Holland. Hetbestemmingsplan van De Wijde Wormerheeft hoofdzakelijk een agrarischebestemming met landschapswaarden en ligtgeheel in de EHS. Het plan kent bij eenaantal bedrijfsfuncties de mogelijkheid vaneen tweede bedrijfswoning. In het westelijkdeel van de polder loopt een EHS verbindingszone.Het Oostzanerveld heefthoofdzakelijk de bestemming natuur enagrarisch en ligt geheel in de EHS.2.2 RuimtelijkeontwikkelingenRijksbeleidNiet agrarische bebouwingEen beperkte aantasting voor de zichtbaarheidvormt het tracébesluit TweedeBron: de structuurvisieCoentunnel waarbij het geluidscherm bijOostzaan ca. 250 meter wordt verlengd. Hetbesluit is onherroepelijk.EHSIn het westelijk deel van de polder De WijdeWormer loopt de ecologische verbindingszone‘Van kust tot kust’. Ter invulling vandeze opgave wordt momenteel door hetHoogheemraadschap HollandsNoorderkwartier een plan ontwikkeld, datvoorziet in de realisatie van 22 ha waterbergingin combinatie met natuurontwikkeling.Hier vindt een transformatie vanlandbouw naar weidevogelnatuur plaats.Een belangrijke rol hierbij speelt dat delandbouwfunctie al is beëindigd in dezuidwesthoek van deze polder. De natuurwordt gezien als een passende nieuweruimtelijke functie.In De Wijde Wormer coördineert de DienstLandelijk Gebied (DLG) de uitvoering vanhet gebiedsplan “Water Verbindt”: eengeïntegreerd maatregelenpakket voorrecreatie (maatregelen voor vergrotentoegankelijkheid), agrarische structuurverbetering(verbeteren door middel vankavelruil), realiseren van de wateropgave(extra opvangcapaciteit water) en hetrealiseren van de EHS.Door DLG wordt verder gewerkt aanontsnipperingsmaatregelen om nadeligeeffecten van de doorsnijding A7 op denatuur op te heffen c.q. te verminderen.Provinciaal beleidEr zijn in het provinciaal beleid geenruimtelijke ontwikkelingen bekend die totruimtedruk leiden in het NationaalSnelwegpanorama Wijde Wormer-Oostzaan.Regionaal/gemeentelijk beleidAgrarische activiteitDe gemeente Wormerland streeft volgenshaar structuurplan uit 2002 in de kernenzoveel mogelijk de ICT-opgave (intensiveren,concentreren en transformeren) na. Inde droogmakerij in de Wijde Wormer ligt deNegen Nationale Snelwegpanorama’s | 15

nadruk zoveel mogelijk op agrarisch beheeren landschapsbehoud. Binnen de bouwpercelenworden de ondernemers zoveelmogelijk vrijgelaten. De doorkijk naar deRingdijk en het behoud van openheid vanhet gebied hebben bij de beoordeling vanbouwplannen door de gemeente bijzondereaandacht. Het toenemend aantal paardenhouderijenleidt tot verrommeling in devorm van paardenbakken (en anderevoorzieningen) en hekwerken op het openweiland. De gemeente heeft hiervooraandacht en overweegt op dit vlak in denabije toekomst beleid op te stellen om dewildgroei tegen te gaan. In 2010 gaat degemeente starten met een nieuwe structuurvisievoor haar grondgebied.Agrarische bebouwingDe ruimte-voor-ruimte-regeling (groen doorrood) wordt in beide gemeenten intoenemende mate toegepast en levert doorde sloopregeling qua bebouwingsvolumeeen positief saldo op voor het landschap.Stedelijke ontwikkelingIn het kader van Waterlands Wonen wordenverdichtingmogelijkheden van de lintbebouwingin Oostzaan onderzocht. Dit lijktalleen effect te hebben op het meestnoordelijke deel (1/3) van het lint. Bijna 2/3deel van het lint is niet transparant, zodathet aangezicht vanaf de snelweg nietwezenlijk zal veranderen door toevoegingvan enkele woningen tussen of direct achterde bestaande woningen. Waarschijnlijkworden de gebiedskwaliteiten niet aangetast,gezien de grote afstand tot de weg.De gemeenteraad is hier vooralsnogterughoudend mee. De voorkeur gaat uitnaar herstructureringslocaties. In eenuitgangspuntennotitie wordt dit naderuitgewerkt. Deze notitie zal dienen als basisvoor een nieuw bestemmingsplan“Buitengebied” (nog niet in procedure). Degemeente Oostzaan beschikt niet over eenvastgesteld structuurplan. Een ontwerpstructuurplanuit 1988 gaat uit van een hardebegrenzing van de kern en vermeldt geennieuwe bouwlocaties. Aan een nieuwestructuurvisie wordt nu gewerkt.De agrarische bouwvlakken langs debebouwingslinten in Wijde Wormer krijgenvanwege bedrijfsbeëindiging steeds meereen woonfunctie of een aanverwanteagrarische functie. Daarnaast is een tendensdat agrarische bedrijven worden omgezetnaar paardenhouderijen/-fokkerijen.Het bebouwingslint in Oostzaan kenmerktzich grotendeels door een reeks nauwaaneengesloten woningen. De woonbestemmingis sterk vertegenwoordigd ensteeds meer locaties met de bestemmingagrarisch of bedrijfsdoeleinden wordenomgezet naar de bestemming wonen.Ruimtelijke elementen en infrastructuurIn de polder De Wijde Wormer zijn in 2004plannen ingediend voor de plaatsing vanmeerdere windturbines langs de A7. Dezeplannen stuiten op veel weerstand bij debevolking en de maatschappelijke organisaties.De plannen zijn in februari 2008 doorde gemeenteraad afgewezen.Invloeden van buitenafStedelijke ontwikkelingBij de gemeente Wormerland zijn verzoekeningediend voor het bouwen van twee hotelsaan de rand van het NationaalSnelwegpanorama. Beide plannen vereiseneen wijziging van het bestemmingsplan. Detwee hotels van respectievelijk 100 en 150kamers zijn beide in combinatie metconferentiezalen en een restaurant bij deafslag Zaandijk/Zaanse Schans (Kalverhoek).De hotels hebben respectievelijk eennokhoogte van 12 en 20 meter en laatstgenoemdehotel heeft een hoektoren van 25meter hoog. Beide locaties liggen geheelachter het opgaande groen (bosstrook/dubbele bomenrij langs dat deel van de A7).Echter door de hoogte van 20 à 25 metervormt het hotel vermoedelijk wel eenblikvanger boven de bomen. De hotelslijken aan de ‘veilige’ kant van het panoramate zijn geprojecteerd.Initiatieven particulieren/bedrijvenStedelijke ontwikkelingDe ontwikkeling betreft het bouwen vantwee hotels waarvoor een verzoek bij degemeente Wormerland is ingediend. Beideplannen vereisen een wijziging van hetbestemmingsplan. Beide locaties liggengeheel achter het opgaande groen (bosstrook/dubbelebomenrij langs dat deel vande A7). Echter door de hoogte van 20 à 25meter vormt het hotel vermoedelijk wel eenblikvanger boven de bomen. Het verzoekvoor de uitbreiding van de kern Neck betreftde herinrichting van een bestaand sportcomplexwaarbij binnen en buiten de rodecontour ca. 100 nieuwe woningen incombinatie met een verplaatsing van desportvelden worden gerealiseerd in derichting van de A7. Door de gemeente is overdit plan nog geen definitieve uitspraakgedaan. De woningen komen voor deaangesloten kern van Neck te liggen zodatde achtergrond van het panorama dichterbijkomt, maar er is geen sprake van ontnemingvan zicht op het achtergelegen open gebied.De herstructurering in het lint van Oostzaanbetreft 22 woningen en 10 woningengelegen aan de achterzijde van het lint zodathet zicht vanaf de snelweg niet verandert.BedrijventerreinEen beoogde bedrijvenlocatie in dezuid-oosthoek van de polder Wijde Wormer(100 ha) is in het verleden door de raad en deprovincie weggestemd. De gemeente vindtdat het bestaande agrarische karakter van depolder (ook in dit deel van de polder) in denieuwe structuurvisies van het Rijk en deprovincie moet worden geborgd.Het weiland gelegen tussen Van deNeckerstraat en Oude Provinciale weg is inhet structuurplan Wormerland aangeduidals onderzoekslocatie voor eenbedrijventerrein.Belevingswereld gemeenteDe gemeente Wormerland onderschrijft dedoelstelling en ziet niet veel bezwaar in deaanwijzing als Nationaal Snelwegpanorama.De gemeente Oostzaan plaatst kritischekanttekeningen bij nieuwe beschermingsregels,vanuit de gedachte dat het gebied algoed beschermd is.2.3 ConclusieIn het Nationaal Snelwegpanorama WijdeWormer-Oostzaan zijn ruimtelijke ontwikkelingenmogelijk die kunnen leiden totruimtedruk. Ook zijn er in de nabijeomgeving van het panorama ruimtelijkeontwikkelingen die van invloed kunnen zijnop de beleving. In figuur 6 zijn de belangrijksteruimtelijke ontwikkelingen (objecten/zoekzones)aangegeven.16 | Negen Nationale Snelwegpanorama’s

Figuur 6: Ruimtelijke ontwikkelingen Wijde Wormer–OostzaanRuimtedruk1. Acuut:• Geen2. Op korte termijn:• Bestemmingsplan bevat voor een aantalbedrijfsfuncties de mogelijkheid voor eentweede bedrijfswoning (Oostzaan enWormerland/SO);• Geluidscherm (Oostzaan/NAB).3. Op langere termijn:• De woningbouwplannen nabij de kernNeck (Wormerland/SO);• Bedrijventerrein tussen Van deNeckerstraat en Oude Provinciale weg(Wormerland/B);• De verdichting in het noordelijke deel vanhet lint in Oostzaan (Oostzaan/SO).Invloeden van buitenafDe ontwikkeling betreft het bouwen vantwee hotels waarvoor een verzoek bij degemeente Wormerland is ingediend. Beideplannen vereisen een wijziging van hetbestemmingsplan. Beide locaties liggengeheel achter het opgaande groen (bosstrook/dubbelebomenrij langs dat deel vande A7). Echter door de hoogte van 20 à 25meter vormt het hotel vermoedelijk wel eenblikvanger boven de bomen.Negen Nationale Snelwegpanorama’s | 17

3 Wiericke

3.1 NationaalSnelwegpanorama WierickeFiguur 7: Onderzoeksgebied WierickeHet Nationaal Snelwegpanorama Wiericke(A12) ligt in het Nationaal Landschap GroeneHart, tussen de kernen Bodegraven enWoerden. Het snelwegpanorama biedt zichtvanaf beide zijden van de deels verhoogdesnelweg A12 op open veenweidelandschapmet kernen en transparante bebouwingslinten,de watergangen van de Enkele enDubbele Wiericke en de lommerrijke zonelangs de rivier de Oude Rijn. Het snelwegpanoramavormt een landschappelijke enecologische schakel tussen de openveenweiden ten zuiden en ten noorden vande A12 en de Oude Rijnzone in het GroeneHart, die gestalte moet krijgen via dezogenoemde ‘Groene Ruggengraat’ (NatteAs).Planologische situatieHet gebied van het Nationaal Snelwegpanoramaligt in de gemeenten Woerden,Montfoort, Bodegraven, Reeuwijk enOudewater en de provincies Zuid-Hollanden Utrecht.De gemeente Woerden heeft onlangs eennieuw bestemmingsplan voor het gebied,waarin het panorama ligt, vastgesteld:“Landelijk gebied Woerden, Kamerik,Zegveld” (2008). Waarschijnlijk wordt ditplan in maart 2009 door de provincieUtrecht goedgekeurd. Het bestemmingsplanlegt de bestaande functies vast en ishoofdzakelijk conserverend van aard.Voor het gebied van de gemeente Montfoortvigeert het bestemmingsplan“Buitengebied” uit 2001.Voor het gebied van Bodegraven vigeert eenrecent bestemmingsplan “Buitengebied”(2005). Het is een conserverend plan.Het gebied van de gemeente Reeuwijk wordthoofdzakelijk gedekt door drie bestemmingsplannen.Het bestemmingsplan“Lange Ruige Weide” (oostelijk van de kernDriebruggen), “Plassen, natuur- enweidegebieden” (ten westen van de kernDriebruggen) en “Landelijk gebied”. Dezebestemmingsplannen voorzien niet in groteontwikkelingen; ze zijn conserverend vanaard en borgen met een aanlegvergunningstelselde waarden van het gebied. In hetgebied van de gemeente Oudewater is éénBron: de structuurvisiebestemmingsplan vigerend dat dateert uit2006. Het bestemmingsplan kan in zijnalgemeenheid worden aangemerkt als eenconserverend plan.3.2 RuimtelijkeontwikkelingenRijksbeleidEr zijn geen ruimtelijke ontwikkelingenvoorzien die tot ruimtedruk kunnen leidenin het Nationaal SnelwegpanoramaWiericke.Provinciaal beleidBedrijventerreinHet Streekplan Utrecht 2005-2015 voorzietin de mogelijke ontwikkeling van eenregionaal bedrijventerrein van ca. 30 habruto, direct ten westen van Woerden in depolder Barwoutswaarder. De gemeenteWoerden is vooralsnog niet van plan dezeaanduiding op de streekplankaart in te gaanvullen (concept structuurvisie Woerden2025, 18 september 2007).Stedelijke ontwikkelingHet streekplan van de provincie Zuid-Holland biedt ruimte voor de uitbreidingvan de Groote Wetering (werken) enWeideveld (Wonen) onder voorwaade dat50% van het gebied duurzaam met groenwordt ingericht voor de landschappelijkeinpassing van het dorp. Het ministerie vanVROM heeft hiermee ingestemd.Voorwaarde van het ministerie van VROMvoor deze instemming is dat tot eenlandschappelijk verantwoorde afrondingvan de bebouwing wordt gekomen. Dit is inhet streekplan geborgd. Door de uitbreidingwordt het Nationaal Snelwegpanoramakleiner en wordt de authentieke inrichtinghiervan aangetast.Voor de Oude Rijnzone (gebied Bodegraven-Leiden) is door de stuurgroep OudeRijnzone (met daarin o.a. de gemeenten,Negen Nationale Snelwegpanorama’s | 19

hoogheemraadschappen en de provincie)de transformatievisie Focus Oude Rijnvastgesteld. De transformatievisie beoogteen kwaliteitsverbetering van het gebied deOude Rijnzone. Bijvoorbeeld het tegengaanvan verdere verrommeling door hetherstructureren van bestaande bedrijventerreinenen het zoeken naar kleinschaligeuitbreidingen om de dorpen en steden indit deel van het Groene Hart vitaal enattractief te houden.Regionaal/gemeentelijk beleidRegionaalEHSDe provincies Zuid-Holland en Utrecht ende gemeenten Woerden, Bodegraven enReeuwijk hebben het inspiratieboek‘Venster Bodegraven-Woerden’ (2008)opgesteld. Door de ministeries van LNV,V&W en VROM en het HoogheemraadschapRijnland en Stichtse Rijnlanden wordthierin geparticipeerd. Het doel van hetinspiratieboek is het als overheden samenwerken en plannen maken om het ‘Venster’ook in de toekomst open te houden. Menhanteert een bredere benadering. Zo wilmen niet alleen dat het gebied ‘zichtbaar’ isvoor de automobilist of treinreiziger maardat het open beeld ook beleefd kan wordenvanuit het gebied zelf.Voor het gebied ten zuiden van de A12 enhet gebied ten noorden van de Oude Rijnwordt een gebiedsvisie ‘VeenweidepactGouwe Wiericke’ opgesteld. Hierin wordto.a. onderzocht hoe verdere bodemdalingin het veenweidengebeid kan wordentegengegaan en wat de nieuwe omvang ende aard van de beoogde natuurontwikkelingin de gemeente Bodegraven is.Gemeente WoerdenRuimtelijke ontwikkeling en infrastructuurDirect grenzend aan de westzijde vanWoerden is in het bestemmingsplanrekening gehouden (door dit gebied buitenhet plan te laten) met de aanleg van eenwestelijke randweg ter ontsluiting vanWoerden-West. Ook wil de gemeenteparallel aan de A12 de zuidelijke randwegrealiseren ter ontsluiting van Woerden opde A12 richting Rotterdam. De vrijstelling exartikel 19, lid 1 Wet op de RuimtelijkeOrdening (WRO) is in procedure.Agrarische activiteitenHet bestemmingsplan van de gemeenteWoerden biedt ruimte voor de teelt van maïsen fruit en er is geen aanlegvergunningvereist voor het scheuren van het grasland.Gemeente MontfoortAgrarische activiteitenHet bestemmingsplan van de gemeenteMontfoort biedt ruimte voor de teelt vanmaïs en fruit. Daarnaast is er geen aanlegvergunningvereist voor het scheuren vanhet grasland. Het ontbreken hiervan isvolgens de gemeente geen reële aantastingvoor de gebiedskwaliteiten. De regeling isdat agrariërs met een volwaardig bedrijf hunland vergunningvrij mogen scheuren(omploegen) voor zogenaamde ruwvoederteelt(maïs). Van deze vrijheid is tot opheden nauwelijks gebruik gemaakt. Degemeente is er zich wél van bewust dat hiereen aantasting vanuit zou kunnen gaan.Gemeente BodegravenStedelijke ontwikkelingDe gemeente is voornemens om de kernNieuwerbrug uit te breiden met ongeveer110 woningen (binnen de rode contour vanhet streekplan). Momenteel is een vrijstellingvan kracht op basis waarvan het gebiedbouwrijp gemaakt kan worden. De raadheeft in maart 2007 een programmavastgesteld voor het gebied. Het bestemmingsplanmoet nog worden opgesteld. Hetis de planning dat dit bestemmingsplanuiterlijk in 2010 wordt vastgesteld. Daarnakan de realisatie van de woningenbeginnen.BedrijventerreinDaarnaast wil de gemeente een nieuwlokaal bedrijventerrein realiseren, hetWerklint. Dit bedrijventerrein (4,9 ha) zalgrenzen aan een bestaand bedrijf en wordenontwikkeld richting de Oude Rijn. Hetgebied is nu bestemd als agrarisch gebied.De gedachte is om vier bedrijven, nugevestigd in de Oude Rijnzone, hiermee opte vangen. De gemeente geeft aan dat dezogenaamde achterlaatlocaties kwalitatiefworden geherstructureerd. De gemeenteheeft een voorkeursrecht op de grondgevestigd. Over de realisatie van hetbedrijventerrein vindt nog discussie plaatstussen de gemeente en de provincieZuid-Holland.Ruimtelijke elementen en infrastructuurParallel aan de A12 wil de gemeente eenparallelweg (zuidelijke randweg) realiserenter ontsluiting van Woerden op de A12richting Rotterdam (zie Woerden).Stedelijke ontwikkeling/bedrijventerreinTot slot realiseert de gemeente een nieuweuitleglocatie voor woningbouw enbedrijven ten noorden van het bedrijventerreinGroote Wetering (850 woningen). Naastdeze locatie is een uitbreiding van 5 ha20 | Negen Nationale Snelwegpanorama’s

werken en ongeveer 200 woningen voorzienmet een duurzame afronding. De werktitelvoor deze locatie is: Bodegraven-Oost. Ditbetreft een zone van 200 meter gelegen inhet Nationaal Snelwegpanorama. In dezezone dient een geleidelijke overgang vanlandelijk naar stedelijk gebied (50% natuur)te worden gecreëerd.Voor dit gebied is een structuurvisievastgesteld (in overleg met het ministerievan VROM). Op basis daarvan is hetvoorkeursrecht verlengd. Om te voldoenaan de termijnen van de Wet voorkeursrechtgemeenten wordt op dit moment eenbestemmingplan voor Bodegraven-Oostopgesteld. In 2010 zal het ontwerp terinzage worden gelegd, zodat het voorkeursrechtblijft gelden en een eventueelonteigeningstitel ontstaat om de landschappelijkeinpassing in het gebied tijdig teverzekeren.Gemeente ReeuwijkBedrijventerreinLocatie Molendijk bij afrit 13, direct naastde A12 bij de kern Waarder, wordt in degemeente lijke Kadernota genoemd omontwikkeld te worden tot bedrijventerrein.Het huidige gebruik is agrarisch (openweide) en een parkeerplaats voor vrachtwagens(ca 600 m2). In het streekplan isdeze locatie aangewezen met een wittecontour1. Het huidige bestemmingsplanvoorziet niet in deze ontwikkeling. Dezeontwikkeling ligt in de gemeente bijzonderpolitiek gevoelig. Binnen de raad is in hetverleden al uitvoerig gesproken over dezeontwikkeling. Het plan is in het verledenweggestemd door de raad. Op verzoek vanhet ministerie van V&W (PRO-MAT) wordtdit gebied nu tijdelijk ontwikkeld tot eengrote parkeerplaats. Het is de bedoeling datdeze locatie gebruikt zal worden omcongestie, veroorzaakt door groot onderhoudaan de rijkswegen rond Utrecht(Project Utrecht Bereikbaar), tegen te gaan.Het is een tijdelijke situatie van drie jaar.Voor de parkeerplaats is onlangs eentijdelijke ontheffing ex artikel 3.22 Wetruimtelijke ordening (Wro) aangevraagd.Deze is nog niet verleend. Voor hetbedrijventerrein is een bestemmingsplanwijzigingnoodzakelijk. Nu is er geenduidelijkheid over het moment vanbesluitvorming.Definitieve besluitvorming over hetbedrijventerrein zal naar verwachting pas in2011 plaatsvinden. De gemeente Reeuwijkzal naar verwachting in 2011 fuseren met degemeente Bodegraven. Ambtelijk zal al in2010 worden samengewerkt.1 Dit regime is hetzelfde als rode contour, maar bijconcrete besluitvorming moeten gedeputeerdeStaten accorderen.Ruimtelijke elementen en infrastructuurOp de locatie Molendijk wordt eenzendmast geplaatst. De bouwvergunning isafgegeven en een vrijstelling ex artikel 19,lid 1 (WRO) is verleend. Deze zendmast zalworden gebruikt voor telecommunicatie enkrijgt een hoogte van ongeveer 15 meter.Niet agrarische bebouwingAan het einde van Oosteinde direct naast deA12 ligt nu een verhard perceel (Papekop).Op die locatie zit olie in de grond. Lange tijdwas het niet rendabel om dit uit de grond tehalen. De Northern Petroleum NetherlandsBV (NPN) wil nu wel de olie uit de grondlaten halen op deze locatie. Hiervoor heefthet ministerie van Economische Zaken (EZ)in 2006 al een vergunning afgegeven.De NPN krijgt van het ministerie van EZ 25jaar de tijd om de olie uit de grond te halen.Ter plekke worden enkele gebouwenneergezet. Het betreft gebouwen (maximaal5 meter hoog) en tanks (maximaal 7 meterhoog) voor de oliewinning en het afvangenvan gas. Ook zal er een gebouw wordengeplaatst om van gas elektriciteit op tewekken. Ten slotte zijn er straks eenafblaaspijp (maximaal 7 meter metwaakvlam) en enkele uitlaatpijpen(maximaal 8 meter hoog) te zien.Het huidige bestemmingsplan (1988)bestemt het gebied als agrarisch. In juli2007 heeft de NPN voor het toekomstigegewijzigde gebruik een vrijstelling ex artikel19, lid 1 WRO aangevraagd. In april 2008heeft de raad besloten medewerking teverlenen. Hiertegen zijn zienswijzeningediend waarover de gemeenteraad april2009 zal beslissen. Nadat de vrijstelling voorhet gebruik is verleend, zal de bouwaanvraagworden ingediend. Er is veel weerstandvan omwonenden.Ruimtelijke elementen en infrastructuurDe gewonnen olie zal per vrachtwagenworden afgevoerd. De gemeente isvoornemens een parallelweg te realiseren.Op een drukke dag zullen naar verwachting35 à 40 vrachtwagens over deze weg rijden(80 vervoersbewegingen). Deze tijdelijkeparallelweg zal ook worden gebruikt dooreen bedrijf dat actief is in de weg- enwaterbouw. De besluitvorming voor deontsluitingsweg is momenteel gaande; eentijdelijke vrijstelling is in de zomer van 2008Negen Nationale Snelwegpanorama’s | 21

structuurvisie een te enge benadering is.Ook geeft de gemeente Woerden aan dat zijde nuancering mist in deze visie over hetzicht vanaf de snelweg op eventueleontwikkelingen.Zij is van mening dat men bij de ontwikkelingenrekening dient de houden met deafnemende zichtbaarheid en herkenbaarheidvan het gebied. De gemeente Reeuwijkstaat ook positief tegenover de structuurvisie.Op één punt is zij kritisch; bij de kernWaarder acht de gemeente een geluidschermwenselijk. Rijkswaterstaat heeft ditverzoek niet ingewilligd omdat volgens degemeente de structuurvisie geluidschermenniet toestaat.aangevraagd. Tot het moment dat denieuwe ontsluiting ten noorden van de A12gereed is (verwachting realisatie 2012), zalgebruik worden gemaakt van deze tijdelijkeontsluitingsweg (maximaal vijf jaar). Derealisatie van deze ontwikkeling is vaninvloed op de zichtbaarheid van het gebied.Stedelijke ontwikkelingAan de zuidwest zijde van Waarder wil degemeente 20 woningen realiseren binnende rode contour. Een ruimtelijke proceduremoet nog gevolgd worden.Gemeente OudewaterRuimtelijke elementen en infrastructuurOpvallend is dat het bestemmingsplan opieder agrarische bouwvlak een windturbinevan 10 meter hoog bij recht toestaat.Volgens de gemeente is op geen van depercelen daadwerkelijk een windturbineaanwezig. Ook de onderzoekers hebbengeen windturbines aangetroffen. Het kaneen aantasting zijn voor de gebiedskwaliteiten,maar gezien de stand der techniek in dewindenergie is plaatsing van dergelijkekleine windmolens waarschijnlijk niet meeraan de orde.Invloeden van buitenafBedrijventerreinDe gemeente Bodegraven is voornemensom het bestaande bedrijventerreinBroekvelden te herstructureren. Degemeente wil het gezicht van het bedrijventerreinweer aantrekkelijk maken richtingde snelweg.Stedelijke ontwikkelingDe gemeente Reeuwijk wil ten noorden vande kern Driebruggen net buiten hetNationale Snelwegpanorama en binnen derode contour, woningen realiseren. Eenruimtelijke procedure moet nog gevolgdworden.Initiatieven particulieren/bedrijvenNiet agrarische bebouwingHet baggerbedrijf, gelegen direct tennoorden van de A12, wil mogelijk uitbreiden.De gemeente Woerden heeft aangegevendaar geen medewerking aan te willenverlenen. Uitbreiding kan de zichtbaarheidvan het gebied aantasten.Belevingswereld gemeenteDe gemeenten Montfoort, Woerden enBodegraven zijn positief over de structuurvisie.De gemeente Bodegraven geeft alsaandachtspunt mee dat de structuurvisieniet een op zich zelfstaand proces moetworden, maar dat het rekening moethouden met andere lopende gebiedsvisies.Door de verschillende gebiedsvisiesduidelijk met elkaar af te stemmen, wordtde kans van slagen van al deze visies (en dusook de structuurvisie) alleen maar vergroot.De gemeente Woerden vindt wel dat de3.3 ConclusieIn het Nationaal SnelwegpanoramaWiericke zijn ruimtelijke ontwikkelingenaanwezig/mogelijk die kunnen leiden totruimtedruk. Daarnaast zijn er ruimtelijkeontwikkelingen mogelijk die een stimulanskunnen zijn voor de gebiedskwaliteiten ofde herkenbaarheid daarvan of zichtbaarheiderop. Ten slotte zijn er in de nabijeomgeving van het panorama ruimtelijkeontwikkelingen mogelijk die van invloedkunnen zijn op de beleving. In figuur 8 zijnde belangrijkste ruimtelijke ontwikkelingen(objecten/zoekzones) aangegeven.Ruimtedruk1. Acuut:• De mogelijkheid om (grotere) percelenweiland om te schakelen naar fruitteelten/of maïsteelt en het scheuren van hetgrasland (Montfoort en Woerden/AA);• Realisatie zendmast (Reeuwijk/REI);• Bouwrijp maken van gronden ten zuidenvan Nieuwerbrug (Bodegraven/SO).2. Op korte termijn:• De realisatie van de zuidelijke enwestelijke randweg Woerden (Woerden/REI);• Realisatie parkeerterrein (Molendijk) bijde kern Waarder (Reeuwijk/REI);• Kleine vrijstellingsmogelijkheden zoalssilo’s, masten en windmolens (Woerden/REI);• Een nieuw lokaal bedrijventerrein, hetWerklint (Bodegraven/B);22 | Negen Nationale Snelwegpanorama’s

Figuur 8: Ruimtelijke ontwikkelingen Wiericke• Een nieuwe uitleglocatie voor woningbouwen bedrijven naast hetBedrijventerrein Groote Wetering(Bodegraven/SO);• Bedrijventerrein locatie (Molendijk) bij dekern Waarder (Reeuwijk/B);• Winninglocatie Papekop (Reeuwijk/NAB).3. Op langere termijn:• Aanleg regionaal bedrijventerrein inBarewoutswaarder (Woerden/B);• Uitbreiding van een baggerbedrijf(Woerden/NAB).Stimulans• Inspiratieboek “VensterBodegraven–Woerden• Transformatievisie ‘Focus Oude Rijn’Invloeden van buitenafDe geplande woningbouwlocatie inDriebruggen kan de beleving van hetpanorama beïnvloeden. Dit geldt ook voorde herstructurering van het bedrijventerreinBroekvelden.Negen Nationale Snelwegpanorama’s | 23

4 Wijk en Wouden

4.1 Nationaal SnelwegpanoramaWijk en WoudenFiguur 9: Onderzoeksgebied Wijk en WoudenHet Nationaal Snelwegpanorama Wijk enWouden (A4) ligt in het NationaalLandschap Groene Hart en in de rijksbufferzoneDen Haag-Leiden-Zoetermeer, tussende stedelijke gebieden Den Haag/Leidschendam en Leiden/Leiderdorp. Hetsnelwegpanorama biedt zicht vanaf éénzijde van de snelweg A4 op open veenweidelandschapmet kernen en transparantebebouwingslinten en enkele watermolens.Het snelwegpanorama vormt een groeneschakel tussen het landschap van de kust enbinnenduinen ten oosten van de A4 en depolders en droogmakerijenin het Groene Hart westelijk van de A4.Planologische situatieHet Nationaal Snelwegpanorama ligt in degemeenten Zoeterwoude en Leidschendam–Voorburg. Voor de gemeente Zoeterwoudegelden twee bestemmingsplannen,“Drooggemaakte Geer” (1981) en “Landelijkgebied” (1992). Ter vervanging van beidebestemmingsplannen is een nieuwbestemmingsplan in procedure.Voor de gemeente Leidschendam vigeert hetbestemmingsplan “Landelijk Gebied” uit2001. De gemeente heeft een voorontwerpbestemmingsplanin voorbereiding.Het gebied bestaat voornamelijk uitveenweidelandschap. Stedelijke ontwikkelingenworden in het bestemmingsplanuitgesloten en ander gebruik dan veenweidegebiedof natuur, bijvoorbeeld hetgebruik voor bos of teelt van hoge gewassen,is door het hoge waterpeil niet ofnauwelijks mogelijk.De vigerende bestemmingsplannen:• Bieden geen mogelijkheden voor groteuitbreiding van bebouwing;• Staan ruwvoederteelt (maïs etc.) toe totmaximaal 20% van het areaal;• Staan het scheuren van grasland, dempenvan sloten en veranderen verkavelingstructuurniet toe of alleen met eenaanlegvergunning/vrijstelling.Het bestemmingsplan “Landelijk Gebied2001” biedt geen mogelijkheden meer vooruitbreiding van bebouwing. Aan demogelijkheden voor het uitbreiden vanglastuinbouw en enkele bedrijven in het lintBron: de structuurvisieis door GS goedkeuring onthouden. Dehuidige beeldkwaliteit van het gebied is opbasis van het vigerende bestemmingsplanmoeilijk te behouden. In het in voorbereidingzijnde bestemmingsplan “LandelijkGebied” (voorontwerp verwacht in mei2009) wordt daarom meer gewerkt metbeeldkwaliteitskaarten om de kenmerkenvan het gebied en de bijbehorendebebouwing beter te beschermen.4.2 RuimtelijkeontwikkelingenRijksbeleidEHSLangs de A4 tussen het glastuinbouwgebieden Zoeterwoude-Dorp is natuurontwikkelinggaande. Het doel is een agrarischnatuurgebied voor weidevogels. Het gebiedblijft open (geen hoge beplanting) en is ineigendom van het Rijk. Staatsbosbeheerheeft de gronden verpacht aan boeren.Verder liggen er plannen om de ProvincialeEcologische Hoofdstructuur te versterken enhet aantal ecoducten te verhogen. Ook zijner plannen om de melkveehouderij (dragervan het veenweidelandschap) te behouden.De provincie is hierin leidend.Provinciaal beleidEr zijn geen ruimtelijke ontwikkelingen inhet provinciaal beleid bekend die totruimtedruk kunnen leiden in het NationaalSnelwegpanorama Wijk en Wouden.Regionaal/gemeentelijk beleidAgrarische bebouwingDe gemeente Zouterwoude heeft de ambitieom het gebied open en groen te houden enziet deze (extra) status als een hulpmiddelom ongewenste ontwikkelingen tegen tehouden. Deze status biedt wellicht een kansom de kwaliteit van het NationaalSnelwegpanorama te versterken door hetNegen Nationale Snelwegpanorama’s | 25

saneren van een glastuinbouwbedrijf in hetpanorama.EHSDe gemeente Zouterwoude heeft verschillendeinitiatieven om in de in het panoramagelegen eco- en waterroutes te herstellen.Hierbij worden de gebiedskwaliteiten enfunctionaliteiten van verschillendegebieden versterkt en verbeterd.Stedelijke ontwikkelingGewest Haaglanden wil het gebied meerintegraal benaderen als regiopark van dekust via de Duivenvoordecorridor naar hetGroene Hart. Hiervoor is een groenbeleidsplanin ontwikkeling. De subsidieverleningvoor de inrichting en ontwikkeling van ditgebied verloopt moeizaam. Er is wel geld,maar de voorwaarden voor het verlenen vansubsidies zijn streng en de risico’s diegemeenten lopen, in verband met de korterealisatie termijnen, zijn groot.Ontwikkelen van twee recreatieve knooppuntenmet parkeerplaatsen, informatiecentrum,kleinschalige horeca, recreatievebedrijfjes en een toeristisch transferium. Bijhet recreatieve knooppunt in Stompwijk isook voorzien in een haven. Het huidigekleine haventje langs de snelweg (metaantal caravans, bootstalling etc.) blijftbestaan. De gemeente Leidschendam–Voorburg zal als de kans zich voordoet welingaan op verplaatsing omdat de huidigelocatie (vlak naast A4) niet logisch is volgensde gemeente. De gemeente heeft echtergeen plannen om actief over te gaan totverplaatsing.Agrarische bebouwing en stedelijkeontwikkelingGlastuinbouwgebied StompwijkMidden in het panorama, aan de A4, is eenbestaand glastuinbouwgebied gevestigd, dateen (visuele) aantasting geeft van degebiedskwaliteiten van dit panorama. Infeite wordt het panorama door dit glastuinbouwgebiedin tweeën gedeeld.De gemeente wil het bestaande glastuinbouwgebiedin Stompwijk verder ontwikkelen.Dit houdt in dat het glastuinbouwgebiedduurzaam moet worden door het glaste vernieuwen en uit te breiden.In 2001 is bij het vigerende bestemmingsplanhieraan goedkeuring onthouden doorGS. In een nieuw bestemmingsplan wil degemeente deze ontwikkelingen tochmogelijk maken. Deze ontwikkelingen zijn:• Een klein deel van het huidige glas zalplaats moeten maken voor bedrijven dienu in de lintbebouwing van Stompwijkgevestigd zijn. Deze bedrijven moeten uitde lint verplaatst worden om kleinschaligewoningbouw mogelijk te maken inhet bestaande lint;• De uitbreiding van het areaal aan kassenvan 48 naar 65 ha. Deels om bestaandekassen uitbreidingsmogelijkheden tebieden en deels om verplaatsing vanverspreid liggende kassen in het gebiedmogelijk te maken. Modernisering vanhet bestaande glastuinbouwgebied houdtin dat de kassen ook hoger zullen gaanworden.Invloeden van buitenafStedelijke ontwikkelingDe ontwikkeling van hoogbouw in de nabijeomgeving ten noorden van het panoramaheeft haar visuele invloed op de belevingvan het panorama.Het realiseren van een woningbouwlocatieten zuiden van Zoeterwoude wordtmomenteel overwogen. De provincieZuid-Holland is hier geen voorstander van.In de lintbebouwing zijn weinig ontwikkelingen.Het betreft het slopen en herbouwenvan woningen in voormalige agrarischeopstallen. Hiermee driegt het ‘stompwijkse’karakter verloren te gaan. De gemeente wildit gaan sturen met een aan het nu invoorbereiding zijnde bestemmingsplangekoppelde beeldkwaliteitskaarten. De (ooitillegaal ontstane) bedrijven in het lint zijnin vorige bestemmingsplannen positiefbestemd en van een strak bouwvlakvoorzien; uitbreiding is niet mogelijk.De in de gemeente Zoetermeer gelegenSnowworld wil naast de bestaande ‘schans’en tweede hogere ‘schans’ bouwen (1,5 maalzo hoog). Vanaf de A4 gezien is de bestaande“schans” goed zichtbaar en geeft vanaf de A4nu al een flinke visuele verstoring van hetzicht op de molendriegang van Stompwijk.Inpassing door beplanting is niet mogelijkomdat het bedrijf is gevestigd op eenvoormalige stortplaats.In Zoetermeer en Leiden is ook een aantalhoogbouwprojecten gestart of reedsafgerond. Deze “torens” zijn van groteafstand zichtbaar en domineren de horizon.De gemeente dringt aan op een visie ophoogbouw in relatie met de beeldkwaliteitvan de horizon in de omliggende landelijkegebieden. De gemeente heeft een horizonkarakteristiekkaartje gemaakt ter illustratie.Zowel de gemeente Zoeterwoude als degemeente Leidschendam-Voorburg heeft opdeze ontwikkelingen gewezen.De Nieuwe Driemanspolder is gelegen in degemeente Zoetermeer. Echter, de gemeenteLeidschendam-Voorburg geeft aan dat bij deontwikkeling van de waterberging en natuurweinig aandacht is voor de huidigebeeldkwaliteit van het gebied. Dit betreftmet name de verkavelingsstructuur en degrillige vormen van sloten. Voor hetontwikkelen/versterken van de toeristischrecreatievefunctie van het gebied (endaarmee ook van de kwaliteiten van hetpanorama) zijn deze ontwikkelingen welvan belang.BedrijventerreinDe aanleg van het bedrijventerreinOostvlietpolder is een ruimtelijke ontwikkelingwaar véél politieke belangstelling vooris en is geweest. Het bestemmingsplan voorde realisatie van dit bedrijventerrein isinmiddels vigerend. Het bedrijventerreinzelf moet nog aangelegd worden.Ruimtelijke elementen en infrastructuurDe aanleg van de Rijnlandroute.Het plaatsen van een 3e windmolen langs deA4. De gemeente kan met deze 3e windmolenvoorzien in de totale energiebehoeftevan de gemeente. Deze windmolen zal tezien zijn vanuit het panorama.EHSDe verplichte natuurcompensatie voor hetopstelspoor Rijn-Gouwelijn ligt net buitenhet panorama en bestaat uit een plasdrasgebied met bossen en riet. De opgaandebeplanting zal op termijn van invloedkunnen zijn op de beleving van hetpanorama.Initiatieven particulieren/bedrijvenEr zijn geen initiatieven bekend binnen hetsnelwegpanorama.26 | Negen Nationale Snelwegpanorama’s

Belevingswereld gemeenteDe gemeente Zoeterwoude kent hetsnelwegpanorama, maar mist een concreteuitwerking hiervan door het rijk of deprovincie. De gemeente bedoelt hiermeedat op grond van wat nu in de structuurvisieis opgenomen niet precies duidelijk wordttot hoe ver met het snelwegpanoramarekening gehouden moet worden.De gemeente Leidschendam–Voorburgheeft nog geen aanvullend beleid voor hetsnelwegpanorama gemaakt. Het huidigebeleid is gericht op het behouden enversterken van het landschap met dekarakteristieke bebouwing (Stompwijkseboerderijen, huisjes en schuren). Daarnaastis de gemeente van mening dat ook deandere kant van de snelweg bij hetpanorama zou moeten horen. Met name dedoorkijk via het Leidschendammerhoutnaar de Duivenvoordecorridor is zeerwaardevol. Dit is nog één van de weinigeplaatsen waar de Vliet aan weerszijdenbegrensd wordt door het oorspronkelijkelandschap.Ook betreurt de gemeente het dat deMolenloop aan het begin van het panorama(komende uit Den Haag) slecht zichtbaar isvanaf de snelweg.De gemeente ziet de Molenloop toch als éénvan de kenmerken van dit gebied. Slechtezichtbaarheid komt door aangrenzendebebouwing en een geluidscherm.Ruimtedruk1. Acuut:• Geen2. Op korte termijn:• Het glastuinbouwgebied Stompwijk(Leidschendam–Voorburg/SO/AB)3. Op langere termijn:• GeenStimulans• Een agrarisch natuurgebied voorweidevogels;• Sanering van een in het panoramaaanwezig glastuinbouwbedrijf;• Een integrale benadering van het gebiedals regiopark van de kust via deDuivenvoordecorridor naar het GroeneHart;• Ontwikkelen van twee recreatieveknooppunten met parkeerplaatsen,informatiecentrum, kleinschalige horeca,recreatieve bedrijfjes en een toeristischtransferium.Figuur 10: Ruimtelijke ontwikkelingen Wijk en WoudenInvloeden van buitenafDe gebiedskwaliteiten worden mogelijkaangetast door ontwikkelingen in omliggendegebieden/gemeenten. Deze zijn hetbedrijventerrein Oostvlietpolder, deRijnlandroute, het plaatsen van een 3ewindmolen langs de A4, een tweedeskischans/baan in Snowworld, de lintbebouwingin Stompwijk, de NieuweDriemanspolder en de hoogbouwprojecten.4.3 ConclusieIn het Nationaal Snelwegpanorama Wijk enWouden zijn ruimtelijke ontwikkelingenmogelijk die kunnen leiden tot ruimtedruk.Daarnaast zijn er ruimtelijke ontwikkelingendie een stimulans kunnen zijn voor degebiedskwaliteiten of de herkenbaarheiddaarvan of zichtbaarheid erop.Tot slot zijn er in de nabijheid van hetpanorama ruimtelijke ontwikkelingenmogelijk die van invloed kunnen zijn op debeleving. In figuur 10 zijn de belangrijksteruimtelijke ontwikkelingen (objecten/zoekzones) aangegeven.Negen Nationale Snelwegpanorama’s | 27

5 Noord-Kennemerland

5.1 NationaalSnelwegpanoramaNoord-KennemerlandFiguur 11: Onderzoeksgebied Noord–KennemerlandHet Nationaal Snelwegpanorama Noord-Kennemerland (A9) ligt in het NationaalLandschap Laag Holland en (voor een deel)in het Nationaal Landschap Stelling vanAmsterdam, tussen de stedelijke gebiedenAlkmaar-Heiloo en Beverwijk-Uitgeest.Het snelwegpanorama draagt de kenmerkenvan het oorspronkelijke landschap van deoude duinen met strandwallen en –vlaktesop de overgang naar het polder- endroogmakerijenlandschap, oostelijk van deA9. Het snelwegpanorama biedt zicht opopen veenweiden met oude kreken in destrandvlakte en op kernen op de strandwallen,vanaf één zijde van de snelweg A9tegenover Heemskerk/Uitgeest en tussenUitgeest en Heiloo vanaf beide zijden van deA9.Planologische situatieHet snelwegpanorama ligt in de gemeentenCastricum, Heiloo en Uitgeest. Voor hethele gebied zijn vier bestemmingsplannenvan kracht, allemaal ouder zijn dan tien jaar.Over het algemeen hebben de vigerendebestemmingsplannen een conserverendkarakter, met in hoofdzaak agrarischebestemmingen. Grote ruimtelijke ontwikkelingenzijn niet zonder meer mogelijk.5.2 RuimtelijkeontwikkelingenRijksbeleidEr zijn geen ruimtelijke ontwikkelingenbekend in het rijksbeleid die tot ruimtedrukkunnen leiden in het NationaalSnelwegpanorama Noord-Kennemerland.Provinciaal beleidEr zijn geen ruimtelijke ontwikkelingenbekend in het provinciaal beleid die totruimtedruk kunnen leiden in het NationaalSnelwegpanorama Noord-Kennemerland.Bron: de structuurvisieRegionaal/gemeentelijk beleidAgrarische bebouwing, ruimtelijkeelementen en infrastructuurVoor het gebied dat valt onder de gemeenteCastricum is het bestemmingsplan“Buitengebied” vigerend. Het plan kent eenwijzigingsbevoegdheid voor het toevoegenvan agrarische bouwpercelen, voor silo’s envoor windturbines tot 15 meter hoog. Voorwat betreft de windturbines, is tot op hedennog geen gebruik gemaakt van dewijzigingsbevoegdheid.Voor de gemeente Heiloo vigeert voor hetgebied één bestemmingsplan “LandelijkGebied”. Voor de bestemmingen “Agrarischgebied en gebied met landschappelijkwaardevolle openheid” en “Agrarisch gebieden gebied met landschappelijke ennatuurwaarden” gelden wijzigingsmogelijkheden,die bedrijfsgebonden mestsilo’sbuiten bestaande agrarische bedrijfscentramogelijk maken, met een doorsnee vanmaximaal 25 meter, een inhoud van 3.000,respectievelijk 5.000 liter en een hoogte van5 meter. Verder geldt een wijzigingsbevoegdheidvoor nieuwe bouwvlakken vooragrarische bedrijvigheid.Stedelijke ontwikkelingVoor de driving range van de golfbaan nabijde Lagelaan is een tijdelijke vrijstellingverleend. Na het verstrijken van deinstandhoudingtermijn heeft de gemeenteeen gedoogbeschikking verleend, dieverloopt nadat de aansluiting van hetgebied op de A9 zal zijn gerealiseerd.Mogelijk zal de gemeente besluiten tot eenverdubbeling van het aantal holes endaarmee tot een aanzienlijke uitbreidingvan het terrein. Net als het bestaande deel,zal de uitbreiding direct naast de snelwegworden gerealiseerd. Weliswaar kan hetgolfterrein worden beschouwd als eengroen terrein, maar het gaat hier wel omeen aantasting van het bestaandelandschap.Negen Nationale Snelwegpanorama’s | 29

EHSVoor de gemeente Uitgeest vigeren debestemmingsplannen “Buitengebied” en“Watersportcentrum Zaadnoordijk 1993”.Ten noorden van de kern Uitgeest is eenecologische verbindingszone in oost-westrichtingingetekend.Agrarische activiteitBinnen het vigerende bestemmingsplanbestaat de mogelijkheid tot aanleg van eenboomgaard evenwijdig aan de A9.Stedelijke ontwikkelingHet project ‘Wonen in het Groen’ is eensamenwerkingsproject van de provincieNoord-Holland en de gemeenten Heiloo,Castricum en Alkmaar. Doel van het projectis het realiseren van een woonlandschap inhet gebied tussen Limmen en Heiloo, metbijbehorende investeringen in groen enrecreatie in het omringende landelijkegebied en in de ontsluiting van het gebied.Voorwaarde voor het realiseren van een deelvan de woningbouw is een extra ontsluitingvanaf de A9 naar het woongebied.In 2010 zal het ministerie van V&W eendefinitief besluit nemen over de aansluiting,die eveneens in het panorama komt teliggen.Het project bestaat uit drie onderdelen:“Zandzoom”, “Zuiderloo” en “OosthoekLimmen”. Bij Oosthoek gaat het omwoningbouw in ca. drie bouwlagen op hetterrein van voormalig psychiatrisch centrumDe Oosthoek. Vanaf de A9 zal deze ontwikkelingzichtbaar zijn.In het zuidwesten van Akersloot komen ca.100 woningen. Hiervoor zal nog eenplanologische procedure noodzakelijk zijn.Er wordt in maximaal drie bouwlagengebouwd. Verstoring van het panorama lijktniet aan de orde, omdat tegen de bestaandebebouwing zal worden aangebouwd.Niet agrarische bebouwingDe gemeente Heiloo wenst een geluidswalaan de westzijde van de A9, ten noorden vande Kanaalweg. Ten zuiden van deKanaalweg, aan dezelfde kant van de A9 is aleen geluidswal aangelegd.Invloeden van buitenafBedrijventerreinHet in de nabijheid van het panoramagelegen bedrijventerrein Boekelermeerwordt nu ontwikkeld en kan van invloedzijn op de beleving van het panorama. Ditterrein ligt voor het overgrote deel in degemeente Alkmaar; een bescheidengedeelte wordt op het grondgebied van degemeente Heiloo gerealiseerd. Naarmate derealisatie in zuidelijke richting vordert, zalsteeds meer van het bedrijventerrein vanafde A9 zichtbaar zijn.Initiatieven particulieren/bedrijvenStedelijke ontwikkelingAan de oostzijde van de A9, in het plangebiedZaadnoordijk van de gemeenteUitgeest, is een plan voor een hotel met 40kamers. Hoogte circa 11 meter, lengte 90meter). De locatie ligt nabij een bestaandejachthaven aan de zuidoever van hetUitgeestermeer. De bouwrichting is parallelaan de A9 (een aantasting van het panorama).Het initiatief past niet in hetvigerende bestemmingsplan.Belevingswereld gemeenteDe drie gemeenten zijn op de hoogte van destructuurvisie.5.3 ConclusieIn het Nationaal SnelwegpanoramaNoord-Kennemerland zijn ruimtelijkeontwikkelingen mogelijk die kunnen leidentot ruimtedruk. In de nabije omgeving zijnruimtelijke ontwikkelingen mogelijk dievan invloed kunnen zijn op de beleving vanhet panorama. In figuur 12 zijn de belangrijksteruimtelijke ontwikkelingen (objecten/zoekzones)aangegeven.Ruimtedruk1. Acuut:• Aanleg boomgaard (AA)2. Op korte termijn:• Hotel op terrein jachthaven Zaadnoordijk(Uitgeest/SO);• Extra ontsluiting van de A9 (Castricum/REI).3. Op langere termijn:• Geluidswal Heiloo (Heiloo/NB);• Wonen in het Groen in Heiloo en Limmen(Heiloo/SO);• Woningbouwplannen in Akerslootzuidwest nabij de Startingerweg(Castricum/SO).Invloeden van buitenafHet in de nabijheid van het panoramagelegen bedrijventerrein Boekelermeerwordt nu ontwikkeld en kan van invloedzijn op de beleving van het panorama. Ditterrein ligt voor het overgrote deel in degemeente Alkmaar; een bescheidengedeelte wordt op het grondgebied van degemeente Heiloo verwezenlijkt. Naarmatede realisatie in zuidelijke richting vordert,zal steeds meer van het bedrijventerreinvanaf de A9 zichtbaar zijn.30 | Negen Nationale Snelwegpanorama’s

Figuur 12: Ruimtelijke ontwikkelingen Noord-KennermerlandNegen Nationale Snelwegpanorama’s | 31

6 Venen-Vecht

6.1 Nationaal SnelwegpanoramaVenen-VechtFiguur 13: Onderzoeksgebied Venen–VechtHet Nationaal Snelwegpanorama Venen-Vecht (A2) ligt in het Nationaal LandschapGroene Hart, tussen de stedelijke gebiedenvan Amsterdam en Utrecht. Het snelwegpanoramabiedt zicht op open veenweidelandschapmet transparantebebouwingslinten en meanderendeveenriviertjes, ten oosten en ten westen vande snelweg A2 tussen de kernen Abcoude enMaarssen. Het snelwegpanorama vormt eenbelangrijke landschappelijke en ecologischeschakel tussen de open veenweiden tenwesten en ten oosten van de infrastructuurbundelA12, Amsterdam-Rijnkanaal en hetspoor in het Groene Hart, die gestalte moetkrijgen via de zogenoemde ’GroeneRuggengraat’ (Natte As).Planologische situatieHet snelwegpanorama ligt in de gemeentenAbcoude, Breukelen en Loenen. Debestemmingsplannen voor het buitengebieddateren van 1973 tot en met 1998. Hetbestemmingsplan “Buitengebied” van degemeente Loenen dateert van 2004.Daarnaast zijn er nog enkele quagebiedsomvang kleinere bestemmingsplannenvoor de kernen en bedrijventerreinen,die in de periode 1969 tot en met 2008 zijnvastgesteld. De bestemmingsplannen voorde verbreding van het spoor en de A2dateren vanaf 2000. In totaal zijn er twaalfbestemmingsplannen onderzocht.De voor het buitengebied geldendebestemmingsplannen zijn nagenoegallemaal conserverend van aard.Voor de meeste gebiedskwaliteiten hebbende gemeenten Breukelen en Loenen eenaanlegvergunningstelsel. De gemeenteBreukelen en de gemeente Loenen hebbeneen landschapsplan opgesteld en werveneen deskundige die aan de hand daarvanplannen beoordeelt.Bron: de structuurvisie6.2 RuimtelijkeontwikkelingenRijksbeleidRuimtelijke elementen en infrastructuurTer uitvoering van het beleid (van EZ) voorde energievoorziening heeft Tennet eenbouwaanvraag ingediend voor eenhoogspanningsstation. Bij het vinden vande locatie speelde het onderwerp snelwegpanoramanog niet. Ten zuiden vanBreukelen aan de westkant bij de kruisingvan de A2 en de spoorlijn Utrecht-Amsterdam is de bouw van dit hoogspanningsstation(8 meter hoog met pieken van25 meter) en een verzwaarde hoogspanningsmastgepland. Het besluit op deaanvraag om een bouwvergunning 1e fase isop 22 januari 2009 verzonden. De bezwarentermijnloopt tot en met 5 maart 2009.Provinciaal beleidEHSIn het noordelijk deel (net ten zuiden vanAbcoude) en in het gebied tussen de A2 enhet spoor (dat grotendeels binnen degemeente Loenen valt) worden studiesverricht naar de aanleg van natte ecologischeverbindingszones, de zogenoemde‘Groene Ruggengraat’.De gebieden gelegen in dit snelwegpanoramaworden in het streekplan grotendeelsals landbouwkerngebied aangemerkt.Verder zijn er in het streekplan 2005-2015van de provincie Utrecht nog twee vlekjesals waardevolle natuur aangewezen.Ruimtelijke elementen en infrastructuurIn het streekplan is langs de A2 bij Loeneneen locatie voor windenergie aangewezen,waar een lijnopstelling van drie windturbinesgerealiseerd kan worden. De raad van degemeente Loenen heeft een verzoek voor derealisering van deze drie windturbinesafgewezen en vervolgens heeft het collegeNegen Nationale Snelwegpanorama’s | 33

van Burgemeester en Wethouders debouwvergunning geweigerd. Tegen dezebesluiten loopt nog een gerechtelijkeprocedure.Het streekplan laat in het deel ten westenvan de A2 voor maximaal twee niet naderaangewezen locaties een kleinschaligeopstelling van drie tot zes windturbines toe.In de eindversie van de ‘Voorloper GroeneHart’ is het gebied ten oosten van de A2 terhoogte van Breukelen tot aan de noordelijkegemeentegrens en het zuidelijk deelvan Loenen (tot en met de hoogte vanNieuwenhoek) als “transformatiezone -zoekgebied voor verstedelijking in combinatiemet versterking landschapsstructuur”aangegeven. De Voorloper is een gezamenlijkebouwsteen voor de provincialestructuurvisies van de provincies Utrecht,Noord- en Zuid-Holland wat betreft hetGroene Hart, die in december 2008 isgeaccordeerd door de drie provincies. Ditbetekent dat dit een gebied is “in hetGroene Hart waar een op herstel van dekernkwaliteiten gerichte transformatiestrategiewordt toegepast met het invullen vanstedelijke en landelijke functies”. Hetbebouwen en/of verruimen van de rodecontouren in deze zones is bespreekbaar.Bebouwing moet wel inpasbaar zijn in hetGroene Hart en de situering moet voldoenaan de criteria van de kernkwaliteiten.“Vanuit de kernkwaliteiten van hetNationale Landschap Groene Hart is hetopenhouden van het venster A2 nabijLoenen van belang om de openheid van delandschappen aan weerszijden beleefbaar tehouden, zowel vanuit de zone als vanuit delandschappen. Verder voorkomt dit vensterdat de Vechtplassen van de rest van hetGroene Hart worden afgesneden”.Het Corridorproject in de gemeenteBreukelen valt binnen dezetransformatiezone.De mogelijkheden van de transformatiezonekunnen in het gebied van de gemeenteLoenen een stukje (nog nauwelijksaangetaste) open polder mogelijk aantasten.Dit geldt ook voor het noordelijk deelvan Breukelen dat nu nog relatief open is.Regionaal/gemeentelijk beleidAgrarische activiteitenVoor het behoud van de karakteristiekestrokenverkaveling van het grasland biedenniet alle bestemmingsplannen via hetaanlegvergunningstelsel of via een verbodvoldoende bescherming voor de kenmerkenen de openheid van het gebied. Zo is voorhet omzetten van het grasland in bijvoorbeeldmaïsakkers in het bestemmingsplan“Buitengebied” voor het noordelijk gedeeltevan de panorama in Abcoude geenbeschermingsregime opgenomen.In dit gebied worden relatief meer percelenvoor maïsteelt gebruikt dan in de rest vanhet gebied van dit snelwegpanorama.Ruimtelijke elementen en infrastructuur ennatuurlijke barrièreDaarnaast bieden enkele bestemmingsplannenvrijstellingsmogelijkheden voor debouw van windturbines met een maximalehoogte van 25 meter.De gemeente Abcoude wil langs de A2 eenstrook over een lengte van ongeveer4 kilometer van ca. 30 meter breedte en 1meter hoogte met bomen en struikenbeplanten. De gemeente is momenteelbezig met de verwerving van de voor hetnoordelijke deel nog benodigde gronden.Verder is het de bedoeling om in het invoorbereiding zijnde bestemmingsplanvoor het landelijk gebied van Abcoude terhoogte van de kern Baambrugge beplantinglangs de kopse kanten van de slotenmogelijk te maken om zo een soortcoulisselandschap te realiseren.De beplanting op de kopse kanten zal maarvoor een beperkt gebied gelden en heeft alsdoel het zicht vanuit de kern Baambruggeop de snelweg te verzachten. Langs de A2 terhoogte van Nieuwer Ter-Aa hebben debewoners een voorkeur voor het aanleggenvan een singel van bomen in plaats van eengeluidscherm.In de kern Loenersloot rust op één perceelde bestemming “nader uit te werkenwoongebied”. Het aantal woningen is nietbekend.Stedelijke ontwikkelingOp het terrein van de sportvelden bij dekern Nieuwer Ter-Aa is de bouw van 40woningen gepland, nadat de sportveldenrichting snelweg zijn verplaatst. Invullinggeschiedt met behulp van een wijzigingsbevoegdheidin het nieuwe bestemmingsplanwaarvan het ontwerp binnenkort ter inzagewordt gelegd.Langs het spoor ten zuiden van de TerAaseweg wordt een perceel bos, 6400 m2 (inaansluiting op een reeds bestaand perceelbos) aangelegd en 3,5 ha grasmengselingezaaid. Dit ter compensatie van verliesvan natuur tijdens de spoorwegverbreding.De vrijstelling (ex artikel 19, lid 1 WRO)hiervoor is recentelijk verleend.Rondom het nieuwe station in Breukelenwil de gemeente het Corridorprojectrealiseren bestaande uit hoge kantoren enwooneenheden. Het ligt tussen hetAmsterdam-Rijnkanaal en de A2. Hiervoor isin mei 2007 een visie gericht op destationsomgeving Hof van Breukelenopgesteld. Het gebied ligt in nabijeomgeving van het panorama en kan vaninvloed zijn op het uitzicht in oostelijkerichting van de A2. Dit Corridorproject valtin de (eerder beschreven) transformatiezonezoals opgenomen in de ‘Voorloper GroeneHart’.Invloeden van buitenafStedelijke ontwikkelingTen zuidwesten van de kern Abcoude wil degemeente ca. 200 woningen bouwen. Ditgebied grenst aan de noordkant van hetsnelwegpanorama. Het streekplan gaat uitvan een woningbouwprogramma van 200woningen in de hele gemeente Abcoude.Initiatieven particulieren/bedrijvenStedelijke ontwikkelingAansluitend op de lintbebouwing vanBaambrugge is voor de bouw van eenwoonzorgcentrum ter vervanging van deagrarische loods een bouwaanvraagingediend. Met dit plan wordt de omvangvan de bebouwing op dit perceel nagenoeggehalveerd.Voor het laatste onbebouwde perceel op hetbedrijventerrein (bestaande uit vierpercelen) ten zuidoosten van NieuwerTer-Aa is een principeverzoek voor de bouwvan vier bedrijfsunits met een hoogte van 8meter over de gehele breedte van hetperceel ingediend.In het buitengebied van Breukelen aan deOud Aa is sprake van een mogelijke34 | Negen Nationale Snelwegpanorama’s

vervanging van een horecabedrijf door tweewoningen. De mogelijkheid hiervoor is nietin het bestemmingsplan verankerd.Agrarische bebouwingOok zijn er plannen voor een nieuwboerenbedrijf in het buitengebied tennoordwesten van de kern Baambrugge. Ditis in het vigerende bestemmingsplan uit1976 niet opgenomen.Belevingswereld gemeenteDe gemeente Breukelen is ambtelijk wel enbestuurlijk niet bekend met het fenomeensnelwegpanorama. De gemeente Abcoude iszowel ambtelijk als bestuurlijk op de hoogtevan de structuurvisie. Het bestuur heeftechter andere prioriteiten.Bij de gemeente Loenen leeft het onderwerpnauwelijks; dit geldt zowel ambtelijk alsbestuurlijk.6.3 ConclusieIn het Nationaal Snelwegpanorama Venen–Vecht zijn ruimtelijke ontwikkelingenmogelijk die kunnen leiden tot ruimtedruk.Daarnaast zijn er ruimtelijke ontwikkelingenmogelijk die een stimulans kunnen zijnvoor de gebiedskwaliteiten of de herkenbaarheiddaarvan of zichtbaarheid erop.Tot slot zijn er in de directe omgeving vanhet gebied ruimtelijke ontwikkelingenmogelijk die van invloed kunnen zijn op debeleving van het panorama. In figuur 14 zijnde belangrijkste ruimtelijke ontwikkelingen(objecten/zoekzones) aangegeven.Ruimtedruk1. Acuut:• Realisatie van hoogspanningsstation enverzwaarde mast (Breukelen/REI).bouw van windturbines van maximaal25 meter (Breukelen/REI);• Mogelijkheid voor bouwen van 40woningen op sportvelden Nieuwer Ter-Aa(Breukelen/SO).3. Op lange termijn:• Mogelijkheid in streekplan voor hetplaatsen van drie windturbines langs deA2 (Loenen/REI), idem mogelijkheidkleinschalige opstelling van windturbinesin het gebied ten westen van de A2(Breukelen/REI);• Transformatiezone (Loenen enBreukelen/SO);• Corridorproject (Breukelen/SO).Stimulans• Studies naar aanleg van natte ecologischeverbindingszone, de zogenoemde‘Groene Ruggengraat’;• Bouw van een woonzorgcentrum tervervanging van een agrarische loods.Figuur 14: Ruimtelijke ontwikkelingen Venen–VechtInvloeden van buitenafTen zuidwesten van de kern Abcoude wil degemeente ca. 200 woningen bouwen. Ditgebied grenst aan de noordkant van hetsnelwegpanorama. Het streekplan gaat uitvan een woningbouwprogramma van 200woningen in de hele gemeente Abcoude.2. Op korte termijn:• Aanleg beplante grondwal langs de A2(Abcoude/NB);• Mogelijkheden voor beplanting kopsekanten agrarische percelen, ontstaan vancoulisselandschap (Abcoude/NB);• Ontbreken van een dekkend aanlegvergunningstelsel(met name Abcoude/AA);• Mogelijkheden voor realisatie van eennieuw agrarisch bedrijf (Abcoude/AB) ende vrijstellingsmogelijkheden voor deNegen Nationale Snelwegpanorama’s | 35

7 Hoeksche Waard

7.1 Nationaal SnelwegpanoramaHoeksche WaardFiguur 15: Onderzoeksgebied Hoeksche WaardHet Nationaal Snelwegpanorama HoekscheWaard (A29) ligt in het Nationaal LandschapHoeksche Waard, tussen de kernenHeinenoord en Klaaswaal. Het snelwegpanoramamarkeert de overgang van destedelijke Randstad naar de open enwaterrijke Zeeuwse en Zuid-HollandseDelta. Het snelwegpanorama biedt zichtvanaf beide zijden van de snelweg A29 opopen zeekleipolders met akkerbouw, dijken,voormalige kreken, bebouwingslinten enkernen.Planologische situatieHet gebied van het snelwegpanorama ligt inde gemeenten Binnenmaas, Cromstrijen enOud-Beijerland.Vigerend voor het gebied van de gemeenteBinnenmaas is het bestemmingsplan“Landelijk gebied Correctieve herziening2007”.Vigerend voor het gebied van de gemeenteCromstrijen is het bestemmingsplan“Landelijk gebied” en “1e herzieningLandelijk gebied”. Binnen het onderzoeksgebiedvan de gemeente Oud Beijerland zijndrie bestemmingsplannen vigerend. Tweeervan zijn ouder dan tien jaar.7.2 RuimtelijkeontwikkelingenRijksbeleidEr zijn geen ruimtelijke ontwikkelingenbekend in het rijksbeleid die tot ruimtedrukkunnen leiden in het NationaalSnelwegpanorama Hoeksche Waard.Provinciaal beleidOp 31 januari 2007 hebben ProvincialeStaten (PS) de eerste partiële herziening‘Hoeksche Waard’ vastgesteld. In dezepartiële herziening zijn de begrenzing en dekernkwaliteiten van het nationaal landschapvastgelegd en de groenblauweontwikkeling: het ruimtelijk vastleggen vande (provinciale) ecologische hoofdstructuuren de wateropgave.Bron: de structuurvisieBedrijventerreinPS hebben op 17 mei 2000 het streekplan‘Zuid-Holland Zuid’ vastgesteld. In eenstreekplanuitwerking is een bovenregionaalbedrijventerrein opgenomen die gelegen isin de Noordrand van de Hoeksche Waard. Indeze Noordrand is een gedeelte van hetsnelwegpanorama gelegen maar omdat deA29 daar verdiept ligt, is dat gebiedwaarschijnlijk niet zichtbaar.Regionaal/gemeentelijk beleidRuimtelijke elementen en infrastructuurDoor de vijf gemeenten in de HoekscheWaard is een gezamenlijke ‘StructuurvisieHoeksche Waard’ opgesteld. In dezestructuurvisie worden de ruimtelijkeontwikkelingen van de regio tot 2030 inbeeld gebracht. Het ministerie van VROMheeft een reactie verzonden naar deCommissie Hoeksche Waard, mede namensde ministeries van LNV, V&W, EZ, Defensieen Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen.In de reactie wordt gewezen op de aanwezigheidvan het Nationaal Snelwegpanorama.In de reactie is verzocht ditgebiedskader alsnog op te nemen in devisie. Ook wordt de zoeklocatie voorwindmolens Oever Oude Maas als minderwenselijk aangegeven omdat deze ligt in hetsnelwegpanorama. De gebiedskwaliteitenkunnen door deze ontwikkeling wordenaangetast.Agrarische bebouwingTen slotte wordt in de reactie gesteld dat degemeentelijke keuze voor het saneren enconcentreren van de op dit momentverspreid liggende glastuinbouwlocaties opéén of twee locaties vanwege te verwachtenschaalvoordelen wordt onderschreven.Agrarische activiteitenIn de gemeente Binnenmaas is hetvigerende bestemmingsplan conserverendvan aard. Het betreft in hoofdzaak agrarischebedrijven en dijkbebouwing (dijkwoningen).De gebiedskwaliteiten van hetNegen Nationale Snelwegpanorama’s | 37

gebied kunnen worden aangetast, omdathet bestemmingsplan onder het begripagrarische bedrijvigheid bosbouw toestaat.Fruitteelt wordt in het bestemmingsplanniet expliciet genoemd, maar is ook nietuitgesloten. Bij de ontwikkeling van dezeactiviteit kunnen de gebiedskwaliteitenworden aangetast.Agrarische bebouwing en activiteitenHet bestemmingsplan “Landelijk gebied” en“1e herziening Landelijk gebied” in degemeente Cromstrijen biedt aan deagrarische bedrijven veel ontwikkelingsmogelijkheden.De voorschriften zijn in deeerste herziening, ten opzichte van hetmoederplan, aanzienlijk uitgebreid voor demogelijkheden om als agrarische activiteiteen fruitkwekerij, glastuinbouw etc. tebeginnen.Binnen het onderzoeksgebied heeft dat totop heden niet geleid tot aantasting van deopenheid van het landschap. Bij degemeente zijn op dit moment ook geenconcrete aanvragen/plannen hiervoorbekend.Bij realisatie van deze mogelijkhedenkunnen de gebiedskwaliteiten wordenaangetast.Stedelijke ontwikkelingHet gebied tussen de omleiding van de N217en de Stougjesdijk in de gemeente Oud-Beijerland valt binnen dit bestemmingsplan.De huidige functie is in hoofdzaakagrarisch. De gronden zijn in eigendom vanenkele projectontwikkelaars en een agrariër.Binnen de Integrale visie‘Dorpsontwikkeling’ (juni 2008 vastgesteld)is voor dit gebied een woon- en werkfunctievoorzien. Het bestemmingsplan moet voordit gebied nog worden opgesteld. Gezien deligging is het waarschijnlijk niet zichtbaarvanaf de snelweg.Invloeden van buitenafEr zijn geen ruimtelijke ontwikkelingenbekend in de nabije omgeving die vaninvloed zijn op de beleving van hetsnelwegpanorama.Initiatieven particulieren/bedrijvenEr zijn geen initiatieven bekend binnen hetsnelwegpanorama.Belevingswereld gemeenteDe gemeenten zijn op de hoogte van hetbestaan van de structuurvisie, maar vindendat deze visie geen belemmering mag zijnvoor ontwikkelingen die nu al, zij het danprocedureel, in gang zijn gezet.7.3 ConclusieIn het Nationaal SnelwegpanoramaHoeksche Waard zijn ruimtelijke ontwikkelingenmogelijk die kunnen leiden totruimtedruk. Daarnaast zijn er ruimtelijkeontwikkelingen mogelijk die een stimulanskunnen zijn voor de gebiedskwaliteiten ofde herkenbaarheid daarvan of zichtbaarheiderop. In figuur 16 zijn de belangrijksteruimtelijke ontwikkelingen (objecten/zoekzones) aangegeven.Ruimtedruk1. Acuut:• Het bestemmingsplan laat een snelleomschakeling van het huidige agrarischgebruik naar het voeren van bosbouw enfruitteelt toe (Binnenmaas/AA);• Het bestemmingsplan biedt de mogelijkhedenom als agrarische activiteit eenfruitkwekerij, glastuinbouw etc. tebeginnen (Cromstrijen/AA/AB).2. Op korte termijn:• Geen3. Op langere termijn:• Zoeklocatie voor windmolens Oever OudeMaas (Binnenmaas/REI);• Bovenregionaal bedrijventerrein aan deNoordrand van de Hoeksche Waard(Binnenmaas/B);• Wonen en werken (Oud-Beierland/SO).Stimulans• Vaststelling eerste partiële herzieningHoeksche Waard waarin de begrenzing ende kernkwaliteiten van het nationaallandschap zijn vastgelegd en de groenblauweontwikkeling;• Saneren en concentreren van demomenteel verspreid liggende glastuinbouwlocatiesnaar één of twee locaties.Invloeden van buitenafEr zijn geen ruimtelijke ontwikkelingenbekend in de nabije omgeving die vaninvloed zijn op de beleving van hetsnelwegpanorama.38 | Negen Nationale Snelwegpanorama’s

Figuur 16: Ruimtelijke ontwikkelingen Hoeksche WaardNegen Nationale Snelwegpanorama’s | 39

8 IJsselvallei

8.1 Nationaal SnelwegpanoramaIJsselvalleiFiguur 17: Onderzoeksgebied IJsselvalleiHet Nationaal Snelwegpanorama IJsselvallei(A1) ligt voor een belangrijk deel in hetNationaal Landschap Veluwe, tussen destedelijke gebieden Apeldoorn en Deventeren tussen de beboste Veluwe en hetbesloten parklandschap van OostNederland. Het snelwegpanorama biedtzicht vanaf beide zijden van de snelweg A1op het open rivierenlandschap met weidenen bouwlanden, op de IJssel met uiterwaarden,kernen en verspreide boerderijen.Planologische situatieHet snelwegpanorama ligt in de gemeentenDeventer, Voorst en Lochem. Het gaat omtien (voorontwerp)bestemmingsplannen.De ouderdom van de plannen varieert. Eénbestemmingsplan uit 1991 wordt op ditmoment geactualiseerd. De overige plannenzijn actueel (jonger dan tien jaar).8.2 RuimtelijkeontwikkelingenRijksbeleidRuimtelijke elementen en infrastructuurVoor een veilige hoogwaterafvoer wordenplannen gemaakt voor een hoogwatergeul(PKB Ruimte voor de rivier). De doorwerkingvan deze plannen kunnen eenstimulans zijn voor de gebiedskwaliteitenvan het panorama.De verbreding van de snelweg A1 naar tweekeer vier stroken (inclusief nieuwe parallellebrug) kan van invloed zijn op de gebiedskwaliteitenvan het panorama.Bron: de structuurvisieProvinciaal beleidRuimtelijke elementen en infrastructuurHet streekplan biedt in de gemeente Voorstnabij de kern Wilp een zoekzone voorwindenergie.Regionaal/gemeentelijk beleidAgrarische bebouwingDe bestemmingsplannen zijn over hetalgemeen conserverend omdat de plangebiedenin het snelwegpanorama grotendeelsonderdeel zijn van de uiterwaardenNegen Nationale Snelwegpanorama’s | 41

van de IJssel. Echter, in beperkte mate isuitbreiding mogelijk.Stedelijke ontwikkelingIn de Dorpsvisie ‘Wilp’ is de bouw van 60woningen voorzien. De gemeenteraadechter heeft besloten (22 december 2008)dat woningbouw niet mag plaatsvinden inopen gebied. Hiervoor loopt nog geenformele planprocedure.Rondom de recreatieplas Bussloo en nabijWilp is een gemeentelijke visie opgesteldvoor het ontwikkelen van een regionaalpark van formaat. Een klein deelgebied vandeze visie strekt zich uit over het panorama.Ruimtelijke elementen en infrastructuur enagrarische activiteitenDe overige bestemmingsplannen (buiten deuiterwaarden) laten wel (beperkte)ontwikkelingen toe (woningbouw enfunctieverandering).In de flexibiliteitsbepalingen zijn veelmogelijkheden voor het oprichten van(kleine) windturbines, telecommunicatiemastenen voorzieningen op agrarischebedrijven (voedersilo’s) die de hoogte inkunnen. Deze bebouwing kan de gebiedskwaliteitenvan het panorama aantasten.Invloeden van buitenafNiet agrarische bebouwingTen noordwesten van het panorama in denabije omgeving wordt eveneens eeninitiatief uitgewerkt voor landgoederen. Derealisatie van de landgoederen kan vaninvloed zijn op de gebiedskwaliteiten.De gemeente Voorst wenst de plaatsing vaneen geluidscherm voor Posterenk, dat netbuiten het onderzoeksgebied gelegen is. Ditgeluidscherm zal in overleg metRijkswaterstaat geplaatst worden. Derealisatie van het scherm kan de belevingvan het panorama beïnvloeden.Initiatieven particulieren/bedrijvenNiet agrarische bebouwingTen noorden van de A1 zijn er ontwikkelingenvoor landgoederen. Het landgoedBellinkhof is in voorbereiding. Tennoordwesten van het plangebied in denabije omgeving van het snelwegpanoramawordt eveneens een initiatief uitgewerktvoor landgoederen.Belevingswereld gemeenteDe gemeente Voorst erkent het panoramaen het beleid is erop gericht het snelwegpanoramaopen te houden. De gemeente heeftvraagtekens bij de ‘begrenzing’ van dezuidwestelijke punt van het onderzoeksgebied(rondom afrit Twello). De gemeente isvan mening dat dit punt geen onderdeeluitmaakt van het panorama.De gemeente Lochem erkent de panoramamaar stelt terecht dat hun grondgebiedbuiten het Nationaal Landschap ligt.8.3 ConclusieIn het Nationaal SnelwegpanoramaIJsselvallei zijn ruimtelijke ontwikkelingenmogelijk die kunnen leiden tot ruimtedruk.Daarnaast zijn er ruimtelijke ontwikkelingenmogelijk die een stimulans kunnen zijnvoor de gebiedskwaliteiten of de herkenbaarheiddaarvan of zichtbaarheid erop. Totslot zijn er in de directe omgeving ruimtelijkeontwikkelingen mogelijk die vaninvloed kunnen zijn op de beleving van hetpanorama. In figuur 18 zijn de belangrijksteruimtelijke ontwikkelingen (objecten/zoekzones) aangegeven.Ruimtedruk1. Acuut:• Geen2. Op korte termijn:• Oprichten van gebouwen in uiterwaarden(Lochem/AB);• Woningbouw (Voorst/SO).3. Op lange termijn:• Ontwikkeling landgoederen (Voorst/NAB);• Zoekzone voor windenergie (Voorst/REI);• Verbreding A1 (Voorst en Deventer/REI).Stimulans• Aanleg hoogwatergeul• Regionaal park van formaatInvloeden van buitenafTen noordwesten van het panorama in denabije omgeving wordt een initiatiefuitgewerkt voor landgoederen. De realisatievan de landgoederen kan van invloed zijnop de gebiedskwaliteiten. De gemeenteVoorst wenst de plaatsing van een geluidschermvoor Posterenk, dat net buiten hetonderzoeksgebied gelegen is. Dit geluidschermzal in overleg met Rijkswaterstaatgeplaatst worden. De realisatie van hetscherm kan de beleving van het snelwegpanoramabeïnvloeden.42 | Negen Nationale Snelwegpanorama’s

Figuur 18: Ruimtelijke ontwikkelingen IJsselvalleiNegen Nationale Snelwegpanorama’s | 43

9 Drentsche Aa

9.1 Nationaal SnelwegpanoramaDrentsche AaFiguur 19: Onderzoeksgebied Drentsche AaHet Nationaal Snelwegpanorama DrentscheAa (A28) ligt in het Nationaal LandschapDrentsche Aa, tussen Glimmen en hetstedelijk gebied Groningen. Het snelwegpanoramaligt op de overgang van de beslotenHondsrug en de benedenloop van het openbeekdal van de Drentsche Aa. Hetsnelwegpanoramabiedt zicht vanaf beide zijden van desnelweg A28 op overwegend open weiden,natuur en plassen en hogere randen metbossen en kernen.Planologische situatieHet Nationaal Snelwegpanorama ligt in degemeenten Haren, Tynaarlo en Groningenen ligt in twee provincies, Groningen enDrenthe.Het gebied valt onder vijf vigerendebestemmingsplannen. Van deze vijfbestemmingsplannen zijn twee ouder dantien jaar.De vigerende bestemmingsplannen zijn ingrote mate conserverend van aard met deintentie tot kwaliteitsverbeteringen enworden binnen een tot twee jaar herzien.Door de aanwijzing van het gebied alswaterberging (en het hiervoor opgesteldfacetbestemmingsplan) zijn bouwmogelijkhedenin de bestemmingsplannen buitengebiedverder beperkt. Door de aanwijzingvan de stadsranden van Haren en Glimmenals beschermd dorpsgezicht en het hiervooropgestelde (voorontwerp)bestemmingsplandoor de gemeente Haren worden deopenheid en zichtlijnen verder beschermd,zowel van als naar de snelweg.9.2 RuimtelijkeontwikkelingenRijksbeleidEr zijn geen ruimtelijke ontwikkelingenbekend die tot ruimtedruk kunnen leiden inhet Nationaal Snelwegpanorama DrentscheAa.Bron: de structuurvisieProvinciaal beleidIn de ontwerpomgevingsverordening van deprovincie Groningen is aangegeven dat eenbestemmingsplan in het gebied van hetNationaal Snelwegpanorama het vrijeuitzicht daarvan moet waarborgen.Ruimtelijke elementen en infrastructuurIn het provinciale omgevingsplanGroningen (POP) speelt de discussie over dezuidelijke rondweg van Groningen. Dezezuidelijke tangent is door de noordelijkerand van het snelwegpanorama geprojecteerd.In het vigerende POP is deze optie alsvoorkeur genoemd. In het nieuwe ontwerp-POP wordt het uitsluitend nog genoemd alsvangnet als andere aanpassingen van dewegenstructuur ontoereikend zijn. Door degemeente Groningen wordt de optie voor deaanleg van een tunnel onderzocht.In het POP Drenthe is de mogelijkheidopgenomen voor een capaciteitsverruimingvan de A28 (verbreding en aanleg vanbusbanen).Regionaal/gemeentelijk beleidRuimtelijke elementen en infrastructuur enagrarische bebouwingMogelijke aantastingen die nu nog in debestemmingsplannen aanwezig zijn (naastde reguliere uitbreidingsmogelijkheden vanaanwezige bebouwingen) zijn de oprichtingvan mestsilo’s, windturbines, elektriciteitsmastenen de aanleg van houtteelt.Gemeenten hebben of zijn bezig metstructuurplannen, landschapsontwikkelplannenen landgoedverbeterplannen dieallemaal moeten leiden tot kwaliteitsverbeteringenvan de kernkwaliteiten van hetnationale landschap en van het snelwegpanoramain het bijzonder. Hiervoor wordtsamengewerkt in een regiovisie.Grotendeels heeft het gebied waardevollebestemmingen waarin de natuurwaardencentraal staan.Gemeente Haren heeft een partiëleherziening van het bestemmingsplan inprocedure die regels stelt voor hergebruikvan vrijkomende agrarische bebouwing enNegen Nationale Snelwegpanorama’s | 45

(vee)schuilhutten. De ruime mogelijkheidvoor schuilhutten is na een interventie doorhet ministerie van VROM beperkt in departiële herziening.BedrijventerreinAantasting op lokaal niveau zijn momenteelde invulling van een bedrijventerrein(Nesciolaan) en een transferium bij de afslagvan de A28 bij Haren. Hiervoor is debesluitvorming in 2007 al afgerond. Hettransferium is gerealiseerd, (met zorg voorlandschappelijke inpassing). Het aangrenzendgeplande bedrijventerrein (2,5 ha) wilde gemeente ontwikkelen als een verlaagdlandschap. Hierdoor wordt door degemeente een inpassing nagestreefd dierecht doet aan de gedachte van hetsnelwegpanorama/nationaal landschap.Aan een deel van het bestemmingsplan voorNesciolaan (betreft een Landgoed enbedrijventerrein voor wonen/werken) heeftde provincie goedkeuring onthouden opgrond van archeologische argumenten. Degemeente is wel van plan hiermee verder tegaan.Niet agrarische bebouwingBij de gemeente Tynaarlo speelt de discussieover de verplaatsing of uitbreiding van deBloemenveiling van Eelde in noordelijkerichting. Een studie naar de belemmeringen(planologische analyse Oosterbroek) is eind2008 afgerond. Het snelwegpanorama ishierbij nog niet betrokken.Agrarische bebouwingHet gebied van de gemeente Haren herbergtnog twee praktiserende veehouderijen.Reguliere uitbreidingsmogelijkheden zijnvoorhanden maar gezien de geïsoleerdeligging van de gronden is grootschaligeuitbreiding niet te verwachten. In hetzuidelijke deel van de snelwegpanoramabinnen de gemeente Tynaarlo zijn drieveehouderijen die nog uitbreidingsmogelijkhedenhebben tot 1 ha. Gezien de liggingen aard van de veehouderijen is het nietondenkbaar dat daar gebruik van wordtgemaakt. Echter, landschappelijke inpassingvan nieuwe stallen wordt wel als mogelijkheidgezien.Invloeden van buitenafStedelijke ontwikkelingHet POP Groningen geeft in Haren nog eenzoekgebied voor stedelijke ontwikkelingaan. De gemeente heeft hier momenteelnog geen plannen voor en ziet de stedenbouwkundigeontwikkeling geprojecteerdaan de oostkant van de RijksstraatwegHaren-Groningen (buiten desnelwegpanorama).Initiatieven particulieren/bedrijvenEr zijn geen initiatieven bekend binnen hetsnelwegpanorama.Belevingswereld gemeenteHet gedachtegoed van het NationaalSnelwegpanorama Drentsche Aa wordt doorde betrokken gemeenten ambtelijk enbestuurlijk erkend en ondersteund.De gemeenten geven aan dat de hogebetonnen middenberm die door hetministerie van V&W in 2005/2006 isaangelegd het uitzicht op het snelwegpanorama(vanuit de rijrichting naar links)belemmert.9.3 ConclusieIn het Nationaal SnelwegpanoramaDrentsche Aa zijn ruimtelijke ontwikkelingenmogelijk die kunnen leiden totruimtedruk. In figuur 20 zijn de belangrijksteruimtelijke ontwikkelingen (objecten/zoekzones) met ruimtedruk aangegeven.Ruimtedruk1. Acuut:• Geen2. Op korte termijn:• Mogelijke uitbreiding agrarischebedrijven in de meest zuidelijke punt(Tynaarlo/AB);• Aanleg bedrijvenpark Nesciolaan afritHaren (Haren/B).3. Op langere termijn:• Mogelijke uitbreiding/verplaatsingbloemenveiling Eelde (Tynaarlo/NAB);• Realisering wegtracé zuidelijke rondwegof aanleg tunnel (Groningen/REI);• Realisatie hoogwaardig landgoed enbedrijventerrein wonen/werken bijNesciolaan (Haren/SO);• Verbreding en aanleg van busbanen A28(REI).Invloeden van buitenafHet POP Groningen geeft in Haren nog eenzoekgebied voor stedelijke ontwikkelingaan. De gemeente heeft hier momenteelnog geen plannen voor en ziet de stedenbouwkundigeontwikkeling geprojecteerdaan de oostkant van de RijksstraatwegHaren-Groningen.46 | Negen Nationale Snelwegpanorama’s

Figuur 20. Ruimtelijke ontwikkelingen Drentsche AaNegen Nationale Snelwegpanorama’s | 47

10 Interventiemogelijkhedenminister

InleidingDoel van de structuurvisie is om deruimtelijke kwaliteit van de snelwegomgevingte verbeteren en herkenbare enkenmerkende landschapskwaliteiten in desnelwegomgeving veilig te stellen. In destructuurvisie wordt aangegeven dat deuitgangspunten voor de NationaleSnelwegpanorama’s door de provinciesworden verankerd binnen het beleid voorde Nationale Landschappen. De planologischebescherming van de NationaleSnelwegpanorama’s zal uiteindelijk zijnbeslag krijgen in bestemmingsplannen.De tijd staat echter niet stil en uit deuitgevoerde inventarisatie van de VI blijktdat binnen alle panorama’s sprake is vanruimtelijke ontwikkelingen die van invloedkunnen zijn op het behalen van debeleidsdoelstelling.Deze ruimtelijk ontwikkelingen, die nu ofop de korte termijn leiden tot ruimtedruk,worden in ieder geval getoetst aan hetvigerend beleid waarin het toetskader voorde Nationale Snelwegpanorama’s nog niet ismeegenomen. In de praktijk betekent ditdat nu ruimtelijke ontwikkelingen conformde wettelijk kaders gerealiseerd kunnenworden die in strijd kunnen zijn met debeleidsuitgangspunten van destructuurvisie.Tot het moment dat het beleidskader isvertaald in vigerend provinciaal engemeentelijk beleid is voor de minister vanbelang om na te gaan op welke wijzebelangrijke ruimtelijke ontwikkelingen metruimtedruk in overeenstemming kunnenworden gebracht met de uitgangspuntenvan de structuurvisie. Met andere woordenwelke interventie/beinvloedingsmethodenheeft de minister ter beschikking. Deafweging of de minister daadwerkelijkintervenieert en op welke wijze, is afhankelijkvan veel factoren. Zo houdt de ministerrekening met feit dat een deel van deruimtelijke ontwikkelingen al een langehistorie heeft en in het verleden deinstemming heeft gekregen van de ministervan VROM.In dit hoofdstuk worden diverse instrumentenbeschreven en in een overzicht geplaatst(figuur 21).Formele en informele interventiesDe interventies zijn te verdelen in formeleen informele interventies.De formele interventies zijn die instrumentendie de minister of haar vertegenwoordigerheeft op basis van wet- en regelgeving.Hierbij kan worden gedacht aan eenministeriële aanwijzing, een rijksinpassingsplan,het indienen van een zienswijzeof het instellen van beroep om hetnationale belang af te dwingen.Informele interventies zijn die instrumentendie geen wettelijke basis kennen maarwel de besluitvorming kunnen beïnvloeden.Hierbij wordt gedacht aan het voeren vanoverleg met de initiatiefnemer/bevoegdgezag om gezamenlijk te zoeken naaroplossingsrichtingen die niet in strijd zijnmet het rijksbeleid. Ook eventuelefinanciële vergoedingen bij het kiezen vaneen gewenste oplossing maakt het mogelijkom het rijksbeleid gerealiseerd te krijgen.Veelal zal het een mix van interventies zijngericht op een zo positief mogelijk resultaatper ruimtelijke ontwikkeling.De VI beperkt zich in dit hoofdstuk tot demeest relevante formele interventies diegebaseerd zijn op de Wro en de Woningwet(Ww). Ook wordt aangegeven waarinformele interventies een rol kunnenspelen.Indeling interventiemogelijkhedenIn het onderzoek wordt een driedelinggehanteerd voor de mate van urgentiewaarbij ruimtedruk in een NationaleSnelwegpanorama kan optreden: acuut,korte en langere termijn. Deze indeling iseveneens bij de beschrijving van deinterventiemogelijkheden aangehouden.AcuutHiervan is sprake indien het betreft derealisatie van ruimtelijke ontwikkelingenwaarvoor een bouw- of aanlegvergunning isverleend of bij recht mogelijk is (diegerealiseerd kunnen worden zondervergunning of ontheffing van de vantoepassing zijnde regelgeving). Voor hetverwezenlijken van deze ontwikkelingenbestaat geen enkele (juridische) belemmering.Het zijn immers juridisch correctebesluiten waaraan burgers/bedrijven ookrechten kunnen ontlenen.Indien het gaat om ontwikkelingenwaarvoor de noodzakelijke vergunning(bouw- of aanlegvergunning) al is verleendis de kans op realisatie hiervan vrij groot.De kans dat de in het bestemmingsplanverleende rechten (die voor een burger/bedrijf een directe werking hebben), zoalshet omschakelen van veeteelt naarfruitteelt/bosbouw, daadwerkelijk wordttoegepast is moeilijk in te schatten. Vangrote invloed is in ieder geval de dynamiekvan de agrarische sector en de bodemkwaliteit/gesteldheid.Informele interventiesVerleende vergunningenAlhoewel de minister rekening houdt methistorie van de plannen (eerdere betrokkenheidminister van VROM), kan het tochgewenst zijn om te interveniëren. Indergelijke gevallen ligt het primair voor dehand om langs de weg van het overleg hetbevoegde gezag en/of de initiatiefnemer ervan te overtuigen de betreffende ontwikkelingniet op de betreffende locatie uit tevoeren, te verplaatsen of te komen tot eenaanvaardbare inpassing in de omgeving. Indeze gevallen moet dan wel rekeninggehouden worden met een financiëlecompensatie voor betrokkene(n).In gevallen dat sprake is van een zogenoemdeslapende bouwvergunning (lang geledenverleend maar nog niet verwezenlijkt)bestaat de mogelijkheid voor het bevoegdgezag om een bouwvergunning onderomstandigheden in te trekken. Dat kan hetbevoegd gezag echter alleen als één van dewettelijke intrekkingsgronden aanwezig is.BestemmingsplannenIndien de ruimtelijke ontwikkeling mogelijkis op basis van de directe werking van hetbestemmingsplan dan kan de ministerproberen de gemeente te overtuigen van hetbelang om het bestemmingsplan aan tepassen. Een gezamenlijke aanpak, met allegemeenten die betrokken zijn bij deuitvoering van het rijksbeleid voor deNationale Snelwegpanorama’s, ligt hiervoor de hand.Negen Nationale Snelwegpanorama’s | 49

Formele interventiesBestemmingsplannenDe minister kan, indien nationale belangendat met het oog op een goede ruimtelijkeordening noodzakelijk maken, de gemeenteraadverplichten binnen een door haar testellen termijn een bestemmingsplan vast testellen, de zogenoemde proactieveaanwijzing. De minister kan voorschriftengeven over de inhoud van datbestemmingsplan.Een variant hierop is de zogenoemde‘getrapte aanwijzing’. De minister kan GS deaanwijzing geven dat zij de gemeenteverplichten om binnen een bepaaldetermijn een bestemmingsplan vast testellen. Een derde mogelijkheid in dit kaderis, dat de minister de provincie eenaanwijzing kan geven om een verordeningvast te stellen.Voor alle gevallen geldt dat de minister eenvoorbereidingsbesluit kan nemen. Hiermeekan voor nieuwe gevallen (vergunningaanvragen)de feitelijke situatie tijdelijkbevroren worden. De conserverendewerking geldt niet indien er al een bouwaanvraagis ingediend of een bouwvergunningis verleend voordat het voorbereidingsbesluitwerd genomen en van kracht isgeworden.Hierbij moet wel bedacht worden dat in deperiode van voorbereiding van eenaanwijzing dit ongetwijfeld zal leiden totbouwaanvragen van particulieren/bedrijvenom zodoende hun rechten veilig te stellen.Illegale situatiesEen bijzondere categorie zijn de reedsgerealiseerde ontwikkelingen die strijdigzijn met het bestemmingsplan of zondervergunning zijn uitgevoerd.Overleg met het bevoegd gezag is in eersteinstantie het meest voor de handliggend.Leidt het overleg met het bevoegd gezagniet tot het nemen van legaliserende ofhandhavende maatregelen, dan kan deregionaal inspecteur bij het bevoegd gezageen handhavingsverzoek indienen.Daarmee wordt in ieder geval bereikt dat hetbevoegd gezag, in de regel het gemeentebestuur,zal moeten nagaan of de illegaleactiviteit gelegaliseerd kan worden of niet.Is legalisatie mogelijk dan zal dat normalitermoeten leiden tot planologische inpassingof het verlenen van de vereiste vergunning.Is legalisatie niet mogelijk, dan zal hetbevoegd gezag, in principe, over moetengaan tot handhaving. Blijft het bestuurechter hierin weigerachtig dan staat voor deregionaal inspecteur de weg open vanbezwaar en (hoger) beroep.AdviesDe mogelijkheden om te interveniëren bijreeds verleende vergunningen zijn beperkttot het voeren van overleg om te komen toteen goed alternatief. Daarbij kunnenfinanciële tegemoetkomingen eenbelangrijk hulpmiddel zijn.Bij (latente) acute ruimtedruk (directewerking) bestaat naast de informeleinterventies ook een formeel traject. Devoorkeur is om in overleg te komen tot deaanpassing van het bestemmingsplan.Echter indien de bereidheid van degemeente gering is, maar het rijksbelanggroot, dan zal het toepassen van de formelebevoegdheid om de gemeenteraad hiertoete verplichten een reële optie zijn (deproactieve aanwijzing).Ruimtedruk op korte termijnHieronder worden verstaan de ruimtelijkeontwikkelingen die door een (bijna)vastgesteld bestemmingsplan mogelijkworden gemaakt en na het verkrijgen vaneen vergunning kunnen worden gerealiseerd.Kortom, er is een planologische basisvoor het verlenen van vrijstellingen,ontheffingen en vergunningen. Het gaatdan om situaties waarbij het bestemmingsplanbijvoorbeeld bouwmogelijkheden opconcrete locaties biedt, de aanleg van eenbos, de mogelijkheid grasland om te zettenin bomenteelt of het in potentie omzettennaar intensieve veehouderijen. De juridischemogelijkheden zijn er maar derechthebbende heeft die nog nietgeëffectueerd.Informele interventiesZowel bij vergunningprocedures als bij hetwillen laten aanpassen van een bestemmingsplan(met een gemeentelijk voorbereidingsbesluit)kan overleg een belangrijkeinterventie zijn.Door het aanreiken van en het gezamenlijkzoeken naar alternatieve locaties kunnenbepaalde ontwikkelingen worden tegengegaandan wel gerealiseerd zonder derijksbelangen te schaden. Ook in dit gevalmoet rekening gehouden worden met eenmogelijke financiële compensatie voorbetrokkene(n).Formele interventiesProjectbesluitenOp basis van het Besluit ruimtelijkeordening (Bro) dienen gemeenten overprojectbesluiten eerst overleg te voeren methet Rijk (waaronder VI) indien nationalebelangen in het geding zijn. NationaleLandschappen zijn van nationaal belang. Deregionaal inspecteur in dergelijke gevallenzijn advies, bezwaar en beroepsmogelijkhedenaanwenden.Proactieve aanwijzingEvenals bij acute ruimtedruk kan bijontwikkelingen die tot een ruimtedruk opkorte termijn leiden, de Ministeriëleaanwijzingsbevoegdheid (de proactieveaanwijzing) een interventie-instrument zijn(zie onder acuut).AMvB RuimteDe AMvB Ruimte zal medio 2010 van krachtworden. Nu wordt nog gewerkt aan deprecieze invulling. In ieder geval kan deminister op basis van deze AMvB regelsstellen aan de inhoud van bestemmingsplannen,projectbesluiten en beheersverordeningen.In de AMvB wordt een termijngesteld waarbinnen gemeenten hunplannen moeten hebben aangepast.Daarnaast kan de minister in de AMvB voorbepaalde onderwerpen aandacht vragen inde provinciale verordening. Het moetdaarbij steeds gaan om nationale belangenen een goede ruimtelijke ordening.De minister kan, indien nationale ruimtelijkebelangen dit vorderen, tevens doormiddel van een soort van voorbereidingsbesluitnieuwe ongewenste activiteiten weren.Dat geldt niet voor reeds ingediendeaanvragen en verleende vergunningen.RijksinpassingsplanIndien er sprake is van nationale belangen,kan de minister zélf een bestemmingplanvaststellen, het zogenoemde rijksinpassingsplan.Als de minister een rijksinpassingsplanvoorbereidt en zij wil in detussenliggende periode ongewenste50 | Negen Nationale Snelwegpanorama’s

ontwikkelingen voorkomen, dan kan zij eenvoorbereidingsbesluit nemen (zie acuut).Hierbij wordt volledigheidshalve nogopgemerkt dat indien een gemeente alsgevolg van bijvoorbeeld een inpassingsplangeconfronteerd wordt met hogere kosten,de gemeente het rijk kan vragen om eenvergoeding van die extra hogere kosten. DeWro voorziet in een ‘hogerekostenregeling’.VergunningproceduresIndien er een vermoeden bestaat dat eenbouw- of aanlegvergunning op grond vanhet vigerend bestemmingsplan onrechtmatigis verleend kan de regionaal inspecteurin het kader van de vergunningproceduresin principe, bezwaar aantekenen.Tegelijkertijd kan de regionaal inspecteureen verzoek om voorlopige voorzieningindienen bij de rechter en daarbij vragendeze vergunning te schorsen, zodat deze(voorlopig) niet van kracht wordt.AdviesOverleg, met soms financiële compensatie,geldt als basis voor het interveniëren bijruimtedruk op de korte termijn. Pas daarna,indien dit niet tot een goede beschermingvan het rijksbelang leidt, is toepassing vanformele interventies een optie om dedoorwerking van het rijksbeleid tebevorderen.Ruimtedruk op langere termijnEr is sprake van ruimtedruk op langeretermijn indien er nog een ruimtelijkeprocedure moet worden gevolgd ombeleidsvisies te verwerken in bestemmingsplannen;het planologisch kader is er nogniet. Wel kunnen de kaders vastgelegd zijnin vastgestelde (ontwerp)streekplannen ofstructuurvisies.Informele interventiesOp de tijdsbalk geplaatst ligt hier de meesteruimte om in overleg met andere overhedenhet overheidsbeleid synchroon te latenlopen. Hierdoor neemt de kans toe dattoekomstige bestemmingsplannen in lijnzijn met het rijksbeleid.Formele interventiesBestemmingsplannenOp basis van het Besluit ruimtelijkeordening (Bro) dienen gemeenten overontwerpbestemmingsplannen eerst overlegte voeren met het Rijk (waaronder VI) indiennationale belangen in het geding zijn.Wordt een bestemmingsplan in proceduregebracht en de VI is van mening dat hetrijksbelang toch niet goed geborgd is dankan de regionaal inspecteur daaroverzienswijze inbrengen. Wordt bij devaststelling van het bestemmingsplan doorde gemeente hiermee geen of onvoldoenderekening gehouden dan staat vervolgensberoep open bij de Raad van State.Belangrijk daarbij is dat hoe concreter hetrijksbeleid (bijvoorbeeld in de AMvBRuimte) geformuleerd is hoe groter de kansop een succesvolle formele interventie.Aan het slot van een bestemmingsplanprocedureheeft de minister ook nog demogelijkheid om in te grijpen. In concretegevallen kan de minister een reactieveaanwijzing geven en daarmee de inwerkingtredingvan een (deel van een) bestemmingsplanof een projectbesluit blokkeren.Het is een vangnetbepaling in de wet diebedoeld is voor onvoorziene omstandigheden.Ook aan het gebruik van dit instrumentis een aantal voorwaarden verbonden.Ook bij ruimtedruk op langere termijn kande Ministeriële aanwijzingsbevoegdheid (deproactieve aanwijzing) een interventieinstrumentzijn (zie onder acuut).AdviesNaast het plegen van overleg (overtuigen)lijkt de borging van belangen via debestemmingsprocedure met eventueel eenzienswijze en een beroep de meestgeëigende weg.De mate van succes van de formeleinterventie is ondermeer afhankelijk of hetrijksbeleid concreet genoeg isgeformuleerd.ConclusieDe minister kan zowel informele als formeleinterventies plegen. Bij ruimtedruk op acutetermijn zijn de interventiemogelijkhedenbeperkter dan voor de kortere en langeretermijn. Veelal is overleg een goede basisgevolgd door een formele interventie die,afhankelijk van het rijksbelang, in zwaartekan variëren. De kans op een succesvolleformele interventie, zoals zienswijze,beroep en reactieve aanwijzing wordt medebepaald door de concreetheid van degeformuleerde rijksdoelen.Opgemerkt wordt dat er wijzigingen van deVROM wet- en regelgeving in voorbereidingzijn waarbij verschillende interventiemogelijkhedenvoor de minister van VROMworden ingetrokken.Negen Nationale Snelwegpanorama’s | 51

Figuur 21: Overzicht belangrijkste interventiemogelijkheden minister van VROM bij Nationale Snelwegpanorama’sWettelijke basisVastgesteld streekplan/structuurvisieOntwerp streekplan/ structuurvisieBestemmingsplanRuimtedrukA = AcuutB = Korte termijnC = Langere termijnCCOverlegVastgelegd in bestemmingsplan A Aanpassing bestemmingsplanNiet vastgelegd in bestemmingsplanA/BAanpassing bestemmingsplanBestemmingsplan in procedureBBinnenplanse vrijstellingen/XWijzigingen/ ontheffingen B Aanpassing bestemmingsplanAanlegvergunningstelsel B Aanpassing bestemmingsplanVrijstellingen/ Projectbesluiten B XVergunningenBouwvergunningen / aanlegvergunningOp basis van bestemmingsplan/vrijstelling/ontheffingNog niet verleend A XVerleend A Inpassing v/h gebouw in de omgevingVerplaatsingNog niet gebouwd (slapend) A Intrekken van de vergunning/ verplaatsingverplaatsingIllegale situatiesAHandhavingsverzoekPassend in bestemmingsplanNiet passend in bestemmingsplan A handhavingsverzoek“X” = mogelijk / “-“ = niet mogelijkXX

Bezwaar/zienswijze/ beroep/verzoek voorlopigevoorzieningReactieve aanwijzingVervangings-besluit Wro/proactieve aanwijzing- - -- - -- - -- - -X X Proactieve aanwijzing- - Proactieve aanwijzingX - -X - Vervangingsbesluit- - -Indien de vergunning nog niet onherroepelijk - -- - -X - -X - -

11 Conclusies

AlgemeenDe negen Nationale Snelwegpanorama’szijn gelegen op het grondgebied van 28gemeenten en zeven provincies. Deinventarisatie heeft een divers beeldopgeleverd binnen de negen NationaleSnelwegpanorama’s. Een aantal ruimtelijkeontwikkelingen is te kwantificeren alsstimulans voor het gebied. Het merendeelvan de geïnventariseerde ruimtelijkeontwikkelingen leidt tot ruimtedruk op deacute, korte of langere termijn. Bij dezeontwikkelingen is het van belang om na tegaan of en hoe de minister haar interventieswil inzetten.Belevingswereld gemeenteUit de contacten met de betrokkengemeenten blijkt dat deze gemeenten:• Op de hoogte zijn van de structuurvisiewaarin de negen NationaleSnelwegpanorama’s zijn aangewezen;• Over het algemeen een positievegrondhouding innemen voor debescherming en versterking van degebiedskwaliteiten en de herkenbaarheiden zichtbaarheid hiervan. De gemeentenvinden de gebieden zelf ook waardevol;• Soms al anticiperen op het nieuwe beleid.Een concreet voorbeeld is de voorgesteldeinvulling van het bedrijventerrein(Nesciolaan) in de gemeente Haren(Drentsche Aa). De gemeente wil hetterrein aanleggen als verlaagd landschapwaardoor de verstoring in het panoramazo gering mogelijk is;• Soms van mening zijn dat het nieuwebeleid van de NationaleSnelwegpanorama’s geen belemmeringmag zijn voor ontwikkelingen die nuprocedureel in gang zijn gezet.StimulansVoor de negen NationaleSnelwegpanorama’s zijn er stimulansenomdat:• Een aantal vigerende bestemmingsplannenreeds conserverend is voor deopenheid van het gebied;• In regionaal verband initiatievengenomen zijn die bij doorwerking ook degebiedskwaliteiten ondersteunen(bijvoorbeeld het Inspiratieboek ‘VensterBodegraven–Woerden’, hetGroenbeleidsplan Haaglanden);• Saneringsregelingen (rood voor rood/groen) worden toegepast om ongewenstebouwwerken in het agrarisch gebied tesaneren ter bevordering van de openheid(zichtbaarheid);• In een ontwerpprovinciale verordeningde gebiedskwaliteit zichtbaarheid isopgenomen ter bescherming van hetNationale Snelwegpanorama.RuimtedrukIn de negen Nationale Snelwegpanorama’szijn ruimtelijke ontwikkelingen mogelijkdie leiden tot ruimtedruk. Hier is de kansaanwezig dat in de toekomst in het gebiedbebouwing, beplanting en ruimtelijkeelementen verschijnen die de gebiedskwaliteitenaantasten of de herkenbaarheid ofzichtbaarheid hiervan. Deze kans kan zichacuut voor doen of op de korte of langeretermijn.AcuutIn acht Nationale Snelwegpanorama’s isgeen sprake van grootschalige ruimelijkeontwikkelingen die leiden tot acuteruimtedruk (zoals woonwijken, bedrijventerreinenetc.). Uitzondering hierop vormtWiericke. In vijf NationaleSnelwegpanorama’s is sprake van kleinschaligeruimtelijke ontwikkelingen.Grootschalig:1. Het bouwrijp maken van een wijk voor 110woningen (Wiericke).Kleinschalig:2. De aanleg van infrastructurele werken:a. Een zendmast van 15 meter hoogte(Wiericke)b. De aanleg van een hoogspanningsstation(Venen en Vecht)3. De uitgevoerde aanplant van bomen(knotwilgen) langs de A1 in verband metde verkeersveiligheid. De bomen moetenvoorkomen dat over de snelweg laagvliegende zwanen in botsing komen methet autoverkeer (Eemland).4. De mogelijkheid voor het veranderen vanhet huidige agrarische gebruik naar eenandersoortig agrarisch gebruik, bijvoorbeeldvan weidegebied naar bosbouw ofmaïsteelt (Eemland, Wiericke, Noord-Kennemerland en Hoeksche Waard).Indien dit plaats vindt binnen hetzelfdeNationale Snelwegpanorama kan eencumulatie-effect van een aantasting vande gebiedskwaliteiten (of zichtbaarheiden herkenbaarheid hiervan) optreden.De VI adviseert het Directoraat-GeneraalRuimte (DGR) voor de ruimtelijke ontwikkelingendie leiden tot acute ruimtedruk hetvolgende:• Bij 1 (woonwijk) en 2b (hoogspanningsstation)in overleg te treden met deinitiatiefnemer om met de realisatie vanhet object de gebiedskwaliteiten zo minmogelijk aan te tasten;• bij 2a geen interventie in te zetten, omdatde ruimtdruk als minimaal is tebeschouwen;• Bij 3 in overleg te treden met hetministerie van V&W om de mate vanaantasting na te gaan en indien noodzakelijkna te gaan of er alternatievenmogelijk zijn;• Bij 4 de VI de opdracht te geven om metde gemeenten in overleg te treden om opkorte termijn dit recht in te perken doorde bestemmingsplannen aan te passen endaarin waarborgen op te nemen om debelangen van de NationaleSnelwegpanorama’s zeker te stellen.Korte termijnIn acht Nationale Snelwegpanorama’s zijnruimtelijke ontwikkelingen mogelijk die opkorte termijn kunnen leiden tot ruimtedruk.Dit zijn bijvoorbeeld de ontwikkelingvan woonwijken (Bunschoten, Bodegravenen Breukelen) en van bedrijventerreinen(Bunschoten, Bodegraven en Voorst) en derealisatie van een oliewinstation (Reeuwijk).De VI adviseert DGR het volgende:• Breng in samenwerking met de VI,provincie en gemeenten de belangrijksteruimtelijke ontwikkelingen in beeld inrelatie tot o.a. de zichtbaarheidskaartenen de gebiedskwaliteiten uit destructuurvisie;• Definieer op basis van de verkregeninformatie in samenhang met deinterventiemogelijkheden acties richtinggemeenten en provincies.Langere termijnIn acht Nationale Snelwegpanorama’s zijnruimtelijke ontwikkelingen mogelijk die oplangere termijn kunnen leiden tot ruimtedruk.Dit zijn bijvoorbeeld de ontwikkelingNegen Nationale Snelwegpanorama’s | 55

van woonwijken (Wormerland en Haren) envan bedrijventerreinen (Wormerland,Woerden en Binnenmaas) en de realisatievan windturbines (Loenen, Breukelen enBinnenmaas).Vergelijkbaar met het advies voor ruimtedrukop korte termijn stelt de VI voor dat, nahet prioriteren van deze ontwikkelingenvoor de belangrijkste ruimtelijke ontwikkelingen,de regionale accounts (DGR/VI) hetbelang van de doorwerking van de structuurvisieuitdragen richting provincies engemeenten.Invloeden van buitenafIn de directie omgeving van de NationaleSnelwegpanorama’s zijn (grootschalige)ruimtelijke ontwikkelingen mogelijk dievan invloed kunnen zijn op de beleving vanhet panorama. De VI adviseert DGR om na tegaan of hiervoor beleid moet wordenontwikkeld.56 | Negen Nationale Snelwegpanorama’s

Figuur 22: Overzicht ruimtedruk in de negen Nationale Snelwegpanorama’sSnelwegpanorama Acuut Korte termijn Langere termijnEemland AA/NB SO/B/AB REIWijde Wormer–Oostzaan - SO/NAB SO/BWiericke SO/AA/REI SO/B/NAB/REI B/NABWijk en Wouden - SO/AB -Noord–Kennemerland AA SO/REI SO/NBVenen–Vecht REI SO/AA/NB/REI/AB SO/REIHoeksche Waard AB/AA - SO/B/REIIJsselvallei - SO/AB NAB/REIDrentsche Aa - B/AB SO/B/REI/NABToelichting figuur• SO = Stedelijke ontwikkeling (woonwijk, verdichting lintbebouwing, combinatie wonen en werken, recreatie)• B = Bedrijventerrein• NAB = Niet agrarische bebouwing (geluidscherm, landgoed, niet agrarisch bedrijf )• AB = Agrarische bebouwing (uitbreiding van bestaande agrarische bebouwing, nieuw agrarische bedrijf en verglazing)• AA = Agrarische activiteit (teeltwisseling bij recht of aanlegvergunningstelsel)• NB = Natuurlijke barrière (beplanting, geluidswal)• REI = Ruimtelijke elementen en infrastructuur (windmolen, zendmast, hoogspanningsmast, weg)• EHS = Ecologische Hoofdstructuur (biodiversiteit/bescherming gebiedskwaliteiten)

Bijlage 1Begrippen- en afkortingenlijst

BegrippenlijstAcute ruimtedrukDe ruimtedruk is acuut indien er sprake isvan een ontwikkeling waarvoor de planologischeen vergunningprocedure geheel isdoorlopen en waarvan de realisatie elkmoment kan aanvangen. Daarnaast staathet bestemmingsplan bij recht ruimtelijkeontwikkelingen toe waarvoor geenvergunning nodig is.Ruimtedruk op korte termijnHet kenmerk van ruimtedruk op kortetermijn is dat het vigerende bestemmingplanen de daarin genoemde voorschriftenruimte biedt voor ongewenste ontwikkelingen.Hiervoor moet nog wel een vergunningprocedureworden doorlopen.Ruimtedruk op langere termijnEr is sprake van ruimtedruk op langeretermijn indien er nog een ruimtelijkeprocedure moet worden gevolgd omtoekomstige ontwikkelingen (in bijvoorbeeldvisies) te verwerken inbestemmingsplannen.AfkortingenlijstAMvB = Algemene Maatregel van BestuurDGR = Directoraat-Generaal RuimteDLG = Dienst Landelijk GebiedEHS = Ecologische HoofdstructuurEZ = Economische ZakenGS = Gedeputeerde StatenLNV = Ministerie van Landbouw, Natuuren VoedselkwaliteitMER = milieueffectrapportageNPN = Northern Petroleum NetherlandsBVPOP = Provinciale omgevingsplanPS = Provinciale StatenVROM = Volkshuisvesting, RuimtelijkeOrdening en MilieubeheerV&W = Verkeer & WaterstaatWw = WoningwetWRO = Wet op de Ruimtelijke OrdeningWro = Wet ruimtelijke ordeningNegen Nationale Snelwegpanorama’s | 59

Bijlage 2Overzicht provincies engemeenten

Snelwegpanorama Provincie GemeenteEemland Utrecht AmersfoortBaarnBunschotenEemnesWijde Wormer-Oostzaan Noord-Holland OostzaanWormerlandWierickeUtrechtZuid-HollandMontfoortOudewaterWoerdenBodegravenReeuwijkWijk en Wouden Zuid-Holland Leidschendam-VoorbrugZoeterwoudeNoord-Kennemerland Noord-Holland CastricumHeilooUitgeestVenen-Vecht Utrecht AbcoudeBreukelenLoenenHoeksche Waard Zuid-Holland BinnenmaasCromstrijenOud-BeijerlandIJsselvalleiDrentsche AaOverijsselGelderlandGroningenDrentheDeventerLochemVoorstGroningenHarenTynaarlo

Colofon

Dit rapport bevat een zeer beknopte en vrije weergave van dewettelijke bepalingen.Bij een geschil kunt u zich niet op deze publicatie beroepen.Raadpleeg in zo’n geval altijd de wetten en regelingen zelf.BestelgegevensDeze publicatie is te downloaden via www.vrom.nl onder vermeldingvan VROM 9121.Datum publicatieApril 2009ContactpersoonM.T. Beemer/R.J. LooijmansT 026 352 8400F 026 352 8455VROM-InspectieProgramma Ruimte, Mooi en DuurzaamPostbus 1366800 AC ArnhemAuteursdrs. M.T. Beemering. R.J. LooijmansNegen Nationale Snelwegpanorama’s | 63

64 | Negen Nationale Snelwegpanorama’s

VROM 9121/APRIL 2009Dit is een publicatie van: Ministerie van VROMRijnstraat 8 | 2515 XP Den Haag | www.vrom.nl