Aanpak van het veiligheidstoezicht en aandachtspunten - Inspectie ...

Group VINÇOTTEHead office : Business Class Kantorenpark Jan Olieslagerslaan 35 1800 Vilvoorde BelgiumTel +32 (0)2 674 57 11 Fax +32 (0)2 674 59 60 pressure@vincotte.be www.vincotte.comAanpak van hetveiligheidstoezicht enaandachtspunten tijdens debouw van complexeindustriële installatiesStatusrapport in opdracht vanVROM InspectiedoorVinçotteMaart 2009

VoorwoordVoorwoordDit statusrapport behandelt de opvolging van de veiligheidsaspecten bij de bouwvan complexe industriële installaties en meer specifiek de opvolging van deze aspecten bijde bouw van LNG terminals.Wij wensen hier in de eerste plaats onze opdrachtgever de inspectiedienst van hetVROM te bedanken voor het toekennen van deze opdracht en het gestelde vertrouwen inons bedrijf. Onze erkentelijkheid gaat hier zeker uit naar ir. Henk van der Veen en ing.Harrie Werkman voor het vruchtbare overleg, de efficiënte samenwerking en de veleinteressante discussies.Om de inhoud van dit statusrapport duidelijk af te lijnen en een breder draagvlakte creëren werden er 3 overlegvergaderingen (2 in Breda, 1 in Vilvoorde) georganiseerd,waarbij naast een presentatie van de onderwerpen behandeld in dit statusrapport, eenforum geboden werd om over de aanpak en inhoud van het rapport te discuteren. Wijmaken dan ook van de gelegenheid gebruik om de deelnemers aan dezeoverlegvergaderingen namelijk Harrie Werkman, Rob Poelman en Henk van der Veen vanVROM Inspectie, Koos Bouwmeester van de provincie Groningen, Luc Vijgen, Wim Been,Mahesh Soedesh en Marieke De Koning van DCMR, Edward Geus van het RIVM, GuyMariën van Gateterminal, Bert Wijker, Pieter Boerma en Anton Tol van het Minszw, FrankLelieveld en Maarten Van Abeelen van de brandweer Rotterdam-Rijnmond, Danny DeBaere en Frank Verschueren van de FOD WASO en last but not least Herman Lens enFrancis Leemans van Vinçotte Nederland te danken voor de constructieve en interessantegesprekken en voor de doorgestuurde schriftelijke opmerkingen, welke een belangrijke enniet te onderschatten bijdrage geleverd hebben tot dit statusrapport.De inhoud van dit rapport is gebaseerd op de kennis, competentie en ervaring vanonze experten en ingenieurs. Wij wensen dan ook de medewerkers met name Fop van derBie, Kristof Van Bael, Guy Doms, Daniel Bruyland, Willy Wijns, André Weyn, Dirk Wyffels,Patrick Zandbergen, Joseph Cremer, Ben Verhagen, Jan Liesmons, Raphaël Termote, BartVanbever, Guy Jacques, Koen Chielens, Rudy Vanden Berghe, Tom Cauwelier, GeertBoogaerts, Kristophe Van Immerseel en Jean Muls te danken voor de ingeleverde tekstenen de presentaties tijdens de overlegvergaderingen. Het neerschrijven van dezeuitgebreide en goed onderbouwde teksten binnen de gestelde tijdslimieten en parallel metde dagelijkse activiteiten is een niet te onderschatten opgave. Onze bijzondere dank gaatook uit naar mevrouw Livine Dubois, die de lay-out en de talloze aanpassingen enverbeteringen op een efficiënte manier steeds in goede banen wist te leiden.Dit rapport is binnen een beperkte tijd en budget gerealiseerd geworden engebaseerd op de ervaring en competenties binnen ons bedrijf ; wij beweren hier dus ookniet dat dit rapport alle denkbare aspecten, die zich voordoen bij de bouw van complexeinstallaties, afdekt.Het is echter wel onze hoop dat dit document een significante bijdrage zal leverentot het verhogen van de veiligheid van complexe industriële installaties en dit door hetoptimaliseren van het toezicht tijdens de bouw van deze installaties. We zijn er tevens vanovertuigd dat door gebruik te maken van onze ervaringen en knowhow niet alleenaangepaste inspectieschema’s opgesteld kunnen worden, maar tevens de kwaliteit van deinspecties geoptimaliseerd kan worden.Wij wensen U veel leesgenot toe. Op- en aanmerkingen op dit rapport zijn zoalssteeds welkom.Vilvoorde, 20 maart 2009De technisch-wetenschappelijke coördinatorenIr. Frédéric DewintProf. Dr. ir. Marc Van OvermeireDepartment Manager Pressure EquipmentChief Research OfficerAIB-Vincotte InternationalBusiness Class Park, Jan Olieslagerslaan, 35B-1800 VilvoordeBelgiëwww.vincotte.comRapport VROM-Inspectie Vinçotte

Aanpak van het veiligheidstoezicht en aandachtspunten tijdens de bouw van complexe industriële installatiesInhoudstafel0.0. Inleiding : ProbleemstellingHoofdstuk 1 : Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriëleinstallaties1.0. Inleiding : Situering van de Europese regelgeving1.1. Europese regelgeving1.1.1 De richtlijn drukapparatuur1.1.2 De richtlijn machines en de richtlijn arbeidsmiddelen1.1.3 De Atexrichtlijn1.1.4 De Seveso-richtlijn1.2. Nationale wetgeving1.2.1 De situatie in België1.2.2 De situatie in NederlandHoofdstuk 2 : Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installaties2.0. Inleiding2.1. Risico-analyses2.2. Ontwerp van drukdragende delen2.3. Materialen voor drukdragende delen2.4. Niet destructief onderzoek op drukdragende delen2.5. Elektrische installaties2.6. Betonnen structuren2.7. Metalen structuren2.8. Coating & isolatie2.9. Brandbeveiliging2.10. Stuurkringen & veiligheidsstuurkringenHoofdstuk 3 : Aanpak en inspectiefilosofie in het kader van de eerste uitbreiding vande LNG terminal in ZeebruggeHoofdstuk 4 : Aandachtspunten en aanzet tot inspectieplan4.0. Inleiding4.1. Aandachtspunten4.2. Aanzet tot een inspectieprogramma voor industriële installatiesHoofdstuk 5 : ConclusiesBijlage 1 : Bibliografie en referentiesBijlage 2 : Lijst van gebruikte afkortingenBijlage 3 : Materialen-voorbeeldenRapport VROM-InspectieInhoudstafel Vinçotte

Inleiding : Probleemstelling0.0. Inleiding : ProbleemstellingDe energievoorziening in Europa berust voor een groot deel op aardgas. Dit aardgas wordtonder gasvormige toestand getransporteerd via pijpleidingen of in vloeibare toestandgetransporteerd in speciaal daarvoor uitgeruste schepen en vervolgens gestockeerd in LNGterminals. Deze terminals zijn buffers in geval door conflicten (bv. het recente gasconflicttussen Rusland en Oekraïne) de gastoevoer onderbroken wordt. In België heeft men reedsheel wat ervaring op het gebeid van stockage van vloeibaar aardgas. De eerste gasterminalin Zeebrugge dateert van 1984 en recentelijk zijn er nog een aantal belangrijke uitbreidingengeweest.Ons bedrijf heeft actief en op een hele reeks domeinen aan deze projecten meegewerkt alsdeskundige, als Externe Dienst voor Technische Controle (EDTC), aangemelde instantie enerkend controle organisme, met als opdracht het houden van toezicht op vele aspecten vande bouw van deze gasterminal.In Nederland is men ook bezig met de bouw van gasterminals. De werkzaamheden aan deGateterminal zijn begonnen in 2007 en men hoopt operationeel te kunnen zijn tegen 2011.Het spreekt voor zich dat in Nederland een afdoend toezicht natuurlijk niet mag ontbreken.De VROM-inspectie, in samenwerking met de andere toezichthouders, onderzoekt daaromhoe het toezicht tijdens de bouw van LNG-terminals in Nederland moet wordengeorganiseerd. Bij dat onderzoek dient onder andere aandacht te worden besteed aan devraag in hoeverre kwaliteitscertificaten van apparaten, materialen en werkzaamheden opjuistheid dienen te worden getoetst.In dat kader werden wij gecontacteerd door inspectiediensten van de VROM om een rapportte schrijven over de gehanteerde toezichtsystematiek, die zijn nut heeft bewezen o.a. in hetkader van het uitbreidingsproject van de LNG-terminal van Fluxys in Zeebrugge. De vraagvan VROM Inspectie behelst in de eerste plaats de veiligheidsaspecten die moetenopgevolgd worden tijdens de bouw van zulke complexe installaties. Andere aspecten zoalsmilieu, bedrijfszekerheid en gezondheid van de werknemers worden daar waar een relatiebestaat met de veiligheid behandeld. Onze ervaring bij het opvolgen van de bouw van ditsoort installaties leert ons dat de ontmoette problemen van dezelfde aard onafhankelijk vande specificiteit en toepassingsgebied van de installaties, wat betekent dat de omvang vandeze studie veel verder gaat dan enkel en alleen LNG terminals.In onderlinge afspraak werden volgende onderwerpen weerhouden : De wettelijke bepalingen bij de bouw van complexe installaties, zoals LNG-Terminals, ende toezichtsystematiek. De belangrijkste onderwerpen die relevant zijn voor de integriteit en veiligheid van deinstallaties : risicoanalyses, ontwerp van drukdragende delen, materialen voordrukdragende delen, constructie en niet-destructief onderzoek voor drukdragende delen,elektrische installaties, structuren (beton en metaal), coating en isolatie, stuurkringen enveiligheidskringen. Een beschrijving van de aanpak en inspectiefilosofie in het kader van de eersteuitbreiding van de LNG Terminal in Zeebrugge. De aandachtspunten die wij vastgesteld hebben tijdens onze toezichtwerkzaamhedenzoals : de (internationale) systematiek van keuringscertificaten en de duiding van‘zwakheden’ in die systematiek, de rol en beperkingen van ISO 9001 gecertificeerdekwaliteitssystemen in zulke projecten e;a;. Een aanzet tot een doelgericht inspectieplan wat een startdocument voor eventueel uit tevoeren werkzaamheden kan zijn.Om dit zeer breed domein te behandelen werd daarvoor beroep gedaan op de jarenlangeexpertise van onze medewerkers. Voor de hiervoor opgesomde onderwerpen werdendaarom aan onze experten gevraagd om naast de theoretische achtergrond de belangrijksteaandachtspunten te vermelden, gebaseerd op onze praktijkervaring. U vindt de namen vande experten, die hieraan actief meegewerkt hebben, terug in het voorwoord. Deaangeleverde teksten werden door de twee technisch-wetenschappelijke coördinatorenRapport VROM-Inspectie0.1 Vinçotte

Inleiding : Probleemstellingnagelezen, bewerkt en gegroepeerd in een aantal hoofdstukken. We lichten nu in het kortdeze verschillende hoofdstukken toe.Hoofdstuk 1 bekijkt, na een inleidende paragraaf die het algemene kader schetst van deEuropese regelgeving, de voornaamste richtlijnen die van toepassing zijn bij het bouwen vancomplexe industriële installaties. Achtereenvolgens worden de Machinerichtlijn, deDrukrichtlijn (PED), de Atexrichtlijn en de Sevesorichtlijn toegelicht. Naast de Europese(economische) richtlijnen bestaan er ook sociale richtlijnen die boven op de minimalevoorschriften bijkomende eisen stellen. Daarom wordt zowel de vigerende Belgischewetgeving als de Nederlandse wetgeving deels toegelicht.In hoofdstuk 2 worden een aantal technische aspecten van naderbij bekeken en tevenswordt de aandacht gevestigd op een aantal tekortkomingen in het toezicht en de regelgeving.Volgende onderwerpen worden achtereenvolgens behandeld : risicoanalyse, ontwerp,materialen, constructie en inspectie van drukdragende onderdelen, betonnen enmetalenstructuren en hun coating, elektrische installaties, stuur- en veiligheidskringen entenslotte brandbeveiliging.De inspectiefilosofie welke gehanteerd werd bij de uitbreiding van de LNG terminal inZeebrugge wordt uitgebreid toegelicht in Hoofdstuk 3, voor de aspecten waar ons bedrijf bijbetrokken was.Tenslotte hebben wij al de aandachtspunten in verband met het toezicht gebundeld inHoofdstuk 4 en tevens een aanzet gegeven tot een voorstel van inspectieplan.Hierbij dient vermeld te worden dat enkel die onderwerpen weerhouden werden voor dewelkebinnen ons bedrijf voldoende ervaring en kennis beschikbaar was. Daarenboven maken wijhier zeker geen aanspraak op volledigheid wat betreft de behandelde onderwerpen, mededoor het feit dat deze studie binnen een beperkte tijd en budget diende te gebeuren.Rapport VROM-Inspectie0.2 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële installatiesHOOFDSTUK 1 : WETTELIJKE BEPALINGEN BIJ DE BOUW VAN (COMPLEXE) INDUSTRIËLEINSTALLATIES1.0 Situering van de Europese regelgeving1.0.0 InleidingHet doel van deze inleidende paragraaf is de achtergrond en de doelstellingen vande Europese regelgeving op het gebied van veiligheid van industriële installatiesen op de werkvloer te verduidelijken. Andere regelgeving aangaande debescherming van consumenten en milieu wordt hier niet behandeld.Principieel gezien kunnen we twee grote families van wetgeving (richtlijnen,reglementen,verordeningen) onderscheiden namelijk deze die te maken heeftmet het vrij verkeer van goederen en deze die te maken heeft met de veiligheidop de werkvloer.Het is erg belangrijk om dit onderscheid te maken, maar ook de interfaces tussendeze twee families van wetgeving te percipiëren, teneinde vergissingen ofverkeerde interpretaties te vermijden.1.0.1 Wetgeving aangaande het vrij verkeer van goederenDe wetgeving, gebaseerd op artikel 95 van het Verdrag van Rome (voorheenartikel 100A), heeft als doel de creatie en efficiënte werking van de interne marktmogelijk te maken.De basisgedachte is het vrij verkeer van goederen en daaromworden de desbetreffende richtlijnen ook economische richtlijnen genoemd.Op het niveau van de EC worden ze behandeld door het Directoraat-generaalIndustrie.Bijkomend echter verzekeren ze ook een verbetering van veiligheid engezondheid op de werkvloer.Het is de taak van de lidstaten op hun grondgebied de veiligheid en gezondheidvan personen, met name werknemers en consumenten, en in voorkomend gevalhuisdieren en goederen, te waarborgen, in het bijzonder ten aanzien van derisico's die uit het gebruik van machines voortvloeien.Overweging 3 van richtlijn 2006/42/EG van het europees parlement en de raadvan 17 mei 2006 betreffende machines en tot wijziging van Richtlijn 95/16/EG(herschikking).Het merendeel van de gepubliceerde documenten is gebaseerd op de principesvan de “Nieuwe Aanpak”. Verderop zullen wij de achtergrond en recente evolutiestoelichten.1.0.2 Wetgeving aangaande de bescherming van werknemers op dewerkvloerDe wetgeving is gebaseerd op artikel 137 van het Verdrag van Rome (voorheenartikel 118A) en is het resultaat van de Europese eenheidswet (1987). Het wasvoor de eerste keer dat er rekening gehouden werd in Europese verdragen metde veiligheid op de werkvloer. De idee is dat de EU de activiteiten van delidstaten ondersteunt en aanvult in het domein van de werkomgeving om degezondheid en de veiligheid van de werknemers te garanderen. Daarom noemenwe dit soort richtlijnen dikwijls sociale richtlijnen en wordt dit opgevolgd doorhet Directoraat-generaal Werk en Sociale Zaken. Men mag echter niet vergetendat deze richtlijnen ook een economisch karakter hebben namelijk socialedumping te verhinderen.Rapport VROM-InspectieI.1 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële installatiesGezondheid en veiligheid zijn, zonder twijfel, essentieel voor jobkwaliteit, envertegenwoordigen de meest belangrijke aandachtspunten in de socialebeleidsvoering van de Unie. Tevens hebben ze grote economische implicaties.Raadsbesluit van 3 juni 2002 met betrekking tot een nieuwe Gemeenschapsstrategievoor gezondheid en veiligheid op de werkvloer.De verschillende uitvoeringsbesluiten aangenomen onder artikels 95 en 137vullen mekaar aan.De meeste richtlijnen zijn ontwikkeld in het kader van de kaderrichtlijn89/391/EEC 1 gewijzigd door 2007/30/EC 2 . Wij zullen nu wat dieper in gaan op degevolgen van "Better regulation" zoals beschreven in 2007/30/EC.Het uitgangspunt is eenvoudig : de lidstaten dienen te rapporteren in verbandmet de praktische implementatie van 17 richtlijnen die verwijzen naar dekaderrichtlijn. Probleem is echter dat door historische redenen er eeninconsistentie is op het gebied van frequentie en inhoud van de af te leverenrapporten. Daardoor bekijken de lidstaten dit als een verlies van tijd en geld enwordt daardoor een efficiënte en betrouwbare analyse van de resultaten ergmoeilijk. Het venijn zit hem soms in de staart.1.0.3 De “nieuwe aanpak” : een revolutionair middel dat door deindustrie gevraagd werd om het vrije verkeer van goederen tebespoedigena) De evolutie van de Europese Doctrine met betrekking tot deharmonisering van legale vereisten voor productenDe recente publicatie van het Package on Internal Market for Goods (augustus2008) is de culminatie van een proces waar lessen werden getrokken uit hetverleden om de controle-instrumenten te verbeteren. Zoals we zullen zien zijn debelangrijkste punten verbonden met het verbeteren van de efficiëntie van hetsysteem en met de verduidelijking van de functies en plichten van deverschillende partijen, de staat inbegrepen.De essentie van de verschillende stappen zal hierna aangegeven worden. Detrends van de evolutie worden getoond in figuur 1.0.1.Het gaat hier over een wederzijds leerproces. Elke regulering (of gebrek daaraan)introduceert specifieke verplichtingen voor de economische operatoren. Somsmist zij haar doel en gebeurt er niet wat gewenst werd. In het begin van de jarentachtig, bijvoorbeeld, wanneer de “Nieuwe Aanpak” werd ontworpen, vreesdemen een teveel aan marktcontrole op nationaal niveau. Er waren genoeg redenenhiervoor, van dewelke verhuld protectionisme niet de minste was, maar tochgebeurde dit niet en het nieuwste idee hier rond is dat marktcontrole niet“getolereerd” maar verplicht moet zijn.Een ander probleem in deze context was een duidelijke definitie van de functiesen plichten van de economische operatoren. De concepten “indienststelling” en“op de markt brengen” waren niet legaal gedefinieerd. De definities van deinvoerder en de specificatie van zijn plichten zijn inconsistent in de verschillende1 Council directive of 12 June 1989 on the introduction of measures to encourage improvements inthe safety and health of workers at work – OJ L183, 29.06.19892 Directive 2007/30/EC of the European Parliament and of the Council of 20 June 2007 amendingCouncil Directive 89/391/EEC, its individual Directives and Council Directives 83/477/EEC,91/383/EEC, 92/29/EEC and 94/33/EC with a view to simplifying and rationalising the reports onpractical implementation – OJ L165, 27.06.2007Rapport VROM-InspectieI.2 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële installatiesregelgevingen. Als gevolg hiervan is het mogelijk voor een partij te zeggen tegende autoriteiten dat hij volledig akkoord gaat met het feit dat product X gevaarlijkis maar dat hij niet verantwoordelijk kan gehouden worden hiervoor omdat hetproduct nog niet verkocht (op de markt gebracht) was en/of omdat de producentergens anders in de wereld verblijft en dat het aan de autoriteiten is om teproberen met hem/haar in contact te komen en hem/haar te vertellen dat hij/zijverantwoordelijk is.De vele contacten met de verschillende operatoren hebben ons geleerd dat hetvan het grootste belang is te weten "waarom men iets moet doen" (moet men hetdoen ?) voor men kan weten "hoe men te werk moet gaan".De opbouw van Europa beantwoordt aan een structuur die haar eigen logicaheeft. Die logica is vaak verschillend van de logica die aan de basis ligt van onzenationale gewoontes. De eerste stap is dus kennis nemen van het algemeenkader, en de Europese doctrine integreren in ons denkschema.Een van de hoofddoelstellingen van deze paragraaf is dus de nadruk te leggen ophet begrijpen van de exacte draagwijdte van de nieuwe reglementaire conceptendie in de Europese Unie werden ingevoerd. De implicaties van de CE-markering,het gebruik van de geharmoniseerde normen, de rol (en de bevoegdheid) van deCommissie, de rol (en de bevoegdheid) van de Lidstaten, de rol van accreditatie… het zijn stuk voor stuk thema’s die men onder de knie moet hebben.Figuur 1.0.1Het probleem is dat mensen vaak de vervelende neiging hebben vooral deinformatie te onthouden die hen van pas komt. Zo hebben wij verschillendebetrokken partijen (lidstaten inbegrepen) met hand en tand een strategie zienverdedigen, die in feite nadelig was voor hen. Als men dan ook nog bedenkt datze zich vaak tot de verkeerde persoon wenden, betekent dat in het beste gevaleen behoorlijke verspilling van tijd en geld. De Europese industrie mag echtergeen kansen meer laten liggen.Rapport VROM-InspectieI.3 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële installatiesIn deze warboel of "creatieve desorganisatie" is het van het grootste belang tebeschikken over hele netwerken van informele contacten die de overbrenging vanideeën op alle niveaus van de hiërarchie mogelijk maken en de uitwerking vantussen de Lidstaten bereikte compromissen beïnvloeden 3 .Om een aanvaardbaar antwoord te kunnen geven op de vragen die elk van onszich zal stellen, is het van belang dat wij een leidraad scheppen, ons een doctrineeigen maken waarmee alle elementen opnieuw in hun context geplaatst kunnenworden. Eén van de beste middelen om dat te doen, is ongetwijfeld weten hoemen daartoe gekomen is. Het is onze bedoeling in enkele woorden het succes ende tegenslagen samen te vatten die de Europese (Economische) Gemeenschapertoe hebben gebracht de gemeenschappelijke wetgeving in het leven te roepenwaar we nu al mee te maken hebben, zelfs als we het nog niet weten.b) Door de technische belemmeringen weg te nemen een instabiliteitcreëren die mogelijkheden scheptHet door de Europese Gemeenschap uitgewerkte programma voor de opbouw vande interne markt was beslist de meest ambitieuze economische verandering die invredestijd werd gepland. Het werd pas later van die eerste plaats verdrongendoor de openstelling van de grenzen van Oost-Europa in 1989/90.Eigenlijk had Europa geen keus meer. Het befaamde Cecchini-rapport, dat in1988 werd gepubliceerd, heet niet "De voordelen van Europa", maar "De kostenvan niet-Europa"."We moeten de kansen grijpen zoals ze zich voordoen", verklaren deopportunisten."We moeten de kansen om te slagen creëren", zeggen de strategen.De opportunisten hebben ongelijk.H. Daemsc) Een Europese doctrine opgebouwd in vijf stappenZoals we hierboven hebben gezien, wordt Europa momenteel gevormd op basisvan een doctrine die sinds de ondertekening van het Verdrag in 1957 sterkgeëvolueerd is. We onderscheiden vijf stappen. De drie eerste stemmen overeenmet een resolutie van de Raad. De vierde is een algemene filosofie (betterregulation). De laatste en zeer belangrijke stap (augustus 2008) is gebaseerd opeen Europese verordening 4 en een Europees besluit 5 .Elk van die stappen is een stap voorwaarts; er worden steeds lessen getrokkenuit de praktische problemen die aan het licht kwamen bij de vorige stap. Achterde technische termen zien wij een grondige herverdeling van de bevoegdheid envan de reglementaire verplichtingen. Na elke stap beschreven te hebben makenwij een operationele balans op: rol van de verschillende partners, voordelen ennadelen van de bestaande structuur.Wij vestigen de aandacht van de lezer op een belangrijk punt. De herverdelingvan de rollen heeft een aanzienlijke invloed op het gedrag van de verschillende3 Ch. D DE FOULOY - "Guide pratique des lobbyistes européens" - European study service - 19944 VERORDENING (EC) No. 765/2008 VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN VAN DE RAAD van 9 juli2008 die de vereisten voor accreditatie en marktcontrole verbonden met het op de markt brengen vanproducten bepaalt en Verordening (EEC) No 339/93 vervangt.5 BESLISSING No 768/2008/EC VAN HET EUROPESE PARLEMENT EN VAN DE RAAD van 9 juli2008 over een gemeenschappelijk systeem voor het op de markt brengen van producten, vervangendRaadsbesluit 93/465/EECRapport VROM-InspectieI.4 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële installatieseconomische operatoren, of het nu de industrie is of de overheid of deaccreditatie-instellingen.Uitgangspunt: de nationale normen en reglementeringenHet Verdrag van Rome gaf een impuls aan het handelsverkeer binnen deGemeenschap door de twee meest hinderlijke soorten barrières van die tijd op teheffen: de douanerechten en de invoerquota. Sindsdien hebben heel gegrondebekommernissen, zoals de bescherming van de gezondheid, de veiligheid of hetleefmilieu, de Lidstaten ertoe gebracht een stijgend aantal technischevoorschriften op te leggen, die stuk voor stuk een technische belemmering voorhet handelsverkeer vormen. De in 1957 voorziene communautaire mechanismenbleken al snel ontoereikend voor deze evolutie.Gewoonlijk onderscheidt men drie soorten technische belemmeringen:De eerste ontstaan door de verschillen die bestaan tussen nationaleindustriële normen (NBN, NEN, DIN, BSI, ...), waarbij het naleven ervaneen invloed heeft op de invoer, de verkoop of het gebruik van eenproduct. De belemmeringen die deze normen op het handelsverkeerleggen, kunnen heel subtiel zijn. Zo gebeurt het dat eenverzekeringsmaatschappij schade die wordt veroorzaakt doorbouwmaterialen enkel wil terugbetalen als die materialen gecertificeerdwerden in overeenstemming met een nationale norm.Andere belemmeringen ontstaan door de verschillen die bestaan tussennationale reglementeringen. Hier zijn de belemmeringen helemaal nietmeer subtiel, de reglementeringen hebben kracht van wet.Een derde soort belemmeringen wordt veroorzaakt door de beproeving- encertificatieprocedures die de conformiteit van een product met denationale regels of de industriële normen waarborgen. Het handelsverkeerwordt belemmerd telkens als het invoerend land een certificatie eist diebovenop die van het land van oorsprong komt; hieruit volgen extra kostenen vertragingen, die welbekend zijn in een sector zoals die van defarmaceutische producten.Aangezien de oorspronkelijk voorziene communautaire mechanismen de toenamevan die technische belemmeringen niet heeft kunnen verminderen of verhinderen,moeten er goede redenen te vinden zijn waarom die belemmeringen zichontwikkelen. Er zijn in feite drie soorten redenen:Verschillen in mening met betrekking tot de middelen die aangewendmoeten worden om de volksgezondheid, de veiligheid of het leefmilieu tevrijwaren. Men zou hier kunnen spreken van "culturele" verschillen dieheel normaal zijn tussen bijvoorbeeld de Scandinavische landen en delanden uit het Middellandse Zeegebied. De gevolgen van die verschillenzijn niet te verwaarlozen, vooral omdat zij rechtstreeks kunnen raken aande fundamentele waarden van individuen. En individuen zijn vaak bereider heel veel energie in te stoppen om hun fundamentele waarden teverdedigen.Een klassiek voorbeeld op dit gebied is de beoordeling van het vertrouwendat men in de bediener van een machine kan stellen om zijn eigenveiligheid te verzekeren. Die graad van vertrouwen kan variëren in functievan het gemiddelde opleidingsniveau en de inschatting van het menselijkgedrag. Bijgevolg zijn bepaalde landen van mening dat de veiligheid vande machines gedeeltelijk gewaarborgd kan worden door deverantwoordelijkheid van de werknemers in te roepen, terwijl anderenzullen eisen dat de veiligheid op een constructieve manier verzekerd wordtdoor een intrinsieke beveiliging tegen elke onachtzaamheid, hoe grootRapport VROM-InspectieI.5 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële installatiesdeze ook is. Twee verschillende opvattingen over de mens leiden dus tottwee verschillende opvattingen over de machine. Bij het vrije verkeer vangoederen komt het er nu echter net op aan dat dezelfde machine in alleuithoeken van Europa als veilig kan worden beschouwd. Er zal dus eencompromis gevonden moeten worden.Verschillende tradities inzake normalisatie, beproeving en certificatie. Wijkennen allemaal de grote kracht van diepgewortelde gewoonten. De machtder gewoonten kan de economische operatoren ertoe brengen zichterughoudend op te stellen tegenover producten die voldoen aan criteriadie zij niet kennen. Het blijkt trouwens dat de verschillen tussen nationalenormen een weerspiegeling zijn van een verschillende graad of eenverschillend tempo van industrialisering.Maar ook, vaak schuilgaand achter de hierboven vermelde redenen, zit dewil om de belangen van de nationale producenten, of zelfs een heleindustriële sector die als van strategisch belang wordt beschouwd tebeschermen, in weerwil van de Europese verdragen.De operatoren Bevoegde overheid (Ministerie): is de oorsprong van de reglementering,waakt over de correcte toepassing ervan, levert de interpretatie die aan deteksten moet worden gegeven. Erkende instanties: aangewezen door de nationale overheden ombepaalde technische taken inzake inspectie en/of proeven te vervullen.In het geval van de normalisatie is de structuur heel gelijkaardig: er is eennationale instantie (NBN in België, NEN in Nederland) die bepaalde certificatietakendelegeert aan sectoriele instanties.BalansWij hebben hier te maken met het naast elkaar bestaan van onafhankelijkereglementaire systemen. De nadelen ervan zijn welbekend, de kandidaatuitvoerdermoet een moeizame weg afleggen en zijn product voorleggen voorgoedkeuring volgens eisen die niet noodzakelijk verenigbaar zijn. In de praktijkkan dat aanleiding geven tot dossierkosten, kosten voor vertaling, voor proeven,voor wijziging van producten, voor voorraden omwille van de noodzaak vanverschillende "nationale" versies van hetzelfde model ...Daartegenover is de beslissingsstructuur eenvoudig als wij de marginale gevallenvan rechtstreekse lobbyen bij politieke instanties buiten beschouwing laten. Uvindt die structuur in het onderstaande schema. (Figuur 1.0.2)BEVOEGDE OVERHEIDFABRIKANTERKENDE INSTANTIEGEBRUIKERFiguur 1.0.2Rapport VROM-InspectieI.6 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële installatiesIn een dergelijk systeem kan de fabrikant, als hij zich vragen stelt, rechtstreekscontact opnemen met zijn overheid, die meestal alle bevoegdheid heeft om eenbeslissing te nemen. Die beslissing kan in de smaak vallen of niet, maar er isweinig juridische onzekerheid als de fabrikant zich ernaar richt.Eerste stap van de harmonisatie: de extrapolatie van de nationalesystemen1969 : harmonisatie van de technische reglementeringBasisideeDe Lidstaten hebben een technische reglementering. Het in het leven roepen vaneen geharmoniseerde Europese reglementering zal de problemen van "anderedan tariefbarrières" oplossen. Het principe is dat de geldigheid wordt erkend vanattesten en certificaten van overeenstemming die door de bevoegde nationaleoverheden worden uitgegeven, onder uitsluitend hun verantwoordelijkheid en inhun naam.De operatoren Bevoegde overheid (Ministerie): geeft de certificaten uit (en trekt ze in),onderhoudt de contacten met de andere Lidstaten. Is verantwoordelijkvoor de interpretatie die aan de teksten gegeven moet worden. Technische dienst: het laboratorium dat het proefverslag uitgeeft waarophet certificaat van het Ministerie gebaseerd is. Heel snel, en om voor dehand liggende praktische redenen, werd die functie uitgebreid tot eeninspectiefunctie: interpretatie en follow-up van de proeven bij deconstructeurs.Nog later (1992) hield de functie tevens het auditeren vankwaliteitsbeheerssystemen in, ontworpen om de wettelijke conformiteitvan de productie te verzekeren (COP Conformity Of Production).BalansDeze eerste stap van de harmonisatie wordt vandaag de "oude aanpak"genoemd. Het is de omzetting op communautair vlak van het op de nationaleniveaus toegepaste systeem. We moeten goed beseffen dat deze richtlijnenhebben geleid tot een eerste belangrijke herverdeling van de rollen.De reglementaire teksten worden opgesteld op communautair niveau enniet langer op het niveau van de Lidstaat.Vanaf de jaren 1970 kunnen de constructeurs, op domeinen waar dezerichtlijnen bestaan, een basisdoelstelling van het vrije verkeer vangoederen waarmaken. Een constructeur waar ook ter wereld kan zijnproduct in om het even welk land van de Europese Gemeenschappen latencertificeren, en dat certificaat is geldig in alle landen.Sommige van de toegepaste richtlijnen, bijvoorbeeld met betrekking tot giftigestoffen, cosmetica of additieven voor levensmiddelen, zijn bindend voor iedereen.Andere, bijvoorbeeld in de autosector, waren toen facultatief voor deproducenten, die zich konden richten naar parallelle nationale regels of naarEuropese richtlijnen. In het tweede geval waren alle nationale overhedenverplicht de door de constructeur voorgelegde Europese certificaten teaanvaarden.Dit systeem werkt goed, maar heeft het grote nadeel dat het zwaar, en dus heeltraag is.Rapport VROM-InspectieI.7 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële installatiesDeze oude aanpak blijft tegenwoordig van toepassing voor een economischesector die heel belangrijk is voor de Europese industrie: de auto-industrie. Sinds1992 werden de principes licht gewijzigd door enkele aanpassingen in te lassendie geïnspireerd zijn op de regels van de nieuwe aanpak: verplichte en niet langerfacultatieve toepassing; controle van de conformiteit van productie, ...Vandaag zien we een ander soort ontwikkeling. De markt voor voertuigen is nietEuropees maar globaal en de toepasbare wetten worden steeds internationaler(gebaseerd op het Akkoord van Genève). Dit is een basiskenmerk van de grotereindustrieën: men wil niet op het Europese niveau maar wereldwijd verkopen. Ditkan positieve gevolgen hebben: dankzij het effect van schaalvergroting kunnende hogere eisen wat betreft veiligheid en milieu zonder prijsverhoging voor deconsument toegepast worden.When I hear somebody sigh, "life is hard", I am always tempted to ask,"Compared to what ?"Tweede stap van de harmonisatie: de nieuwe aanpak1985 : harmonisatie van de technische reglementeringSidney Harris+ beroep op de normenHoewel de resolutie van de Raad met betrekking tot een nieuwe aanpak al tienjaar oud is, stelt ze een coherent geheel van veranderingen voor waarvan deeconomische operatoren niet altijd de concrete gevolgen inzien. Dit onderwerp isbelangrijk en wij geven meer details in paragraaf 1.0.4.BasisideeënDe harmonisatie van de technische reglementering leidt tot een heel zware endus heel trage en bijgevolg dure aanpak, met gedetailleerde technische bijlagen.Bovendien hebben de bevoegde overheden niet altijd technische specialisten terbeschikking. De twee aspecten van de technische reglementering worden hierapart gehouden. Politiek aspect voorbehouden aan de reglementering (de overheid): tebereiken doelstellingen (bijvoorbeeld noodzaak van een type vanbescherming, veiligheidscoëfficiënt, toegelaten geluidsniveau, ...) Technisch aspect voorbehouden aan de normalisatie (privé-sector):middelen om die doelstellingen te bereiken. Eigenlijk is de “Nieuweaanpak” een vorm van co-regulatie, een van de instrumenten voorgesteldonder de Europese “Betere regelgeving” mantra.De functie van de wetgever is duidelijk omlijnd: de wetgeverZet doelenVerzekert overeenstemming daarmeeBeschermt het algemene belang Verzekert verantwoordelijkheid (dit aspect was niet succesvol)Er is geen ontduiking van wettelijke verantwoordelijkheidRapport VROM-InspectieI.8 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële installatiesCAVEAT- Consultation is not a substitute for democracy- Institutional balance must be respected- Legislation must guarantee procedures- Representation must be transparent- Access to results must be guaranteed 6De operatoren Bevoegde overheid: is voornamelijk verantwoordelijk voor het aanwijzenvan de instanties. Moet ten minste op de hoogte gehouden worden van denetelige gevallen (intrekking van certificaten, weigering om een certificaattoe te kennen, ...). Aangemelde instantie: is verantwoordelijk voor alle operationele aspecten,gaande tot het uitgeven van een certificaat van EG-typeonderzoek en hetmelden van de certificaten aan de andere instanties. Ze kan ookverantwoordelijk zijn voor de follow-up van de productie en/of "full qualityassurance" modules. Standaardiseringorganisaties: deze periode is een gouden tijd geweestvoor de Europese standaardiseringorganisaties (CEN en CENELEC) wiensactiviteiten tot dan slechts vertrouwelijk waren.BalansDe nieuwe aanpak heeft verscheidene dimensies toegevoegd aan de eenvoudigebeslissingsstructuur die wij lieten zien in Figuur 1.0.2. De toename van hetaantal interveniënten heeft het noodzakelijk gemaakt verschillendecoördinatiestructuren in het leven te roepen. Deze structuren worden overigensexpliciet bepaald in de teksten van de nieuwe aanpak. Het algemeen schema kanals volgt voorgesteld worden.6 Enterprise Seminar 11 February 2003 – The future of the New Approach : Quo Vadis ?- AnneWilkinson - BrusselsRapport VROM-InspectieI.9 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële installatiesGerechtshof in StraatsburgCommissieLid-StatenPermanent ComitéCoördinatie van de aangemelde instantiesNormalisatie-instituten CEN/CENELEC/ETSIFabrikantAangemelde instantiesGebruikerFiguur 1.0.3Het is al snel duidelijk uit Figuur 1.0.3 dat deze structuur kan leiden tot een spelvan complexe interacties tussen de verschillende operatoren. Deze interactieskunnen nog ingewikkelder worden als gevolg van de interactie tussenverschillende richtlijnen die van toepassing zijn op een zelfde groep vanproducten.Een andere moeilijkheid vloeit voort uit de impliciete nood aan een consensus.Omwille van uiteenlopende standpunten met historische wortels blijkt het vrijwelonmogelijk om een overeenkomst te bereiken over een aantal hoogst belangrijkekwesties.In een beslissingsproces leiden de complexe interacties vaak tot tegenstrijdigezienswijzen. De fabrikant die wil weten wat hij moet doen om zijn product inovereenstemming te brengen en heeft het soms moeilijk om zich een beeld tevormen.In het tijdperk van de informatiesnelwegen stellen wij met spijt vast dat wie eenproduct in de handel wil brengen soms moeite heeft om een concreet antwoord tevinden op een vraag als "Waar moet ik beginnen?". Er bestaan nochtansverschillende waardevolle bronnen van informatie. Wij gaan er dieper op in hethoofdstuk over de "officiële" informatiebronnen.Derde stap van de harmonisatie: de totale aanpakharmonisatie van de technische reglementering+ beroep op de normen+ validatie van de bewijzen van overeenstemmingDe Totale Aanpak vult de principes van de nieuwe aanpak aan en breidt ze uit.Rapport VROM-InspectieI.10 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële installatiesBasisideeënMet de nieuwe aanpak wordt een doctrine ingevoerd om de overeenstemmingmet de reglementaire eisen aan te tonen. Die doctrine waarborgt flexibiliteit aande kant van economische operatoren. Dan moeten er nog waarborgen gegevenworden aan de gebruikers. Dat veronderstelt dat men de bevoegdheid van defabrikanten en van de derde partijen kan waarborgen. Net als voor dereglementering onderscheiden wij dus twee aspecten:Politiek aspect: de bevoegde overheid meldt bij de Commissie (en dus bijde andere Lidstaten) de instantie aan die zij heeft gekozen om eenduidelijk omschreven opdracht uit te voeren. Het woord "aanmelding"werd gekozen omdat het een meer officiële connotatie heeft dan het woord"aanwijzing". De overheid mag echter enkel instanties aanmelden waarvanzij de bevoegdheid kan aantonen. Die elementen worden hierna meeruitgebreid behandeld. Technisch aspect: de bevoegdheid van de instanties moet beoordeeldworden op basis van objectieve criteria en niet op de aura vanachtenswaardigheid die een gevolg is van erkenning door deoverheidsdiensten. Net zoals er fundamentele eisen zijn voor deproducten, zijn er ook fundamentele eisen voor de instanties. Die eisenvindt u als bijlage bij de richtlijnen "nieuwe aanpak". Voor een instantiestaat de overeenstemming met de EN ISO IEC 17000 (eerder EN 45000)normenreeksen gelijk met een vermoeden van overeenstemming met deeisen bedoeld in de hierboven vermelde bijlagen. Die voorwaarde is nietvoldoende, aangezien ook de technische bevoegdheid op domeinen dieonder de richtlijnen vallen moet worden aangetoond.Een veronderstelling was dat accreditatie een uitstekend middel is ombevoegdheid aan te tonen. De Commissie kon ze niet in alle Lidstatenopleggen (sommigen "aarzelen" nog heel bewust), maar benadrukt hetprincipe sterk. In veel gevallen weten de accreditatie-instanties gewoonniet hoe ze dat zouden moeten doen. En Europa kan niet functionerenzonder aangemelde instanties.De operatoren Bevoegde overheid: haar rol lijkt sterk op wat hierboven beschrevenwordt. Wij wijzen echter op de verplichting om borg te staan voor deinstanties die zij aanmeldt. De andere economische of politieke operatorenkunnen echter niet enkel de geldigheid van de certificaten maar ook debevoegdheid van de instanties in twijfel trekken. Aangemelde instantie: haar rol en verplichtingen worden uitgebreid. Accreditatieorganisaties: aangezien zij het hoogste niveau vanconformiteitcontrole zijn in de lidstaten, worden de bevoegdheden van deaccreditatieorganisaties versterkt om objectief bewijs te verschaffen vande competentie van de conformiteitscontroleorganisaties.Rapport VROM-InspectieI.11 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële installatiesBetere regelgeving: terug naar de basis – de rode draad doorknippen(Figuur 1.0.4)Figuur 1.0.4 De rode draad doorknippenWe zullen niet te lang blijven stilstaan bij deze algemene kwestie, maar het isbelangrijk de achtergrond hiervan te kennen.In 2005 wilde de Commissie zowel haar politieke macht als de algemenesamenhang van de strategisch-politieke EU agenda versterken. Hiertoe lanceerdede Commissie een “Project voor betere regelgeving” met het doel de kwaliteit vannieuwe legislatie te versterken en vele bestaande regels te verduidelijken. Om ditdoel te bereiken, heeft zeEen aantal goed te keuren wetten ingetrokken. In maart 2006 had deCommissie 67 wetsvoorstellen teruggetrokken na screening van 183potentiële nieuwe wetten die op ratificatie wachtten door de Raad en hetEuropese Parlement.Een strategie om de bestaande regelgeving te vereenvoudigengeïmplementeerd.Het probleem van administratief rompslomp aangepakt en “rode draad”op EU-niveau aangepakt (gekoppeld met de stimuleren van de lidstatenom hetzelfde te doen).Een grotere nadruk geplaatst op het gebruik van impactanalyses enpublieke raadplegingen voor het formuleren van nieuwe regels enwetten. Het doel hiervan is om te bepalen hoe nieuwe wetten hetfunctioneren van Europese ondernemingen kunnen dwarsbomen of helpen.Het punt is hier niet deregulatie maar “slimme regulatie”. De hoogte van het“acquis communautaire” verminderen is zeker een goed idee, op voorwaarde dathet verwezenlijkt wordt volgens een transparante en bewezen methodologie.Moeilijkheden worden meestal veroorzaakt door simplistische voorstellingen zoalsmen vindt in politieke slogans en oppervlakkige krantenartikels.Rapport VROM-InspectieI.12 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële installatiesProposals must be prepared on the basis of an effective analysis of whether it isappropriate to intervene at EU level and whether regulatory intervention isneeded. If so, the analysis must also assess the potential economic, social andenvironmental impactWhite Paper on European Governance, 2001, COM (2001)428Impactbepaling is (of zou dat moeten zijn) een sleutelelement in ditopwaarderingproces. De basis daarvan zou een duidelijke definitie van hetprobleem en een zorgvuldige analyse van alternatieven op de nieuwe wetgevingmoeten zijn.Er zijn drie soorten alternatieven.- Status quo of geen actie. Zo wordt bijvoorbeeld gespecifieerd dat "Theoption of "no EU action" should always be considered, except in cases wherethere is an obligation to act laid down by the Treaties" 7 .- Alternatieve methodes: wetten zijn niets meer dan drukmiddelen. Velemanieren om druk uit te oefenen zijn mogelijk. Zijn zelfregulatie of coregulatieredelijke opties? Kan hetzelfde doel bereikt worden door eenovereenkomst op vrijwillige basis af te sluiten? Is een informatie ofonderwijscampagne voldoende?- Efficiëntere wetgeving: het ontwerp van wetten is enorm belangrijk voorhun impact. Daarom heeft de Commissie een hoop energie gewijd aan hetstroomlijnen of vereenvoudigen van bestaande regulaties (ondermeercodificatie van bestaande wetten).Common regulatory problems : a web of systemic governance issuesComplexity and inconsistency- Policy fragmentation, lack of coordination- Confusion on the role of regulation in modern society- Poor regulatory implementation capacities- Inconsistent decisions and signals to the private sectorGood regulation can become bad regulation over time- Immortality of regulations- Technological change- Social needsScott Jacobs – "Smart regulation for markets : The vision of regulatoryreform" – Regulatory Impact Analysis Training Course – College of Europe,Brugge Campus – 10-14 March 20087 European Commission – Impact Assessment Guidelines – SEC(2005)791 – Edition 15 June 2005with March 2006 updateRapport VROM-InspectieI.13 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële installaties1.0.4 De Internal Market Package for Goods: het opwaarderen van de“Nieuwe aanpak”a) Het New Legislative Framework (NLF): modernisering van de“Nieuwe aanpak” voor het op de markt brengen van producten –gepubliceerd in het OJEU op 13 augustus 2008De verzameling verordeningen gepubliceerd in de OJEU van 13 augustus 2008 ishet resultaat van vier jaar intensieve discussies op topniveau tussen deCommissie, de belanghebbenden, het Europese parlement en de Raad.Er zijn vier doelen:- De sleutelconcepten van de “Nieuwe aanpak” consolideren.- De evaluatie en controle van conformiteitorganismen (testen, certificatie eninspectielaboratoria) verbeteren, met een meer doorgedreven toepassen vanaccreditatie.- Marktcontrole versterken.- Verwacht wordt dat de geloofwaardigheid van CE-markeringen verbeterd zalworden.De kenmerken van deze wetten zijn de volgende (Verordening 764/2008 is vrijspecifiek en wordt niet besproken in deze tekst):- VERORDENING (EC) No 765/2008 VAN HET EUROPESE PARLEMENT EN VAN DERAAD van 9 juli 2008 bepalend de vereisten voor accreditatie en marktcontroleverbonden met het op de markt brengen van goederen en vervangendeVerordening (EEC) No 339/93- BESLUIT No 768/2008/EC VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN VAN DE RAADvan 9 juli 2008 over een gemeenschappelijk systeem voor het op de marktbrengen van goederen, vervangend Raadsbesluit 93/465/EEC- VERORDENING (EC) No 764/2008 VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN VAN DERAAD van 9 juli 2008 bepalend procedures verbonden met de implementatievan bepaalde nationale technische regels voor legaal op de markt gebrachtegoederen in een andere lidstaat en vervangend Besluit No 3052/95/ECb) De wetgeving voor het op de markt brengen van goederen zal vantoepassing zijn vanaf januari 2010- De wet is bindend in haar totaliteit en direct toepasbaar in alle lidstaten.- Hij bepaalt de vereisten voor accreditatie en marktcontrole verbonden met hetop de markt brengen van goederen.Een van de grote uitdagingen aangegaan door de Verordening is de plicht vanmarktcontrole door de lidstaten.- Lidstaten zullen de verantwoordelijke organisaties aanwijzen.- Lidstaten zullen controleprogramma’s instellen en publiek beschikbaarmaken.- De Commissie zal een algemeen archief en een informatie-uitwisselingsysteemontwikkelen en onderhouden.- Controle van producten die de Gemeenschapsmarkt binnenkomen (houdthet terugroepen van Verordening 339/93/EC in).- Er is een zwart schaap in elke kudde. (Figuur 1.0.5)Rapport VROM-InspectieI.14 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële installatiesFiguur 1.0.5 Where’s the black sheep ?(met dank aan Edouard Cornelis)c) Het Besluit over een gemeenschappelijk systeem voor het op demarkt brengen van goederen is bedoeld voor de EuropesecontroleorganenOm operationeel te zijn moet het geïmplementeerd worden in bestaande regelswanneer zij worden herzien. Twee sectoriele regels zijn momenteel onder revisieen zullen (zo veel mogelijk) met het Besluit in overeenstemming wordengebracht.- De speelgoedrichtlijn.- De constructiegoederenrichtlijn (bedoeld om een verordening te worden).Het Besluit is een middel voor het Beter Verordeningbeleid van de Commissie. Deonderliggende drijfveer is om een meer consistente legale omgeving teontwikkelen en om een gemeenschappelijke “cultuur” van wetgeven te promoten.De reeds geïdentificeerde inconsistenties (verschillende terminologie,verschillende redeneringen rond de verplichtingen van economische partijen,parallelle structuren ...) maken het moeilijk en duurder voor economischepartijen om te voldoen aan de wettelijke bepalingen. Aan de andere kant moetmen in gedachten houden dat Europese wetten goed geïmplementeerd zijn en datde verbeteringen teweeggebracht door harmonisatie teniet gedaan kunnenworden door de administratieve kosten vereist voor dergelijke veranderingen.1.0.5 De zogenaamde sociale directieven – De andere kant van veiligheidDe richtlijnen "vrij verkeer van producten" zijn maar één van de aspecten van hetEuropa in wording. De Eenheidsakte riep op Europees niveau nieuwe duidelijkebevoegdheden op sociaal vlak in het leven. We citeren in het bijzonder artikel 137(eerder 118 A)."De Lidstaten beijveren zich om de verbetering van met name het arbeidsmilieu tebevorderen, ten einde de veiligheid en de gezondheid van de werknemers teRapport VROM-InspectieI.15 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële installatiesbeschermen, en stellen zich de harmonisatie bij de verbetering van de op ditgebied bestaande omstandigheden ten doel ...De uit hoofde van dit artikel vastgestelde bepalingen beletten niet dat een Lidstaatmaatregelen voor een hogere graad van bescherming van dearbeidsomstandigheden handhaaft en treft welke met dit Verdrag verenigbaarzijn."Artikel 137 geeft aan de Raad de bevoegdheid om richtlijnen op sociaal vlak aante nemen. Naast veiligheid en gezondheid op de arbeidsplaatsen hebben die"sociale" richtlijnen vooral betrekking op uiteenlopende aspecten gaande van hetvrije verkeer van werknemers tot de gelijke behandeling van mannen en vrouwen.De tendens lijkt echter te zijn dat men zich concentreert op de veiligheid ende gezondheid in enge zin. 8 Dat is nu precies het domein dat ons in de eersteplaats aanbelangt.Zonder details te geven, wijzen wij op het belang van de kaderrichtlijn die bedoeldis ter bevordering van de verbetering van de veiligheid en de gezondheid van dewerknemers. 9 Die kaderrichtlijn wordt gevolgd door verscheidene bijzondererichtlijnen waarvan we er al enkele voorgesteld hebben.Er zijn in het bijzonder de drie eerste richtlijnen met de voorschriften voor dearbeidsplaatsen, de voorschriften in verband met de arbeidsmiddelen en devoorschriften die betrekking hebben op de persoonlijke beschermingsmiddelen.Men kan een concreet voorbeeld vinden in de machinerichtlijn waarin een reekseisen worden opgelegd voor machines die in de handel worden gebracht. De"sociale" richtlijn betreffende de arbeidsmiddelen bepaalt onder andere de eisendie van toepassing zijn op het bestaand materiaal. Die eisen zijn van toepassingvanaf 1 januari 1997.Die richtlijn van 1989 was ver van volledig en de Commissie stelde onlangs eenwijziging voor die heel wat preciseringen aanbrengt.Wat de technische kant betreft, stellen wij een uitbreiding vast van deminimale voorschriften voor specifieke arbeidsmiddelen zoals houtbewerkingmachines,persen, mobiele arbeidsmiddelen, heftoestellen en -toebehoren,stellingen, ...Een andere wijziging ligt in de verplichting die aan de werkgever opgelegd wordtom een plan voor de controle van de arbeidsmiddelen op te stellen of telaten opstellen naargelang van het geplande gebruik en rekening houdend metde eventuele aanwijzingen van de fabrikanten. Dat plan moet het mogelijk makenervoor te zorgen dat de werkgever naar behoren voldoet aan de verplichtingen diebepaald worden in het voorstel tot richtlijn.- Ervoor zorgen dat de arbeidsmiddelen, waarvan de veiligheid afhangt van deinstallatievoorwaarden, onderworpen worden aan een eerste controle (na deinstallatie en voor de eerste inbedrijfstelling) en een controle na elke montageop een andere plaats, om zich ervan te vergewissen dat die arbeidsmiddelencorrect geïnstalleerd zijn en goed werken.- Ervoor zorgen dat de arbeidsmiddelen die als gevolg van beschadiginggevaarlijke situaties teweeg zouden kunnen brengen onderworpen worden aan8 E. Vogel-Polsky en J. Vogel, "Het sociale Europa 1993: illusie, alibi of realiteit?", Uitgaven vande Universiteit van Brussel, 19919 Richtlijn 89/391/EEG van de Raad betreffende de tenuitvoerlegging van maatregelen terbevordering van de verbetering van de veiligheid en de gezondheid van de werknemers op hetwerk, P.B. nr 183, 29-06-89Rapport VROM-InspectieI.16 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële installatiesperiodieke en buitengewone controles (na buitengewone gebeurtenissen diezouden kunnen leiden tot gevaarlijke situaties).De praktische impact van deze verplichting om een plan voor de controle van dearbeidsmiddelen op te stellen is afhankelijk van de omzetting ervan in hetnationaal recht.De ondernemingen helpen om hun machinepark opnieuw in orde te stellen zoalsbepaald in deze richtlijn is één van de nieuwe opdrachten waaraan de erkendeinstellingen in België gehoor hebben gegeven.Nog meer dan voordien zal alles een kwestie van bevoegdheid zijn.Daarin zal de werkgever de toegevoegde waarde zien.Er zijn een heleboel specifieke richtlijnen, waarvan u als voorbeeld hierondereen aantal terugvindt.- Council Directive 89/654/EEC of 30 November 1989 concerning the minimum safety and healthrequirements for the workplace- Council Directive 89/655/EEC of 30 November 1989 concerning the minimum safety and healthrequirements for the use of work equipment by workers at work- Council Directive 89/656/EEC of 30 November 1989 concerning the minimum health and safetyrequirements for the use by workers of personal protective equipment at the workplace- Council Directive 90/269/EEC of 29 May 1990 concerning the minimum health and safetyrequirements for the manual handling of loads where there is a risk particularly of back injuryto workers- Council Directive 90/270/EEC of 29 May 1990 concerning the minimum safety and healthrequirements for work with display screen equipment- Council Directive 92/57/EEC of 24 June 1992 concerning the implementation of minimum safetyand temporary or mobile construction sites- Council Directive 92/58/EEC of 24 June 1992 concerning the minimum requirements for theprovision of safety and/or health signs at work- Council Directive 92/85/EEC of 19 October 1992 on the introduction of measures to encourageimprovements in the safety and health at work of pregnant workers and workers who haverecently given birth or are breastfeeding- Council Directive 92/91/EEC of 3 November 1992 concerning the minimum requirements forimproving the safety and health protection of workers in the mineral-extracting industriesthrough drilling- Council Directive 92/104/EEC of 3 December 1992 on the minimum requirements for improvingthe safety and health protection of workers in surface and underground mineral-extractingindustries- Council Directive 93/103/EC of 23 November 1993 concerning the minimum safety and healthrequirements for work on board fishing vessels- Council Directive 98/24/EC of 7 April 1998 concerning the protection of the health and safety ofworkers from the risks related to chemical agents at work- Directive 1999/92/EC of the European Parliament and of the Council of 16 December 1999 onminimum requirements for improving the safety and health protection of workers potentially atrisk from explosive atmospheres- Directive 2002/44/EC of the European Parliament and of the Council of 25 June 2002 on theminimum health and safety requirements regarding the exposure of workers to the risks arisingfrom physical agents (vibration)- Directive 2003/10/EC of the European Parliament and of the Council of 6 February 2003 on theminimum health and safety requirements regarding the exposure of workers to the risks arisingfrom physical agents (noise)- Directive 2004/40/EC of the European Parliament and of the Council of 29 April 2004 on theminimum health and safety requirements regarding the exposure of workers to the risks arisingfrom physical agents (electromagnetic fields)- Directive 2006/25/EC of the European Parliament and of the Council of 5 April 2006 on theminimum health and safety requirements regarding the exposure of workers to risks arising fromphysical agents (artificial optical radiation).Rapport VROM-InspectieI.17 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële Installaties1.1. Europese regelgeving1.1.1 De richtlijn drukapparatuura) De Europese Richtlijn voor drukapparatuur 97/23/ECDe "Pressure Equipment Directive", verder PED genoemd, kadert, samen metandere Europese Richtlijnen in het eenmakingproces van Europa.De PED is sinds 29 mei 2002 verplicht van toepassing op recipiënten, leidingen,stoomgeneratoren, appendages, veiligheidsappendages en samenstellen met eenmaximale werkdruk boven de 0.5 bar relatief die voor de eerste maal op deEuropese gemeenschappelijke markt (één of meerdere lidstaten) worden gezet.Ondanks de vele uitzonderingen, zijn veel meer drukapparaten dan vroegeronderworpen aan de reglementering door deze Richtlijn aangegeven.Bij de belangrijkste uitzonderingen vinden we voornamelijk toepassingen terugdie aan andere Europese Richtlijnen of aan andere nationale niet geünificeerdereglementeringen zijn onderworpen.De PED is een economische Richtlijn, gestoeld op Art. 100 van het Verdragvan Rome, dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld de sociale richtlijnen diegestoeld zijn op artikel 118 van hetzelfde Verdrag van Rome.Economische Richtlijnen zijn gericht aan fabrikanten en bestemd voor productendie deze fabrikanten voor de eerste maal op de Europese markt brengen.Economische Richtlijnen introduceren fundamentele eisen voor wat betreftveiligheid, gezondheid en milieu.Sociale Richtlijnen van hun kant zijn gericht aan werkgevers en uitbaters vaninstallaties en geven voorschriften gerelateerd aan de veiligheid en het welzijnvan de werknemers, zo bijvoorbeeld de Richtlijn arbeidsmiddelen 89/655/EEG.In tegenstelling tot de economische richtlijnen zijn de sociale richtlijnen (nog) nietof niet volledig omgezet naar het nationaal recht van de verschillende lidstaten.Dit geeft een wat vreemd gevoel alsof aan “veiligheid” minder belang wordtgehecht dan aan economische aspecten…Economische Richtlijnen hebben tot doel om het vrij verkeer van goederenbinnen de eengemaakte Europese markt te waarborgen en daarbij allemogelijke hinderpalen te elimineren. Zo bijvoorbeeld in het kader van de Richtlijnvoor drukapparatuur werden tegelijk met het implementeren van de Richtlijn delidstaten verplicht om hun eigen nationale wetgeving ter zake op te heffen zodato.a. alle nationale wettelijke en reglementaire hindernissen worden opgeheventen gunste van de Richtlijn.De Richtlijn garandeert alzo het vrije verkeer van drukapparaten binnen deeengemaakte Europese markt, onafhankelijk van waar het apparaat afkomstig is,en voor zover natuurlijk de bepalingen van de Richtlijn worden gerespecteerd.De eerste concepten die bij de eenmaking van de reglementering voordrukapparatuur werden gevolgd, namelijk het op punt stellen van een Europeseontwerp en fabricatie standaard met zeer gedetailleerde technische inhoud,leidden uiteindelijk tot niets wegens het jarenlang niet van chauvinisme ontdaanheen en weer geargumenteer tussen de toenmalige lidstaten die elk hun eigennationale veiligheidsvisie en regels wilden getransformeerd zien in de Europeseregels.Rapport VROM- InspectieI.18 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële InstallatiesDeze negatieve ervaringen maar ook de opgang van kwaliteitscontrole enkwaliteitsborging technieken en vooral van de ISO 9000 en de EN 45000 normen,onder een steeds sterker wordende impuls tot eenmaking, genereerdenuiteindelijk een nieuw concept hetwelk dan ook als “new approach” werdbestempeld.Zo is de Europese Richtlijn voor drukapparatuur een “new approach” of nieuweaanpak Richtlijn, net zoals de Machine Richtlijn en de ATEX Richtlijn.Nieuwe aanpak Richtlijnen worden gekenmerkt door enkele specifieke facettenwaarvan het meest belangrijke facet de essentiële eisen zijn. Het gaat omessentiële veiligheidseisen die dwingend moeten worden toegepast op hetontwerp en op de fabricatie van het drukapparaat, voor zover dat deovereenkomstige gevaren bestaan wanneer het apparaat op een redelijkerwijsdoor de fabrikant te verwachten wijze wordt gebruikt. Om alles duidelijk tekunnen vatten is het belangrijk om te weten dat de Richtlijnen van nieuweaanpak zich naast de veiligheid, ook om gezondheid en milieu aspectenbekommeren, van personen, maar in voorkomend geval ook van huisdieren ofvan goederen.De noodzaak dat de fabrikant zich zal gaan bekommeren om “de verwachte wijzevan gebruik” leidt al onmiddellijk een tweede specifiek facet in en dat eigen is aande Richtlijnen van nieuwe aanpak, namelijk de verplichting om een risicoanalyseuit te voeren teneinde na te gaan welke gevaren bij de apparatuur bestaantengevolge van druk.Bij het ontwerp en de bouw van het apparaat dient de fabrikant vervolgensrekening te houden met de resultaten van zijn analyse.We spreken dan ook regelmatig van “risk related directives”.Een risico analyse maken is niet evident, zeker niet voor de klassiekeapparatenbouwers die dat nooit gewoon zijn geweest. Verder beschikt defabrikant niet altijd over alle uitbatinggegevens of over de basic design gegevens,transiënten e.d. van het apparaat zodat hij niet in de mogelijkheid zal zijn om alleaspecten te dekken.De essentiële eisen zijn gestructureerd zoals de meeste ontwerp en constructiecodes en normen, beginnend met algemeenheden. Verder worden aspecten alsontwerp, materialen, fabricatie, inspectie en testen in afzonderlijke paragrafenbehandeld. De essentiële eisen geven echter geen technische regels die toelatenom een drukapparaat te ontwerpen of the fabriceren.Ze zijn opgesteld in zeer algemene bewoordingen die de toepassing ervan doorfabrikanten en andere gebruikers niet altijd gemakkelijk maken.Zo bijvoorbeeld schrijft de Richtlijn voor:- Drukapparatuur moet op de juist wijze ontworpen zijn, rekening houdend metalle relevante factoren om te waarborgen dat de apparatuur tijdens haargehele levensduur veilig is…Dit houdt o.a. in dat voor elk drukapparaat de te verwachtte levensduur dientbepaald te worden.En wat zouden relevante factoren zo allemaal kunnen zijn…?En nog:- Ingeval de hydrostatische persproef schadelijk of niet mogelijk is, kunnen erandere proeven worden toegepast waarvan de waarde is erkend. Voor andereproeven dan de hydrostatische persproef moeten voordat deze proevenplaatsvinden aanvullende maatregelen zoals niet-destructief onderzoek ofandere gelijkwaardige methoden worden getroffen.Men zou zich kunnen afvragen op welke basis de waarde van andere proevenwordt erkend.En wat zijn zoal gelijkwaardige methoden van niet destructief onderzoek?Rapport VROM- InspectieI.19 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële InstallatiesIs het mogelijk om de structurele integriteit van een drukapparaat na te gaanzonder het op druk te brengen?Verder ook nog:- De volgende bepalingen zijn in de regel van toepassing. Wanneer zij echterniet worden toegepast, o.a. ingeval materialen niet speciaal vermeld zijn engeen geharmoniseerde normen toegepast, moet de fabrikant kunnenaantonen dat er passende maatregelen zijn getroffen om een gelijkwaardigalgemeen veiligheidsniveau te bereiken.Het gebrek aan meer duidelijkheid en objectieve criteria leidt tot zeerverschillende interpretaties van deze vereiste !In het laatste voorbeeld dat de onduidelijkheid van de essentiële eisen moetillustreren werd de term “geharmoniseerde normen” gebruikt.In de periode dat werk gemaakt werd van het opstellen van de Richtlijn –hetwelktoch zo een slordige 15 jaar heeft geduurd -, groeide ook het idee om te kunnenbeschikken over Europese normen, t.t.z. technische specificaties en regels nodigvoor het ontwerpen, vervaardigen, inspecteren en testen van drukapparaten endie het tevens mogelijk moeten maken om aan de essentiële eisen tegemoet tekomen. Het CEN (Europees Comité voor normalisatie) kreeg met die bedoelingdan ook een mandaat van de Europese commissie om normen voor te bereidendie moeten toelaten om het ganse gamma van producten en activiteitengerelateerd aan drukapparaten allerlei te dekken maar met in acht name van devan toepassing zijnde essentiële eisen.Op die wijze zal een fabrikant die een geharmoniseerde norm gebruikt,automatisch een vermoeden van overeenstemming met de essentiële eisenverkrijgen.Een Europese norm krijgt de status “geharmoniseerd” wanneer de norm door dezogenaamde “formal vote” heen is gekomen en gepubliceerd wordt in de “OfficialJournal” van de Europese Unie. De verschillende lidstaten worden danverondersteld de norm een nationaal status te geven en tegelijk eventuelenationale normen die tegenstrijdig zouden zijn met de inhoud van degeharmoniseerde norm van de markt te halen.Het verhaal van de geharmoniseerde normen is geen onverdeeld succes.Het opstellen en goedkeuren van de duizenden benodigde normen nam veel teveel tijd in beslag, o.a. wegens de noodzakelijk consensus die moest verkregenworden van al de verschillende lidstaten met elke hun eigen veiligheidsfilosofie enchauvinisme.Het hoeft niet gezegd dat sommige van die lidstaten wegens het sterke lobbyingwerk heel wat meer gewicht in de schaal konden dan andere kleinere lidstaten.Sommige lidstaten opteren bijvoorbeeld voor lage veiligheidsmarges (leesveiligheidscoëfficiënten) met relatief veel en verscherpte inspectie en controle,terwijl andere lidstaten eerder voor hoge veiligheidscoëfficiënten kiezen, dewelkedan resulteren in overdikte en waarbij relatief weinig controle en inspectie komtbij kijken.Verder is het zo dat het gebruik van geharmoniseerde normen niet verplicht is.Een fabrikant kan ten alle tijd bestaande nationale en internationale normengebruiken voor zover dat hij kan aantonen dat alle van toepassing zijndeessentiële eisen gerespecteerd worden.Wegens het niet dwingend karakter blijven vele bedrijven bij hun oudevertrouwde normen. Enerzijds wegens de jarenlange ervaring met deze normen.Zo bijvoorbeeld zijn bijna alle petrochemische installaties ontworpen en gebouwdvolgens API, ASME en/of ASTM normen en codes. Anderzijds speelt ook hetbegrip “onbekend is onbemind”.Rapport VROM- InspectieI.20 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële InstallatiesEen volgende facet van deze Richtlijnen van nieuwe aanpak en van dedrukrichtlijn in het bijzonder is de opdeling in risicocategorieën.Deze opdeling gebeurt, zoals we al kunnen vermoeden op basis van de graad vangevaar of risico, uiteraard beginnend met de waarde van de druk in het apparaat.De Richtlijn spreekt over de maximale werkdruk waarvoor het apparaat isontworpen. Dit kan de ontwerpdruk zijn, maar de ontwerpdruk kan voor allerleiredenen zoals bijvoorbeeld standaardisatie hoger liggen dan de maximalewerkdruk. De maximale werkdruk is bijvoorbeeld de afsteldruk van de overdrukbeveiliging van het apparaat of van de installatie. Verder wordt er rekeninggehouden met het type van fluïdum. Men maakt inderdaad onderscheid tussengassen, dampen en vloeistoffen met een hoge dampspanning enerzijds, envloeistoffen anderzijds.Voor beiden maakt men dan verder het onderscheid tussen gevaarlijke enongevaarlijk stoffen en voor gevaarlijke stoffen baseert men zich hiervoor op deklassieke indeling (zie ook EC Richtlijn 548) die men in de meeste van denationale reglementeringen terug vindt, namelijk, stoffen die ontplofbaar, zeerlicht ontvlambaar, licht ontvlambaar, ontvlambaar (met een maximaaltoelaatbare temperatuur hoger dan het vlampunt), zeer giftig, giftig of oxyderendzijn. Verder houdt men nog rekening met één bijkomende parameter, namelijkmet het potentieel aan opgeslagen energie (onder de vorm van druk) in hetapparaat. Afhankelijk van het type apparaat wordt dit uitgedrukt in volume (inliter), voor recipiënten allerlei, of in nominale diameter (dus zonder dimensiemaar afgeleid in millimeter), voor leidingen en alle soorten appendages waar hetgangbaar is om deze uit te drukken in diameter.In functie van deze parameters worden alle soorten drukapparatuur opgesplitst inrisicocategorieën, van categorie I, de laagste tot categorie IV, de hoogste.Op te merken valt dat er voor iedere configuratie een gebied “Art.3.3“ wordtafgebakend. De benaming Art 3.3 verwijst uiteraard naar de paragraaf uit deRichtlijn die hiervoor de uitleg verschaft.Het gaat om apparaten waarvan de maximale werkdruk wel degelijk meer dan0.5 bar bedraagt, maar waarvoor de combinatie van een relatief lage druk meteen relatief laag volume (of kleine diameter), geen echt risico inhoudt. Voor dezeapparaten dienen de essentiële eisen niet te worden toegepast, zodat hier ookgeen CE markering mag op aangebracht worden.Ter illustratie werd hieronder één van de 9 configuraties weergegeven in Figuur1.1.1.1Het gaat om tabel 2 uit bijlage II van de Richtlijn. Deze tabel is van toepassing oprecipiënten bestemd om een ongevaarlijk gas te bevatten (zoals bijvoorbeeldperslucht, stikstof of stoom).Rapport VROM- InspectieI.21 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële InstallatiesFiguur 1.1.1.1Na de bepaling van de risicocategorie, gaan we over naar de volgende stap,tevens een volgend specifiek facet van de Richtlijnen van nieuwe aanpak,namelijk, de keuze van de overeenstemmingsbeoordelingsprocedure.De Richtlijn voorziet in bijlage III in een aantal beoordelingsprocedures uitdewelke de fabrikant kan kiezen, o.a. in functie van de risicocategorie, enwaarmee hij aantoont dat hij de van toepassing zijnde essentiële eisenrespecteert.Er zijn in totaal 13 beoordelingsprocedures( zie Tabel 1.1.1.1) die op zich zelf ofin combinatie met andere kunnen gebruikt worden.De impact van de risicocategorie is dus beperkt tot de graad van conservatismeen striktheid waarmee de overeenstemming met de essentiële eisen wordtnagegaan.De meeste van de essentiële eisen zijn inderdaad in zeer algemene terminologiegesteld en houden weinig kwantitatieve criteria in. De noodzaak om voor hogererisicocategorieën, meestal te wijten aan hogere druk en meer belasting, hogere“veiligheidseisen” te stellen, worden eigenlijk gedicteerd door de ontwerp enconstructie norm.De fabrikant kan binnen de mogelijkheden in de richtlijn voorzien, zelf debeoordelingsprocedure kiezen die hij wil toepassen. Zijn keuze zal o.a bepaaldworden door het feit of hij al dan niet over een kwaliteitssysteem beschikt, enook of het gaat om een éénmalige productie of om een serieproductie.In de onderstaande tabel is een samenvatting weergegeven van de relatiestussen risicocategorieën en beoordelingsprocedures die kunnen gebruikt worden.In de linker zijde van de tabel worden de procedures weergegeven die gebaseerdzijn op het klassieke toezicht zoals het nazicht en certificeren van het ontwerp,het nazicht van andere technische documenten, het bijwonen van fabricatie,inspectie en testactiviteiten.Men merkt op dat er in categorie I geen tussenkomst vereist is van eenaangemelde instantie.De tussenkomsten van een derde partij, aangemelde instantie of notified bodygenoemd is tevens een volgende specificiteit van deze Richtlijnen van nieuweaanpak.Rapport VROM- InspectieI.22 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële InstallatiesIn categorie II is deze tussenkomst wel vereist maar enkel in de constructiefaseen niet in de ontwerpfase en dan nog steekproefsgewijs.Voor categorie III en IV is er telkens én ontwerp nazicht én constructie nazicht.Het ontwerpnazicht gebeurt onder de vorm van puur ontwerp nazicht ondermodule B1, of onder de vorm van een type onderzoek onder module B. Naasthet puur ontwerp zal onder een type onderzoek ook de fysieke realisatie op éénof meerdere prototypen beoordeeld worden, op vlak van fabricatie, inspectie entest activiteiten.In sommige gevallen laat de Richtlijn toe om steekproefsgewijs tussen te komenzoals bijvoorbeeld onder de modules A1 en C1, in categorie II, respectievelijk III,in conjunctie met een type onderzoek.Verder valt er tevens op te merken dat voor de procedures gebaseerd opkwaliteitssysteem onderzoek gerefereerd wordt naar de verschillendeonderdelen van de ISO 9000 1994 editie, niet omdat deze certificatienorm in zijn1994 versie van toepassing is, wel om het onderscheid te maken tussen deverschillende eisen die de Richtlijn stelt en die functie zijn van de risicocategorie,namelijk, een kwaliteitssysteem dat enkel de eindcontrole en testen dekt(modules E en E1), of een kwaliteitssysteem dat én de fabricatie én deeindcontrole en testen dekt (modules D en D1), en dan uiteindelijk een volledigkwaliteitssysteem dat ook de ontwerpactiviteiten dekt.In het kader van procedure H1 vereist de richtlijn, en dit ondanks dat eenvolledig kwaliteitssysteem wordt gevolgd, dat de aangemelde instantie eenformeel ontwerpnazicht uitvoert en tevens een bijzondere aandacht schenkt aande eindcontrole. De referentie die gemaakt wordt naar de ISO 9000 norm is zoalsal gezegd niet echt bindend. De Richtlijn vraagt dat het kwaliteitssysteem in staatmoet zijn om aan te tonen dat aan de essentiële eisen tegemoet wordt gekomen.De ISO 9000 norm is maar één van de middelen om dit in te vullen.In principe zou elke module of combinaties ervan binnen één bepaalderisicocategorie hetzelfde "gewicht" moeten hebben.Alleen al door de procedures mét en zonder kwaliteitssysteem onderzoek (rechteren linker zijde van de tabel) te gaan vergelijken komt men wegens de volledigeandere aanpak tot belangrijke verschillen. Zich zelf tijdens het uitvoeren vanactiviteiten, nazichten, inspecties of testen gaan vergewissen van de technischeovereenstemming met een norm of specificatie is een heel ander gegeven dan ditvia de beoordeling van een kwaliteitssysteem na te gaan.Het veelvuldig invoeren van kwaliteitssystemen voor allerlei redenen heeft a.h.w.een vacuüm gecreëerd in de wereld van de kwaliteitsauditoren.Om zich via kwaliteitsaudits te gaan vergewissen van het naleven van technischeen andere vereisten moet men zeker vertrouwd zijn met het ontwerp en de bouwvan drukapparaten en in de praktijk blijkt dat te weinig auditoren over dezecompetentie beschikken. Men kan enkel spreken van equivalentie tussen de tweehelften van de tabel als we beschikken over een efficiënt en effectief toezicht ophet kwaliteitssysteem.Binnen een zelfde tabelhelft kan er weinig van voor- of na-delen gesprokenworden. Alles komt er op aan om de voor de fabrikant meest soepele eneconomisch verantwoorde keuze te maken. Een adequate keuze van een typebijvoorbeeld kan op termijn heel wat voordelen opleveren als de fabrikant temaken krijgt met varianten met onbelangrijke afwijkingen van het eerdergoedgekeurde ontwerp of type.Rapport VROM- InspectieI.23 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële InstallatiesCATEGORIE ICATEGORIE IICATEGORIE IIIzonder kwaliteitsborgingmet kwaliteitsborgingserie éénmalig Serie éénmaligAinterne fabricagecontroleA1interne fabricagecontrole met toezicht op deeindcontroleB + C1EG-type onderzoek+overeenstemming methet typeCATEGORIE IV B + FEG-type onderzoek+productkeuringB1 + FEG-ontwerponderzoek+productkeuringGEG-eenheidskeuringD1 of E1 (ISO 9002+ of ISO 9003+)productiekwaliteitsborgingofproductkwaliteitsborgingB + E (ISO 9003+)EG-type onderzoek +productkwaliteitsborging H (ISO 9001+)ofvolledigeB1 + D (ISO 9002+) kwaliteitsborgingEG-ontwerp onderzoek +productiekwaliteitsborgingB + D (ISO 9002+) H1 (ISO 9001+)EG-type onderzoek+productiekwaliteitsborgingTabel 1.1.1.1 Relaties tussen categorieën enbeoordelingsproceduresvolledige kwaliteitsborgingmet controle van ontwerpen verscherpt toezicht op deeindcontroleEen constante in het hele verhaal is de samenstelling, door de fabrikant, van hettechnisch ontwerp en constructie dossier waarin hij alle elementen verzameltdie aantonen dat alle van toepassing zijnde essentiële eisen werden nageleefd.Het is de fabrikant die in eerste instantie de verantwoordelijkheid neemt om zijnapparaten in overeenstemming met de Richtlijn te brengen, ze te beoordelen enom uiteindelijk de overeenstemming met de Richtlijn te verklaren, al dan niet metde hulp en de bevestiging van een aangemelde instantie.Uit verschillende al gedane rechtspraken in het kader van de toepassing van dezeRichtlijn is gebleken dat de bevoegde rechtbanken geneigd zijn om in geval vantussenkomst van een aangemelde instantie en voor zover dat deze laatste ingebreke wordt gesteld, voor gedeelde verantwoordelijkheid te pleiten.Het is dus van belang dat de aangemelde instantie zijn verantwoordelijkheid, dieuiteraard afhangt van de gevolgde beoordelingsprocedure, zeer ter harte neemt.Deze boodschap is des te meer belangrijk in bepaalde procedures (B1, B, G enhet ontwerp nazicht onder H1) waar van de aangemelde instantie wordt gevraagdom formele overeenstemming met de Richtlijn te onderschrijven. We merkenhierbij graag op dat de aangemelde instantie geen ontwerper is, noch eenapparatenbouwer en dat de middelen over dewelke hij beschikt om zijnbeoordeling uit te voeren, per definitie (als derde partij) eerder beperkt zijn.In het kader van andere beoordeelprocedures zoals A1, C1, F maar ook bij deprocedures die gestoeld zijn op kwaliteitssysteemonderzoek is de situatie meergenuanceerd. Het gaat hem dan meer om het formuleren van gedanevaststellingen en objectieve evidenties, en de verslagen die worden uitgebrachtconcluderen niet noodzakelijk tot formele overeenstemming met de Richtlijn,noch kunnen ze beschouwd worden als een certificaat of attest van conformiteit.Het werd in wat voorafgaat al enkele malen aangehaald, namelijk dat in eenaantal configuraties, vanaf categorie II, een tussenkomst vereist is van een derdepartij, de aangemelde instantie.De aangemelde instanties worden aangeduid door één van de lidstaten op basisvan minimale eisen door de Richtlijn opgelegd en verder naar appreciatie van elkelidstaat voor zich.De aangemelde instantie voert een aantal beoordelingen uit, gaande van de meereenvoudige zoals het steekproefsgewijs bijwonen van de eindbeoordeling(modules A1 en C1), tot het formeel beoordelen en certificeren van ontwerp enRapport VROM- InspectieI.24 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële Installatiesfabricatie van een categorie IV drukapparaat (module G) of het beoordelen vande conformiteit van een kwaliteitssysteem t.o.v. de eisen van de Richtlijn.Afhankelijk van de gevolgde beoordelingsprocedure levert de aangemeldeinstantie een verslag of een certificaat af.Vanaf dat ogenblik zal de fabrikant op de kenplaat van het apparaat een CEmerk mogen aanbrengen en tevens (uiteraard vanaf categorie II) hetidentificatienummer van de aangemelde instantie die tussengekomen is inde fabricatie fase.Beiden vormen samen met de verklaring van overeenkomst door de fabrikantopgesteld als het ware een paspoort voor vrije circulatie van het drukapparaat opde Europese markt.De verklaring van overeenstemming is wel een zeer belangrijk element in ditverhaal omdat het de formele verantwoordelijkheidsname van de fabrikant of vanzijn in de Europese Gemeenschap gevestigde gevolmachtigde inhoudt.Theoretisch gezien is het geen vereiste om de verklaring van overeenstemmingsamen met het drukapparaat af te leveren. Er wordt enkel gevraagd dat defabrikant deze verklaring gedurende 10 jaar na het op de markt brengenarchiveert en ter beschikking houdt van de autoriteiten. Maar er is wel eenguideline 9/16 die dit nuanceert en het afleveren van de verklaring vanovereenstemming toch maar "aanbeveelt". “Guidelines” zijn officiële interpretatiesen verduidelijkingen van de Richtlijn. Zij worden op vraag van alle mogelijkegebruikers door het forum van aangemelde instanties verwoord en voorbereid omuiteindelijk door de ‘Working Group Pressure’ van de Europese Commissie teworden goedgekeurd. Deze guidelines worden gepubliceerd op de officiëlewebsite van de Commissie(http://ec.europa.eu/enterprise/pressure_equipment/ped/directive/index_en.html).De aanbeveling om toch maar de verklaring van overeenstemming samen methet apparaat af te leveren is wel geen grote luxe aangezien de uitbater van hetdrukapparaat op zijn beurt in het kader van de sociale Richtlijn arbeidsmiddelenmoet kunnen aantonen dat alle economische Richtlijnen die op het apparaat vantoepassing zijn gerespecteerd werden. Zoals we het verder zullen zien is dit ooknoodzakelijk in het geval van samenstellen.De verklaring van overeenstemming geeft o.a de volgende informatie:- de identiteit van de fabrikant of van zijn in de Europese Gemeenschapgevestigde vertegenwoordiger;- de beschrijving van het drukapparaat of samenstel;- de gevolgde beoordelingsprocedure;- de identiteit van de aangemelde instantie(s);- de technische documenten (normen en codes) die werden gebruikt om deessentiële eisen te respecteren;- in het geval van een samenstel zal de verklaring van overeenstemming alleindividuele drukapparaten dienen te vermelden die in dit samenstel werdengeïntegreerd; dit is noodzakelijk om zich ervan te verzekeren dat ieder van desamenstellende apparaten wel degelijk op overeenstemming met de Richtlijnwerd beoordeeld door de respectieve fabrikanten;- desgevallend de referenties van ontwerp of type keuringen;- desgevallend de referenties van andere Europese Richtlijnen die vantoepassing zijn wat een zeer belangrijke informatie is naar de eindgebruikertoe;- de identiteit van de persoon die de verklaring van overeenstemmingondertekent.Rapport VROM- InspectieI.25 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële InstallatiesBij het op de markt brengen zal de fabrikant echter ook eengebruikshandleiding afleveren en die zoals de naam doet vermoeden, uiteraardaan de gebruiker uiteenzet hoe het apparaat dient gebruikt te worden maar dieverder ook alle residuele risico’s dient te vermelden die bij het voorziene gebruikvan het apparaat zouden kunnen optreden.Voor de volledigheid is het belangrijk om nog enkele andere aspecten toe telichten zoals:- Het technisch constructiedossierDit is een dossier waarin de fabrikant alle evidenties dient te archiveren diemoeten aantonen dat voor het betrokken apparaat alle van toepassing zijndeessentiële eisen wel degelijk zijn nageleefd. Dit dossier, samen met deverklaring van overeenstemming dient hij 10 jaar na het op de markt brengenvan het apparaat ter beschikking houden van de autoriteiten.Een type inhoud van een technisch dossier wordt in de Richtlijn weergegeven.- Toepassing van andere economische RichtlijnenEen apparaat (bijvoorbeeld een mengvat onder druk met door een elektrischemotor aangedreven menger) kan aan verschillende Europese Richtlijnenonderworpen zijn (machine richtlijn, laagspanning richtlijn, richtlijn vanelektromagnetische compatibiliteit, de ATEX Richtlijn voor apparaten bestemdom te functioneren in potentieel explosieve zone’s,…)Het is belangrijk om te weten dat een CE merk op een apparaat betekent datalle van toepassing zijnde Richtlijnen werden gerespecteerd. In dergelijkegevallen is het dus ook van belang dat dit bevestigd wordt door de verklaringvan overeenstemming.- MarkttoezichtDe Richtlijn verplicht de lidstaten om een markttoezicht te organiseren op eendusdanige wijze dat alle acteurs én op de markt gebrachte producten ondertoezicht staan. Ook het toezicht op het vrij verkeer is hierin begrepen.- MaterialenVoor de drukdragende materialen voorziet de Richtlijn in twee alternatieveprocedures in de gevallen waar geen Europese geharmoniseerde normenworden gebruikt. Het gaat om beoordelingsprocedures (Europesemateriaalgoedkeuring en Aparte materiaalbeoordeling) specifiek voormaterialen die nagaan of de essentiële eisen zijn gerespecteerd.- EindinspectieDe Richtlijn voorziet in alle gevallen in een eindinspectie, door de fabrikant éndoor de aangemelde instantie (vanaf categorie II), al dan nietsteekproefsgewijs, uit te voeren.De essentiële eisen geven in detail aan welke aspecten tijdens dieeindinspectie moeten bekeken worden.- SamenstellenDe Richtlijn is ook van toepassing op samenstellen (verschillendedrukapparaten die door de fabrikant tot een geïntegreerd en functioneelgeheel worden geassembleerd).Voor de beoordeling voorziet de Richtlijn een bijzonderebeoordelingsprocedure die zich naast de status van de individuele apparatenvooral inlaat met de onderlinge compatibiliteit en interfaces alsook met debeveiliging van het samenstel tegen de overschrijding van toelaatbaregrenzen. Druk is één parameter die van toepassing kan zijn, maar ook andereparameters zoals temperatuur, niveau, debiet e.a. kunnen hiervoor inaanmerking komen.- Industriële installatieDeze term wordt gebruikt om het onderscheid te maken met de term“samenstel”. In tegenstelling tot samenstellen zijn industriële installaties nietonderworpen aan de Richtlijn maar wel aan nationale reglementering.Rapport VROM- InspectieI.26 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële InstallatiesMen spreekt van een industriële installatie wanneer de integratie(assemblage) van de verschillende individuele drukapparaten gebeurt onderde verantwoordelijkheid van de gebruiker op diens bedrijfsterrein.Reden: In tegenstelling tot het eerste luik van guideline 3/1 dat bevestigt datde Richtlijn ook van toepassing is op apparaten door een gebruiker (zelf vooreigen gebruik) gefabriceerd, stelt het tweede luik van deze guideline dat ditniet zo is voor samenstellen en die om deze reden dan industriële installatiesworden genoemd.- Numerieke waardenIn de essentiële eisen vinden we enkele numerieke waarden terug, zoals detoe te passen druk voor de waterdrukproef, de minimum kerfslagwaarde van27 Joule, veiligheidscoëfficiënten toe te passen in de berekeningen…Wegens het regelmatig gebruik van niet Europese geharmoniseerde normenkomt het voor dat deze waarden niet zondermeer kunnen toegepast ofgerespecteerd worden.Het “..treffen van passende maatregelen om een gelijkwaardig algemeenveiligheidsniveau te bereiken” zoals de Richtlijn voorschrijft, is niet altijd eenevidente oefening.b) De tekortkomingen of zwakheden van het systeemDe Richtlijn legt wettelijke verplichtingen op.Zij legt verantwoordelijkheden op aan de fabrikanten en aan de aangemeldeinstanties.Zij legt ook verantwoordelijkheden op aan de lidstaten, o.a het toezicht op debetrokkenen maar ook op de producten.Wij zijn niet bevoegd en beschikken over geen informatie om de efficiëntie vanhet toezicht in België en andere lidstaten te beoordelen.Anderzijds worden wij regelmatig geconfronteerd met anomalieën opadministratief vlak (inhoud en vorm van verklaringen van overeenstemming,inhoud en vorm van materiaalcertificaten) maar ook met tekortkomingen optechnisch vlak (niet behalen van de vooropgestelde materiaalkarakteristieken,fouten in materialen of lasverbindingen die niet werden gedetecteerd…).Deze anomalieën zijn meestal te herleiden tot twee grote oorzakenfamilies.Er is enerzijds de concurrentie aangezien noch de eenheidsprijzen noch debeoordelingsprogramma’s eenduidig vastliggen. Fabrikanten van drukapparaten(zoals alle economische spelers in gelijke welke markt trouwens) zijn geneigd ommet de goedkoopste “leveranciers” samen te werken.Ook werd door het openstellen van de Europese markt (ook voor de aangemeldeinstantie) in bepaalde lidstaten, de monopolistische positie van bepaaldeaangemelde instanties doorbroken.Een andere oorzaak die zijn invloed kan hebben op de kostprijs van eeninterventie is bijvoorbeeld de grootte en de middelen van het inspectiebedrijf.Grotere en meer ervaren inspectiebedrijven hebben meestal een staf vanexperten in niet destruktief onderzoek, in metallurgie al dan niet met debeschikking over een laboratorium, in ontwerp nazicht... Het is evident dat demogelijkheden om op dergelijke experten beroep te kunnen doen, intern alsextern, ook doorweegt op de eenheidsprijzen. Jonge, kleine inspectiebedrijvenmet een relatief kleine staff en een beperkte actieradius hebben minder met dezekosten af te rekenen.De totaalkost van een beoordeling door een aangemelde instantie hangt inbelangrijke mate af van het aantal en van de tijdsduur van de tussenkomsten.Niet zelden worden wij geconfronteerd met een afgeslankt interventieprogramma.Rapport VROM- InspectieI.27 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële InstallatiesAangezien het om een observerende, toezichthoudende opdracht gaat, spreekthet vanzelf dat de effectiviteit en efficiëntie van de tussenkomsten rechtstreeksbeïnvloed worden door de duur en de frequentie van de tussenkomsten.Naast het effect van de concurrentie heeft ook de ontoereikendheid van deinterventies uiteraard een belangrijke impact op de “kwaliteit” en dus op degarantie dat de apparaten werden ontworpen en gefabriceerd inovereenstemming met de Richtlijn.Deze ontoereikendheid kan weer opgesplitst worden, enerzijds in onvoldoendecompetentie en ervaring van de uitvoerende inspecteurs en ingenieurs, anderzijdsin gebrekkige kwaliteitssystemen (ISO 9001 of andere).Vanuit onze jarenlange ervaring, niet alleen met de drukrichtlijn (sinds 2002)maar ook in de nucleaire sector met het gebruik van sectie III van de ASME code(sinds 1975) waar de kwaliteitscriteria geïntegreerd zijn in de ontwerp enconstructieregels, is het ons opgevallen dat veel gebruikers (zowel van de kantvan de fabrikant als van de kant van de beoordeelaars) heel wat moeite hebbenom product kwaliteitscriteria naadloos te laten opgaan in systeemkwaliteitscriteria. Regelmatig worden de fundamentele kwaliteitsparameters endus ook de conformiteitparameters stiefmoederlijk behandeld.Dit alles resulteert in niet conformiteiten en anomalieën allerlei die op te splitsenzijn in drie families:- Onvolledige, onjuiste basismaterialen Een voorzichtige schatting, gestaafd door onderzoek laat ons besluiten dat30 % van de 3.1 certificaten (meer dan 200 certificaten) de lading niet ofonvolledig dekken. Frauderen door materiaalfabrikanten en materiaalleveranciers bij hetcertificeren van materialen.Bij een onderzoek door het Belgisch Lasinstituut naar het brossebreukgedrag van flenzen in SA 105 materiaal werd vastgesteld dat 50 à 60% van de voor de testen aangekochte flenzen, voor een deel of in hetgeheel niet in overeenstemming waren met de bijgeleverde certificaten. Niet conform uitvoeren van destructieve testen (afmetingen proefstaven,buigen over minder conservatieve diameter van kaliber, buigen over 90°ipv over 180° …). ‘Frauderen’ door inspectie-instellingen bij 3.2 certificatie.3.1 certificaten worden enkel tegengetekend en desnoods in een aan deinspectie-instelling eigen template geïntegreerd.- Ontoereikend niet destructief onderzoek De kwalificatiecertificaten van de operatoren vormen geen garantie dat deonderzoekstechniek/parameters afdoend zijn om de te verwachtenfouten/indicaties te detecteren (in het bijzonder in ultrasoon,wervelstroom, maar ook in radiografisch en zelfs in magnetisch enpenetrant onderzoeken). Een kwalificatie of validatie van de methodezouden hier niet misplaatst zijn.De Richtlijn vereist niet een formele goedkeur van deonderzoeksprocedures door de aangemelde instantie. Anderzijds hebbenvele aangemelde instanties niet genoeg competentie in huis om dergelijkeprocedures na te kijken of goed te keuren.- Niet conform ontwerp Gebruik van verkeerde toelaatbare spanningen of andere ontwerpinputgegevens. Incoherentie van de gegevens. Gebruik van configuraties die niet door de norm zijn aanvaard. Gebrek aan as built reconciliatie. Regelmatig wordt er tijdens de fabricatievan een drukapparaat, voor verschillende redenen, afgeweken van hetvooraf goedgekeurde ontwerp. Niet zelden kunnen dergelijke afwijkingenRapport VROM- InspectieI.28 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële Installatieseen impact hebben op de berekeningsnota. Zonder finale reconciliatietussen de situatie “as designed” en de situatie “as built” levert dit een nietconforme situatie op.Zoals eerder al aangehaald is de quasi exponentiële groei van ISO 9001certificatie geen onverdeeld succes. Niet alleen wegens de nood aan een grootaantal kwaliteitssysteem beoordelaars, maar ook omdat een aantal van diebeoordelaars over voldoende competentie en ervaring moeten beschikken eigenaan de technologische facetten van ontwerp en fabricatie van drukdragendeapparaten.In wezen is het zo dat de mogelijkheid die de Richtlijn biedt om dekwaliteitssysteem route te volgen bij de demonstratie van overeenstemming,eigenlijk leidt tot een soort van auto-certificatie en resulteert in het verminderenvan de tussenkomsten van de aangemelde instantie.Het is dan ook frustrerend om vast te stellen dat de meerderheid van defabrikanten niet alleen de ISO norm niet begrijpen, maar tevens niet in staat zijnom de specifieke vereisten van de PED in een kwaliteitssysteem vast te leggen entoe te passen terwijl van de aangemelde instantie verwacht wordt dat hij zijntussenkomsten drastisch inkrimpt en zich hoofdzakelijk toespitst opsysteemtoezicht, eerder dan op producttoezicht.Een wel zeer specifieke tekortkoming, maar die eigenlijk vanuit de Richtlijn zelfwordt gegenereerd, vormen de samenstellen die onder de verantwoordelijkheidvan de uitbater op diens bedrijfsterrein worden samengesteld en daaromindustriële installaties worden genoemd en als dusdanig niet onderworpen zijnaan beoordeling volgens de Richtlijn, wegens geen noodzaak van CE markeringen geen tussenkomst van een aangemelde instantie.De redenering die gevolgd wordt is dat er in dergelijke gevallen geeneconomische act wordt uitgevoerd. Nochtans is guideline 3/1 in het eerste luikduidelijk. Wanneer een uitbater/gebruiker zelf een drukapparaat samenstelt metafzonderlijke onderdelen, (romp, flens, tuit…) het apparaat wel degelijk dientbeoordeeld te worden op overeenstemming met de Richtlijn. Wij hebben nooit dewetgever begrepen wanneer hij het onderscheid maakt tussen samenstellen enindustriële installaties, ware het niet dat hij op deze wijze de deur op een kier zetom af te wijken van de Richtlijn.Samenstellen beoordelen, zoals dat specifiek in Artikel 10 § 2 van de Richtlijnwordt gevraagd is inderdaad een logische stap in het toetsen van het samenstelop veiligheid…zoals dat voor de individuele apparaten gaat.Vooral het derde luik van de globale overeenstemmingbeoordelingsprocedure enhet toetsen van de veiligheidsinrichtingen is voor de meeste samenstellen eenhele kluif en het ontgaat ons compleet waarom gebruikers hier een beoordelingvan een derde partij pogen te ontvluchten.Want als we inderdaad wat verder kijken in het kluwen van Europese wetten enRichtlijnen, dan stellen we vast dat er zoiets bestaat als sociale Richtlijnen (zieook in het begin van deze paragraaf). Zo bijvoorbeeld vraagt de Sociale Richtlijnarbeidsmiddelen (89/655/EEG ) dat een gebruiker er zich dient van te verzekerendat voor alle arbeidsmiddelen die hij ter beschikking stelt van zijn werknemers,alle van toepassing zijnde Richtlijnen gerespecteerd zijn zodat de cirkeluiteindelijk gesloten wordt.Want inderdaad, samenstellen kunnen wel degelijk even gevaarlijk zijn alsindividuele apparaten, en verder heeft het nooit in de bedoeling gelegen van deopstellers van de Richtlijn dat samenstellen worden gebouwd die niet inovereenstemming zijn met de veiligheidseisen waaraan individuele apparatenonderworpen zijn.Rapport VROM- InspectieI.29 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële Installaties1.1.2 De richtlijn machines en de richtlijn arbeidsmiddelena) Richtlijn machines (98/37/EG)ToepassingsgebiedWat is een machine in het kader van complexe installaties ?Teneinde ons een beeld te vormen van de toepassing van de richtlijn machines enarbeidsmiddelen is het van belang om het toepassingsgebied van de richtlijnmachines van nabij te bekijken.Art. 2. In deze richtlijn wordt verstaan onder :machine:Wat is een machine volgens de richtlijn ?- een samenstel van onderling verbonden onderdelen of organen waarvan erten minste één kan bewegen, alsmede, in voorkomend geval, vanaandrijfmechanismen, bediening- en vermogensschakelingen enz. die inhun samenhang bestemd zijn voor een bepaalde toepassing, met namevoor de verwerking, de bewerking, de verplaatsing en de verpakking vaneen materiaal,- een samenstel van machines die, teneinde tot een zelfde resultaat bij tedragen, zodanig zijn opgesteld en worden bediend dat zij in samenhangfunctioneren,- een verwisselbaar uitrustingsstuk waardoor de functie van de machinewordt gewijzigd en dat in de handel wordt gebracht om door de bedienerzelf aan een machine of een aantal verschillende machines, dan wel aaneen trekker te worden aangebracht, voorzover dit uitrustingsstuk geenvervangingsonderdeel noch een werktuig is;veiligheidscomponent:Wat is een veiligheidscomponent volgens de richtlijn ?een component, voorzover die geen verwisselbaar uitrustingsstuk is, die doorde fabrikant of zijn in de Gemeenschap gevestigde gevolmachtigde in dehandel wordt gebracht juist om bij gebruik een veiligheidsfunctie te vervullenen waarvan een gebrek of de slechte werking een gevaar vormt voor deveiligheid of de gezondheid van de blootgestelde personen.Rapport VROM-InspectieI.30 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële InstallatiesEnkelvoudige machines :Het al dan niet toepassen van de richtlijn machines hangt niet alleen af van dedefinitie, maar eveneens van:a) de aanwezige mechanische risico’s:- Indien bijvoorbeeld de risico’s hoofdzakelijk van elektrische oorsprongzijn, is enkel de richtlijn voor laagspanning van toepassing (art. 1.5)- Indien er geen risico’s aanwezig zijn, m.a.w. als er geen enkele van defundamentele eisen van toepassing is, zal de richtlijn de facto nietmoeten worden toegepast.b) de uitzonderingen (relevant voor complexe installaties):- machines die uitsluitend de fysieke energie van de mens als krachtbronhebben en daarvan rechtstreeks gebruik maken, behalve die welkeworden gebruikt voor het hijsen/heffen van lasten;- stoomketels en drukvaten;Manuele afsluiters bijvoorbeeld vallen hieronder en zijn derhalve uitgeslotenvan de richtlijn.Samenstel van machines :De richtlijn is volgens de definitie van een machine eveneens van toepassing opeen samenbouw van machines van twee of meerdere machines die samen werken(zie artikel 2 § a definitie) :Dit betekent dat de samenbouw van machines evengoed moet conform zijn aande fundamentele eisen van de bijlage I van de richtlijn machines.Voor grote complexe installaties is het altijd niet eenvoudig uit te maken of wemoeten spreken van een samenbouw van machines of niet.Zelfs indien we ervan uitgaan dat de installaties geen machines zijn in de zin vande richtlijn, lijkt het logisch dat dit veiligheidstechnisch geen verschil maguitmaken. Het enige verschil kan administratief zijn, namelijk de vraag of er voorde installatie al dan niet een bijkomende verklaring van overeenstemmingopgemaakt en een CE-markering aangebracht moet worden.In de praktijk kan een complexe installatie meestal ingedeeld worden in eenaantal ‘machines’ die dan onafhankelijk werken. (Bijvoorbeeld eenluchtbehandelinginstallatie: hoewel de luchtbehandelinginstallatie deel kanuitmaken van een groter geheel, kan men die in de meeste gevallen als standalonebeschouwen).In vele (proces-)installaties bevinden zich een aantal enkelvoudige machines inde zin van de richtlijn machines. Deze machines worden met elkaar verbondendoor een proces. De verschillende machines in het proces moeten derhalve, voorzover zij zelfstandig kunnen werken, voorzien zijn van de CE-markering envergezeld zijn van de verklaring van overeenstemming door de fabrikant van demachine.De veiligheidsaspecten van het proces zelf zullen dan normaliter het voorwerpuitmaken van een risicoanalyse (bv. een HAZOP) zoals gevraagd in dekaderrichtlijn voor arbeidsveiligheid (van toepassing op de gebruiker – zieverder).Rapport VROM-InspectieI.31 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële InstallatiesDe veiligheidscomponenten :Deze worden gelijkgesteld met machines en de richtlijn moet worden toegepastop veiligheidscomponenten die afzonderlijk op de markt gebracht worden.Toepassingsvoorbeelden voor de richtlijn machines :- Pompen :Een pomp bevat bewegende delen waarbij mechanische risico’s bestaan. Derichtlijn is normaliter van toepassing.- (gas) afsluiterEen gemotoriseerde afsluiter voldoet aan de definitie van een machine. Indien erdus mechanische risico’s aanwezig zijn, zal de richtlijn van toepassing zijn.Een manuele afsluiter (bijvoorbeeld voor een bypass) valt niet onder de richtlijn.- DrukregelaarDe bewegende delen zullen hier beperkt zijn. De mechanische risico’s derhalveook. Wij zijn van mening dat de richtlijn hierop niet van toepassing is.- CompressorEen compressor bevat bewegende delen waarbij mechanische risico’s bestaan. Derichtlijn is normaliter van toepassing.- Samenstel van machines (bijvoorbeeld gasontspanstation, …) :Een samenstel van verschillende machines moet in sommige gevallen als eenmachine worden beschouwd. Zie boven.Indeling in risicocategorieënIn de richtlijn machines wordt een onderscheid gemaakt tussen de machines dieopgenomen zijn in de bijlage 4 en de machines die hier niet in voorkomen. Debijlage 4 omvat 17 types machines, waarvoor een specifieke procedure geldt (zieverder).De machines van de bijlage 4 omvatten hoofdzakelijk manueel gevoede machines(met rechtstreekse tussenkomst van de operator) en een aantal heel specifiekegevallen met speciale risico’s (bijvoorbeeld garagehefbruggen voor voertuigen,hefplatformen voor personen, huisvuilophaalwagens, enz…).Voor een complexe installatie zal de bijlage 4 nooit van toepassing zijn.OvereenstemmingsproceduresDe richtlijn machines bevat 2 overeenstemmingsprocedures voor machines, metname de procedure voor de machines van de bijlage 4 en de procedure voor deandere machines.Voor de machines van de bijlage 4 is een tussenkomst van een aangemeldeinstantie in de een of andere vorm verplicht (EG-type onderzoek, dossier inbewaring, …).Rapport VROM-InspectieI.32 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële InstallatiesVermits complexe installaties niet in de bijlage 4 voorkomen beperken wij onshier tot de procedure voor niet-bijlage 4 machines.De procedure voor de niet bijlage 4 machines is de volgende:- Stap 1: de machine moet conform de lijst met fundamentele eisen van debijlage 1 worden gebouwd.- Stap 2: Het bewijs van deze conformiteit moet in een technischconstructiedossier worden vastgelegd door de fabrikant (bijlage 5)- Stap 3: De conformiteit moet worden verklaard door de fabrikant via deverklaring van overeenstemming (bijlage 2A)- Stap 4: De conformiteit moet worden getoond via de CE markering(bijlage 3).Stap 1: Conformiteit met de fundamentele eisenElke machine moet voldoen aan de lijst met fundamentele eisen van debijlage 1 van de richtlijn.Teneinde vast te stellen welke fundamentele eisen van toepassing zijnmoet de fabrikant een risicoanalyse voor zijn machine uitvoeren.Het belang van de normen :Om te voldoen aan de fundamentele eisen wordt bij voorkeur gebruikgemaakt van de Europese geharmoniseerde normen, die, indien ze wordengevolgd, een wettelijk vermoeden van conformiteit inhouden voor deaspecten (fundamentele eisen) die door de norm gedekt worden.Hoewel de Europese geharmoniseerde normen niet verplicht moetenworden toegepast, is het voor fabrikanten van machines derhalvebelangrijk om hier terdege rekening mee te houden.De normen zijn ingedeeld in 3 types :- type A zijn algemeen toepasbare normen (bv. EN 12100 algemeneontwerpprincipes, EN ISO 14122 risicobeoordeling, …)- type B zijn normen voor gemeenschappelijke aspecten (B1) (bv. EN60204: elektrische uitrusting van machines) enveiligheidsvoorzieningen (B2) (bv. EN ISO 13850noodstopvoorzieningen)- type C zijn normen op het niveau van de machine zelf (bv. EN 1114-1:extrusiemachines) of families van machines (bv. EN 692: mechanischepersen).Een lijst met de Europese geharmoniseerde normen is beschikbaar op dewebsite van de Europese commissie (www.newapproach.org)Stap 2: het constructiedossierVooraleer een machine op de markt mag worden gebracht, of in dienstmag worden gesteld, moet de fabrikant een technisch dossier volgens debijlage 5 § 3a samenstellen. Dit dossier moet de volgende elementenbevatten :Rapport VROM-InspectieI.33 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële Installatiesa) een technisch constructiedossier:Een technisch constructiedossier bestaat uit- het overzichtsplan van de machine, alsmede de tekeningen van debedieningsschakelingen;- gedetailleerde en volledige tekeningen, eventueel vergezeld vanberekeningen, testresultaten enz., aan de hand waarvan kanworden nagegaan of de machine aan de fundamentele veiligheidengezondheidsvoorschriften voldoet;- een lijst met:— de fundamentele eisen van de richtlijn,— de normen, en— de overige technische specificaties, waarmee bij het ontwerpvan de machine rekening is gehouden;- een beschrijving van de preventieve voorzieningen met het oog opde aan de machine verbonden gevaren;- desgewenst, ieder technisch verslag of ieder van een bevoegdeinstantie of een bevoegd laboratorium (1) verkregen certificaat;- indien hij de overeenstemming met een geharmoniseerde norm diedat voorschrijft, aangeeft, ieder technisch verslag waarin deuitkomsten van de proeven zijn opgenomen die, naar keuze, hetzijdoor hemzelf, hetzij door een bevoegde instantie of bevoegdlaboratorium (1) zijn verricht;- een exemplaar van de gebruiksaanwijzing van de machine;b) in geval van serieproductie, de interne bepalingen die wordentoegepast ter handhaving van de overeenstemming van de machinesmet de bepalingen van de richtlijn.Het dossier kan worden aanzien als het bewijs van conformiteit van demachine volgens de fabrikant (en onder diens verantwoordelijkheid)Het dossier moet bij de fabrikant beschikbaar blijven voor de autoriteiten(die dit kunnen opvragen indien er een goede reden voor is), voor eenperiode van 10 jaar (na de fabricage van het laatste exemplaar van eenmachine van een bepaald type). Het wordt dus niet met de machinemeegeleverd.Stap 3: de verklaring van overeenstemmingDe richtlijn machines voorziet 3 types van verklaringen:- bijlage 2a: de verklaring van overeenstemming- bijlage 2b: de verklaring van de fabrikant voor machines bedoeld voorinbouw of samenbouw met andere machines- bijlage 2c: de verklaring van overeenstemming voorveiligheidscomponenten.De verklaring van overeenstemming (bijlage 2 punt a):Voor elke machine die op de markt wordt gebracht of in dienst wordtgesteld moet de fabrikant een verklaring van overeenstemmingafleveren. Deze verklaring is een juridisch document dat deverantwoordelijkheid van de fabrikant vastlegt.Rapport VROM-InspectieI.34 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële InstallatiesDe verklaring van overeenstemming bevat de volgende elementen:- naam en adres van de fabrikant- beschrijving van de machine- alle relevante bepalingen waaraan de machine voldoet (dus nietalleen de richtlijn machines, maar eveneens andere richtlijnen dievan toepassing kunnen zijn, bijvoorbeeld de laagspanningsrichtlijn,de drukrichtlijn, …)- identiteit van de ondertekenaar die gemachtigd is verplichtingenvoor de fabrikant of de in de Gemeenschap gevestigdegevolmachtigde aan te gaanDe verklaring van de fabrikant (bijlage 2 punt b):Voor machines die bedoeld zijn om ingebouwd te worden, of omsamengebouwd te worden met andere machines, en die nietzelfstandig kunnen werken, er een verklaring van de fabrikantvolgens de bijlage II § b van de richtlijn machines kan wordenafgeleverd.Het is belangrijk te noteren dat deze verklaringen geen garantieop conformiteit inhouden, maar enkel een vermelding bevattendat de machine niet mag worden in dienst gesteld alvorens deconformiteit van het geheel werd vastgesteld door deeindfabrikant (dit kan ook de gebruiker/exploitant zijn).Dergelijke verklaring van de fabrikant kan dus in geen enkelgeval beschouwd worden als een eindpunt. Er dient dus steedseen verklaring van overeenstemming volgens de bijlage II § avan de richtlijn machines opgemaakt te worden door de ‘eind’-fabrikant.De eindfabrikant zal in dergelijke gevallen best contractueel denodige garanties van de leverancier moeten bekomen. Dezegaranties omvatten bijvoorbeeld de conformiteit met defundamentele eisen die kunnen worden toegepast, het bestaanvan een constructiedossier dat voorgaande bewijst, en deinstructies voor een veilige in- of samenbouw (te noteren dat denieuwe richtlijn machines 2006/42/EG) vanaf 29 december 2009deze eisen verplicht zal stellen voor de leveranciers vanmachines bedoeld voor inbouw of samenbouw).In de praktijk komen dergelijke II b verklaringen veel voor.Hoewel niet voorzien in de richtlijn komen ook gecombineerdeverklaringen (bijlage 2a en 2b) regelmatig voor. De fabrikant verklaartdan de conformiteit met de richtlijn, en vermeld eveneens het verbodop ingebruikname. Hierin schuilt in veel gevallen een tegenstrijdigheid:ofwel is de machine conform en mag ze worden gebruikt als dusdanig,ofwel is de machine bedoeld voor inbouw of samenbouw (en hangt deconformiteit dan mede af van de correcte wijze van in- ofsamenbouw).De verklaring van overeenstemming voor veiligheidscomponenten (bijlage2 punt c):Idem als voor de bijlage 2 a maar zonder aanbrengen van een CEmarkering.Rapport VROM-InspectieI.35 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële Installatiesb) De kaderrichtlijn en de richtlijn arbeidsmiddelen:Deze richtlijnen zijn gericht naar de gebruikers (werkgever/werknemer), enbeogen de preventie van arbeidsongevallen.De kaderrichtlijn (89/392/EEG):Houdt een algemene verplichting in tot het uitvoeren van een risicoanalyse en hetnemen van gepaste maatregelen, rekening houdend met de stand van detechniek.De richtlijn arbeidsmiddelen (98/655/EEG gewijzigd):Algemeen: een arbeidsmiddel wordt gedefinieerd als volgt:Arbeidsmiddelen: alle op de arbeidsplaats gebruikte machines, apparaten,gereedschappen en installaties.Wat zijn de verplichtingen van de gebruiker in dit verband:Art. 3 (Aanschaffing van nieuwe arbeidsmiddelen: keuze)De werkgever neemt de nodige maatregelen om ervoor te zorgen dat dearbeidsmiddelen die in de onderneming of in de inrichting ter beschikking van dewerknemers worden gesteld, geschikt zijn voor het uit te voeren werk of daartoebehoorlijk zijn aangepast, zodat de veiligheid en de gezondheid van dewerknemers tijdens het gebruik van deze arbeidsmiddelen kunnen wordengewaarborgd.Bij de keuze van de arbeidsmiddelen die hij overweegt te gebruiken, houdt dewerkgever rekening met de arbeidsomstandigheden en de specifieke kenmerkenvan de arbeid en met de in de onderneming of inrichting, met name op dewerkpost, bestaande risico's voor de veiligheid en de gezondheid van dewerknemers en, in voorkomend geval, de risico's die daaraan zouden kunnenworden toegevoegd door het gebruik van de desbetreffende arbeidsmiddelen.Wanneer het niet mogelijk is de veiligheid en de gezondheid van de werknemersaldus volledig te waarborgen bij het gebruik van arbeidsmiddelen, treft dewerkgever passende maatregelen om de risico's tot een minimum te beperken.Het algemeen principe is dat de werkgever ervoor moet zorgen dat dearbeidsmiddelen die hij ter beschikking stelt van de werknemers, om deveiligheid en gezondheid van de werknemers te waarborgen, (het meest)geschikt zijn voor het uit te voeren werk of daartoe behoorlijk zijn aangepast,- rekening houdende met de arbeidsomstandigheden en de voorzienbarerisico's,- zoniet moet hij gepaste maatregelen nemen.Dit principe geldt voor alle arbeidsmiddelen, niet alleen voor technischeuitrusting zoals machines.Rapport VROM-InspectieI.36 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële InstallatiesArt. 9: Voorschriften voor de opvatting van arbeidsmiddelenOnverminderd de bepalingen van artikel 3, moeten de arbeidsmiddelen die terbeschikking van de werknemers zijn gesteld in de onderneming of inrichting,voldoen aan de bepalingen van de besluiten genomen in uitvoering van decommunautaire richtlijnen die op deze arbeidsmiddelen van toepassing zijn.Voor zover de bepalingen bedoeld in het eerste lid niet of slechts ten dele vantoepassing zijn moeten de arbeidsmiddelen die ter beschikking van dewerknemers zijn gesteld in de onderneming of inrichting voldoen aan deminimumvoorschriften bedoeld in de bijlage I van dit besluit en aan de bepalingenvan het A.R.A.B. die er op van toepassing zijnHier wordt de link met de ‘economische’ richtlijnen gelegd. Ook de gebruikerheeft de verplichting om te kiezen voor arbeidsmiddelen die een CE markeringdragen, voor zover van toepassing. Indien er geen richtlijnen voor defabrikant van toepassing zijn (of indien er geen bestaan) zal de gebruiker deconformiteit met de richtlijn arbeidsmiddelen moeten garanderen.Indien we dit principe toepassen op een complexe installatie waarop demachinerichtlijn niet als samenstel wordt toegepast, moet de gebruiker errekening mee houden dat in dit geval de verplichting van de toepassing vande bijlage 1 van de richtlijn arbeidsmiddelen zijn verantwoordelijkheid wordt.Afhankelijk van de situatie kan deze verplichting al dan niet contractueelworden doorgegeven aan de fabrikant. Dit zal bijvoorbeeld kunnen indien hetgaat over een sleutel op de deur project. In geval van een project waarbijlosse aankopen worden verricht door de gebruiker zal dit niet evident zijn.Rapport VROM-InspectieI.37 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële Installaties1.1.3 De ATEX-richtlijna) InleidingIn wat volgt worden kort de ATEX richtlijnen weergegeven. ATEX is een acroniemafkomstig van het Franse “ATmosphere EXplosible”. Wanneer we de term ATEX inde mond nemen dan spreken we over twee Europese richtlijnen aangaandeexplosieveiligheid.Naast een richtlijn (ATEX 95 richtlijn, 94/9/EG) die de conformiteit van materiaalbepaald, heeft men een richtlijn (ATEX 137, 1999/92/EG) die de verplichtingomvat om vanuit een risicoanalyse de explosierisico’s te analyseren en tebeheersen aan de hand van onder meer een explosieveiligheid document.De ATEX-richtlijnen zijn richtlijnen die enerzijds de technische vereistenomschrijft voor uitrusting die gebruikt wordt in een potentieel explosieveatmosfeer, d.i. een atmosfeer die explosief kan worden vanwege lokale ofoperationele condities. Anderzijds beschrijft ze eisen om de werkplek zo veiligmogelijk uit te baten.Met betrekking tot ATEX, meer bepaald explosieveiligheid, focussen we op deinvalshoek van de procesveiligheid ; dit houdt in dat we voor de gevaren die eenexplosierisico inhouden we vanuit dezelfde methodologie vertrekken wat betreftanalyseren van risico’s...Belangrijk in deze materie is dat de risicoanalyse geïntegreerd wordt in dealgemene procesveiligheid studie teneinde aan de doelstellingen van de richtlijnte voldoen. Dit heeft echter enkel zin wanneer we werken in een procesomgevingof een andere complexe omgeving wat processen of stoffen betreft. Voorprocesinstallaties bespeelt de ATEX richtlijn de overlap tussen enerzijdspersonenveiligheid en anderzijds procesveiligheid.ATmosphere Explosible:Een explosieve atmosfeer is in de ATEX-richtlijn gedefinieerd als “een mengselvan brandbare stof (in de vorm van gas, damp, mist of stof) met lucht onderatmosferische omstandigheden waarin - na ontsteking - de ontbranding zichverspreidt over het onverbrande mengsel”.b) Gas- of stofexplosieEen gas-, damp- of stofexplosie is een plotselinge verbranding, waarbij eendrukopbouw plaatsvindt ingevolge de verbrandingssnelheid en het respectievelijkvolume waarin de explosie plaats vindt. Voor dit type explosie zijn twee dingennodig : de juiste lucht-brandstofverhouding en een ontsteking.Als de plotselinge verbranding niet in een gesloten ruimte plaatsvindt, kan eenvuurbal of een steekvlam ontstaan.Explosies worden grofweg ingedeeld in gasexplosies en stofexplosies.Stofexplosie worden in dit kader niet verder behandeld.Bij vrijkomen van een gas of damp vermengt het zich met lucht en zal uiteindelijkzo ver verdunnen, dat het explosiegevaar wijkt, natuurlijk alleen indien er eengoede (natuurlijke) ventilatie aanwezig is. Alleen op de plaats waar de juisteverhouding gas/lucht (LEL) aanwezig is, treedt bij ontsteking mogelijk eenexplosie op.Rapport VROM-InspectieI.38 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële Installatiesc) Het economische luik (ATEX 95 richtlijn, 94/9/EG) en het sociale luik(ATEX 137, 1999/92/EG))De ATEX-richtlijn is een Europese richtlijn. De Europese Unie verwacht van iederelidstaat dat men deze Europese richtlijn omzet heeft naar nationale regelgeving.De ATEX-richtlijn is bedoeld om te komen tot een totale harmonisering vanEuropese normen betreffende het gebruik van alle apparaten enbeveiligingssystemen in een explosiegevaarlijke omgeving.Zoals reeds hoger vermeld is de ATEX-richtlijn opgebouwd uit twee richtlijnen. Deeerste beschrijft hoe veilig apparatuur moet zijn (ATEX 95, 94/9/EG) en detweede beschrijft eisen om het voor de werknemer zo veilig mogelijk te maken(ATEX 137, 1999/92/EG). De richtlijn betreft minimumvoorschriften voor deverbetering van de gezondheidsbescherming van werknemers die door explosieveatmosferen gevaar kunnen lopen.ApparatenindelingDe richtlijn omvat een apparatenindeling in groepen en categorieën metverschillende beschermingsniveaus en is ruimer dan enkel elektrisch materiaal.Categorie 1: omvat apparaten die het vereiste veiligheidsniveau moetenwaarborgen, zelfs in het geval van een uitzonderlijke storing van het apparaat.Categorie 2: omvat apparaten die het vereiste veiligheidsniveau moetenwaarborgen, zelfs bij frequente storingen of bij gebreken in de werking van hetapparaat waarmee rekening moet worden gehouden.Categorie 3: omvat apparaten die bij normaal bedrijf het vereisteveiligheidsniveau waarborgen.Indeling zonesEen belangrijk element van de ATEX richtlijn is een risico-inventarisatie met hetvaststellen van explosiegevaarlijke zones. Binnen deze zones moet dan ATEX 95goedgekeurde apparatuur toegepast worden.Explosiegevaarlijk gebied kan in de volgende gevarenzones worden ingedeeld:Zone 0: Omgeving, waarin tijdens normaal bedrijf, brandbare stoffen (in de vormvan gas, damp of nevel) met lucht voortdurend of gedurende lange perioden eenontplofbaar mengsel vormen.Zone 1: Omgeving, waarin tijdens normaal bedrijf, brandbare stoffen (in de vormvan gas, damp of nevel) met lucht af en toe een ontplofbaar mengsel vormen.Zone 2: Omgeving, waar het bij normaal bedrijf niet waarschijnlijk is, dat eenexplosiegevaarlijke atmosfeer zal ontstaan door een mengsel van gas, damp ofnevel met lucht, of, indien dit wel gebeurt, het verschijnsel zeer kortstondig is.De indeling in zones houdt geen rekening met de gevolgen maar is enkelgebaseerd op de kans op een explosief mengsel. De richtlijn vraagt hetvoorkomen van explosieve mengsels ; indien dit niet kan moet men de ontstekingvoorkomen ; kan dit niet dan moet men er voor zorgen dat de uitwerking van deexplosie zover beperkt wordt dat de werknemers geen risico kunnen lopen.De filosofie achter het zoneren is het inschatten van de kans op brandbaremengsels. Na schatting van de kans moeten ontstekingsbronnen vermedenRapport VROM-InspectieI.39 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële Installatiesworden zodat de kans op explosie aanvaardbaar wordt. De zonering houdt geenrekening met de gevolgen. Belangrijke punten bij het zoneren zijn dat deproducteigenschappen bekend zijn en dat er rekening gehouden wordt met degevarenbronnen (bijvoorbeeld waar gas kan vrijkomen).De ATEX 137 is ook op machines van toepassing, via het explosieveiligheiddocument.d) Explosieveiligheid documentDe werkgever is verplicht om volgens de richtlijn een explosieveiligheid documentop te stellen en bij te houden.Dit document dient ten minste de volgende informatie te bevatten: Identificatie en beoordeling van de explosierisico’s Zonering van de arbeidsplaatsen Beschrijving van de installaties, processen en/of activiteiten Beschrijving van gebruikte stoffen/veiligheidstechnische parameters Maatregelen ter bescherming tegen ontploffingsgevaar Organisatorische maatregelen, veiligheidsinstructie werknemers Markering van de explosiegevaarlijke plaatsen Verantwoordelijke voor het opstellen en bijhouden van het documente) Interactie met andere richtlijnenATEX en de EMC-richtlijnIn principe moet een product aan alle van toepassing zijnde richtlijnen voldoen.Zo moet in geval van de ATEX-richtlijn en de EMC-richtlijn (Elektro MagnetischeComptabiliteit, 89/336/EEG) aan beide richtlijnen worden voldaan. Eenvoorbeeld: een acceptabele EMC-emissie bij apparatuur die Elektromagnetischegolven uitstraalt, kan toch een Explosiegevaar opleveren. In dat geval heeft ATEXvoorrang.ATEX en de laagspanningsrichtlijnProducten voor gebruik in een potentieel explosieve atmosfeer zijn explicietuitgesloten van de laagspanningsrichtlijn (73/23/EEG). Alle laagspanningvereistenmoeten afgedekt zijn door de ATEX-richtlijn. Onderdelen die bedoeld zijn voor hetgebruik buiten de potentieel explosieve atmosfeer maar die bijdragen aan hetveilig functioneren van apparatuur en beveiligingssystemen moeten aan zowel deATEX- als de laagspanningsrichtlijn voldoen.ATEX en de machinerichtlijnDe relatie tussen de ATEX en de machinerichtlijn (89/392/EEG) is anders. DeATEX richtlijn is een specifieke richtlijn in de betekenis van de machinerichtlijn enbevat zeer specifieke en gedetailleerde eisen om het risico ten gevolge van eenpotentieel explosieve atmosfeer te voorkomen. De machinerichtlijn bevat enkeleen algemene bepaling voor het explosierisico. Met betrekking tot de risico’s tengevolge van een potentieel explosieve atmosfeer prevaleert de ATEX-richtlijn enmoet deze aanvullend worden toegepast.Rapport VROM-InspectieI.40 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële Installaties1.1.4 De Seveso-richtlijna) InleidingDe uitdrukking “zware ongevallen” verwijst naar de “Richtlijn 96/82/EG van de raad van 9december 1996 betreffende de beheersing van de gevaren van zware ongevallen waarbijgevaarlijke stoffen betrokken zijn”, ook Seveso II richtlijn, genoemd.De Seveso II richtlijn is een herziening van de zogenaamde Seveso I richtlijn, “ Richtlijn vande raad van 24 juni 1982 inzake de risico’s van zware ongevallen bij bepaalde industriëleactiviteiten, 82/501/EEG”.Daar waar de Seveso I-richtlijn vertrekt van een industriële activiteit, is het toepassingsgebiedvan de Seveso II-richtlijn gebaseerd op de aard en de hoeveelheid van de aanwezigegevaarlijke stoffen, ongeacht de activiteit.Het ongeval in Seveso in 1976De Seveso richtlijn heeft haar naam ontleend aan de stad Seveso, in Noord-Italië, waar zichin 1976 een ongeval voordeed in de farmaceutische fabriek van de Zwitserse groep Hoffman-Laroche.In het bedrijf werd trichloorfenol geproduceerd. In een reactorvat liep de reactie uit de hand,druk en temperatuur stegen, en tetrachloordibenzopara-dioxine werd via een veiligheidsklepin de atmosfeer verspreid. Bij dit ongeval vielen niet direct doden. 400 tot 500 personen,buiten de fabriek, werden echter blootgesteld aan het tot dan toe weinig gekende gif dioxineen er vielen veel slachtoffers bij de veestapel en de huisdieren. Grote hoeveelheden grond,verontreinigd door dioxines, moesten weggevoerd worden. Het is ook deze grond, in vatenopgestapeld, die verloren geraakte en leidde tot een richtlijn betreffende toezicht en controlein de Gemeenschap op de grensoverbrenging van gevaarlijke afvalstoffen (84/631/EEG).Een belangrijke karakteristiek van dit ongeval, dat uiteindelijk heeft geleid tot de richtlijn, ishet feit dat noch de exploitant van de fabriek, noch de politie of de brandweer eigenlijk degevaren kenden van het product dat verspreid werd. Het is pas na verschillende dagen datdioxine ontdekt werd op verkleurde bladeren. Pas daarna is de evacuatie van de bevolkingbegonnen.De richtlijn is dus ontstaan als gevolg van onwetendheid, onrust, onzekerheid, en angst vanzowel de werkgever en zijn werknemers als van het publiek en de overheid.Verscheidene andere ongevallen liggen ook aan de basis van deze richtlijn, namelijk deexplosie gevolgd door brand in Flixborough in Engeland in 1974.De voornaamste conclusies van de onderzoeken van deze ongevallen waren dat de potentiëlegevaren verbonden aan industriële activiteiten onderkend waren en dat de wetgeving nietmeer aangepast was. Door de toegenomen complexiteit, de schaalvergroting, en het hoogtechnologisch niveau van de industriële werkzaamheden zag de overheid in dat het moeilijkdoenbaar was een op elk ogenblik aangepaste gedetailleerde wetgeving uit te werken. Erwerd besloten dat de wetgeving moest streven naar een zelfregulering van de industrie. Degevaren moeten beheerst worden door de industrie en iedereen moet ingelicht zijn van watkan gebeuren en hoe moet worden gereageerd.Rapport VROM-InspectieI.41 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële Installatiesb) DoelstellingHet doel van de richtlijn is de preventie van zware ongevallen waarbij gevaarlijke stoffenbetrokken zijn, en de beperking van de gevolgen daarvan voor mens en milieu. Zo kanop coherente en doeltreffende wijze een hoog niveau van bescherming binnen de helegemeenschap gewaarborgd worden.Dit doel wordt nagestreefd zowel met het oog op de bescherming van de werknemers, debevolking, als met het oog op de bescherming van het leefmilieu. De richtlijn betreft enkelzware ongevallen.In de Seveso II richtlijn wordt de nadruk niet meer gelegd op het risico van zware ongevallenmaar op de beheersing van de gevaren van zware ongevallen. Tevens maakt men geenonderscheid meer tussen verschillende industriële activiteiten, maar worden de “zwareongevallen” enkel gekoppeld aan de aanwezigheid of de potentiële aanwezigheid vangevaarlijke stoffen. Het maakt geen verschil uit of het gaat over productie, opslag oflaboratoriumwerkzaamheden.De Seveso II richtlijn is in werking getreden in Vlaanderen in het milieuvergunningsbeleid(Vlarem I, hoofdstuk IV) in 1999 en federaal, in 2000, door middel van het Seveso“Samenwerkingsakkoord”, hierna afgekort als SWA.Op 31/12/2003 verscheen in het Europese publicatieblad de richtlijn 2003/105/EG die deSeveso II-richtlijn wijzigt (1ste amendement van de Seveso II-richtlijn). Dit amendement vande Seveso II-richtlijn werd omgezet via een aanpassing van het Samenwerkingsakkoord(2006), dat op 06/05/2007 van kracht werd.c) Implementatie en amendering van de Seveso-richtlijnHierna wordt een kort overzicht gegeven van de belangrijkste wijzigingen met het 1 steamendement: verlaging van de drempelwaarden voor de categorieën van demilieugevaarlijke stoffen aparte sommatieregel voor de milieugevaarlijke stoffen (niet meer incombinatie met de (zeer) giftige stoffen) aanpassing van de definitie ontplofbare stof toevoeging van de definities gas en vloeistof uitbreiding lijst carcinogene stoffen toevoegen van kaliumnitraat in de lijst van de met naam genoemdestoffen opdeling van ammoniumnitraat in de lijst van de met naam genoemdestoffen opdeling en verduidelijking van "Benzine en andere aardoliefracties" én deverlaging van de drempelwaarden verwerkingsactiviteiten en hierbij verbonden opslag van gevaarlijkestoffen gebonden aan exploitatie van mineralen vallen ook onder hettoepassingsgebied van de richtlijnRapport VROM-InspectieI.42 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële Installatiesd) Wetgeving in Nederland vs VlaanderenMilieuwetgevingIn Vlaanderen staat het Departement Leefmilieu, Natuur en Energie in voor demilieuwetgeving m.b.t. de Seveso II richtlijn. In Nederland staat het VROM (Het ministerievan Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer) hiervoor in. Het VROM steltzichzelf de volgende prioriteiten: het scheppen van een prettige woonomgeving, het voerenvan een ruimtelijk ontwikkelingsbeleid en de ontwikkeling van een duurzame toekomst.In Nederland geldt de Wet milieubeheer (Wm) ter bescherming van het milieu. Dit is debelangrijkste milieuwet, die draait rond ‘zorgplicht’. De Wet milieubeheer geeft algemeneregels voor uiteenlopende onderwerpen, van stoffen en afvalstoffen tot handhaving,openbaarheid van milieugegevens, milieuvergunningen en beroepsmogelijkheden. De Wm isop 1 maart 1993 van kracht geworden. De Wet wordt voortdurend aangepast door het VROMmet als doel het verbeteren en reduceren van de regelgeving. De Wm bevat de algemeneregels voor het milieubeheer, meer specifieke regels worden uitgewerkt in besluiten.Het Activiteitenbesluit (geldig vanaf 01/01/08), is een besluit opgenomen in de Wm en steltalgemene regels aan bedrijven. Deze bedrijven hebben geen milieuvergunning (meer) nodig.Het besluit verlaagt de administratieve lasten voor het bedrijfsleven. Bedrijven zijnonderverdeeld in 3 typen (A, B of C), waarvan enkel bedrijven van type Cmilieuvergunningsplichtig zijn. Steeds meer bedrijven gaan onder de algemene regels vallenen hebben geen milieuvergunning (meer) nodig. In de toekomst hebben alleen bedrijven dieonder de Europese richtlijn voor de geïntegreerde preventie en bestrijding vanverontreiniging (IPPC Richtlijn 96/61) vallen, een milieuvergunning nodig.VeiligheidswetgevingIn Nederland is het Besluit risico’s zware ongevallen 1999 (BRZO 1999) en de Regelingrisico’s zware ongevallen een omzetting van de Seveso II richtlijn. Alle bedrijven waarop hetBRZO 1999 van toepassing is moeten alle nodige maatregelen nemen ter voorkoming en terbeperking van de gevolgen van zware ongevallen. BZRO 1999 is van toepassing opinrichtingen waarin gevaarlijke stoffen, volgens de Wm vergunning, aanwezig mogen zijn often gevolge van het onbeheersbaar worden van een industrieel chemisch proces kunnenworden gevormd in bepaalde hoeveelheden.In Vlaanderen is de Seveso II richtlijn omgezet in het Samenwerkingsakkoord.Inrichtingen die vallen onder BRZO 1999 moeten in ieder geval een Preventie Beleid ZwareOngevallen (PBZO) en een Veiligheidsbeheerssysteem (VBS) hebben. Er geldt ookkennisgevingsplicht. Bedrijven uit de hoge risicocategorie (VR-plichtig) moeten daarnaast ookeen Veiligheidsrapport (VR), een intern noodplan en een actuele stoffenlijst opstellen.Deze verplichtingen zijn dezelfde in Vlaanderen, op enkele verschillen na. In Vlaanderenbestaat een VR uit een SWA-VR en een OVR. Een intern noodplan is in Vlaanderen verplichtvoor alle (lage en hoge drempel) inrichtingen, wat een verschil is met Nederland.De Commissie Preventie van Rampen door gevaarlijke stoffen (CPR) heeft een aantalrapporten uitgegeven waarin de methoden voor QRA-berekeningen zijn opgenomen. Dezerapporten zijn geïntegreerd geworden in de Publicatiereeks Gevaarlijke Stoffen (PGS ). DeVlaamse wetgeving verwijst naar deze publicaties en deze methoden dienen in sommigegevallen volledig gevolgd te worden.Bij het opstellen van een QRA om het externe mensrisico te bepalen, wordt integraalverwezen naar “Handleiding Risicoberekeningen Bevi”, de vervangende opvolger van het nietmeer gebruikte Paarse boek.Voor sommige onderwerpen verwijst Vlaanderen naar haar eigen publicaties, zoals naar hetHandboek Kanscijfers.Men kan dus besluiten dat zowel Vlaanderen als Nederland hetzelfde beogen, maar dat depraktische kant om dit doel te bereiken, iets verschillend is.Rapport VROM-InspectieI.43 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële Installaties1.2. Nationale wetgeving1.2.1 De situatie in Belgiëa) De nucleaire wetgeving en het ministerieel besluit van afwijkingV4087Er bestaan twee soorten reglementeringen van toepassing op nucleairgeklasseerde uitrustingen en installaties in België : enerzijds de reglementering met betrekking tot het gevaar van dewerknemers en de bevolking voor ioniserende straling; anderzijds de reglementering met betrekking tot het gevaar van dewerknemers en de bevolking voor het verlies van structurele integriteit vantoestellen onder druk.In het kader van dit overzicht beperken we ons uiteraard tot het tweede luik.Bij gebrek aan enige wetgeving terzake maar ook bij gebrek aan ontwerp enconstructieregels pleitte België, op het ogenblik dat werd beslist om kerncentraleste bouwen, voor de adoptie van de Amerikaanse regels van het USAEC (UnitedStates Atomic Energy Commission) en het USNRC (United States NuclearRegulatory Commission), o.a. § 50-55a van de 10 CFR 50 (code of federalregulation) en de Regulatory Guide 1.26. Deze schrijven de secties III en VIIIvan de ‘ASME Boiler and Pressure Vessel’ code voor voor nucleaire ‘safety classes’A, B, C en D.In die periode (1974) bestond er in België inderdaad wel het ARAB (AlgemeenReglement op de Arbeidsbescherming) die o.a voorschriften inhield voor hetontwerp en de bouw van stoomtoestellen maar die zeker niet volstond voor dezenieuwe vorm van stoomgeneratie en energiewinning.Wettelijk werd dit geregeld door het uitschrijven van ministeriële besluiten vanafwijking aan het ARAB, ten gunste van de ASME code(s), telkens weer vooriedere nieuwe centrale die werd gebouwd.Naast het aspect toezicht bij nieuwbouw, werd ook het aspect toezicht inuitbating en de periodieke inspecties, vervangingen, herstellingen en wijzigingengereglementeerd via dezelfde afwijkingen, dit keer ten gunste van de sectie XIvan de ASME code.Na verschillende evoluties van de Belgische nationale wetgeving voorstoomtoestellen (het vroegere ARAB), werd in 1993 één nieuw alles omvattendministerieel besluit van afwijking geschreven en goedgekeurd(M.B. V4087 van11/6/1993) voor de 7 Belgische centrales die momenteel in dienst zijn. Dit ministerieel besluit reikt in een bijlage ook enkele praktische modaliteitenaan in relatie tot de interfaces en opsplitsing van bevoegdheden enverantwoordelijkheden tussen de verschillende tussenkomendetoezichtorganisaties :voor het gedeelte bescherming t.o.v. ioniserendestraling is dat een erkend organisme van klasse 1 (intussen ook gewijzigd); voor de bescherming t.o.v. het verlies van structurele integriteit vandruktoestellen is dat een gevolmachtigd organisme bevoegd voor de keuringvan stoomtoestellen.Teneinde het gebruik van de Amerikaanse reglementgering en constructiecodes ineen Belgische omgeving soepel te laten verlopen werden tevens een reeksomzettingen vastgelegd. Zo bestaat er een document “Transpositie van de ASMERapport VROM-InspectieI.44 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële InstallatiesIII code op het Belgische vlak” en een ander, “Transpositie van de ASME XI codeop het Belgische vlak”.In beide documenten worden een reeks administratieve, organisatorische,nominatieve en technische omzettingen beschreven die het toepassen van deASME codes mogelijk maken.Zo bijvoorbeeld wordt het toezicht door een AI (Authorized Inspector = toezichthoudende inspecteur, lid van een Authorized Inspection Agency in ASME III) endoor een AII (Authorized in-service inspector in ASME XI) vervangen door deinspecteur van het gevolmachtigd organisme voor stoomtoestellen.Ook de omvang van het toezicht door de derde partij werd aangepast. Zo zal inde Belgische toepassing het ook het gevolmachtigde organisme voorstoomtoestellen zijn die de kwaliteitsaudits van ‘manufacturers’, ‘installers’ en‘engineer organizations’ zal uitvoeren i.p.v. “The ASME Society”, zoals dat in deAmerikaanse context het geval is.Andere omzettingen worden hier niet verder beschreven.Wegens het feit dat het ministerieel besluit van afwijking ten gunste van de ASMEcodes een afwijking betreft ten opzichte van de Belgische stoomwetgeving, is watvoorafgaat uiteraard van toepassing op ‘stoomtoestellen’.Om die reden werd in de afwijking ook expliciet vastgelegd wat als stoomtoesteldient te worden beschouwd.In het kader van de Belgische PWR-centrales is dat het reactorvat en de primairekring met alle apparaten en aftakkingen tot en met het tweede afsluitorgaan, enook de secundaire kant van de stoomgeneratoren en de secundaire kring met alleapparaten en aftakkingen tot en met het eerste afsluitorgaan. Dit geheel wordtverder ‘nucleaire stoomketel’ genoemd.Verder zijn er nog enkele individuele apparaten die op zich, wegens hun ontwerpen werkingscondities ook onderworpen zijn aan de Belgische reglementering.Uiteraard bestaat een dergelijke PWR centrale uit heel wat meer dan uit denucleaire stoomketel en enkele apparaten…Naar analogie met het ‘stoom’ gedeelte, worden ook alle andere drukdragendeapparaten, leidingen en installaties, onderworpen aan de ASME III, desgevallendASME VIII code al naargelang hun kwaliteitsklasse (A, B, C, D of D+) met eentoezicht door een Belgisch gevolmachtigd organisme voor stoomtoestellen (er zijnwel enkele minder belangrijke afwijkingen en varianten hierop maar die nietrelevant zijn in het kader van dit betoog).Het gevolmachtigd organisme intervenieert voornamelijk in de volgende stadiaom zich te vergewissen van de structurele integriteit van de uitrustingen eninstallaties :Ontwerpnazicht evaluatie van QA-programma’s van ‘engineer organizations’ nazicht van technische specificaties; nazicht van ontwerptekeningen en berekeningen; nazicht van uitvoeringstekeningen en uitvoeringsprocedures; opstellen van inspectieprogramma’s;Oplevering van de materialen, toebehoren en uitrustingen evaluatie van QA-programma’s van fabrikanten; nazicht van fabricage- en controleprogramma’s en van fabricageprocedures(vormen, thermische behandeling, …); nazicht van destructieve en niet-destructieve onderzoeksprocedures;Rapport VROM-InspectieI.45 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële Installaties identificatie van de materialen en nazicht van de overeenkomstigemateriaalcertificaten ; toezicht op en evaluatie van kwalificatieproeven van lasprocedures en lassersen van niet-destructieve onderzoeksprocedure en personeel; toezicht bij de uitvoering van de destructieve testen en beoordeling van deresultaten; toezicht bij en evaluatie van de fabricage activiteiten; toezicht bij de uitvoering van de niet-destructieve onderzoeken en evaluatievan de resultaten; toezicht bij de weerstands- en dichtheidsproeven ; visueel en dimensioneel onderzoek; nazicht van de technische documentatie; markering en certificatie ;Toezicht bij de bouw evaluatie van QA-programma’s van ‘installers’; nazicht van fabricage- en controleprogramma’s en van fabricageprocedures(lassen, thermische behandeling, …); nazicht van destructieve en niet-destructieve onderzoeksprocedures; identificatie van de materialen en nazicht van de overeenkomstigemateriaalcertificaten ; toezicht op en evaluatie van kwalificatieproeven van lasprocedures en lassersen van niet-destructieve onderzoeksprocedure en personeel; toezicht bij en evaluatie van de fabricage activiteiten; toezicht bij de uitvoering van de niet-destructieve onderzoeken en evaluatievan de resultaten; toezicht bij de weerstands- en dichtheidsproeven ; visueel en dimensioneel onderzoek; nazicht van de technische documentatie; markering en certificatie ;Inspecties tijdens uitbating evaluatie van QA-programma’s van ‘service organizations’; beoordeling van programma’s voor herstelling en vervanging; toezicht bij herstelling, vervanging en evaluatie van de resultaten; nazicht van onderzoeksprogramma’s voor het verifiëren van de structureleintegriteit; toezicht bij de kwalificatie van niet-destructieve onderzoeksprocedures ofpersoneel en evaluatie van de resultaten; toezicht op de uitvoering van niet-destructieve onderzoek tijdens de uitbatingen evaluatie van de resultaten; visueel en dimensioneel onderzoek; expertise van schadegevallen.Opmerking : de publicatie, en omzetting van de Europese Richtlijn voordrukapparatuur (EC 97/23) heeft tot op heden geen wijziging gebracht in deBelgische wetgeving van toepassing op nucleair geklasseerde uitrustingen eninstallaties.Rapport VROM-InspectieI.46 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële Installatiesb) De stoomwetgeving – KB-MB 1991De stoomwetgeving was in België van oudsher vastgelegd in het ARAB (hetAlgemeen Reglement voor Arbeidsbescherming).Het ARAB behandelde veel meer dan alleen maar de reglementering in verbandmet toezicht op nieuwbouw, in dienst stellen en periodieke inspecties vanstoomtoestellen.In 1991 werd de reglementering in verband met de stoomtoepassingen herschiktin een Koninklijk en een Ministerieel besluit.Ook de reglementering van andere dan stoomtoepassingen werden viaKoninklijke besluiten geregeld.Met de implementatie van de Europese Richtlijn voor drukapparatuur EC 97/23,werd via het koninklijk besluit van omzetting naar Belgisch recht van dezeRichtlijn de ganse reglementering voor wat betreft nieuwbouw opgeheven tengunste van de Richtlijn.Ook bepaalde hoofdstukken uit het Vlarem (een regionale reglementering)werden opgeheven.Op deze wijze heeft België zich dus formeel in overeenstemming gebracht met deEuropese wetgeving namelijk dat bij de implementatie van de Richtlijn allenationale reglementeringen terzake moeten opgeheven worden.Echter, de bepalingen voor indienststelling en periodiek onderzoek werd nietopgeheven aangezien de Europese Richtlijn enkel maar van toepassing is op hetop de markt brengen van nieuwe drukapparaten.Rapport VROM-InspectieI.47 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële installatiesc) Wet van 12 april 1965 (Gaswet)De wet van 12 april 1965, en de latere wijzigingen ervan, regelt in België hetvervoer en de doorvoer van gevaarlijke producten via leidingen en legt een reeksregels vast die van toepassing zijn op vervoerondernemingen envervoerinstallaties.Het gaat om een federale materie die onder de bevoegdheid valt van de federaleminister die verantwoordelijk is voor energie (FOD Economie).De term ‘vervoerinstallaties’ heeft betrekking op alle leidingen, met inbegrip vande directe leidingen en de upstream-installaties, en alle opslagmiddelen, LNGinstallaties,gebouwen, machines en hulpinrichtingen die bestemd zijn of gebruiktworden voor : de bevoorrading van distributieondernemingen ; de bevoorrading van eindafnemers wanneer het jaarlijks volume eenbepaalde drempel overschrijdt of wanneer de distributieonderneming niet aanhun behoeften kan voldoen ; het vervoer zonder distributie of levering van gas op het Belgisch grondgebied ; de verbinding tussen installaties voor gasproductie en de verschillendeexploitatiezetels van eenzelfde onderneming ; …De betreffende producten zijn aardgas, zuurstof, waterstof, ethyleen, propyleen,vloeibare of vloeibaar gemaakte koolwaterstoffen, zoutoplossing, …De wet behandelt de volgende materies: bepalingen betreffende de vervoersvergunningen en de beheerders van devervoerinstallaties ; rechten en verplichtingen van de houders van vervoersvergunningen en vande beheerders ; leveringsvergunningen ; toegang tot het vervoersnet ; tarifering, openbare dienstverplichting, … ; toezicht op de zekerheid van de bevoorrading ; …Met het oog op de uitvoering van de wet werden een reeks koninklijke besluitenen ministeriële onderrichtingen uitgewerkt en uitgevaardigd.Een aantal daarvan leggen de minimale bepalingen vast waaraan de houders vanvervoersvergunningen moeten voldoen inzake veiligheid, bij de oprichting en deexploitatie van hun vervoerinstallaties, zonder afbreuk te doen aan deverplichting om ervoor te zorgen dat die installaties ten allen tijde in goede staatvan werking blijven. Ze leggen bijgevolg een aantal bepalingen vast metbetrekking tot : de materialen en toebehoren (mechanische eigenschappen, fabricage- enleveringsvoorwaarden, …) ; de ontwerpgegevens (dikte van de buizen, …) ; de werkzaamheden voor het leggen van de leidingen (ingraafdiepte, lassen,controle van de lassen, …) ; de opleveringsproeven (weerstandsproef, dichtheidsproef, …) ; de bescherming van de installaties (kathodische bescherming, coating van debuizen, verf, …) ; de exploitatievoorwaarden ; …Rapport VROM-InspectieI.48 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële installatiesDeze koninklijke besluiten bepalen bovendien dat de proeven, controles enbeproevingen die ze voorschrijven voor het oprichten, veranderen en herstellenvan de vervoerinstallaties moeten worden uitgevoerd onder toezicht van eencontrole-instelling die daartoe erkend is door de minister van energie.De erkende controle-instelling intervenieert zo voornamelijk in de volgende stadiaom zich te vergewissen van de structurele integriteit van de uitrustingen eninstallaties :Oplevering van de materialen, toebehoren en uitrustingenDit betreft de buizen, vormstukken, flenzen, schraapkolfstations, meters, filters,druktoestellen, afsluiters, warmgebogen bochten, platen, … kortom, allematerialen, toebehoren en uitrustingen die aan druk zullen worden blootgesteld(met uitzondering van de instrumentatie).Naargelang het geval hebben de interventies van de erkende controle-instellingbetrekking op de volgende punten : verificatie van de plannen, van de berekeningsnota’s en van de keuze van dematerialen ; verificatie van de fabricageprocedures (lassen, thermische behandeling) en decontroleprocedures (niet-destructief onderzoek, …) ; identificatie van de materialen en nazicht van de overeenkomstigecertificaten ; toezicht op en evaluatie van de destructieve proeven, de lasverrichtingen(tijdens kwalificatie van de procedures en vervaardiging) en de nietdestructieveonderzoeken (tijdens kwalificatie van de procedures envervaardiging) ; toezicht op de weerstands- en dichtheidsproeven ; visuele onderzoeken en maatcontroles ; toezicht tijdens het aanbrengen van de beschermende coatings ; onderzoek van de technische documentatie ; stempeling ; …Toezicht op de werkzaamheden voor prefabricage, montage, leggen, ombouwenen herstellen ter plaatse en in de werkplaats verificatie van de fabricageprocedures (lassen) en de controleprocedures(niet-destructief onderzoek) ; identificatie van de materialen en onderzoek van de overeenkomstigecertificaten; toezicht op en evaluatie van de lasverrichtingen (kwalificatie van deprocedures en montage) ; toezicht op en evaluatie van de niet-destructieve onderzoeken (kwalificatievan de procedures en montage) ; toezicht op en evaluatie van de koudbuigverrichtingen ; toezicht op de weerstands- en dichtheidsproeven ; visuele onderzoeken en maatcontroles ; toezicht tijdens het aanbrengen van de beschermende coatings (coating vande lassen, verf, metallisering, …) ; controle van de ingraving ; onderzoek van de technische documentatie ; …Het is belangrijk enkele elementen te benadrukken die ontegenzeggelijk hebbenbijgedragen tot de veiligheid van de vervoerinstallaties in België :Rapport VROM-InspectieI.49 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële installaties1. de wetgeving voorziet in het toezicht op de constructie-, ombouw- enherstellingswerkzaamheden aan vervoerinstallaties door een instelling dieonafhankelijk is van de houder van de vervoersvergunning ;2. hoewel dat niet uitdrukkelijk wordt vermeld, wil de geest van dewetgeving dat het de houder van de vervoersvergunning is die de met hettoezicht belaste instelling aanstelt, en niet de fabrikant, de aannemer ofhet studiebureau; de houder van de vervoersvergunning zou immers alsprioritair doel de exploitatie van een veilig vervoersnet moeten hebben,terwijl de financiële belangen voor de constructeurs of aannemers inbepaalde gevallen de overhand zouden kunnen halen op deveiligheidsdoelstelling ;3. het aantal instellingen die door de minister erkend zijn, is relatief beperkt,wat bevorderlijk is voor het bekwaamheids- en ervaringsniveau van dieinstellingen ;4. het mandaat van de erkende instelling is ruim, zoals hierbovenuiteengezet; we kunnen ons er echter over verwonderen dat het beperkt iswat de inspecties tijdens bedrijf van de vervoerinstallaties betreft ; deoverheidsinstanties houden echter toezicht op de exploitatie van devervoerinstallaties en zijn ook belast met het onderzoeken van de dossiersvoor de aanvraag van een verlenging van de vergunning.Rapport VROM-InspectieI.50 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële installatiesd) Elektrische installatiesElektriciteitElektriciteit is in onze wereld niet meer weg te denken, zowel in de huishoudelijkesector als in de industrie is ze onvervangbaar geworden. Elektriciteit is zo gewoonen vertrouwd, dat we niet altijd stilstaan hoe belangrijk het is om er veilig meeom te gaan. Gebruik steeds veilig elektrisch materieel voor de bouw van eenveilige elektrische installatie.Wanneer we spreken over veiligheid in verband met elektriciteit, dan kunnen wehierbij verschillende aspecten bedoelen, zoals:- de veiligheidsaspecten bij de opvatting van de installaties: een goede keuzevan de materialen en van de installatiewijzen en een correct dimensionerenmet het oog op de veilige en efficiënte werking en het veilig gebruik van deinstallaties;- de veiligheid bij het realiseren van de installatie, met enerzijds de uitvoeringvan de installatie overeenkomstig het ontwerp, en anderzijds de veiligheid vande personen die de installatie realiseren;- de veilige exploitatie van de installatie: uitwerken en toepassen van correcteprocedures voor veilige werking en gebruik, voor het signaleren enbehandelen van de problemen die zich manifesteren, ... ;- de veiligheid bij onderhoud, opzoeken storingen, herstellen, controle, kleineuitbreidingen of aanpassingen, en soortgelijke ingrepen aan installaties inexploitatie, buiten het eigenlijke gebruik van de installatie.Om aan al deze aspecten te voldoen moet de elektrische installatie in Belgiëopgebouwd en onderhouden worden volgens “de spelregels” van het AREI.Wetgeving elektriciteitHet AREI (Algemeen Reglement op de Elektrische Installaties) is van toepassingsedert:- 1 oktober 1981 voor de huishoudelijke (residentiële) installaties en voor deondernemingen die over geen elektrische onderhoudsdienst (BA4-BA5)beschikken;- 1 januari 1983 voor de andere installaties.Vóór het AREI was er het ARAB (Algemeen Reglement op de Arbeidsbescherming- 1947) en het Technisch Reglement (uitgegeven door de stroomleverendemaatschappij in 1972).Elke elektrische installatie, zelfs deze gevoed via een privé-installatie, moet voorde ingebruikname van de installatie aan een gelijkvormigheidsonderzoekonderworpen worden volgens de voorschriften van het AREI.De elektrische installaties moeten uitgevoerd worden met veilig elektrischmaterieel, overeenkomstig hun bestemming, en op gepaste wijze onderhoudenworden in al hun samenstellende delen volgens de voorschriften van ditreglement en de regels van goed vakmanschap, zodanig dat bij foutloosonderhoud en gebruik overeenkomstig hun bestemming de veiligheid vanpersonen alsook het behoud van goederen niet in gevaar komt.Geen enkele elektrische installatie mag in dienst genomen worden indienovertredingen tegenover dit reglement vastgesteld worden tijdens hetgelijkvormigheidsonderzoek. De werken, nodig om de overtredingen dieopgemerkt werden tijdens het onderzoek te doen verdwijnen, moeten zondervertraging uitgevoerd worden en alle gepaste maatregelen moeten getroffenRapport VROM-InspectieI.51 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële installatiesworden opdat de in overtreding zijnde installatie, indien zij in dienst blijft, geengevaar vormt voor personen of goederen.Figuur 1.2.1.4.1AREIHet AREI is van toepassing op alle elektrische installaties voor productie,omvorming, transport en gebruik van elektrische energie voor zover de normalefrequentie van de stroom niet groter is dan 10.000 Hz.De elektrische installaties moeten uitgevoerd worden met veilig elektrischmaterieel, overeenkomstig hun bestemming, en op gepaste wijze onderhoudenworden in al hun samenstellende delen volgens de voorschriften van ditreglement en de regels van goed vakmanschap, zodanig dat bij foutloosonderhoud en gebruik overeenkomstig hun bestemming de veiligheid vanpersonen alsook het behoud van goederen niet in gevaar komt.Met veilig elektrisch materieel bedoelen we:- elektrische machines of toestellen: apparaat dat dient voor productie,omvorming, verdeling of gebruik van elektrische energie;- elektrische geleider: een blank of geïsoleerd lichaam dat kan dienen voor hettransport van elektrische energie;- elektrische leiding: geleiders samengevoegd met hun individuele mantels enhun eventueel gemeenschappelijke mantel of gemeenschappelijke koker;welke moeten voldoen aan de respectievelijke Europese richtlijnen en Europesenormen.Het is aan de gebruiker en/of elektro-installateur om veilige stuur- envermogenkringen te voorzien in de elektrische installatie.Rapport VROM-InspectieI.52 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële installatiesFiguur 1.2.1.4.2BeschermingsmaatregelenElektrische installaties moeten in al hun onderdelen ontworpen en uitgevoerdworden in functie van hun nominale spanning, eveneens moeten de nodigebeschermingsmaatregelen genomen worden tegen o.a. elektrocutie enbrandgevaar.Een gevaarlijke schokstroom kan het menselijk lichaam doorlopen indien aanvolgende voorwaarden voldaan is:1. het menselijk lichaam dient als geleidend deel in een gesloten stroombaan;2. de actieve delen van elektrisch materieel, de massa’s of de vreemdegeleidende delen bevinden zich op verschillende potentialen;3. de waarde van de stroom is voldoende groot of de duur van destroomdoorgang in het menselijk lichaam is voldoende lang in functie van dewaarde van de stroom om een gevaarlijke physiopathologische gevolgen tehebben.De beschermingsmaatregelen tegen elektrische schokken trachten ten minste éénvan deze drie omstandigheden te verhinderen. Er wordt onderscheid gemaakttussen actieve en passieve maatregelen, naargelang deze al dan niet hetonderbreken van de stroom tot gevolg hebben.De elektrische bescherming tegen overstromen moet vermijden dat het elektrischmaterieel wordt doorlopen door stromen die schadelijk kunnen zijn voor hetmaterieel zowel als voor de omgeving.Deze bescherming moet gebeuren door een of meerdere toestellen die de stroomonderbreken vooraleer een opwarming kan ontstaan die gevaarlijk is voor deisolatie, de verbindingen, de geleiders en hun omgeving.Overstromen in geleiders kunnen van drieërlei aard zijn, te weten:1. overbelastingsstromen te wijten aan een verhoging van het door degebruikstoestellen opgenomen vermogen tot boven normale capaciteit van deleiding, bijvoorbeeld:- als gevolg van het blokkeren van een gebruikstoestel wegens eenmechanische overbelasting;Rapport VROM-InspectieI.53 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële installaties- als gevolg van het aansluiten van bijkomende gebruikstoestellen zonderde doorsnede der geleiders te vergroten;- als gevolg van het vervangen van bepaalde gebruikstoestellen doortoestellen met groter vermogen, zonder de overeenkomstige aanpassingvan de leiding uit te voeren;2. impedante kortsluitstromen in elektrisch materieel; deze fouten, die eenstroom veroorzaken met het karakter van een overbelastingsstroom, zijnafkomstig van de stroom door de ondeugdelijk geworden isolatie;3. kortsluitstromen.De overstromen, te wijten aan het niet aangepast zijn van de elektrischeleidingen aan de gebruiksvoorwaarden, moeten verhinderd worden door hetverzwaren van de voedingsleidingen.Rapport VROM-InspectieI.54 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële installatiese) Brandveiligheid industriële installatiesa) InleidingNagenoeg elk bestuurlijk niveau in België vaardigt regelgeving uit in verband metbrandveiligheid. De meeste teksten worden gepubliceerd door de federaleoverheid en door de gewesten en gemeenschappen.Verder heeft de burgemeester, net zoals in de meeste landen met een wetgevinggebaseerd op de “Code Napoleon”, een belangrijke verantwoordelijkheid voor deveiligheid op het grondgebied van zijn gemeente. Vaak worden via gemeentelijkereglementering plaatselijke brandveiligheidsvoorschriften opgelegd als aanvullingop regelgeving van federaal, gewestelijk of gemeenschapsniveau. Verder winnenburgemeesters in de praktijk vaak het advies in van de brandweer om specifiekeeisen in verband met brandveiligheid op te leggen.Ter verduidelijking van onze vrij complexe staatsstructuur, vind je hieronder eenoverzicht van onze gewesten en gemeenschappen:Figuur 1.2.1.5.1Als inleiding op de situatie in verband met brandveiligheid in de industrie, vind jein Figuur 1.2.1.5.1 ter illustratie een overzicht van een deel van debrandregelgeving in België voor enkele bestuurlijke niveaus :Rapport VROM-InspectieI.55 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële installatiesFederaalGemeenschappenGewestenBinnenlandseZakenArbeidEconomieVolksgezondheidNLFRDVlaanderenBrusselWalloniëBasisnormenCodex, ARAB, …AREI, RLbouwproductenZiekenhuizenRustoordenHotelsRuimtelijke ordeningKamersMilieureglementOverzicht ls illustratie – onvolledig!Bron: Ir. Jan De Saedeleer FOD BinnenlandseFiguur 1.2.1.5.2Zoals je kan afleiden uit Figuur 1.2.1.5.2 vind je de regelgeving in verband metbrandveiligheid in de industrie, hoofdzakelijk op de volgende plaatsen :FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal OverlegDe FOD WASO is verantwoordelijk voor 2 belangrijke delen van de regelgeving inverband met brandveiligheid in de industrie, namelijk de “Codex Welzijn op hetWerk” en het “ARAB” (cfr. ARBO in Nederland) en de omzetting van de Sevesorichtlijnin Belgische wetgeving.Onder punt 3.9.2 vind je meer informatie over brandveiligheid in onzearbeidswetgeving (CODEX).De Seveso-richtlijn wordt behandeld onder Hoofdstuk 1.1.4.GewestenDe gewesten (ook regio’s genoemd) zijn bevoegd voor de milieureglementering.In elk gewest (Vlaanderen, Brussel, Wallonië) zijn belangrijke hoofdstukken inverband met brandveiligheid opgenomen in de milieureglementering.FOD EconomieDe FOD Economie heeft eveneens 2 voor brand belangrijke reglementen onderhaar bevoegdheid, met name het K.B. van 19 augustus 1998 betreffende de voorde bouw bestemde producten (omzetting van de Europese richtlijn 89/106/EEG)en het AREI (Algemeen Reglement op de Elektrische Installaties).FOD Binnenlandse zakenEen andere belangrijke referentie qua brandveiligheid in België is het K.B. van 7juli 1994 (incl. wijzigingen 1997, 2003 en 2004) tot vaststelling van debasisnormen voor de preventie van brand en ontploffing waaraan de nieuwegebouwen moeten voldoen. Zoals de titel zelf al aangeeft beperkt dit zich totgebouwen. De bijlage van dit K.B. over industriegebouwen is op dit moment nogeen ontwerptekst. Toch wordt dit ontwerp reeds frequent gebruikt als basistekstvoor nieuwe industriegebouwen op advies van de brandweer.Rapport VROM-InspectieI.56 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële installatiesb) Codex Welzijn op het Werk en ARABConcrete voorschriften over de brandveiligheid van industriële installaties vind jenauwelijks in deze regelgeving. Enkele voorbeelden:- In titel III Arbeidsplaatsen – hfst IV “Bijzondere arbeidsplaatsen” – Afdeling 9“Opslagplaatsen voor ontvlambare vloeistoffen” (d.i. K.B. 13/03/1998) vind jeenkele algemene voorschriften voor deze opslagplaatsen.- Eveneens in titel III Arbeidsplaatsen – hfst IV “Bijzondere arbeidsplaatsen” –Afdeling 10 “Ruimten met risico’s voor werknemers door een explosieveatmosfeer” vind je de omzetting van de Europese “sociale” ATEX-richtlijn.En verder beperkt deze regelgeving zich tot de algemene principes vanverantwoordelijkheid van de werkgever, dynamisch risicobeheer, enz.In het ARAB (dat systematisch wordt afgebouwd ten gunste van de Codex) vindje in het art.52 naast algemene principes een verouderde technische inhoud dievooral op gebouwen gericht is. Deze tekst geeft m.a.w. weinig houvast voorindustriële installaties.c) BouwproductenBrandveiligheid is één van de hoofdthema’s van deze Europese richtlijn in decontext van “vrij verkeer van goederen”. In deze context betekent dit concreetdat componenten voor b.v. sprinklerinstallaties en detectiesystemenbouwproducten zijn.In de mate dat er al toepasselijke geharmoniseerde normen (of in voorkomendgeval ETA’s (European Technical Approval)) zijn, zouden deze producten een CEmarkeringmoeten dragen met alle verplichtingen die daarbij horen.In de praktijk blijkt echter dat de specifieke uitrusting die nodig is of gebruiktwordt voor de brandbeveiliging van industriële installaties vaak niet beschikbaaris met CE, maar wel met b.v. een goedkeuring in de context van NFPA. (NationalFire Protection Association)d) Andere voorschriftenDoor de Europese tendens om in de regelgeving steeds minder technischevoorschriften op te nemen en de uitwerking van technische voorschriften eerdervia normen te laten gebeuren, zullen we ook hier een beroep moeten doen opnormen om concrete voorschriften te vinden. In het hoofdstuk over de Europeseregelgeving vind je meer informatie over deze evolutie.Wat de brandveiligheid van industriële installaties betreft, is het normatief kaderin Europa eerder beperkt en worden meestal de NFPA-voorschriften gebruikt.Enkele voorbeelden van NFPA-voorschriften vindt U in de referentielijst op delaatste bladzijde van hoofdstuk 2 paragraaf 9.Rapport VROM-InspectieI.57 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële installaties1.2.2 De situatie in NederlandVoordat aangewezen drukapparatuur in Nederland in gebruik kan wordengenomen dient er een zogenaamde Keuring voor Ingebruikneming (KvI) teworden uitgevoerd. Dit valt onder de nationale regelgeving.Dit is anders dan bij de richtlijn drukapparatuur 97/23/EC (PED – PressureEquipment Directive) die een Europese strekking heeft.De keuring omvat de beoordeling van de opstelling van drukapparatuur om eenveilig gebruik en de mogelijkheid van goed onderhoud zeker te stellen. Het isbelangrijk om vast te stellen dat het hier in feite gaat om de omgeving van dedrukapparatuur en in eerst instantie niet de drukapparatuur zelf. Deze is immersCE gemarkeerd en eventueel voorzien van een Verklaring van Overeenstemming(DOC – Declaration Of Conformity) en voldoet aan de wetgeving. Het is echtermogelijk om een dergelijk drukapparaat een toepassing te geven waardoor alsnogeen veiligheidsrisico wordt geïntroduceerd. Dit is de reden dat de controle zichniet alleen richt op de aanwezigheid van het CE-merk en de DOC.De keuring wordt verricht door een Aangewezen Keurings Instantie ( AKI ).Een AKI is aangewezen door de Nederlandse overheid en kan dekeuringsactiviteiten alleen verrichten in Nederland dit in tegenstelling tot eenaangemelde instantie volgens de richtlijn drukapparatuur welke in Europa magacteren.Voordat de KvI verplicht werd op 1 januari 2002 kende we in Nederland hetzogenaamde "Nader onderzoek" zoals vermeld in het RToD blad G 0301 paragraaf12. Dit was gebaseerd op het oude Stoombesluit. Het bestond uit twee gedeelten;het eerste omvatte een schemabeoordeling en vond plaats bij de goedkeuring vanhet ontwerp, het tweede gedeelte werd in het veld verricht. Het is dit tweedegedeelte wat het dichtste komt bij de huidige KvI.In de richtlijn drukapparatuur komt de ingebruikneming van drukapparatuur aande orde in artikel 4 met als titel "Vrij verkeer". Hierin wordt o.a. gesteld dat delidstaten drukapparatuur, die voldoet aan de richtlijn en voorzien is van het CEmerk, bij het in bedrijf stellen niet mag belemmeren op grond van risico's inverband met de druk.Hierin staan twee belangrijke zaken :1 er zijn andere risico's dan alleen "druk" ;2 het voldoen aan de richtlijn drukapparatuur.Deze beide onderwerpen zijn er in de praktijk de oorzaak van dat een KvI voor deveiligheid zeer nuttig en vaak noodzakelijk is. Veiligheid is hier niet alleengekoppeld aan "druk".Over het eerste punt valt op te merken dat de risico's op grond van druk door tevoldoen aan de richtlijn drukapparatuur voldoende afgedekt zouden moeten zijn.Een Pressure Safety Valve ( PSV ) beveiligt wel tegen een te hoge druk in hetdrukapparaat maar indien deze bij opening niet op een passende wijze en locatieafblaast is er risico voor mensen en apparatuur in de nabijheid.Een mangat geeft op zich mogelijkheden voor onderhoud en inspectie, echterindien dit mangat door naburige drukapparatuur of een constructie niet vrijRapport VROM-InspectieI.58 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële installatiestoegankelijk is geeft dit mogelijk arbo risico's en mogelijk suboptimale uitvoeringvan onderhoud en inspectie.Om te bepalen of drukapparatuur is aangewezen en dus gekeurd moet wordenbevat de Warenwetregeling drukapparatuur zowel teksten als tabellen. Doordathierin de risico's m.b.t. zeer giftige of ontplofbare stoffen (PED stofgroep 1) ofvoor het milieu zeer ongewenste stoffen (PED stofgroep 2) anders behandeldworden dan volgt uit de classificatie volgens de richtlijn drukapparatuur is hetmogelijk dat drukapparatuur waarbij volgens de richtlijn geen of deels eenaangemelde instantie betrokkenheid verplicht is hier wel een verplichting is omdoor een AKI een KvI uit te laten voeren.Het risico bij het mogelijk vrijkomen van dergelijke stoffen op grond van wat vooroorzaak dan ook wordt te groot geacht. Het effect is dat bij deze stoffen al bijkleinere hoeveelheden en lagere ontwerpdrukken ( PS x V ) een KvI verplicht is.Overigens geldt een zelfde benadering voor de herkeuring van dergelijkedrukapparatuur.Zie als voorbeeld hieronder figuur 1.2.2.1 met tabel 1A van deWarenwetregeling drukapparatuur.Het tweede punt is in de praktijk met nuances te benaderen.Een drukapparaat kan tijdens de nieuwbouw afname door de aangemeldeinstantie in de werkplaats perfect blijken te voldoen aan de PED maar vaak is hetletterlijk en figuurlijk een lange weg naar de bouwplaats waar het wordtRapport VROM-InspectieI.59 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële installatiesingebouwd in een groter geheel bijv. een petro-chemische installatie. Alleen aldoor het transport en de handelingen om het drukapparaat op bijv. 20 meterhoogte te hijsen en te verbinden met andere drukapparatuur treden regelmatigbeschadigingen op. Deze kunnen een direct risico inhouden doordat bijv. eennozzle is beschadigd anderzijds kunnen er risico's op langere termijn ontstaandoordat bijv. door slijp- en laswerkzaamheden in de nabijheid van hetdrukapparaat de corrosiebestendigheid is verminderd.Hetzelfde geldt voor een afsluiter, deze kan keurig geleverd worden met CE merken een DOC maar kan simpelweg in de verkeerde richting worden ingebouwdwaardoor er toch een veiligheidsrisico ontstaat en ook mogelijkeonderhoudsproblemen.Het resultaat is dat het drukapparaat / samenstel dan feitelijk niet meer voldoetaan de richtlijn drukapparatuur en het daarbij behorende veiligheidsniveau.Volgens het Warenwetbesluit Drukapparatuur richt de KvI zich op een viertalhoofdonderwerpen :1 Verificatie aan de hand van technische documentatie en markeringen ;2 Controle van de uitwendige toestand van drukapparatuur, samenstellenen druksystemen ;3 Controle van de werking van de veiligheidsappendages en onderdrukstaande appendages ;4 Controle van de opstelling van drukapparatuur, samenstellen endruksystemen.In Nederland is met de betrokken partijen afgesproken en vastgelegd waar dekeuring zich concreet op richt. Dit heeft geresulteerd in een controlelijst die doorde opname ervan in een PRD ook voor andere partijen dan AKI,s beschikbaar is.De lijst is door de praktijk ontstaan en is meer gebaseerd op gezond verstand danop basis van een theoretische beschouwing.Doordat de lijst beschikbaar is voor alle partijen zou men wellicht verwachten datop het moment dat de inspecteur van de AKI langskomt om de KvI te verrichtener geen opmerkingen te maken zijn. De praktijk laat een geheel ander beeldzien. Het samenspel van eigenaar - EPC contractor - mechanical contractor ensubcontrators zorgt er ( nog steeds ) voor dat een KvI onmisbaar is.Of het nu een KvI betreft bij een grote multinational of bij een kleine organisatiemaakt hierin weinig uit.In het verleden werd door het zogenaamde "punchen" gereed gemelde systemennagelopen door inspecteurs; dit resulteerde dan in punchlijsten metonvolkomenheden / opmerkingen die vervolgens werden gecorrigeerd door debetreffende aannemer. Deze actie lijkt nu minder effectief /kwalitatief uitgevoerdte worden wellicht door tijdsdruk en gebrek aan goede inspecteurs. Ook wordenkeuringen vaak te vroeg aangevraagd en uitgevoerd om de totale planninggunstig te beïnvloeden.Bij de keuring moet de inspecteur ook vanuit een "helicopter view" de installatiebekijken en afvragen wat, hoe, wanneer en door wie wordt hier gewerkt en welkeinteractie is er tussen de installatie en personen en installatiedelen onderling.Heeft Murphy een kans?De AKI stelt van zijn bevindingen een Rapport Ingebruikneming Keuring ( RIK )op en nadat eventuele tekortkomingen zijn verholpen een Verklaring vanRapport VROM-InspectieI.60 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële installatiesIngebruikneming ( VVI ). Beide documenten worden ter beschikking van deeigenaar van de drukapparatuur gesteld.Onderstaand zijn een aantal typische bevindingen vermeld die na de KvI wordengerapporteerd:Nr Controlepunt Bevinding1 Keuring voor ingebruikneming vanJatoepassing?10 Verificatie aan de hand van technischedocumentatie en markeringen.Controle op:11 Aanwezigheid van documenten, waaruit blijkt dat 1. Verklaringen ontbreken;de overeenstemmingsbeoordeling van deafzonderlijke drukapparaten volgens de richtlijn2. Verklaring opgesteld dooranderen dan fabrikant;zijn uitgevoerd zoals: de EG-verklaringen vanovereenkomst, CE-merken enz.3. Afwezig zijn van NotifiedBody documenten.12 Aanwezigheid, achter het CE-merk, van hetidentificatienummer van de Notified Body diebetrokken is geweest bij deproductiecontrolefase.1. Notified Body nr. nietgeplaatst.13 Aanwezigheid van een stevig bevestigdgegevensplaatje met daarop vermeld de vereistegegevens m.b.t. de identificatie, veiligeinstallatie, werking of gebruik, onderhoud enperiodieke inspecties.14 Kennisname van voor de keuring vooringebruikneming relevante teksten in degebruiksaanwijzing.15 Eventueel vereiste aanwezigheid op hetgegevensplaatje van een waarschuwing op dewijze waarop de drukapparatuur blijkens deervaring en risicoanalyse niet mag wordengebruikt.Figuur 1.2.2.220 Controle van de uitwendige toestand vandrukapparatuur, samenstellen endruksystemen.Controle op:21 Vervormingen en uitwendige beschadigingen(deuken, roestvorming e.d.)Figuur 1.2.2.31. Naamplaat onder isolatie;2. Verkeerde procesparametersvermeld.1. Juiste documentatie tijdensKVI niet aanwezig;2. Ontbreken van safety issuesin handleiding.1. Als van toepassing nietaanwezig;2. Verkeerd geplaatst;3. Niet duurzaam.1. Beschadiging door plaatsen(hefwerkzaamheden);2. Schade door montage;3. Corrosie door onvoldoendebescherming tijdens opslag;4. Corrosie doorwerkzaamheden in de buurtvan het geplaatste apparaat(lassen & slijpen);5. Niet te controleren, apparaatis geïsoleerd.Rapport VROM-InspectieI.61 Vinçotte

Wettelijke bepalingen bij de bouw van (complexe) industriële installatiesNr Controlepunt Bevinding30 Controle van de werking van deveiligheidsappendages en onderdrukstaande appendages.Controle op:31 Instel – en identificatiegegevens van deveiligheidsappendages en onder druk staandeappendages.32 Werking / simulatie van de werking van deveiligheidsappendages en onder druk staandeappendages.Dit kan in zowel koude als warme toestandgeschieden. Aandachtspunten kunnen zijn : belangrijke signaal – en alarmeringsfuncties waarborging van de instelparameters tijd waarbinnen het systeem afdoendereageert juist functioneren van afsluitendeorganen/kleppen35 Van afblaassysteem, vrije afvoer van afgeblazenmedium en voorzieningen die de afvoercapaciteiten de vrije afvoer garanderen zoals vogelgaas.Figuur 1.2.2.4Nr Controlepunt Bevinding50 Controle van de opstelling vandrukapparatuur, samenstellen endruksystemen.Controle op:51 Plaatsing van de apparatuur volgensgebruiksaanwijzing.52 Bevestiging, volgens gebruiksaanwijzing, van deondersteuning aan de fundering.1. Verkeerde safety geplaatst;2. Niet afgesteld doorgecertificeerd bedrijf;3. Verkeerde openingsdruk.1. Pilot gestuurde kleppengeblokkeerd;2. Pilot gestuurde klep nietvolledig open in eindstand.3. Waterpeil te laag. Alarm bijpunt voorbij L.W.;1. Te kleine afvoercapaciteit;2. Afvoer geplaatst op plaatsdie gevaar opgeleverd voorpersonen;3. Geen gaas geplaatst.1. Verkeerde ophanginggebruikt;2. Veerpot niet gedeblokkeerd.1. Apparaat niet vast aanfundering.55 Afleesbaarheid en plaats van de meetapparatuurzoals manometers en thermometers.56 Toegankelijkheid van de bediening voor hetgebruik en het uitvoeren van onderhoud,onderzoek, inspecties, reparaties en keuringen.Figuur 1.2.2.51. Meetapparatuur geplaatstwaar normaal gezien eenpersoon niet bij kan zonderladder;2. Verkeerde manometer.1. onvoldoende ruimte naastmangaten.Op alle vier de hoofdonderwerpen waar de KvI zich op richt wordentekortkomingen geconstateerd. De verificatie aan de hand van de technischedocumentatie is doorgaans het meest bewerkelijk.Conclusie:Volgens de documenten / Verklaringen van overeenstemming / DOC’s en volgensde CE merktekens voldoen de drukapparaten aan de wet. Een goed uitgevoerdekeuring kan vast stellen of ze in de eindsituatie nog steeds aan de wet voldoen,en bij eventueel geconstateerde tekortkomingen de hiermee verbondenveiligheidsrisico’s elimineren.Rapport VROM-InspectieI.62 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installatiesHOOFDSTUK 2 : ASPECTEN RELEVANT VOOR DE INTEGRITEIT EN VEILIGHEID VAN DEINSTALLATIES2.0. InleidingIn dit hoofdstuk worden een aantal technische aspecten van naderbij bekeken en tevenswordt de aandacht gevestigd op een aantal tekortkomingen in het toezicht en de regelgeving.De volgende onderwerpen worden achtereenvolgens behandeld : risicoanalyses, ontwerp,materialen, constructie en inspectie van drukdragende onderdelen, betonnen enmetalenstructuren en hun coating, elektrische installaties, stuur- en veiligheidskringen entenslotte brandbeveiliging.De voornaamste aandachtspunten,die aan bod komen in dezeverschillende paragrafen worden hernomen onder tabelvorm in Hoofdstuk 4.2.1. Risicoanalyses2.1.0 InleidingIn wat volgt worden de alom gekende technieken met betrekking tot risicoanalyseweergeven. Vooreerst willen wij graag meegeven dat risicobeoordeling deoverkoepelende term is voor risicoanalyse en risico-evaluatie. Risicoanalyse is opzijn beurt onderverdeeld in enerzijds gevaaridentificatie en risico inschatting. Hetis van groot belang in elk proces deze stappen duidelijk te onderscheiden. Wat wijgraag in dit kader meegeven is dat het aangewezen is om de analyse van derisico’s te scheiden van de beoordeling van deze. Het in een beweging uitvoerenvan deze stappen leidt tot een verlies aan kwaliteit en eveneens een verlies vanmiddelen. Het identificeren van gevaren nodig bij de risicoanalyse vergt immersin functie van de situatie andere competenties dan het beoordelen van de risico’s.Eveneens belangrijk om mee te geven is het feit dat het doel van de risicoanalyseduidelijk moet aangeven worden. De technieken van risicoanalyse en de dieptevan uitvoering verschillen naargelang de doelstelling van de risicoanalyse.Voorbeelden van dit onderscheid zijn onder meer risicobeoordeling in het kadervan de economische richtlijnen of risicobeoordeling in het kader van de Sevesorichtlijnen of de sociale richtlijnen rond explosieveiligheid of personenveiligheid.Bij de overgang van procesveiligheid naar persoonlijke veiligheid tot externeveiligheid zijn er diverse verschillen en moet er voldoende aandacht besteedworden aan deze nuances.Met betrekking tot gevaarsidentificatie is de DOW F&EI een belangrijk instrumentdat toelaat om aan eventuele (preliminaire) gevaarsidentificatie te doen. In hetkader van LNG zit er weinig differentiatie in de intrinsieke gevaren andere dandeze gebaseerd op de massa, temperatuur en druk. Met andere woorden deintrinsieke gevaren van het product zijn goed gekend.Indexen worden hoofdzakelijk gebruikt om een onderlinge vergelijking te kunnenmaken tussen de verschillende installaties van de onderneming en die delen vande installaties te identificeren met het grootste potentiële gevaar. Degevaarlijkste installaties zullen nadien onderworpen worden aan gedetailleerdestudies. Indexen zijn dus eerder middelen om verdere acties te definiëren danmethodes om preventiemiddelen te definiëren.Het is dan ook van groot belang dat de risicoanalyse zich focust op de processenen de lacunes binnen in en rond standaarden.Rapport VROM-InspectieII.1 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installatiesIn deze paragraaf leggen we de nadruk op risicoanalyse wat een onderdeel is vanrisicomanagement, het aspect risicomanagement behandelen we in deze notaniet.2.1.1 Technische risicoanalysetechniekenIn wat volgt geven we enkele courante gebruikte risicoanalysetechnieken weer.Merk op dat sommige technieken zich enkel beperken tot gevaarsidentificatie enander de volledige analyse en beoordeling kunnen omvatten. Volledigheidshalvedienen we hier eveneens de controlelijst bij te voegen, die op basis van opgedaneervaringen ideaal en aanvullend zijn uit het oogpunt van risicoanalyse. Het belangvan goed opgestelde controlelijsten mag in deze context niet uit het oog verlorenworden. What if – methode HAZOP - methode FMEA – methode Foutenboomanalyse Feitenboomanalyse LOPA - analyse Norm EN 1050 Norm EN 954-1Op de laatste twee normen gaan we nu niet dieper op in daar deze uitgebreid envolledig behandeld zullen worden in het gedeelte machineveiligheid. De grotemoeilijkheid daar ligt in de definitie van wat is nu een procesinstallatie en wat isnu een machine.Andere belangrijke en noodzakelijke instrumenten zijn de vlinderdassen, oorzaaken gevolgenbomen. Een handig instrument om deze te documenteren is dePLANOP methode, welke ontwikkeld werd door de FOD WASO, Algemene DirectieToezicht op het Welzijn op het Werk, Afdeling Toezicht op de ChemischeRisico’s..PLANOP staat voor Progressive Loss of Containment’ en is een softwareondersteundemethodologie voor het uitvoeren van de zogenaamdevrijzettingsanalyses van procesinstallaties.Meer informatie daarover is te vindenop de website www.PLANOP.beAlvorens bovenstaande methoden wat meer in detail te behandelen, vermeldenwe hieronder een indeling van gevaars- of risico-identificatie technieken, welkegegevens er nodig zijn en wat de output van deze studies zijn.Tixier et al. (2002) hebben via een uitgebreide literatuurstudie een totaal van 62verschillende gevaars- of risico-identificatie technieken geïnventariseerd. Demethodes werden geklasseerd volgens onderstaande criteria: Kwalitatieve of kwantitatieve analyse van de risico’s. Deterministische of probabilistische methode. Een deterministischemethode bepaalt de uiteindelijke schade (evaluatie van het gevolg). Eenprobabilistische methode evalueert de kans dat het gevaar optreedt. Decombinatie van de twee geeft het risico.Vervolgens wordt onderzocht welke gegevens nodig zijn om de methode toe tepassen. Men onderscheidt zeven groepen: Plannen en flowschema’s, bevatten gedetailleerde informatie over deinstallatie. De eigenschappen van de stoffen, gebruikt in de installatie.Rapport VROM-InspectieII.2 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installatiesReacties en processen, die zich in de installatie voltrekken.Kanscijfers en frequenties.Het veiligheidsbeheerssysteem.Omgeving van het bedrijf (kwetsbare gebieden, omwonenden).Standaards en codes van goede praktijk.Uiteindelijk wordt het resultaat van de studie geklasseerd volgens:Acties naar management toe (organisatie, procedures, training).Lijsten van gevaren, risico’s, oorzaken en effecten, kritische taken,oorzaken van ongevallen, enz.…Waarschijnlijkheden.Rangschikking van gevaren.What if methode:Om het brainstormen gedurende een What-if analyse te ondersteunen wordenveelal checklijsten gebruikt. De ervaring van het team wordt aangevuld door hetgebruik van checklijsten. Soms wordt de term SWIFT voor deze techniekgehanteerd (Structured What-IF checklisT).HAZOP methode:HAZOP is zonder twijfel de meest gebruikte gevaarsidentificatie techniek in deprocesindustrie. Men werkt in een multidisciplinair team waarbij wordtgebrainstormd om gevaren te detecteren door het zoeken naar mogelijkeafwijkingen van procescondities. De teamleider gidst het team systematisch doorhet leidings- en instrumentatiediagram (“P&ID, Process & InstrumentationDiagram”), gebruik makend van zogenaamde 'gidswoorden'. Deze gidswoordenworden gebruikt bij specifieke knooppunten in het diagram om potentiëledeviaties van de procesparameters te identificeren.Er zijn een aantal factoren die het succes van HAZOP verklaren. Vooreerst wordt de methodetoegepast op een goed gedefinieerd studieobject, met name het leidings- eninstrumentatiediagram. Verder wordt HAZOP gekenmerkt door een zeer systematischebenadering. Het creatief proces, dat het identificeren van risico’s toch is, wordt sterkondersteund door de concrete vragen die de HAZOP methode genereert en dit voor elkonderdeel van de installatie waarop de methode wordt toegepast.HAZOP is echter een verificatietechniek en dat beperkt de toepassingsmogelijkhedenvan HAZOP: In een late fase van het ontwerp proces zijn er meestal geenmogelijkheden meer om nog belangrijke wijzigingen door te voeren. De typische werkwijze van de HAZOP studie beschouwt het voorgesteldeontwerp als een vast gegeven. Er wordt nagegaan in hoeverre afwijkingenaanleiding geven tot problemen, niet in hoeverre afwijkingen aanleidingkunnen geven tot eventuele verbeteringen op het vlak van de veiligheid.HAZOP is een verificatie techniek en niet een ontwerptechniek. Depreventiemaatregelen die het resultaat zijn van een HAZOP beperken zichdaarom vaak tot het specificeren van bijkomende veiligheidsuitrustingeerder dan het optimaliseren van het ontwerp door toepassing van deprincipes van inherente veiligheid.Deze verificatiestudie moet echter voorafgegaan worden door de gepaste risicoanalyses in deloop van het ontwerp. Die voorafgaande analyses moeten in principe het merendeel van descenario’s aan het licht hebben gebracht en op basis van die analyses zullen reeds een grootaantal maatregelen bepaald zijn.Rapport VROM-InspectieII.3 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installatiesSchematische weergave HAZOP methodologie vindt U in Figuur 2.1.1:STARTKeuze proceseenheidKeuze deviatie(bv. temp., debiet, druk)NeeJDeviatiemogelijk?NeeJaGevaar?JaWelke aanpassingen aan hetontwerp om deviatie waar te nemen?NeeWeetoperator vandeviatie?JaWelke aanpassingen aan hetontwerp om deviatie te vermijden, ofminder frequent optreden, of terbescherming tegen mogelijkegevolgen?NeeNeeKostaanpassingaanvaardbaar?NeeAndereaanpassingbestuderenJaAlle parametersbestudeerd?JaAlle uitrustingvan eenheidbestudeerd?JaSTOPFiguur 2.1.1 Stroomdiagramma HazopDe methode is opgenomen in IEC standaard 61882 – “Hazard and OperabilityStudies (HAZOP Studies) - Application Guide”.Rapport VROM-InspectieII.4 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installatiesFMEA methode:Ook wel FMEA, “Failure Modes and Effects Analysis” genoemd. Deze techniekmaakt gebruik van een matrix waarin alle afzonderlijke systeem elementen, hunfaalwijzen, het effect van elk potentieel defect op het systeem zelf, op deresultaten van het systeem en op de omgeving van het systeem, wordengetabelleerd. De faalmode is een beschrijving van hoe de elementen defectgeraken. Het effect van het defect is de systeem respons of het resulterendongeval.FMEA identificeert dus afzonderlijke manieren van falen die rechtstreeksuitmonden in of een belangrijke bijdrage leveren tot een ongeval. Menselijke enoperationele fouten worden niet beschouwd bij een FMEA. De methode is tevensniet geschikt om combinaties van systeem defecten die kunnen leiden totongevallen, op te sporen. Het is een kwalitatieve techniek waarbij de tijd en dekost van de methodiek recht evenredig zijn met het aantal en de grootte van desystemen die men onderzoekt.Een variante is de FMECA – “Failure Modes and Effect Criticality Analysis”, waarbijvoor iedere storing een waarschijnlijkheid van voorkomen en voor ieder effect deernst wordt ingeschat. Zo bekomt men per faling een risicogetal en kan men destoringen rangschikken naar risico.De methode is opgenomen in IEC standaard 60812 – “Analysis techniques forsystem reliability – Procedure for failure mode and effects analysis (FMEA)”.LOPA analyse:In wat volgt geven we een beschrijving van een semi-kwantitatieve techniek voorRisico-evaluatie: de analyse van beschermingslagen (LOPA – “Layer of ProtectionAnalysis”).De LOPA techniek is gedurende het laatste decennium uitgegroeid tot eenvolwaardige risico-evaluatie techniek en laat de gebruiker toe met een beperkteinspanning een eenvoudige kwantitatieve risico analyse uit te voeren. Hetresultaat is een nauwkeurigere inschatting van het risico dan wanneer eenkwalitatieve methode gebruikt wordt. Aangezien het om een eenvoudige techniekgaat, zullen complexe gevaarsscenario’s verder onderzocht moeten worden meteen meer uitgebreide kwantitatieve techniek.Deze methodes vullen we aan met de foutenboom, gebeurtenissenboom en MORTanalyse.Enkele belangrijke kanttekeningen:Het gebruik van risicoanalyses wordt door de diverse niet prescriptievereglementering verplicht en of aanbevolen doch moet men de juiste relatie inzienen inschatten met betrekking tot bestaande en bewezen standaarden. Aanvullendis het van groot belang dat men per risicoanalyse het juiste doel ervan omschrijft.Bij het uitvoeren van de risicoanalyse is het van groot belang dat er rekeninggehouden wordt met reeds vroeger gebeurde ongevallen en incidenten voor zoverzij niet reeds geleid hebben tot het aanpassen van de gangbare standaarden.Interne en externe casuïstiek is van groot belang in het proces van risicoanalyse.Rapport VROM-InspectieII.5 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installaties2.1.2 QRA en effectberekeningen in het kader van de SEVESOreglementeringBelangrijk in het kader van de Seveso-reglementering zijn onder meer hetuitvoeren van een QRA om de risico’s naar het externe kader in rekening tebrengen en effectberekeningen teneinde eventuele gevarenzones af te bakenen inhet kader van externe interventies.Knelpunten in deze materie zijn, onder meer de vergelijkbaarheid van deresultaten in functie van de opgenomen scenario’s, het interpreteren van derisico’s en de zones.Gezien de onzekerheid op de modellen is een validatie van de modellen en eenvergelijkende studie met betrekking tot de QRA en de effectberekeningennoodzakelijk. Bij voorkeur worden er modellen gehanteerd waar men dewetenschappelijke achtergrond kan van aantonen aan de hand van internationalepublicaties. Wanneer toegepaste modellen niet gestaafd kunnen worden doorwetenschappelijke publicaties kunnen zij enkel als richtinggevend beschouwdworden.Vooraf aan de QRA, bij de effectberekeningen geldt dezelfde opmerking.Bijkomend moet men hier de bruikbaarheid zien met betrekking tot denoodplanningszones in het kader van bovenvermelde reglementering.Uit ervaring weten we dat er in de praktijk reeds afwijkingen van zo’n 200%kunnen vaststellen op enerzijds effectberekeningen en anderzijds berekeningenvan individuele risicocirkels.2.1.3 ConclusiesDe keuze van de toe te passen methode is (meestal) vrij en kan aangepastworden in functie van de beschikbare gegevens en de te bestuderen installatiesHet is echter overduidelijk dat risicoanalyse en beheer een onmisbaar werktuiggeworden is in het kader van Europese richtlijnen in het algemeen en het toezichtop de veiligheid van installaties in het bijzonder.Rapport VROM-InspectieII.6 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installaties2.2. Ontwerp van drukdragende delen2.2.0 InleidingIn de levenscyclus van een product, in dit geval drukapparatuur, kunnen driefasen onderscheiden worden: ontwerp-, fabricage- en gebruiksfase. Om groteproblemen in de laatste twee fasen te vermijden is het belangrijk dat in deontwerpfase zorgvuldig wordt te werk gegaan. Met ontwerpen verstaan we hierbijniet alleen het dimensioneren en bepalen van de wanddikten, maar meeralgemeen het specificeren van alle parameters en procedures die een foutvrijefabricage en een probleemloos gebruik in uitbating moeten garanderen, in hetbijzonder :- analyse van de risico’s- selectie van materialen- algemene dimensionering & wanddiktebepaling- specificatie van belangrijke fabricageparameters (vormen, verbindingen,warmtebehandelingen, enz.)- programma voor destructieve & niet-destructieve onderzoeken- definitie van sterkte- en dichtheidstesten.Hieronder worden een aantal beschouwingen gegeven die van belang zijn om tekomen tot een efficiënt ontwerpproces.2.2.1 OntwerpspecificatieDe ontwerpspecificatie is het basisdocument dat de voorschriften, of referentiesernaar, bevat waaraan de drukapparatuur moet voldoen. Het ontbreken van eenvolledige en duidelijke ontwerpspecificatie of het onvoldoende vertrouwd zijn metde inhoud ervan door sommige partijen (bvb. subcontractors), zijn vaak defundamentele oorzaak van problemen die optreden tijdens de fabricage of tijdensde latere uitbating.Voor belangrijke installaties ligt de verantwoordelijkheid voor het opstellen van deontwerpspecificatie bij de uitbater. Indien hij hiervoor zelf niet de capaciteitenen/of bekwaamheden heeft, dient hij een bekwame partij aan te stellen.Een goede ontwerpspecificatie bevat bepalingen met betrekking tot de volgendepunten : scope van het ontwerp en de constructie wettelijke context verantwoordelijkheden van de mogelijke tussenkomende partijen QA-voorschriften classificatie van de componenten specificatie van de constructiecode & normen (inclusief van toepassing zijndeeditie) supplementaire eisen bovenop de eisen van de constructiecode (bvb.wettelijke & specifieke eigen aan de toepassing) basisgegevens voor de dimensionering en wanddiktebepaling :- hoofdafmetingen- ontwerpdruk- ontwerptemperatuur (hoogste en laagste)- bedrijfsdruk- bedrijfstemperatuur- testdruk- eigengewicht- gewicht fluïdum- transiënten- aantal cycli- externe belastingen aan de aansluitingenRapport VROM-InspectieII.7 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installaties- wind- aardbevingen- dynamische belastingen- te beschouwen belastingcombinaties en aanvaardbaarheidscriteria fluïdum eigenschappen inbouw in samenstellen ondersteuningen mogelijke degradatiemechanismen voorschriften met betrekking tot beveiliging (o.a. overdruk) voorschriften met betrekking tot uitvoerbaarheid van inspecties tijdensuitbating.Om te verzekeren dat door alle partijen rekening gehouden wordt met deontwerpspecificatie, dienen de tijdens een project geproduceerdebasisdocumenten (tekeningen, rekennota, materiaallijst, enz. ) er naar terefereren.2.2.2 Verantwoordelijkheden van de partijenIn grote projecten treden tal van partijen op, bvb : uitbater agent van de uitbater contractant verantwoordelijk voor de realisatie van de complete installatie(samenstel) constructeurs verantwoordelijk voor het ontwerp en de fabricage van deindividuele drukapparatuur constructeurs verantwoordelijk voor de samenbouw van de individueledrukapparatuur subcontractors van de constructeurs materiaalleveranciers inspectie-organismen en derde partijen.Van belang is dat de verantwoordelijkheden van de verschillende partijenduidelijk worden afgelijnd en dat er een goede doorstroming is van de informatietussen en binnen de partijen zelf.Er moet op worden toegezien dat er één eindverantwoordelijke is voor ontwerpen realisatie van de complete installatie. Deze moet verzekeren dat alle partijenbetrokken in het project kennis hebben van de van toepassing zijndevoorschriften en ze ook respecteren.2.2.3 Toepassing van een constructiecodeDe geselecteerde constructiecode moet geschikt zijn voor de toepassing, bvb.reservoir, leiding, tank, …Eens de constructiecode vastgelegd volgen hieruit de eisen met betrekking tot : materiaalselectie dimensionering & wanddiktebepaling kwalificatie van fabricageprocédés & personeel kwalificatie van niet-destructieve onderzoeksmethoden & personeel programma en criteria voor destructieve & niet-destructieve onderzoeken sterkte- en dichtheidstesten QA/QC-aspecten.In de ontwerpfase moet geverifieerd worden dat de materiaalspecificaties, dedimensionering, de wanddiktebepaling en het fabricage- en inspectieprogrammabeantwoorden aan de eisen van de constructiecode. In tegenstelling tot watregelmatig wordt vastgesteld, moeten alle voorschriften van een codegerespecteerd worden en mag er geen vermenging gebeuren vanvoorschriften van verschillende codes. De voorschriften van een code vormenimmers een coherent geheel en het is dit coherent geheel dat verzekert dat deRapport VROM-InspectieII.8 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installatiesconstructie voldoende veilig is. Ter illustratie : constructiecodes met minderstrenge kwaliteitscriteria voor de materialen hanteren een lagere toelaatbarespanning dan de constructiecodes met strengere kwaliteitscriteria voor dematerialen ; het is dan ook niet toegelaten, tenzij supplementaire eisen wordenopgelegd, materialen met lagere kwaliteitscriteria toe te passen in de context vaneen constructiecode met hogere toelaatbare spanning.2.2.4 MateriaalselectieDe materialen van de drukdragende delen moeten gekozen worden uit de lijstvan toelaatbare materialen die in de constructiecode is opgenomen. Verder moetrekening gehouden worden met de specificiteit van de toepassing : hoge/lagetemperatuur, corrosiegevoeligheid, lasbaarheid, enz.Voor vele materialen zijn er naast de eisen van de materiaalnorm nogsupplementaire eisen, gespecificeerd in de constructiecode en/of deontwerpspecificatie. De materiaalcertificaten moeten aantonen dat aan alle eisenvoldaan is.Indien voor drukdragende delen toch materialen zouden gebruikt worden die nietin de constructiecode zijn opgenomen, dient de geschiktheid ervan nagegaan teworden rekening houdend met alle voorschriften die in de constructiecode voorvergelijkbare materialen zijn opgenomen. Vaak wordt hier weinig rekening meegehouden.2.2.5 Ontwerptekening & rekennotaTijdens de ontwerpfase worden de afmetingen van een drukapparaat vastgelegdin ontwerptekeningen. Hierbij moet rekening gehouden worden met geometrischebeperkingen die vastgelegd zijn in de constructiecode zoals : centrale kromtestraal in gewelfde bodems omhalingsstraal in torisferische bodems lasdetails voor bevestiging van pijpleidingen , flenzen, verstijvers, … afschuiningen bij dikteveranderingen onderlinge positie van langslassen in het geval van meerdere moten incylindrische rompen.De rekennota moet aantonen dat de op de ontwerptekeningen vermeldewanddikten van de drukdragende delen aanvaardbaar zijn volgens de criteria vande constructiecode rekening houdend met de belastingen gespecificeerd in deontwerpspecificatie. Om de geldigheid van de rekennota aan te tonen voor detoepassing, dient ze te refereren naar de ontwerpspecificatie en deontwerptekeningen waarop ze betrekking heeft. Bovendien moet de rekennotaop zich voldoende gegevens bevatten opdat een onafhankelijk nazicht door eenderde mogelijk zou zijn.2.2.6 As-built tekeningenDe as-built tekeningen houden rekening met de afwijkingen van het eindproductten opzichte van de ontwerptekeningen. Indien deze afwijkingen buiten detoleranties vallen, dient de ontwerpverantwoordelijke te verifiëren of deeindtoestand nog beantwoordt aan de ontwerpcriteria. In het bijzonder dient derekennota in overeenstemming gebracht te worden met de as-built tekening.Deze belangrijke oefening wordt nogal gemakkelijk over het hoofd gezien.Rapport VROM-InspectieII.9 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installaties2.2.7 BijzonderhedenDe volgende bijzondere parameters dienen tijdens de ontwerpfase getoetst teworden aan de eisen van de code : voorverwarming voor het lassen warmtebehandeling na het lassen materiaaleisen voor lage temperatuurstoepassingen vorming al dan niet met warmtebehandeling programma niet-destructief onderzoek.Gezien het belang van deze parameters is het aangewezen ze ook te vermeldenop de ontwerptekening.2.2.8 ConclusieOm grote problemen in de fabricage- en gebruikfase te vermijden is hetbelangrijk dat in de ontwerpfase zorgvuldig te werk gegaan wordt. Volgendepunten zijn van belang om te komen tot een efficiënt en correct ontwerpproces: het opstellen van een volledige en duidelijke ontwerpspecificatie een duidelijke aflijning van de verantwoordelijkheden tussen de verschillendepartijen het coherent toepassen van een constructiecode een coherentie tussen de verschillende ontwerpdocumenten een overeenstemming tussen de rekennota’s en de as-built tekeningen.Rapport VROM-InspectieII.10 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installaties2.3. Materialen voor drukdragende delen2.3.0 InleidingOm beter te begrijpen wat er kan verkeerd gaan op gebied van materialen is hetbelangrijk om eerst te overlopen hoe een ontwerper of fabrikant van eendrukapparaat zijn materialen uitkiest van uit het oogpunt “fitness for purpose”, ofmet andere woorden zowel naar toepassingsgebied als naar weerstand tegenbelastingen toe.In het kader van het ontwerp en de fabricatie van drukdragende delen zijn debasismaterialen van de componenten van fundamenteel belang.Materialen worden in eerste instantie gekozen in functie van het te verwachtengebruik van het drukapparaat wat meestal uit een combinatie van verschillendeparameters kan bestaan, zoals bijvoorbeeld :- voldoende sterk en taai en bestand tegen uitwendige en/of inwendige druk;- bestand tegen hoge of lage temperaturen;- bestemd voor gassen, vloeistoffen, granulaten…;- bestand tegen één of meerdere van de tientallen vormen van corrosie;- bestand tegen erosie;- bestand tegen radioactieve straling (verbrossing);- bestand tegen veroudering;- bestand tegen kruip;- bestand tegen trillingen, vermoeidheid, temperatuurschommelingen,drukschommelingen, waterslag…;- bestand tegen chemische belasting;- enz…Vervolgens wordt het onderdeel gedimensioneerd door het uitvoeren van eenberekening volgens de norm of code die van toepassing is, door het uitvoeren vaneen barstproef, of (voor sommige onderdelen die gestandaardiseerd zijn zoalsbuizen of flenzen) door keuze uit een cataloog.Uiteindelijk wordt het materiaal besteld met vermelding van demateriaalspecificatie of norm, desnoods aangevuld met specifieke klanteneisen.Hierbij kan finaal ook de beschikbaarheid van de materialen op de markt en deprijs van deze materialen een invloed hebben op de uiteindelijke materiaalkeuze.Zo wordt door sommige fabrikanten verkeerdelijk gekozen voor de toepassingvan een constructiestaal (bijvoorbeeld type EN 10210 S355J2H) in plaats vanstaal dat geschikt is voor drukdragende delen (bijvoorbeeld type EN 10216P355NL1).Ook het soort en type van certificaat dat wordt vereist is van belang om in debestelling te vermelden en kan afhangen van verschillende factoren.De verschillende types van materiaalcertificaten kunnen het best geïllustreerdworden aan de hand van de Europese norm. Andere, niet Europese certificaten,kunnen hier meestal op vrij eenvoudige wijze mee geassocieerd worden.Rapport VROM-InspectieII.11 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installaties2.3.1 CertificatenDe Europese norm EN 10204 voorziet 4 types van materiaalcertificaten :1. Een 2.1 certificaatEen document waarin de fabrikant verklaart dat de geleverde producten inovereenstemming zijn met de vereisten van de bestelling zonder vermeldingvan eventuele testresultaten.2. Een 2.2 certificaatEen document waarin de fabrikant verklaart dat de geleverde producten inovereenstemming zijn met de vereisten van de bestelling en waarin hijtestresultaten weergeeft van niet specifieke inspecties.Dit wil zeggen dat de geleverde producten niet noodzakelijk de geïnspecteerdeproducten zijn, terwijl de inspecties worden uitgevoerd volgens de proceduresvan de fabrikant en niet noodzakelijk deze voorzien in de product specificatie.3. Een 3.1 certificaatEen document opgesteld door de fabrikant waarin hij verklaart dat degeleverde producten in overeenstemming zijn met de vereisten van debestelling en waarin hij testresultaten weergeeft.De uit te voeren testen zijn deze voorzien in de productspecificatie, in deofficiële reglementering en de daarmee geassocieerde regels en/of in debestelling.Het document wordt gevalideerd door een van de productie onafhankelijke enbevoegde vertegenwoordiger van de inspectiedienst van de fabrikant.4. Een 3.2 certificaatEen document dat door twee partijen wordt opgesteld, enerzijds door een vande productie onafhankelijke bevoegde vertegenwoordiger van deinspectiedienst van de fabrikant, anderzijds door een door de koperaangestelde bevoegde inspectie vertegenwoordiger of door een door deofficiële van toepassing zijnde reglementering aangewezen inspecteur. In ditdocument verklaren zij dat de producten die geleverd zijn inovereenstemming zijn met de vereisten van de bestelling. In dit documentzijn ook de testresultaten weergegeven.Type 2.1 en 2.2 certificaten worden meestal gebruikt voor minder belangrijke,lees minder risicovolle, toepassingen (in de Europese Richtlijn voordrukapparatuur 97/23/EC bijvoorbeeld voor categorie I apparaten of voor anderedan de belangrijkste drukdragende delen in categorie II, III en IV apparaten).Type 3.1 en 3.2 certificaten zijn inhoudelijk eigenlijk identiek behalve dat er inhet geval van een 3.2 certificaat een derde partij aan te pas komt en die samenmet de materiaalfabrikant de overeenstemming met de bestelling moetonderschrijven.De tussenkomst van een derde partij heeft uiteraard zijn implicaties. Enerzijdshangt aan deze tussenkomst altijd een prijskaartje vast, anderzijds gaat het hierom een specifieke afname en inspectie wat ook een impact kan hebben op de uitte voeren proeven en de leveringstermijn.Om deze problemen deels het hoofd te beiden wordt er wel eens overgegaan toteen opwaardering van materiaal dat met een 3.1 certificaat geleverd werd. Hierbijwordt het 3.1 certificaat dan, al dan niet steekproefsgewijs, getoetst onder hettoezicht van de derde partij. In geval van bevestiging van de resultaten van deinspecties en/of testen wordt een equivalent 3.2 certificaat opgesteld.Deze procedure is handig voor staafmateriaal, platen, buizen, … maar wordt welkritischer wanneer het gaat om giet- en smeedstukken.Wegens de productieprocessen van dergelijke materialen dient er veel meeraandacht geschonken te worden aan aspecten zoals naspeurbaarheid naarheatnummers en naar loten van thermische behandelingen.Rapport VROM-InspectieII.12 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installatiesDe 3.2 procedure met de tussenkomst van een neutrale derde partij geeft nietalleen meer garantie over de intrinsieke kwaliteit, lees overeenstemming met demateriaalspecificaties, maar geeft ook een bijkomende garantie quanaspeurbaarheid en oorsprong van het materiaal.We zullen verder echter zien dat ook 3.2 certificatie om verschillende redenenniet altijd de waarborgen biedt die men ervan verwacht.Zoals hierboven vermeld kan de van toepassing zijnde wetgeving bepalend zijn.Dit is bijvoorbeeld het geval voor de Europese Richtlijn voor drukapparatuur97/23/EC.Deze Richtlijn laat voor de belangrijke drukdragende onderdelen de keuze van hettype certificaat in functie van het statuut van de materiaalfabrikant.Voor materiaalfabrikanten wiens kwaliteitssysteem goedgekeurd is door eenhiervoor bevoegde instelling die in de Europese Gemeenschap is gevestigd,volstaat het dat de materialen met een 3.1 certificaat worden geleverd.In eenvoudigere bewoordingen betekent dit dat de materiaalfabrikant over eenISO 9001 certificaat beschikt specifiek voor de fabricatie van de betrokkenmaterialen en de hiervoor benodigde fabricatieprocessen, voor zover dat decertificatie-instelling in de Europese Gemeenschap is gevestigd. Indien dezevoorwaarden niet vervuld zijn, dan heeft de materiaalfabrikant geen anderekeuze dan de materialen met een 3.2 certificaat te leveren.Bepaalde certificatie-instellingen hebben hiervan gretig gebruik gemaakt engedacht hier munt te moeten uit te slaan. Zo kregen vele Europese maar vooralniet-Europese materiaalfabrikanten een aanbieding in de bus om hunkwaliteitssysteem te laten doorlichten en te laten certificeren, specifiek voorgebruik binnen de Europese Richtlijn voor drukapparatuur 97/23/EC. Bij eenpositief verdict werden ze dan bedacht met een certificaat van erkenning alsmateriaalfabrikant in het kader van deze Richtlijn. Uit onze marktervaring blijktdat vele, vooral niet-Europese, materiaalfabrikanten hiervan de dupe zijngeweest. Wegens hun gebrekkige ervaring en kennis met de Richtlijn, vooral inde beginfase van het van toepassing worden ervan, namen zij dankbaar gebruikvan de aangeboden “hulp”.Feit is dat een dergelijke certificatie helemaal niet vereist wordt en uit depraktijkvoorbeelden die verderop worden gegeven blijkt dat vele van dezecertificaathouders, vooral deze in India en Zuid Oost Azië, zelfs geen besefhebben van de waarde van een dergelijk certificaat.In andere gevallen wordt het type certificaat vastgelegd in de constructienorm.Zo wordt bijvoorbeeld in sectie III van de ASME code vereist dat materialen voordrukdragende delen met een CMTR worden geleverd. Een CMTR is de afkortingvoor Certified Material Test Report en is in feite een soort 3.2 certificaat waarbijde derde partij, aangesteld door de klant, een “authorized inspector” is, een voordeze toepassing specifiek gekwalificeerde en erkende derde partij.Materialen worden niet altijd rechtstreeks bij de materiaalfabrikant aangekocht.Te kleine hoeveelheden van te veel verschillende materiaalsoorten zouden vooronaanvaardbare en onwezenlijke leveringstermijnen en prijzen zorgen.In deze gevallen wordt een beroep gedaan op leveranciers, die belangrijke stocksmaterialen aankopen en opslaan om later door te verkopen aan deeindgebruikers. Het hoeft niet gezegd dat in het bijzonder voor wat betreft denaspeurbaarheid, het van uitzonderlijk belang is dat dergelijke leveranciers zeernauwkeurig omspringen met de identificatie van de materialen en met debijgeleverde certificaten.Rapport VROM-InspectieII.13 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installaties2.3.2 Onze ervaring : gebreken en tekortkomingenHierna volgen enkele voorbeelden van gebreken en tekortkomingen die we delaatste jaren uit verschillende ervaringen hebben vergaard en die specifiekgerelateerd kunnen worden aan materialen en materiaalcertificatie.Om deontologische redenen en omdat confidentialiteit een criteria is waarop onzeaccreditatie is gebouwd, worden de namen van onze klanten, demateriaalfabrikanten en/of leveranciers die betrokken waren bij de verschillendedossiers verborgen gehouden.- Opwaardering van buizen, diameter 3/8”, sch 160 in ASME SA 182 316L vooreen nucleaire toepassing.Omschrijving van het probleem :Wegens de relatief kleine benodigde hoeveelheid werd er materiaalaangekocht met een 3.1 certificaat. Wegens de nood aan garantie over dekwaliteit van het materiaal werd er beslist om op elke buislengte (van 6m)alle testen en inspecties uit te voeren die door de materiaalspecificatie endoor de bestelling werden vereist.De buizen waren allen verondersteld (en gecertificeerd) tot hetzelfdeheatnummer en hetzelfde lot van thermische behandeling te behoren. Bij hetnazicht van de testresultaten bleek dat voor een aantal van de buizen deintergranulaire corrosietest niet voldeed. Gezien de homogeniteit van het lotzou dit in theorie niet mogelijk zijn.Oorzaak :Bij het ontvetten na fabricatie (dit gebeurt door de buizen in een mand onderte dompelen in een bad), bleek dat op regelmatige tijden enkele buizen niethelemaal plat in de mand lagen waardoor één van de uiteinden niet werdontvet. De koolstof in de oliën en vetten die in fabricatie worden gebruiktwerden op die plaatsen niet geneutraliseerd en diffundeerden tijdens de ernavolgende thermische behandeling tussen de korrelgrenzen van het staal,waardoor een gedeelte van de buizen een niet aanvaardbare structuurvertoonde.- Flenzen in ASTM A105 .Omschrijving van het probleem :Naar aanleiding van een incident (brosse breuk van een flens, diameter 24”,classe 600 lbs in ASTM A105) in een petrochemisch bedrijf, startte hetBelgisch Instituut voor Lastechniek een onderzoek naar het brossebreukgedrag van dit materiaal.Er werden 20 flenzen aangekocht van verschillende diameters, classes, en vanverschillende origine, met voor alle flenzen een 3.1 certificaat.Uit de resultaten van het testprogramma dat o.a. voorzag in de bevestigingvan de fysische en chemische karakteristieken zoals in de bijgeleverdecertificaten weergegeven bleek o.a. dat : een flens was helemaal geen ASTM A105 materiaal en voor een andereflens was de chemische analyse niet in overeenstemming met despecificatie; voor meer dan 40% van de flenzen de minimale vereiste treksterkte nietwerd gehaald; voor een groot gedeelte van de flenzen (meer dan 40%) deaangekondigde thermische behandeling niet of niet correct werduitgevoerd wat resulteert in een wezenlijke hogere korrelgrootte; het koolstof equivalent van de flenzen systematisch hoger was dan datweergegeven in de certificaten; dit resulteert in een verminderdelasbaarheid van de flenzen (verhoging van de koudscheurgevoeligheid enhardbaarheid );Rapport VROM-InspectieII.14 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installaties de kerfslagwaarden in de certificaten waren belangrijk hoger dan dezegemeten op de flenzen.Oorzaak :Vooral onzorgvuldig uitgevoerde thermische behandelingen. Zie Bijlage 3.1.- Audits van materiaalfabrikanten in opdracht van fabrikanten en uitbaters teneinde na te gaan of deze organisaties in staat zijn om over te gaan tot 3.2certificatie. Zie bijlagen 3.2 en 3.3 Zoals uit de verslagen en besluiten blijktis het niet evident voor deze organisaties om voldoende competentie énvertrouwen te demonstreren, ondanks alle mogelijke ISO 9001 en anderecertificaties.- Opwaardering van buizen, fittings en flenzen met 3.1 certificaat in het kadervan de Belgische gaswet.Op de 96 verschillende heatnummers die beproefd werden, dienden finaal 21heatnummers te worden afgekeurd omdat de mechanische proeven nietvoldeden, 2 heatnummers omwille van dubbelingen in het materiaal en 1heatnummer omwille van dimensionale tekortkomingen. Meer dan 20% vande materialen werden dus geweigerd omdat de testresultaten van het 3.1certificaat niet met de werkelijkheid overeenstemden.Ter illustratie zijn in bijlage 3.5 enkele opmerkelijke voorbeeldenopgenomen: Item 2, heatnummer 180RZ : zowel de resultaten van de trekproef alsdeze van de kerfslagproeven zijn onvoldoende. Item 5, heatnummer 201RV : de resultaten van de kerfslagproeven zijnonvoldoende. Item 71, heatnummer 106781 : afwijkingen in de chemische analyse.- Inconsistentie in testresultaten.Resultaten van kerfslagproeven van materiaal afkomstig van hetzelfdeheatnummer en op dezelfde condities getest variëren van uitstekend naaraanvaardbaar tot volledig onaanvaardbaar in functie van welke organisatie detesten uitvoert. Zie bijlage 3.6.- Bewerkte certificaten.In bijlage 3.7 is een 3.1 certificaat weergegeven dat dateert van 6 mei 1996en toch al refereert naar de Europese drukrichtlijn voor drukapparatuur97/23/EC (pas van toepassing vanaf 29 november 1999). De opsteller van hetcertificaat is zelfs zo brutaal om te vermelden dat zijn organisatie werdgecertificeerd door een bekend hiertoe gemachtigd organisme voor hetleveren van materialen in overeenstemming met deze Richtlijn. Spijtig genoegkan het certificaat ook voor andere redenen niet weerhouden worden omdathet soort materiaal enkel voor structurele doeleinden mag gebruikt worden enniet voor drukdragende toepassingen.- Gekopieerde certificaten.In bijlage 3.9 zijn de 3.1 certificaten opgenomen van twee verschillendefabrikanten voor flenzen met hetzelfde heatnummer. De resultaten zijngewoon over genomen van het ene certificaat op het andere, doch hierbijverandert plots de temperatuur van de kerfslagproeven.- 3.2 certificaten.In bijlage 3.4 een 3.2 certificaat van een derde partij, opgesteld op basis vaneen 3.1 certificaat uitgegeven door de fabrikant. Men merkt dat de derdepartij de resultaten van de mechanische proeven en van de chemischeanalyse gewoon heeft overgenomen in zijn eigen document. Verder heeft mengeen gewag gemaakt van de verschillende lotnummers opgenomen in het 3.1Rapport VROM-InspectieII.15 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installatiescertificaat en heeft men zich bij het kopiëren van de afmetingen vergist (erwordt voor item 1 een wanddikte van 2.87mm en een buislengte van 9maangegeven, daar waar het 3.1 certificaat de wanddikte van 3.91mm en eenbuislengte van maximum 6m aangeeft).Bijkomend werd vastgesteld dat op dezelfde dag, door dezelfde inspecteurnog verschillende andere 3.2 certificaten werden opgesteld voor materialendie op verschillende locaties werden geproduceerd.Uit de verklaring (zie bijlage 3.8) van deze internationaal actieve derde partij(en aangemelde instantie) blijkt dat zij in februari 2006 nog niet de editie2004 van de EN 10204 norm toepassen. Deze verklaring zou moeten kaderenin de verrechtvaardiging waarom zij bij een 3.2 certificatie noch de staalname,noch de testen bijwonen en gewoonweg de gegevens van het 3.1 certificaatkopiëren in een 3.2 certificaat.Hun argumentatie houdt echter geen steek, want de vroegere 3.1.C (oudebenaming voor 3.2) certificatie in de voorgaande editie van de norm wasvolledig gelijklopend.De 3.2 certificatie die bijkomende garanties zou moeten bieden heeft in ditgeval dus absoluut geen toegevoegde waarde, maar is in tegendeelmisleidend en heeft een averechts effect.2.3.3 ConclusiesOndanks de belangrijkheid om over materialen te kunnen beschikken die inovereenstemming zijn met wat de specificaties voorschrijven en waarmeerekening wordt gehouden in het ontwerp, zien we dat hier in de praktijk somsonzorgvuldig en onbezonnen wordt omgesprongen.ISO 9001 certificaten of andere goedkeuringen die gebaseerd zijn op eenalgemene evaluatie van het kwaliteitssysteem van de fabrikant bieden hierin nietecht een meerwaarde en geven geen finale garantie naar de kwaliteit en deconformiteit van de materialen.De belangrijkste redenen waarom het mis gaat zijn onzorgvuldigheid en deels ookincompetentie of onwetendheid van sommige fabrikanten. Maar, we zien dat ookde derde partijen niet altijd vrijuit gaan en zich, uit profileringsdrang of onderdruk van de markt, soms zelfs werkwijzen aanmeten die zeker geen positief effecthebben.In de praktijk bestaat er geen waterdichte oplossing, of het gansefabricatieproces zou, vanaf de bereiding van het staal tot en met de levering,onder toezicht moeten staan van een onafhankelijke en betrouwbare derde partijwat niet alleen utopisch is, maar ook onpraktisch en onbetaalbaar.Het blijft echter duidelijk dat 3.2 certificatie nog altijd meer garanties biedt dan3.1 certificatie. Feit is dat in dergelijke gevallen alleen voldoende toezicht enassistentie bij de sleuteloperaties enige kans geeft om gebreken te identificeren.Natuurlijk heeft meer (externe) kwaliteitscontrole een impact op de kosten enlevertermijnen, dewelke beide primordiale parameters zijn in de hedendaagsegeliberaliseerde markt.Toch zal men tot een consensus moeten trachten te komen om de huidige situatiete verbeteren. Alleen zo kunnen situaties zoals weergegeven in bijlage 3.10vermeden worden.Rapport VROM-InspectieII.16 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installaties2.4. Niet destructief onderzoek op drukdragende delen2.4.1 DraagwijdteHoewel niet-destructieve onderzoeken door de fabrikanten beschouwd worden alshandelingen die geen deel uitmaken van het productieproces maar die hen welgeld kosten, vormen zij een relatief belangrijke stap die met kennis van zakenbeoordeeld moet worden en heel wat toegevoegde waarde bieden kan. Dit wordtuitgebreid toegelicht in deze paragraaf.2.4.2 De methodes en techniekenDe gehanteerde codes identificeren en definiëren de gebreken die wordenvastgesteld bij verschillende soorten producten, voornamelijk bij het lassen.Deze worden ingedeeld in groepen en zijn bijvoorbeeld vermeld in ISO 5817(EN25817).Deze gebreken moeten opgespoord, geïnterpreteerd en vervolgens geëvalueerdworden.Afhankelijk van de doelmatigheid van de producten wordt een zwaarteniveaugedefinieerd dat bepalend is voor de aanvaarding of voor de weigering.Het niet-destructief onderzoek bestaat uit 3 delen :a) het visueel onderzoekb) toepassen van oppervlaktetechniekenc) toepassen van volumetrische techniekena) Visueel onderzoekHet eerste onderzoek waarmee de afdeling Kwaliteitscontrole (QC) belast is, ishet visuele onderzoek van de apparaten en van de eventuele lasnaden.Er zijn geen meet of analyseapparatuur of specifieke producten voor nodig,behalve eventueel bijkomende extra belichting, instrumenten die een beter zichtgaranderen en/of hulpmiddelen om de afmetingen van de gebreken en/ofgebreken te bepalen.De conformiteit met de plannen en de afmetingen van de lasnaden moetengecontroleerd worden.b) OppervlakteonderzoekDaarna volgen de oppervlakteonderzoeken: het penetrant onderzoek en/of hetmagnetisch onderzoek.Het penetrant onderzoek werkt volgens het principe van de capillaire aantrekkingin de holten in het oppervlak waardoor deze gevuld worden met een penetrantevloeistof. Na het verwijderen van de overtollige penetrante vloeistof dieachterblijft op het oppervlak, wordt een tweede product (de ontwikkelaar)aangebracht. Deze reageert met de penetrante vloeistof in de holten en maakt zebeter zichtbaar door een contrasteffect (gekleurde penetrante vloeistof op witteachtergrond) of door fluorescentie (fluorescerende penetrante vloeistofgeactiveerd door UV-stralen).Bij het magnetisch onderzoek (magnetische stroom die circuleert in eenferromagnetisch materiaal) kan men fouten aan het oppervlak (en afhankelijk vande methode waarop de stroom gegenereerd wordt, ook gebreken juist onder hetoppervlak) opsporen door een magnetische lekstroom te tonen. De fijneRapport VROM-InspectieII.17 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installatiesmagnetische deeltjes (ijzervijlsel) maken deze lekstroom zichtbaar door eenketen van kleine magneetjes te vormen die aangetrokken worden door dezestroom en zich volgens deze stroom richten. De zichtbaarheid wordt net als bijhet penetrant onderzoek bevorderd door een contrasteffect (grijze deeltjes opwitte achtergrond) of door fluorescentie (fluorescente deeltjes geactiveerd doorUV-stralen).c) Volumetrische onderzoekenTenslotte zijn er ook nog volumetrische onderzoeken.Hier maken wij onderscheid tussen radiografisch onderzoek en ultrasoononderzoek.Radiografisch onderzoekBij radiografische of gammagrafische onderzoeken wordt respectievelijk gebruikgemaakt van röntgenstralen (X-stralen) (gegenereerd door de elektronen van eenelektrische stroom) of van gammastralen (-stralen), uitgezonden door eenioniserende bron, die door de materialen kunnen dringen en de defecten zichtbaarkunnen maken door een verschillende absorptie van de stralen. Plekken waargeen materiaal aanwezig is, absorberen de stralen niet, terwijl een erg compactmateriaal zoals lood de stralen heel sterk absorbeert. De hoeveelheid stralen diede radiografische drager (een negatieve film bestaande uit zilverzout die zwartwordt wanneer er stralen op vallen) bereiken, zorgt dus voor intensiteitvariatiesvan de zwarte verkleuring en geeft verschillen in de dichtheid van het materiaalweer. Een gebrek aan lasmateriaal, porositeiten, slakinsluitingen die minderabsorberend zijn (driedimensionale defecten) vallen zo heel gemakkelijk op;bindingsfouten en scheuren (tweedimensionale defecten) kunnen soms zichtbaarworden wanneer het vlak waarin de fouten zich bevinden, (bijna) samenvalt metde voortplantingsas van de stralen.Ultrasoon Pulse Echo onderzoekHet ultrasoon onderzoek functioneert volgens het principe van de voortplantingvan hoogfrequente geluidsgolven (0,5 tot 15 Megahertz) die door een piëzoelektrischegenerator en zender door het te controleren materiaal gestuurdworden. In tegenstelling tot röntgenstralen planten de golven zich beter voortnaarmate het materiaal compacter is. Een interne of oppervlakte fout zorgt vooreen onderbreking in de voortplanting van de golven en functioneert eigenlijk alseen spiegel die de golven weerkaatst. Afhankelijk van de vorm, de afmetingen ende oriëntatie van de reflector, worden minder of meer golven teruggekaatst naarde zender die eveneens fungeert als receptor/ontvanger (of waaraan een receptorbevestigd is) en de twee signalen worden vergeleken op de oscilloscoop. Metbehulp van een reeks gebreken met gekende afmetingen en karakteristiekedieptes (ijkblokken) kan men de omvang van de defecten beoordelen.2.4.3 Procedures en kwalificatiesEen onderzoek moet aangepast, betrouwbaar en reproduceerbaar zijn en moetleiden tot een eenduidige conclusie op basis van de gedefinieerde criteria.Aangepast.De methode en de techniek moeten gekozen worden in functie van het tecontroleren product en van de gebreken die men zichtbaar wil maken. Een toestelin roestvrij staal gaat men niet met behulp van een magnetisch onderzoekRapport VROM-InspectieII.18 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installatiescontroleren op oppervlaktescheuren, want dit soort staal is niet ferromagnetischen het onderzoek zal dus niets zichtbaar maken.Een magnetisch onderzoek is ook weinig geschikt voor het aantonen van defectenmet een ronde vorm.Betrouwbaar.Indien alle stappen van de voorbereiding en de uitvoering van het onderzoekuitgevoerd worden door nauwgezette medewerkers die hiervoor opgeleid werden(geschikte opleiding die regelmatig hernieuwd wordt) en die ervaring hebben(met het product en met de methode), moet het gebruik van een geschiktemethode en techniek tot betrouwbare resultaten leiden. Het zicht en de ervaringvan de operator speelt een doorslaggevende rol, want de helft van de uitgevoerdeonderzoeken staan of vallen met de menselijke interpretatie en evaluatie.Reproduceerbaar.Een onderzoek dat op een moment M1 wordt uitgevoerd door operator O1 enbekrachtigd wordt in een rapport R1 moet opnieuw uitgevoerd kunnen worden opeen moment M2 door een andere operator O2 en moet kunnen wordenbekrachtigd in een rapport R2 dat volledig identiek moet zijn aan R1. Debekwaamheid van de operatoren en de procedure voor het toepassen van detechniek zijn absoluut noodzakelijk voor de reproduceerbaarheid. Er wordenfundamentele variabelen gedefinieerd en er zijn ijkblokken voor alle techniekenbeschikbaar om de reproduceerbaarheid te garanderen en deze te controleren.Het is dus noodzakelijk om te werken met schriftelijke procedures die conformzijn met een code die wordt erkend en aanvaard door de diverse partijen enwaarvoor het kwaliteitsniveau ook duidelijk werd gedefinieerd.Alleen bekwame operatoren zijn (geheel of gedeeltelijk, afhankelijk van hunbekwaamheidsniveau) bevoegd om de technieken toe te passen en de zichtbareindicaties te interpreteren.2.4.4 Voor- en nadelenOmwille van de verschillende soorten onderzoeken (visueel, oppervlakte ofvolumetrisch) is het onmiddellijk duidelijk dat men de te gebruiken methode nietwillekeurig mag kiezen.Indien deze keuze niet wordt opgelegd in de constructiecode, moet men zich bijde keuze laten leiden door de analyse van een reeks factoren, zoals:- het ontwerp (doelmatigheid van de apparatuur, keuze van deconstructiecode, veiligheid van personen en van de installatie, …),- de basismaterialen (kwaliteit van het materiaal, generieke defecten vanhet product, …),- de berekeningen (belastingswijzen die de mechanische integriteitbeïnvloeden, walsrichting van het materiaal, …),- de methodes voor het lassen en voor de thermische behandeling(generieke fouten in materialen en in lasprocessen die rechtstreeks metelkaar kunnen samenhangen, het al dan niet noodzakelijk zijn van eenthermische behandeling en de uitvoering ervan, uitvoering van bepaaldeniet-destructieve onderzoeken voor en/of na de behandeling, …),- de overdrukcoëfficiënt voor de hydrostatische testen,- de noodzaak om al dan niet een niet-destructief onderzoek uit te voerenna de hydrostatische test.Elke controle moet beginnen met een visueel onderzoek. Soms volstaat éénvisueel onderzoek, maar het is wel absoluut noodzakelijk.Men gaat geen onderzoek starten voor een lasnaad met te kleine afmetingen, eenonvolledige lasnaad of een lasnaad waarbij de lasslakken onvoldoende verwijderdRapport VROM-InspectieII.19 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installatieszijn; er kan geen magnetisch onderzoek uitgevoerd worden op niet-magnetischroestvrij materiaal; een overdikte van de lasnaad die onaanvaardbaar is volgensde code moet worden afgeslepen voor er radiografisch onderzoek wordtuitgevoerd; een ultrasoon onderzoek is onmogelijk zonder een onderzoek van deplannen om rekening te houden met de geometrie van de te onderzoeken zones.Penetrant onderzoeken hebben het voordeel dat er weinig materiaal voor nodig isen geen externe energie, maar temperaturen onder 10°C of vochtigeomstandigheden kunnen het onderzoek schaden of zelfs onuitvoerbaar maken.Producten in een verpakking met drijfgassen en solventen zijn schadelijk voor degezondheid en het milieu en leiden ook tot explosiegevaar.Voor de magnetische onderzoeken is altijd (uitgezonderd bij permanentemagneten: dit is echter een weinig gebruikte techniek waarover heel watcontroverse bestaat) een elektrische stroombron nodig, een iets zwaardermateriaal dat een betere opspoorbaarheid garandeert van lineaire gebreken en/ofgebreken onmiddellijk onder het oppervlak die niet aan het oppervlak komen.Voor de twee soorten oppervlakteonderzoeken verbetert het gebruik vanfluorescerende producten de zichtbaarheid van heel fijne gebreken, maar hiervooris natuurlijk wel een UV-lamp noodzakelijk.De onderzoeken met röntgen- en gammastralen worden uitgevoerd met behulpvan materiaal dat tientallen kilo’s weegt en waarbij erg intense en sterkpenetrante elektromagnetische golven gegenereerd worden voor de industriëletoepassing. Het veiligheidsaspect (ioniserende straling !) is ongetwijfeld hetmeest nadelige element, maar dit onderzoek geeft goede resultaten bij hetopsporen van driedimensionale gebreken indien men de toepassingslimietenrespecteert (materialen, dikte van het materiaal in functie van het type stralingen het type radioactieve isotopen, de afscherming van parasietstralen, descherpte van de korrel van de film of de resolutie van de digitale apparatuur, …).Vlakke defecten zoals plakfouten en scheuren worden meer bij toeval gevonden,omdat de opsporing ervan afhankelijk is van de afwijkingshoek tussen de richtingvan de straal die op de film valt en het vlak waarin de fout zich bevindt: hoedichter de hoek bij nul ligt, hoe beter het defect zichtbaar zal zijn.Op het vlak van documentatie en inspectie biedt het radiografisch onderzoek hetvoordeel dat er een afbeelding van de defecten bewaard blijft die geraadpleegdkan worden na de uitvoering van het onderzoek en zelfs tijdens de levensduurvan de apparatuur.Defecten zoals plakfouten worden echter wel heel mooi zichtbaar door middel vanultrasone onderzoeken… in zoverre de keuze van de sensoren en de meetrichtinggeschikt zijn op basis van de geometrie van het gelaste geheel (ter herinnering:de golven weerspiegelen zich op de externe wanden of op de defecten zoals onszicht op een vlakke of gebogen spiegel of facetspiegel).Bij de ultrasone methode moet rekening worden gehouden met een aantalinstellingen en parameters, waardoor deze onderzoeken technisch complexer zijnen hiervoor een grotere kennis en meer ervaring nodig zijn. Voor de courantestaalsoorten kan men er van uit gaan dat het ultrasoon onderzoek een aanvullingis op het radiografisch onderzoek of dit zelfs kan vervangen.De apparatuur voor het ultrasoon onderzoek wordt steeds lichter, maartegelijkertijd ook steeds gesofisticeerde op het vlak van de elektronica, waardoorhet geen externe energiebron meer vereist voor een normale werkdag en geenhinder of risico’s voor het milieu vormt.In vele gevallen is automatisch of semi automatisch ultrasoon onderzoek (AUT)de meest ideale onderzoeksmethode. Als we hier het voorbeeld van TOFD (TimeOf Flight Diffraction) aanhalen zal men in bijna alle gevallen fouten die zich in hetvolume van de las bevinden kunnen detecteren en opmeten in hoogte en lengte.Rapport VROM-InspectieII.20 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installatiesOp het vlak van documentatie en inspectie biedt het AUT onderzoek het voordeeldat er een afbeelding van de defecten bewaard blijft die geraadpleegd kanworden na de uitvoering van het onderzoek en zelfs tijdens de levensduur van deapparatuur.Met de ontwikkeling van nog recentere AUT methodes zoals Phased Array kanmen meerdere ultrasoon technieken gaan combineren. Zo is TOFD bijvoorbeeldeen ideale techniek om fouten te kunnen detecteren en opmeten in het volumevan de las maar deze techniek scoort relatief zwak aan het interne en externeoppervlak. Met een gecombineerd TOFD / Pulse Echo onderzoek gebruikt menTOFD voor het volume en Pulse Echo voor het oppervlak en op deze manier kanmen de beste onderzoeksresultaten bekomen.De onderzoekers moeten de nodige ervaring hebben op het vlak vanmateriaalkennis en productiewijzen, lasprocessen en algemene en specifiekedefecten die hierdoor veroorzaakt worden. Deze ervaring is nodig om de meestgeschikte technieken voor het opsporen van defecten te gebruiken.De kosten die gepaard gaan met de onderzoeken mogen de prijs van degecontroleerde producten niet nadelig beïnvloeden, maar moeten wel op hunjuiste waarde worden beoordeeld. Soms zijn ze belachelijk laag in verhouding totde mogelijke kosten aan producten die beschadigd raken door een gebrek aanonderzoek of door geknoei bij het onderzoek.Er mag ook niet afgedongen worden op opleidingen, bekwaamheid vanoperatoren, kwaliteit van de producten en van de gebruikte materialen om deconstructiekosten te drukken.2.4.5 ErvaringsvoorbeeldenZijn niet-destructieve onderzoeken onfeilbaar en moeten zij zonder enigeterughoudendheid of toezicht aanvaard worden?Zoals eerder reeds beknopt werd aangehaald in deze tekst, heeft elke methodezijn toepassingsgebied en zijn beperkingen en incompatibiliteiten.Hieronder volgen een aantal voorbeelden van flagrante of meer verborgengebreken die courant vastgesteld worden :Magnetisch onderzoek.- Een magnetisch onderzoek wordt uitgevoerd op een lasnaad tussenkoolstofstaal en roestvrij staal (de zone werd blank geslepen en niets laathet verschil tussen de 2 materialen vermoeden): het onderzoek brengteen scheurtje aan het licht tussen het koolstofstaal en de lasnaad en deonderzoeker laat het wegwerken, terwijl de indicatie te wijten is aan hetabrupte verschil in de magnetische eigenschappen van de verschillendematerialen in het geheel.Hetzelfde fenomeen kan zich voordoen voor een lasnaad tussen nietgelegeerdkoolstofstaal en een lichtgelegeerde staal.- Een magnetisch onderzoek voor een bepaalde zone moet in tweerichtingen, min of meer loodrecht, worden uitgevoerd met het oog op deoriëntatie van het magnetisch veld en de intensiteit van dit veld moetworden gecontroleerd met behulp van het kruis van Berthold, deKastrolindicator, de meting van een veld met Hall-effect of een anderijkmiddel dat de gekende indicaties weergeeft: de onderzoeksketen wordtzo gecontroleerd en er wordt aangetoond of de techniek geschikt is voorhet onderzoek dat men wil uitvoeren. Bij een te lage intensiteit worden erRapport VROM-InspectieII.21 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installatiesgeen aanwijzingen zichtbaar, een te hoge intensiteit brengt (structurele)parasietindicaties aan het licht die de reële indicaties dreigen te maskeren.- Volgens sommige technieken moet magnetische inkt aangebracht wordentijdens de magnetisatieperiode en vóór het einde ervan om te voorkomendat het spectrum dat gegenereerd wordt door de magnetisatieuitgewassen wordt. De interpretatie en de evaluatie moeten wordenuitgevoerd vóór elke nieuwe magnetisatie.Penetrant onderzoek.- Vóór een penetrant onderzoek moet het oppervlak van het te controlerenstuk (natuurlijk uit niet-poreus materiaal) grondig gereinigd worden metbehulp van een ontvetter om alle vette producten die de penetratie vanhet “penetrant” product kunnen belemmeren, weg te nemen. Wanneermen het oppervlak niet ontvet, bevochtigt het penetratiemiddel niet devolledige zone en verschijnen er “vetogen” op het oppervlak.De temperatuur van het stuk mag een bepaald niveau niet overschrijden,anders verdampt het penetratiemiddel in de holten en worden er dus geenindicaties zichtbaar; het stuk moet dus tijdens de hele penetratie vochtigblijven.- Het verwijderen van de overtollige penetrante vloeistof moet zorgvuldiggebeuren zodat er geen penetrante vloeistof overblijft, want dit zou leidentot een niet-contrasterende achtergrond (bv. bij gegoten producten) die tekleine en fijne gebreken van het type microscopische scheurtjes kunnenverbergen.Het schoonmaken mag ook niet te overdreven gebeuren waardoor hetpenetrant product in de holten weggewassen wordt; voor penetrantevloeistoffen die verwijderd kunnen worden met water onder lage druk maghet water rechtstreeks in contact komen met het onderzochte oppervlak;solventen mogen echter alleen worden aangebracht op een doek of opabsorberend papier en mogen niet rechtstreeks op het oppervlak wordengegoten.- Er mag niet te veel en ook niet te weinig ontwikkelingsproduct wordenaangebracht, anders loopt men het risico dat de gebreken niet zichtbaarworden en te weinig contrasteren, of net gemaskeerd worden onder een tedikke laag.- Voor elke stap van het penetrant onderzoek zijn de termijnen (verdampingvan solventen, aanbrengen van de penetrante vloeistof, verwijderen vansporen van penetrante vloeistof door middel van solventen,ontwikkelingstijd) duidelijk gedefinieerd of moeten deze gedefinieerdworden op basis van technische kennis.- Wanneer een stap werd overgeslagen, moet de hele procedure herhaaldworden.- Producten van verschillende merken mogen niet worden gemengd: defabrikanten bepalen de compatibiliteit van de producten om de prestatieste optimaliseren.- Geen toegevingen op het vlak van de kwaliteit van de producten: sommigeontwikkelingsproducten kunnen stroperig zijn of uitlopen, penetrantevloeistoffen kunnen erg vluchtig zijn, andere hebben dan weer een heelonaangename geur. De CFK’s in spuitbussen worden momenteelsystematisch uit de handel genomen, net als de dragers op petroleumbasisdie het moeten afleggen tegen deze op waterbasis, die spijtig genoegechter minder gevoelig zijn.Rapport VROM-InspectieII.22 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installatiesRadiografisch onderzoek.- Het Röntgen onderzoek werd in vele gevallen vervangen door hetgammagrafisch onderzoek. Ondanks het grote gewicht van het materiaaldat vervoerd moet worden ( toestel voor X-stralen: 50kg; container metde bron: 25 kg; films met loodschermen; belettering in lood vooridentificatie; ejectiemechanisme voor de bron, …), is een isotopenbronveel gemakkelijker te manipuleren en minder gevoelig voor vallen.Isotopenbronnen kunnen zelfs gebruikt worden in “buizenracks” of in hetveld waar er geen elektriciteit beschikbaar is.- De belangrijkste nadelen zijn :de noodzaak om voor alle technieken een veiligheidszone in tebouwen op het ogenblik van het onderzoek en om de gelijktijdigeaanwezigheid van de werknemers te coördineren, het stralingsgevaar wanneer de bron uit zijn container wordtgeëjecteerd terwijl de X-stralen tegengehouden worden tijdens destroomonderbreking van de post, de transportreglementeringen voor gevaarlijke producten, de lagere gevoeligheid van de R-film in verhouding tot RX-film(gevoeligheid voor het opsporen van defecten is kleiner bij -stralendan bij X-stralen).- De onderzoeker en de inspecteur moeten meer bepaald aandacht hebbenvoor de volgende elementen : de correcte dikte van de doordrongen wand, de kwaliteit van de film (korrelgrootte die bepalend is voor debelichtingstijd), de juiste keuze van de afbeeldingskwaliteitindicator en depositionering ervan ten opzichte van de gecontroleerde wand, de geometrische wazigheid die de afstand tussen de bron en defilm en de belichtingstijd bepaalt, de eenduidige identificatie van het element en van de zonewaarvan een radiografie wordt gemaakt, de kwaliteit van de ontwikkeling van de films.- De inspecteur wordt meestal geconfronteerd met problemen op het vlakvan : de dichtheid van de films (te donkere of te lichte weergave), de gevoeligheid (de vereiste draad of opening van deafbeeldingskwaliteitindicator is niet zichtbaar terwijl deze bepalendis voor kwalificatie van de hele keten van de techniek), de verschillen bij de interpretatie van de indicaties, …- De inspecteur moet zich ervan vergewissen dat de niet-conforme gebrekendaadwerkelijk hersteld werden en opnieuw gecontroleerd werden ; de filmdie het gebied van de herstelling weergeeft moet natuurlijk opnieuwworden gemaakt op dezelfde plek van dezelfde lasnaad (de 2 films altijdtegelijkertijd onderzoeken en vergelijken).- De belichtingstijd mag niet korter zijn dan 30 seconden omdat een tekrachtige bron een kortere belichtingstijd nodig heeft, maar wel eengrotere ejectietijd vraagt, met name de (nutteloze) tijd tussen het verlatenvan de container en de aankomst op het uiteinde van het ejectiekanaal.Tijdens deze ejectietijd bestookt de bron de film nutteloos, waardoor op defilm trouwens een waas ontstaat die het contrast vermindert. Het is dusaangeraden deze tijd zo kort mogelijk te houden in vergelijking tot denuttige belichtingstijd.- De zorg die wordt besteed aan het manipuleren van de films vóór entijdens de ontwikkeling en voor het drogen, de zuiverheid van de baden ende racks, het respecteren van de temperaturen tijdens het verblijf in elkRapport VROM-InspectieII.23 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installatiesvan de baden, de afwezigheid van lichtstoten vóór de ontwikkeling, zijnvan cruciaal belang voor een kwaliteitsfilm.Ultrasoon onderzoek.- Het ultrasoon onderzoek vereist aandacht en zorg bij de voorbereiding vanhet onderzoek, waarbij een reeks voorbereidende stappen gerespecteerdmoet worden: kennis van de geometrie van het stuk of van het gelaste geheel(materiaal, fabricage, afkanting, dikte, hoek van de schuine kanten,kromming, lasproces), keuze van de sensoren (hoek, type zenderontvanger, type tandemzender + ontvanger), afstelling van de basistijden,afstelling van de gevoeligheid,gebruik van DAC-curven (diagram van de kromming van deamplitude/afstand op basis van een bepaald ijkblok) of AVG-curven(reflectietechniek waarbij gebruik wordt gemaakt van een reeksamplitude/afstandscurven op genormaliseerde reflectieplaten), berekening van de transfer, kant en richting van het onderzoek, snelheid van het onderzoek, techniek voor het bepalen van de afmetingen, referentieniveau, evaluatieniveau, aanvaardingsniveau .- Het is duidelijk dat een schriftelijke procedure nodig is waarin de crucialevariabelen en andere elementen voor de correcte toepassing van eentechniek beschreven worden.- De geschiktheid van de procedure, en natuurlijk ook de bekwaamheid vande operatoren, worden steeds meer als cruciaal beschouwd door despecialisten. Hierbij onderscheidt men drie mogelijke assen :de toepassing op een groot aantal stukken (dure techniek die veeltijd in beslag neemt), de technische rechtvaardiging (erg grondige kennis van deconfiguraties en van de techniek, minder fouten, sneller, niet altijdeenvoudig), de modelvorming van het onderzoek.- Fouten en (onopzettelijke of opzettelijke) gebreken zijn mogelijk bijultrasone onderzoeken; het is duidelijk dat een onderzoeker die ultrasoneonderzoeken uitvoert, moet beschikken over een solide ervaring enmateriaalkennis, over praktische ervaring met deze methode en over eenopleiding die regelmatig herhaald wordt; elk onderzoek kan eengelegenheid zijn om waakzaam te blijven over de kennis en om devaardigheden in vraag te stellen.2.4.6 ConclusieHet is duidelijk dat de uitvoering van onderzoeken doordacht, nauwgezet, maarook realistisch en economisch moeten gebeuren. Verder is het ook nodig dat deonderzoeksprocedures ter goedkeuring worden voorgelegd aan degespecialiseerde technici van een onafhankelijke keuringsinstelling en dat op hetterrein toezicht wordt uitgeoefend op de toepassing van dezeonderzoeksprocedures, zoals bij alle andere speciale technieken (lassen,thermische behandeling, …).Rapport VROM-InspectieII.24 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installaties2.5. Elektrische installatiesOp basis van de ervaringen die wij opgedaan hebben bij het toezicht op deelektrische installaties behorende bij complexe industriële installaties, verdieneneen aantal punten onze bijzondere aandacht. Een onderscheid wordt hiergemaakt tussen aandachtspunten, tekortkomingen en problemen vastgesteld opde werkvloer en de meer administratieve problemen.2.5.1 Administratieve problemenHet niet overeenstemmen van de documenten (vb. schema’s, kabelberekeningen,..) met de eigenlijke uitvoering (as built).Het niet aanwezig zijn van de Atex- certificaten van de diverse apparatenen/of beveiligingssystemen.Het Zoneringdossier is niet vooraf opgesteld, maar na het voltooien van deinstallaties.De hierboven vermelde problemen zijn meestal te wijten aan een gebrekkigecommunicatie en het ontbreken aan van vooraf gemaakte afspraken.2.5.2 ControleDe inspecties worden meestal gevraagd op deelinstallaties. Gezien deuitgebreidheid van de installatie is het niet altijd evident om bij te houdenwat gekeurd is en wat niet. Daarnaast wordt de gecontroleerde installatiegewijzigd en komt het keuringsverslag niet meer overeen met dewerkelijkheid. Het is van groot belang dat er door het Erkende Dienst voorTechnische Controle (EDTC) een goede opvolging gebeurt van de uitgevoerdewerken en dat er na uitvoering van het werk direct kan overgegaan wordentot uitvoeren van de controle. Men heeft er alle belang bij om bij de uitvoeringvan de controles beroep te doen op een beperkt aantal mensen die continuaanwezig zijn op de werf om zo de uitgevoerde werken beter te kunnenopvolgen. Immers in het andere geval kan het best zijn dat bepaalde delenvan de installatie niet meer bereikbaar zijn en dus heel moeilijk noggecontroleerd kunnen worden. Als aannemer kan men er veel baat bijhebben wanneer het Erkende Dienst voor Technische Controle (EDTC) in hetbeginstadium de werf van nabij kan opvolgen.De kwaliteit van de uitgevoerde werken is soms bedenkelijk en dit houdt danin dat iedere component na aansluiting moet nagezien worden. Destudiedienst van de uitvoerder is meestal op de hoogte van de gestelde eisennaar uitvoering toe maar het probleem ontstaat door een gebrekkigecommunicatie tussen studiedienst en technici.Wij stellen ook regelmatig foutieve aansluiting van de aan de ATEXonderworpen –apparaten vast. Dit komt doordat de technici niet vertrouwdzijn om te werken met ATEX-materiaal.Ook stellen we het gebruik van klemmenkasten met een U-certificaat(component- certificaat) zonder CE-markering vast, wat niet toegelaten is.Rapport VROM-InspectieII.25 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installaties2.5.3 OrganisatieDe Erkende Dienst voor Technische Controle (EDTC) kan in dit geval zowelaangesteld worden door de bouwheer als door de uitvoerder.Indien de Erkende Dienst voor Technische Controle (EDTC) aangesteld wordtdoor de uitvoerder dan kunnen er conflictsituaties ontstaan doordat in ditgeval de commerciële belangen kunnen primeren. Om die reden wordt deErkende Dienst voor Technische Controle (EDTC) best aangesteld door debouwheer teneinde een onafhankelijk toezicht te kunnen garanderen.2.5.4 ConclusiesUit het voorgaande blijkt duidelijk dat voor een goede opvolging van deelektrische installaties, die toch erg belangrijk zijn voor de veiligheid van decomplete installatie, een aantal voorwaarden moeten vervuld zijn :- De Erkende Dienst voor Technische Controle (EDTC) wordt best aangestelddoor de bouwheer teneinde zijn onafhankelijk toezicht te kunnen garanderen.- De betrokken inspecteurs dienen quasi permanent aanwezig te zijn op dewerf.- Het is heel belangrijk om voorhand goede afspraken te maken en dezeafspraken mede te delen aan alle betrokken personen.Rapport VROM-InspectieII.26 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installaties2.6. Betonnen structuren2.6.1 AlgemeenUit recente ervaringen is gebleken dat verborgen gebreken bij grote projecten inNederland kunnen optreden. Uit een inventarisatie onder brugexpertsbijvoorbeeld in Nederland is gebleken dat deze verborgen gebreken meestalnegatieve consequenties hadden voor de constructieve veiligheid, bruikbaarheiden duurzaamheid van de brugconstructie.In België wordt doorgaans bij grote projecten een zogenaamde verzekering metname de tienjarige aansprakelijkheid afgesloten. Ten einde deze verzekering tebekomen is een onafhankelijke technische inspectie vereist en aan het eind bij deoplevering van het werk wordt een goedkeuringsverklaring opgemaakt die hetmogelijk maakt het werk te verzekeren. Ook in geval na de werken geenverzekering wordt afgesloten kan een technische inspectie een toegevoegdewaarde bieden.Een verborgen gebrek kan als volgt gedefinieerd worden :Alle gebreken in de constructieve delen van het werk die te wijten zijn aangebreken ten aanzien van ontwerp of vakmanschap of materialen die ten tijdevan de afgifte van de goedkeuringsverklaring en de oplevering van het werk nietbekend waren. Hieronder worden ook verstaan gebreken als gevolg van defecteof gebrekkige waterdichtheid van zowel constructieve als niet-constructieve delenvan het werk.Het doel van de inspectie is de kans op verborgen gebreken tot een acceptabelniveau terug te brengen. Doorgaans wordt deze dienst in Nederland omschrevenals Technical Inspection Service (TIS). Deze dienst wordt ingezet om de kans opverborgen gebreken na realisatie van bouwkundige constructies te verminderen.De uitvoering van de dienst vereist een controle op het ontwerp, inspectie tijdensde uitvoering en een goedkeuringsverklaring. Tijdens deze controles en inspectieswordt uitgekeken naar zowel mogelijke verborgen gebreken die betrekkinghebben op constructieve veiligheid (Ultimate Limit State - ULS) als naar mogelijkeverborgen gebreken die betrekking hebben de bruikbaarheid (Serviceability LimitState - SLS) van de constructie. Daarnaast worden aspecten die gedurende delevensduur van de constructie de constructieve veiligheid en de bruikbaarheidnegatief kunnen beïnvloeden beschouwd (de duurzaamheid). Tot slot wordtgekeken naar raakvlakken van de constructies met omliggende objecten enraakvlakobjecten zoals bijvoorbeeld naburige gebouwen en constructies diemogelijk verborgen gebreken kunnen initiëren. De TIS, wordt ingeschakeld omrisicogestuurde controles uit te voeren naar de ontwerp- enuitvoeringsdocumentatie van de constructies en raakvlakobjecten en voor hetuitvoeren van risicogestuurde inspecties tijdens de uitvoering. De taak van de TISis met name gericht op het afgeven van een goedkeuringsverklaring bijoplevering van het werk. Eén van de activiteiten daartoe is het verzamelen vanrelevante informatie. Daarnaast worden de controles en inspecties uitgevoerdteneinde tot schadepreventie te leiden waardoor een kwaliteitsverbeteringoptreedt in het werk en de kans op verborgen gebreken tot een acceptabel niveauterug gebracht worden.Ook voor de bouw van een LNG terminal waar de bouwkundige constructiesbelangrijk zijn en onderhevig aan zeer verscheidene belastingen zoalsomschreven in de EN 1473 is een TIS nuttig.Rapport VROM-InspectieII.27 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installatiesNiet in de scope van de TIS begrepen zijn werkzaamheden die door of namens deopdrachtgever moeten worden verricht in het kader van ontwerp en realisatie vanhet bouwproject, zoals het maken van ontwerpproducten, contractmanagement,de realisatie van het werk, vertegenwoordiging van de opdrachtgever of (overigtechnisch) toezicht in het kader van de realisatie. Deze werkzaamheden wordendoor andere opdrachtnemers verricht.Bij de uitvoering van de TIS worden de volgende uitgangspunten gehanteerd :De TIS voert zijn werkzaamheden objectief en onafhankelijk uit.De TIS geeft tijdens de fase van de (contract)uitvoering aan de aannemer aan opwelk moment zij welke tekeningen en documenten nodig heeft voor de uitvoeringvan haar werkzaamheden en welke termijn nodig is voor de beoordeling ofcontrole.De TIS houdt bij deze opgave rekening met de planning van het project en deaard en de omvang van het werk.De inspecties van de uitvoering van het werk worden uitgevoerd inovereenstemming met de planning van de aannemer. De TIS krijgt hiervoor debeschikking over de planning – inclusief uitvoeringsplanning – van de aannemer.De TIS krijgt toegang tot alle locaties (bouwplaatsen, werkplaatsen).De werkzaamheden die door de TIS moeten worden verricht ten behoeve van hetafgeven van de goedkeuringsverklaring kunnen worden onderverdeeld in tweefasen.2.6.2 Fase 1 : AanbestedingsfaseHet eerste deel van de werkzaamheden is gericht op de aanbestedingsfase vanhet ontwerp. De aanbestedingsfase kan gebaseerd zijn op een volledig ontwerpdoor architecten of studiebureaus ofwel op een design en build procedure. Opbasis van een analyse op de vraagspecificatie en een risicoscan op het ontwerpenof het inschrijvingsontwerp wordt gestuurd op een voldoende kwaliteitsniveau tenaanzien van de constructieve veiligheid, bruikbaarheid en duurzaamheid van hetinschrijvingsontwerp.Al naargelang de wijze van aanbesteden stelt de opdrachtgever bij devoorbereiding van de aanbesteding van het werk een aantal contractstukken op,waaronder bvb een vraagspecificatie (een eisenspecificatie) of een integraalontwerp. Een vraagspecificatie is de input in de aanbestedingsprocedure waarmeehet werk op de markt wordt gezet. De TIS zal een aantal relevantecontractstukken reviewen op mogelijke beperkingen ten aanzien van het afgevenvan de goedkeuringsverklaring.In het geval van een integraal ontwerp wordt de TIS uitgevoerd van bij deaanvang van de ontwerpactiviteiten. Gedurende de verschillende fasen van hetontwerp zal beoordeeld worden door de TIS of het ontwerp voldoet aan degeldende normen (Nederlandse, Europese …) en voorschriften (CUR-rapporten…).Meer bepaald wordt beoordeeld of het ontwerp beantwoordt aan de specificatiesen belastingscombinaties die in de EN 1473 worden gesteld ten aanzien van hetontwerp van een LNG terminal. Ook het nazicht van het ontwerp met despecificaties in de verschillende eurocodes (beton, staal, staal-beton, funderingen…) die specifiek betrekking hebben op het ontwerp van een LNG terminal wordtuitgevoerd.Vooral de afdekking van bepaalde typische risico’s met betrekking tot installatiesmet LNG wordt nauwkeurig opgevolgd. De typische aandachtspunten voor dezeinstallaties zijn :Rapport VROM-InspectieII.28 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installaties- correcte aannames van belastingstoestanden en combinaties hiervanzoals zettingen in de ondergrond, temperatuur, wind, aardbeving…- de beperking tot zettingen in de ondergrond en bevriezen van deondergrond (risico tot oppersen van de bodem)- de cryogene toestand en de invloed hiervan op het materiaalgedrag(risico van brosse breuk) en dit dan vooral bij toepassing vannagespannen betonelementen bij mogelijke lekken,- ontstaan van condens (inwendige condensatie) en vervolgensbevriezing bij tanks,- risico van aantasting van beton in corrosieve zeeomgeving.In het geval van een vraagspecificatie en het mogelijke gevolg van deaanbestedingsprocedure met een concurrentiegerichte dialoog die meestal nog ineen aantal fases is onderverdeeld zal de TIS in elke fase een risicoscan enbeoordeling van de ingediende ontwerpen uitvoeren.Nadat de beoordeling van de inschrijvingen heeft plaatsgevonden en deeconomisch meest voordelige Inschrijving is vastgesteld, zal een clarificatierondeplaatsvinden om de “volhoudbaarheid” van deze inschrijving vast te stellen. DeTIS zal daarbij op basis van een risicoscan van het inschrijvingsontwerp behorendbij de economisch meest voordelige Inschrijving aangeven op welke punten zijeen verhoogd risico ziet ten aanzien van het kunnen verkrijgen van eengoedkeuringsverklaring.Na elke fase van hetzij het ontwerp hetzij een procedure met vraagspecificatiewordt door TIS een analyserapport opgesteld teneinde de ontwerpers toe te latenaanpassingen uit te voeren aan het ontwerp dan wel inschrijvingsdocumenten. Indit rapport worden doorgaans volgende elementen opgenomen :- korte projectomschrijving of technische beschrijving van het deel vanhet werk waarover het rapport gaat- overzicht van de in de analyse betrokken documenten- overzicht van de uitgevoerde controles op het ontwerp- overzicht van het nazicht van de door de ontwerper gebruikterekenmodellen, uitgangspunten, belastingaannames en werkwijze- risico’s op verborgen gebreken- potentiële uitsluitingen van de goedkeuringsverklaring- samenvatting en advies over ontwerp en uitvoeringsrisico’s in relatietot de goedkeuringsverklaring2.6.3 Fase 2 : (Contract) uitvoeringsfaseHet tweede deel van de werkzaamheden is gericht op de(contract)uitvoeringsfase van het ontwerp.Deze werkzaamheden worden verricht om vast te stellen of degoedkeuringsverklaring voor het werk daadwerkelijk kan worden verkregen, datwil zeggen dat het werk zodanig ontworpen en gebouwd is dat het risico opmogelijke verborgen gebreken ten aanzien van de constructieve veiligheid,bruikbaarheid en duurzaamheid van het werk tot een aanvaardbaar niveau isteruggebracht.Rapport VROM-InspectieII.29 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installatiesa) Controle op ontwerpdocumentenHet beoordelen van de risico’s van het ontwerp vindt doorgaans plaats doormiddel van het risicogestuurd controleren van de ontwerpdocumenten. Omdat inde praktijk de ontwerpdocumenten gefaseerd worden vervaardigd engerealiseerd, zullen de controles doorgaans ook gefaseerd plaatsvinden.De controles betreffen het risico op verborgen gebreken en omvatten tenminste :- controle van de ontwerpuitgangspunten;- controle van de constructie in relatie tot de van toepassing zijndenormen en richtlijnen, wet- en regelgeving;- controle van de door de ontwerper gebruikte rekenmodellen,uitgangspunten en belastingaannames (inclusief normen);- controle van omgevingsfactoren die direct invloed kunnen hebben opde risico’s op verborgen gebreken in het werk;- de controle moet rekening houden met de gebruiktecomputerprogramma’s en analyse van de bruikbaarheid van dezecomputerprogramma’s.Net zoals tijdens de fase van het ontwerp worden rapporten gemaakt van degefaseerde risicogestuurde controle van de ontwerpdocumenten.b) Controle uitvoeringsdocumentenHet beoordelen van de risico’s van uitvoeringsdocumenten vindt plaats doormiddel van risicogestuurde controles van de uitvoeringsdocumenten.De controle van de uitvoeringsdocumenten omvat ten minste de controle op :- uitvoeringstekeningen, uitvoeringsberekeningen;- specificaties en kwaliteitsverklaringen van de toe te passenbouwmaterialen;- kwaliteitsplannen en werkplannen;- keuringsplannen en keuringsrapporten;- verzoeken tot wijziging;- afwijkingsrapporten;- certificaten van gebruikte grondstoffen en gebruikte materialen;- certificaten van vereiste gecertificeerde processen.Indien een potentieel gebrek wordt vastgesteld wordt de opdrachtgever zospoedig mogelijk hiervan op de hoogte gesteld.Na ontvangst en controle van de ontvangen documenten zoals hierbovenaangegeven wordt een rapport opgesteld met vaststelling van mogelijkeafwijkingen ten aanzien van de geëiste kwaliteit of met vaststelling van geenopmerkingen.c) Inspecteren en beoordelen risico’s uitvoering van het werkDoel van het inspecteren en beoordelen risico’s van de uitvoering van het werk ishet tijdig identificeren van onvolkomenheden in het werk, die kunnen leiden totmogelijke verborgen gebreken in het kader van de goedkeuringsverklaring.Uitgevoerde activiteiten in het kader van beoordeling van uitvoering van het werk :- Uitvoeren van inspecties op de bouwplaats.- Uitvoeren van inspecties op andere locaties waar onderdelen van hetWerk geproduceerd worden.- Het - indien noodzakelijk - bijwonen van bouwvergaderingen.Rapport VROM-InspectieII.30 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installaties- Voeren van overleg over de geschikte technische oplossingen.- Voeren van overleg over geschikte maatregelen.- Rapporteren van de resultaten van de inspecties.- Opstellen van de goedkeuringsverklaring.Inspecties van het werk worden uitgevoerd conform de van toepassing zijndeArbo wet- en regelgeving.Inspecties vinden plaats op de bouwplaats of op andere locaties waar onderdelenvan het werk geproduceerd worden.De inspecties worden zodanig uitgevoerd dat het risico op mogelijke verborgengebreken geminimaliseerd wordt.De inspecties worden met regelmaat uitgevoerd.Het aantal inspecties, de frequentie en het tijdstip waarop deze plaatsvindenworden bepaald op basis van :- de aard en omvang van het werk;- de risicoscan;- een zelf uitgevoerde risicoanalyse van het werk;- de onderzoeksrapporten ontwerp- en uitvoeringsdocumenten;- de reeds uitgevoerde inspecties.Op bepaalde tijdstippen worden stoppunten opgelegd door de TIS. Hierbij dienteerst de inspectie ter plaatse uitgevoerd te zijn voordat de aannemer verder magwerken. Dit is vooral belangrijk voor de controle van plaatsing van belangrijkewapening of voorspankabels voordat met betonstorten kan worden aangevangen.Bijvoorbeeld ook bij het plaatsen van isolatie of dampremmende isolaties voordatgrouting of dergelijke wordt aangebracht voor de uitvoering van tankwanden ofbodemplaten.De inspecties omvatten alle risicovolle aspecten van het werk.Van iedere inspectie wordt een verslag opgesteld dat weergeeft welk onderdeelvan het werk werd geïnspecteerd en of er al dan niet opmerkingen op deuitvoering werden vastgesteld. Bij ernstige gebreken wordt de opdrachtgever zospoedig mogelijk op de hoogte gesteld.d) Het eindrapport en de goedkeuringsverklaringHet eindrapport bevat volgende items :- gegevens van de opdrachtgever en alle bij het ontwerp en uitvoeringbetrokken partijen (opdrachtgever, architect, ingenieur, aannemer);- beschrijving en ligging van het werk;- risicoanalyse van het werk en beoordeling van het risico;- samenvatting van gecontroleerde ontwerpplannen;- samenvatting van de gecontroleerde posten in de aanneming (alleelementen die betrekking hadden op de opdracht);- samenvatting van het verloop van het ontwerp en uitvoering van hetwerk;- overzicht van onderdelen van het werk die niet goedgekeurd zijn en deeventuele voorwaarden voor het alsnog verkrijgen van dezegoedkeuring.Rapport VROM-InspectieII.31 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installaties2.6.4 Voorbeelden van voorkomende problemen vastgesteld tijdens deuitvoering van TISa) FunderingenEen veel voorkomend probleem bij de berekening van funderingen is de afleidingvan de toelaatbare spanningen uit de resultaten van de grondsonderingen. Eeneerste vaststelling hierbij is dat vaak het referentiepunt genomen tijdens deuitvoering van de sonderingen en dat wat later in de plannen wordt overgenomenniet overeenstemt. Tijdens de uitvoering van de sonderingen is de toestand vanhet terrein dikwijls anders dan in een latere fase van het project aangezien er nogeen en ander afgebroken wordt, of er gebeuren grondwerken met nivelleringenvan het terrein bvb. Aangezien de sonderingen de basis vormen voor dedimensionering van de funderingen is het zeer belangrijk dat deze gekalibreerdworden met de ontwerpplannen.Een tweede veel voorkomende fout en dit doorgaans wanneer er paalfunderingennodig zijn is dat de sonderingen niet diep genoeg uitgevoerd werden en dat mendimensioneringen van de palen uitvoert op deze beperkte gegevens. Men moetvoldoende informatie bezitten van de grond onder de aanzet van depaalfunderingen en soms gebeurt het dat er een plaatselijke harde laag aanwezigis die onvoldoende dikte bezit om op aan te zetten maar waar toch desonderingen op gestopt zijn. Sommige ontwerpers zijn dan foutief van mening datdit wel voldoende is.Bij de berekening van het draagvermogen dient erop gelet dat er consistentie isin het gebruik van de methode. Vroeger, en in veel gevallen ook vandaag nog,werd gebruik gemaakt van niet gepondereerde belastingen voor de berekeningvan de fundering, hierbij werden dan de gekende veiligheden aangenomen om dedimensionering van de fundering uit te voeren. Volgens de methode beschrevenin de eurocodes wordt gerekend met uiterste grenstoestanden en worden debelastingen gepondereerd, dit mondt uit in andere veiligheidscoëfficienten voor dedimensionering van de fundering zelf. Er dient dus op gelet dat men niet metniet-gepondereerde belastingen rekent en de veiligheden voor de dimensioneringvan de fundering volgens methode van de eurocode.b) StructurenBij de berekening van de draagstructuren in beton of staal wordt tegenwoordigveelal gebruik gemaakt van uitgebreide computerprogramma’s. Teneinde deresultaten van de programma’s te beoordelen is het steeds nuttig om eeneenvoudige controleberekening met de hand uit te voeren voor een enkelbelastingsgeval. Dit is vooral belangrijk om in eerste instantie de interpretatie vande computerresultaten te beoordelen. Het is al voorgekomen dat dit verkeerdgebeurt en dat de wapening in een betonstructuur aan de verkeerde zijde van destructuur wordt getekend in de wapeningsplannen. Ook heeft men zo een idee ofde grootte-orde van de resultaten correct zijn.Nadien controleert men of de aangenomen belastingen en combinaties correctzijn ingegeven. Vooral de correcte ingave van de aangegeven combinatiesvolgens de EN 1473 is belangrijk. De ingave van de belastingen en combinaties isprimordiaal aangezien de volledige berekening met de hand van alle mogelijkecombinaties niet mogelijk is.2.6.5 ConclusieUit het voorgaande blijkt duidelijk de belangrijke rol van een onafhankelijktechnisch toezicht tijdens de verschillende fasen van de bouw van betonnenstructuren.De kwaliteit van dit toezicht kan bepalend zijn voor debetrouwbaarheid en veiligheid van de installatie.Rapport VROM-InspectieII.32 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installaties2.7. Metalen structuren2.7.1 AlgemeenhedenStaalconstructies zijn belangrijke schakels in complexe industriële installaties engaan doorgaans gepaard met hoge investeringen. Het niet functioneren ofbegeven kan dan ook grote gevolgschade met zich meebrengen. Ook kunnen telaat geconstateerde gebreken leiden tot extra hoge herstelkosten.Industriële staalconstructies ondergaan in weze dezelfde risico’s als betonnenconstructies. De benaderingswijze voor het beheersen van deze risico’s is dan ookin grote lijnen gelijkaardig.Gedurende hun levensduur ondergaan deze structuren verschillende belastingendie dan nog dikwijls variabel zijn in de tijd. Dit heeft tot gevolg dat dezeconstructies over een bepaalde weerstand moeten beschikken om te kunnenweerstaan aan deze belastingen en om gedurende hun ganse levensduur defuncties te kunnen uitvoeren waarvoor zij ontworpen zijn.De verschillende belastingen op een staalstructuur kunnen zijn:- Permanente statische belastingen zoals bijvoorbeeld het eigengewicht.- Variabele belastingen zoals bijvoorbeeld de gebruiksbelasting van vloeren ofstockageruimtes. Deze worden eveneens als permanent en statischbeschouwd.- Klimatologische belastingen zoals wind en sneeuw. Deze worden beschouwdals statisch en occasioneel.- Uitzonderlijke belastingen zoals aardbevingen of het botsen van loopkranen.- Dynamische belastingen zoals de belastingen die veroorzaakt worden doorhijstoestellen.- Chemische belastingen zoals corrosie.- Vermoeiing.- Veroudering.Tegenover deze belastingen staan de mogelijke bezwijkingswijzes vanstaalstructuren:- Overschrijden van de elasticiteitsgrens met plastische, onomkeerbarevervormingen tot gevolg.- Overschrijden van de breukgrens.- Overschrijden van de toegelaten vervormingen (gebruiksgrens).- Instabiliteitsverschijnselen:- Knik van steunkolommen of slanke elementen onder druk.- Uitbuilen van slanke platen.- Scheurvorming door vermoeiingsverschijnselen.- Corrosie.- Veroudering.- Slijtage.Het is dus van het allergrootste belang dat de ontwerper en de constructeur vandeze staalconstructies alles in het werk stellen om een voldoende veiligheid tegenal deze bezwijkingswijzes in te bouwen.Rapport VROM-InspectieII.33 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installaties2.7.2 Veel voorkomende problemen bij staalconstructies; rol van eenonafhankelijke derde partijHet bezwijken van een staalconstructie heeft meestal niet één eenduidigeoorzaak. Veelal is dit het gevolg van een opeenstapeling van fouten, afwijkingenof toevalligheden. De meest voorkomende fouten volgens onze ervaringen zijn:a) Ontwerpfouten- Vaak worden tijdens het ontwerpproces, en dikwijls zelfs tijdens de uitvoeringnog veranderingen aangebracht aan het concept. Veelvuldige veranderingenin het concept leiden tot een verhoogde kans op ontwerp- ofdetailleringfouten.- De berekening en het uittekenen van staalconstructies wordt sinds jaar endag uitgegeven aan externe studiebureaus. Deze beschikken overgesofisticeerde softwarepakketten die alle berekeningen conform eenbepaalde norm kunnen uitvoeren. Tegenwoordig kunnen we zodanignauwkeurig berekenen dat constructies juist sterk genoeg kunnen wordengemaakt. Vroeger waren de mogelijkheden minder groot en werden bij hetberekenen hogere veiligheidsmarges gebruikt. Het verkleinen van deveiligheidsmarges heeft tot gevolg dat er minder ruimte is voor kleine foutjesof afwijkingen tijdens de uitvoerings- of de montagefase.- De bovengenoemde softwarepakketten zijn in feite een “black box”. Een grootaantal parameters kan worden ingevoerd en een overvloed aan resultatenkomt luttele seconden later uit de computer gerold. Deze resultaten wordendikwijls als absolute waarheid beschouwd en niet meer in vraag gesteld.Nochtans leidt een verandering in bepaalde beginhypotheses dikwijls tot totaalandere resultaten. Door het gebruik van deze software verliest de berekenaarzijn “voeling” met de constructie. Het gebruik van complexesoftwarepakketten mag nooit een gedegen vakkennis, gezond boerenverstanden ervaring vervangen. Dit kan leiden tot gevaarlijke situaties.Door controle van een onafhankelijke derde partij kunnen bepaalde problemenvroegtijdig opgespoord en aldus kunnen schade en grote herstelkosten vermedenworden. Een derde partij brengt dikwijls een nieuwe benaderingsmethode en zalniet noodzakelijk dezelfde fouten maken als iemand die reeds een geruime tijdmet een project bezig is en door het bos de bomen niet meer ziet.Deze controle door een derde partij omvat:- Nazicht van de berekeningen volgens een bepaalde ontwerpnorm:- Aanvangshypotheses- Belastingsaannames- Belastingscombinaties- Analyse van de resultaten- Nazicht en goedkeuring van de ontwerptekeningen- Nazicht en goedkeuring van de constructiedetails (boutverbindingen,lasverbindingen, plaatsing van bepaalde verstijvers)- Indien nodig, kan een totaal nieuwe parallelberekening uitgevoerd worden.b) UitvoeringsfoutenOok tijdens de uitvoering kunnen allerlei fouten optreden die achteraf totvervelende en gevaarlijke situaties kunnen leiden. De betrachting moet zijn dezefouten zo snel mogelijk op te sporen en te corrigeren teneinde de herstelkostente minimaliseren. Ook hier kan een derde onafhankelijke partij een nuttige rolspelen door het uitvoeren van inspecties in de werkplaats en tijdens de montage.Rapport VROM-InspectieII.34 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installatiesHierbij denken wij ondermeer aan:- Het nagaan of de laatste revisie van de ontwerptekeningen aanwezig is in dewerkplaats- Controle van de conformiteit van de uitvoering met de ontwerptekeningen(maatvoering)- Controle van de materiaalcertificaten- Controle van de lasvoorbereiding- Controle van de lasnaden (eventueel NDO voor kritische lasnaden)- Correcte uitvoering van de verbindingsdetails, correcte plaatsing vanverstijvers- Controle van de aandraaimomenten van hogeweerstandsbouten- Geometrische controles: controles van vlakheid, haaksheid, uitlijning vanbepaalde delen- Voldaan aan montagetoleranties?- Controle van bepaalde ergonomische en veiligheidsaspecten voor de lateregebruikers:- Hoogte en weerstand van borstweringen- Minimumafmetingen van mangaten- Veilige toegang tot machines- Correcte plaatsing en montage van ankerpunten voor levenslijnen.c) VermoeiingOp lange termijn is vermoeiing een van de belangrijkste oorzaken voor het falenvan een staalstructuur. Vermoeiing komt voor wanneer een element blootgesteldwordt aan een groot aantal variabele belastingen. Structuren die gevoelig zijnvoor vermoeiing zijn bijvoorbeeld productiemachines, hijstoestellen, rolbruggen,masten en schoorstenen. Vermoeiingsscheuren kunnen ontstaan op die plaatsenin een staalstructuur waar er grote spanningsconcentraties voorkomen. Hetvoortplanten van deze scheuren kan leiden tot een zeer snelle vermindering vande weerstand van het betroffen element en kan eventueel leiden tot een breukmet mogelijk grote gevolgen. Deze scheuren ontstaan zelden in hetbasismateriaal en bijna steeds in de nabijheid van lasnaden ofverbindingselementen. Vooral lasnaden zijn gevoelig voor vermoeiing.Het beheersen van de risico’s op vermoeiing vereist een specifieke studie en eenbepaalde uitvoering van de verbindingen. Basis is een correcte definitie van deoptredende belastingen, hun frequentie, hun amplitude en hun variaties in detijd; de specialisten spreken van het belastingsspectrum. Ook de gewensteminimale levensduur van de structuur is te definiëren door de eindgebruiker. Aande hand van al deze gegevens kan de ontwerper dan kiezen voor een bepaaldtype verbinding, rekening houdend met de technische en de economischehaalbaarheid van het geheel.De lassers dienen dan deze verbindingen uit te voeren en daarbij zorgvuldigrekening te houden met de juiste lasprocedures om de gewenste kerffactoren tekunnen bereiken.Er bestaat veel informatie betreffende deze problematiek: resultaten van testenin het labo, universitaire studies, catalogi met specifieke weerstanden vanbepaalde lasnaden en afwerkingdetails. Het gaat meer bepaald overWöhlercurven, kerffactoren, classificatie van lasnaden in functie van hun type enafwerking.Rekstrookjes zijn ook beschikbaar om spanningen in een staalstructuur in debuurt van lasnaden te kunnen meten.Rapport VROM-InspectieII.35 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installatiesEen rekstrookje is in weze een kleine elektrische weerstand die op destaalstructuur gekleefd wordt. Door het ontstaan van mechanische spanningengaat de elektrische weerstand van het rekstrookje veranderen. Door het metenen registreren van deze weerstandsveranderingen kunnen moeilijk te bepalendynamische belastingen zeer nauwkeurig gedefinieerd wordenDeze techniek laat ons toe om het gedrag van de structuur te vergelijken met deontwerphypotheses en om een nauwkeurige uitspraak te doen over de teverwachte levensduur van de structuur.d) CorrosieCorrosie is een fenomeen dat zich vooral voordoet bij structuren die geplaatst zijnin een agressieve omgeving zoals de kust (zout) of in een industriegebied (zureomgeving door nabijgelegen schoorstenen)In tegenstelling tot de normen ivm drukvaten eisen de Europese normen ivm metstaalstructuren geen extra materiaaldiktes in corrosieve omgevingen. Het volstaatom een specifieke conserveringstechniek (galvanisatie, verf) toe te passen diegeschikt is voor de desbetreffende omgeving.De ontwerper moet evenwel proberen zones te vermijden waar water kan blijvenstaan of plaatsen die moeilijk te bereiken zijn voor een latereanticorrosiebehandeling.Voor inwendige dwarsschotten van kokerliggers wordt soms getracht deze kokershermetisch af te sluiten. Een luchtdichtheidsproef kan dan worden uitgevoerd nahet volledig aflassen van de koker.Rapport VROM-InspectieII.36 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installaties2.8. Coating en isolatie2.8.1 Objecten blootgesteld aan atmosferische corrosiea) Specificaties – lastenboekenEen kwalitatief uitgevoerd conserveringssysteem begint bij een goede algemenetechnische specificatie waar ook aandacht wordt besteed aan hetcorrosievriendelijk ontwerpen.Hoe dikwijls gebeurt het niet dat bvb een studiebureau de opdracht krijgt om eenlastenboek/technische specificaties op te stellen en doorvoor niet voldoendeknowhow in huis heeft. Dit resulteert in een samenraapsel van verschillendeparagrafen van andere reeds bestaande documenten. Daarenboven wordt somsde hulp ingeroepen van verschillende verffabrikanten die elk op hun beurt zullentrachten hun formulaties te verkopen.Teneinde staalstructuren efficiënt tegen corrosie te beschermen is het echternoodzakelijk dat alle partijen te beginnen met de bouwheer, de studiebureaus, deverffabrikanten en controleorganismen beschikken over eenduidige informatiebetreffende de anticorrosie bescherming bij middel van verfsystemen.Voor 1998 had men een amalgaam van nationale en internationale normen die deverschillende aspecten bij de opbouw van een conserveringssysteem omschreven.Gelukkig, sinds 1998 bestaat de norm ISO 12944 die alle nodige informatie geeftonder de vorm van duidelijke instructies.Deze norm bestaat uit 8 delen (zie referentielijst).Deze norm handelt over alle aspecten die verband houden met de conserveringvan stalen objecten, zoals :- het bepalen van de 3 categorieën van levensduur ;- de classificatie van de verschillende omgevingen in functie van hunagressiviteit ;- concept en corrosievriendelijk ontwerpen ;- de omschrijving van de verschillende types ondergrond en hunvoorbehandeling ;- omschrijving van de verschillende types verfsystemen en hunlaagdikteopbouw in functie van de te verwachten levensduur en deagressiviteit waarin het object zal worden blootgesteld ;- de wijze waarop de verschillende systemen moeten wordenaangebracht, klimatologische omstandigheden, eventuele uit te voerenlabotesten, hoe de werken opvolgen en inspecteren, enz… ;- het opstellen van specificaties voor nieuwbouw enonderhoudssystemen.Teneinde een efficiënte bescherming tegen corrosie te bekomen is het belangrijkvan duidelijke specificaties op te stellen voor een specifiek project, rekeninghoudend met de volgende elementen :- analyseren of beoordelen van de agressiviteit van de omgeving in hetgebied waar het te conserveren object zal worden geplaatst (ISO12944-2) ;- evaluatie van alle omgevingsfactoren en bijzondere omstandighedendie van invloed zouden kunnen zijn op de keuze van het toe te passenverfsysteem (ISO 12944-5) ;- onderzoek van het concept en ontwerp van de structuur met specialeaandacht naar het vermijden van corrosie gevoelige zones, galvanischeRapport VROM-InspectieII.37 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installatiescorrosie door het isoleren van een van de verschillende metalen, enz.(ISO 12944-3) ;- evaluatie van de toestand van de te beschermen oppervlakte bijonderhoudsschilderwerken (ISO 12944-4) ;- identificatie van de verfsystemen in functie van de gekozenduurzaamheid in een bepaalde agressiviteitklasse (ISO 12944-5) of opbasis van de resultaten van performance tests in het laboratorium alsde verffabrikant geen bewijs van duurzaamheid op lange termijn kanvoorleggen (ISO 12944-6) ;- keuze uit de geselectioneerde verfsystemen, rekening houdend met deverschillende mogelijke wijzen van vlakkenvoorbereiding (ISO 12944-4) ;- beperking tot een minimum van de schade voor het milieu en allerisico’s in verband met veiligheid en hygiëne (ISO 12944-1, ISO12944-8) ;- opstellen van een werkprogramma en keuze van een methode vantoepassing (ISO 12944-7) ;- opstellen van een programma van controle tijdens en na de werken(ISO 12944-7, ISO 12944-8) ;- opmaken van een onderhoudsprogramma voor de gehele levensduurvan het conserveringssysteem.b) VendorsEenmaal men beschikt over goede en werkbare specificaties worden deze bij debestelling gevoegd naar alle vendors toe. Hen wordt gevraagd volgens dezespecificaties te conserveren en hun eventuele eigen coatingprocedure metgekozen verfsysteem ter goedkeuring voor te leggen.En hier worden wij geconfronteerd met een tweede probleem: zelden krijgen wijeen vendor specificatie die volledig conform is.Niet alle bestaande standaard(huis)specificaties van fabrikanten van afsluiters,tanks, koelers, leidingen, prefab, equipement, enz… zijn reeds conform met debovenvermelde norm. Sommigen blijven werken zoals vanouds, met nietaangepaste standaardprocedures en met producten van een verffabrikant van omde hoek.Het gevolg is dat vele vendors afwijkingen vragen op de specificatie; eentijdrovende bezigheid voor hij/zij die deze afwijkingen kwalitatief moeten toetsenaan de voorschriften van de bestaande specificatie.Gelukkig zijn steeds meer constructeurs die hun objecten laten conserveren hunwerkwijze en systemen aan het aanpassen aan de ISO 12944.2.8.2 Geïsoleerde objectenDe bovenvermelde norm ISO 12944 is slechts gedeeltelijk van toepassing op hetconserveren van objecten onder isolatie. Alle specifieke aspecten met betrekkingtot het isoleren zelf, zoal bvb het ontwerp en de keuze van verfsystemen infunctie van designtemperatuur, staan hierin niet beschreven.Daarom gaan wij in deze materie wat dieper in.Corrosie onder isolatie richt veel schade aan doordat deze degradatie nietzichtbaar is en het corrosieproces daardoor lange tijd onopgemerkt kan doorgaan.Hoe is deze vorm van corrosie te bestrijden of, nog beter natuurlijk, tevoorkomen?Om te beginnen gaan wij hier in op de vraag hoe deze corrosie te voorkomen is.Rapport VROM-InspectieII.38 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installatiesEen belangrijke voorwaarde voor effectieve preventie van corrosie is een goedesamenwerking en afstemming tussen de verschillende vakgebieden bij de studieenengineeringbureaus.In feite begint corrosiebestrijding, ook onder isolatie, op de tekentafel.a) Kritisch ontwerpenTijdens de ontwerpfase dient men er rekening mee te houden dat er ter plaatsegeschilderd en geïsoleerd moet worden.Moeilijk toegankelijke constructies dienen daarom zoveel mogelijk vermeden teworden. Ondersteuningen ten behoeve van isolatie op leidingen en apparatenkunnen, in samenwerking met ontwerpers en isolatiespecialisten, beter opvoorhand worden aangebracht en niet tijdens de bouw.Er moet gezorgd worden voor voldoende ruimte zodat isolatie en beplating goedaangebracht kunnen worden.Afsluiters moeten zoveel mogelijk in verticale leidingen worden geplaatst. Ze zijndan afwaterend te isoleren. Wanneer een afsluiter toch in een horizontale leidingwordt geplaatst, dan moet de spindel indien mogelijk horizontaal, in plaats vanverticaal, worden geplaatst. Verder moeten afsluiters altijd bedienbaar zijn vanafeen bordes of ladder; dit voorkomt dat op isolatie gelopen moet worden.Bij isolatieondersteuning die direct tegen een leiding of apparaat gelast is, mogengeen platte stalen ringen worden gebruikt. Deze ringen kunnen dan werken alsopvangplaatsen van vocht etc. en zo voor ernstige corrosie zorgen. Beter is hetom clips en losse oplegringen toe te passen.Met name bij verstijvingsringen aan apparaten die onder vacuüm werken moetworden gezorgd voor goede detaillering van de isolatie. Deze plaatsen zijnnamelijk zeer corrosiegevoelig.Koudebruggen dienen voorkomen te worden. Ook is het raadzaam zoveelmogelijk apparatuur te laten schilderen en/of isoleren bij de fabrikant van datapparaat, de verkregen kwaliteit zal vrijwel altijd beter zijn dan van op locatieaangebrachte conserveringssystemen en isolatie.Al deze bovenvermelde punten wijzen in één richting, en die is : ook een isolatieofverfsysteem dient men te ontwerpen, ofwel in combinatie met elkaar ofwelafzonderlijk.Verdere aandachtspunten ten aanzien van het aanbrengen van de isolatie zijnnog : zoveel mogelijk fabrieksmatig voorgevormde isolatiematerialen toepassen;dit werkt sneller, goedkoper en het materiaal gaat langer mee.Isolatiemateriaal voor koude toepassing dient zoveel mogelijk in de werkplaatsgeprefabriceerd te worden en ook dampremmend afgewerkt te worden d.m.v.een tape of andere folie. Ter plaatse hoeven dan alleen de montagenadenafgewerkt te worden.Te allen tijde geldt dat zoveel mogelijk werkzaamheden in de werkplaatsuitgevoerd moeten worden, vooral in de winter!b) Keuze van het verfsysteemConserveren onder isolatie is een "must". Wat is nu een goed verfsysteem onderisolatie?Alle grote producenten van verfproducten voor industriële toepassing hebben huneigen specifieke formulaties. Om uit de verfproducten een gefundeerde keuze tekunnen maken moet men met meerdere factoren rekening houden.Rapport VROM-InspectieII.39 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installatiesWe noemen er hier een paar van :Het milieu onder isolatie kan erg agressief worden (zeker aan de kust), denk aanhet ophopen van zouten, met name chloriden tijdens het nat en weer droogworden van isolatie. Het water verdampt en de chloriden blijven achter. Verderzijn zoutresten hygroscopisch zodat hierdoor vocht langer wordt vastgehoudenzodat de aantasting wordt verergerd.Bij roestvast staal bijvoorbeeld uit de AISI 300 serie moet rekening wordengehouden met het risico van spanningscorrosie, een scheurvormende corrosieonder invloed van mechanische trekspanningen. Men kan hier twee dingen doen:schilderen of omwikkelen met aluminiumfolie. Aluminium heeft t.o.v. roestvaststaal een kathodische werking, net als zink bij staal. Indien men kiest voorschilderen dient dit te geschieden met een "zinkvrij" product.Gebruik bijvoorbeeld bij hooggelegeerd stalen objecten met koolstofstalenonderdelen (ondersteuningen of flenzen) één systeem voor zowel koolstofstaal alshooggelegeerd staal, dit om vergissingen te voorkomen. Neem hiervoor dan hetverfsysteem dat is gekozen voor het hooggelegeerde staal."Ook een verfsysteem dient men te ontwerpen"!c) Verf onder isolatie : algemeenOndanks alle goed gekozen materialen voor isolatie en verf kan het toch in depraktijk misgaan. Waar ligt dit aan? De duurzaamheid van een verfsysteem in denieuwbouwfase valt of staat met een goede vlakkenvoorbereiding.Men dient te voorkomen dat externe omstandigheden de uitvoering van het werkbeïnvloeden, zoals het weer, tijdsdruk etc. Wanneer in één keer het systeemvolgens voorschrift kan worden aangebracht, voorkomt dat veel problemen.Een verfsysteem zal vrijwel nooit falen vanwege de verf op zich, maar vrijwelaltijd door andere omstandigheden zoals onvoldoende vlakkenvoorbereiding,omgevingstemperatuur, relatieve vochtigheid en productkeuze in samenhang metmilieu, omgeving, temperatuur van het object, materiaal van het object en deapplicatiemethode.d) Keuze van het isolatiesysteemDe ervaring heeft geleerd dat isolatiesystemen, indien onvakkundig toegepast,aanleiding kunnen geven tot corrosieschade. Alle in de handel verkrijgbareisolatiematerialen voor industriële toepassing hebben hun specifieke goedeeigenschappen. Maak bij toepassing van deze materialen daarvan gebruik.Zo dient bij warmte isolatie een zacht materiaal toegepast te worden, zoals dewolsoorten. Bij koude isolatie zijn harde materialen, zoals de geëxtrudeerde ofgeschuimde vormen te verkiezen.Wanneer moet nu harde isolatie en wanneer moet zachte isolatie wordentoegepast?Zodra de bedrijfstemperatuur van een systeem constant lager is dan de terplaatse heersende omgevingstemperatuur, dient een hard isolatiemateriaal, datdampremmend afgewerkt is, toegepast te worden.Indien de bedrijfstemperatuur van een systeem constant hoger is dan deomgevingstemperatuur en er moet geïsoleerd worden, dan dient gekozen teworden voor een zacht isolatiemateriaal. Dit moet dan met beplating (nietdampremmend) worden afgewerkt, zodat inwateren uitgesloten wordt.Rapport VROM-InspectieII.40 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installatiesNogmaals, ook een isolatiesysteem dient men te ontwerpen!Bij wisselende temperaturen kan men het best kiezen voor een hardisolatiemateriaal dat ook de hoge temperatuur aankan; de laagste temperatuur isin dit geval de meest bepalende.e) Isoleren : algemeenHet te isoleren systeem of object moet droog zijn, vrij van vuil, roest, etc. en hetmoet geschilderd zijn. De aan te brengen isolatie moet ook schoon en droog zijn.Het isoleren moet bij meerdere lagen in halfsteensverband worden uitgevoerd, ende isolatie moet goed strak worden aangebracht met draad of hand (vanroestvast staal).In plaats van kit te gebruiken om de beplating waterdicht te maken, verdient hetnadrukkelijk de voorkeur om afwaterende constructies te omwerpen.Warmte isolatie, zoals eerder al vermeld, dient niet dampremmend afgewerkt teworden met kit of tape. De isolatie moet kunnen ademen, het vocht dat er in zitmoet er ook uit kunnen, anders geeft dit grote problemen.Bij het aanbrengen van de beplating, het afwerken van de isolatie metplaatmateriaal, kunnen ook voorzorgen worden getroffen om corrosieproblemente voorkomen. Hierbij is een zogenoemde dakpanconstructie te realiseren door opde juiste wijze de platen onderling te laten overlappen, een effectief hulpmiddel.Verder dient veel aandacht te worden besteed aan koppen van hoge torens envaten ; een segmentenkop is mooi, maar een punthoed is eenvoudiger en heeftminder naden.Bij het afwerken van tankdaken of koppen van hoge torens en vaten kan, inplaats van metalen beplating, ook gebruik worden gemaakt van kunststof, bijv.een gelamineerde glasvezel versterkte kunststof die een geheel naadlozeafwerking geeft.Op plaatsen waar toch op de isolatie moet worden gelopen, kan eenisolatiemateriaal worden toegepast met een hogere drukvastheid, af te werkenmet bijv. gealuminiseerde staalplaat.Alvorens beplating te repareren, moet het verfsysteem worden gecontroleerd opcorrosie. Eventueel vastgestelde corrosie dient te worden behandeld. Het nietherstellen van geconstateerde roestschade onder beplating is natuurlijk uit denboze.f) Het bepalen van de roestgraadDe beoordeling van de roestgraad is een visuele bepaling van de kwantiteit aanroest op een geschilderd oppervlak.De Duitse norm (DIN) en de overeenstemmende internationale norm ISO en de“Europese roestschaal ter bepaling van de roestgraad van met roestwerende verfbedekte stalen oppervlakken” kunnen ons bij deze bepaling helpen. Deze normenmaken gebruik van fotografisch materiaal. Door de foto en het object tevergelijken bekomen we zo een roestgraad die wordt uitgedrukt in Ri-waarde van0 tot 5 voor de DIN 53210/ISO 4628 of een Re-waarde van 0 tot 9 voor deEuropese roestschaal. De Europese roestschaal maakt gebruik van tien en deDIN/ISO maakt gebruik van 6 verdelingen.Voor een evaluatie van een object wordt er standaard een roestgraad van max.Re2 toegestaan.Rapport VROM-InspectieII.41 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installatiesOnderstaande tabel maakt een vergelijk tussen beide normen.Roestgraad volgensEuropese Roestschaal DIN 53210/ISO 4628- Beoordeling3Re 0 Ri 0 RoestvrijRe 1 Ri 1 0.05 %Re 2 Ri 2 0.5 %Re 3 Ri 3 1 %Re 4 - 3 %Re 5 Ri 4 8 %Re 6 - 15/20 %Re 7 Ri 5 40/50 %Re 8 - 75/85 %Re 9 - 95 %Figuur 2.8.1 toont ons twee roestgraden nl. Re 0 en Re5Figuur 2.8.1 Vergelijking van twee roestgradenRapport VROM-InspectieII.42 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installaties2.8.3 Schilderwerk on-site - aandachtspuntena) Opstart on-site van de werkzaamhedenDe locatie voor de straal- en schildershall on-site moeten zo strategisch mogelijkworden geplaatst om onnodige verplaatsingen tijdens het conserveringsproces tevoorkomen. Maar al te vaak zijn dit geïmproviseerde “hokken” die geenszins aande kwaliteit van het straal- en schilderwerk bijdragen.Een degelijke te conditioneren hall is zeker geen luxe.b) Klimatologische omstandighedenDe periode voor uitvoering van schilderwerken ligt in principe vast. Eenschilderseizoen start in maart en eindigt in september. Het ideale is datnieuwbouwconstructie zo worden ingepland dat de afwerking kan gebeuren in dezomerperiode. Bij ervaring weten we dat dit niet altijd mogelijk is doorverschillende factoren. Eens we naar eind september gaan kunnen we vaststellendat de “schilderbare uren ” drastisch afnemen door gevolg van condensatie,regen, enz.Indien men in deze periode nog wenst te conserveren kan dit nog alleen door teschilderen zones te voorzien van een adequate bescherming. Ieder professioneelteam dat zichzelf respecteert moet dan ook in het bezit zijn van de nodige meet-,en registratieapparatuur om de klimatologische omstandigheden vast te leggen.c) StraalwerkenVolgens de verfspecificatie moet er een bepaald ruwheidsprofiel worden behaald.Niet alle types straalmiddel voldoen aan de vooropgestelde criteria.Voor werken die worden uitgevoerd in een straalhall gebruikt men meestal eentype van straalmiddel zoals staalgrit of -korrel. Met deze types is recyclagemogelijk. Het gevaar bestaat hierin dat er een bezoedeling van het straalmiddeloptreedt wat serieuze hechtingsproblemen kan veroorzaken in hetcoatingsproces. Een regelmatige controle van het straalmiddel is hier zeker opzijn plaats.Indien men ter plaatse, dus op de werf, straalt, gebruikt men een éénmaligstraalmiddel. Deze zijn bij wet beperkt, merendeels wordt hier voor het typeolivine geopteerd. Voor de straalwerken kunnen aanvangen, moet een goedeafscherming worden voorzien. Niet alleen uit veiligheidsoverwegingen maar ookvoor de restopvang naar de geldende milieunormen.Voor applicatie moet er degelijk worden ontstoft. In het atelier vormt dit normaalgeen probleem. Op de werf en zeker indien er wordt gestraald tussen deinstallatie wordt er meermaals geconstateerd dat er stof en onreinhedeningeschilderd worden.d) Applicatie van de coatingMerendeels wordt de coating met airless apparatuur aangebracht. Op de werf isdit niet altijd mogelijk. Daarom moet er duidelijk worden gesteld dat het aantallagen dat moet worden aangebracht door handapplicatie kan verschillen metairless applicatie.De meeste verfsystemen worden door de verffabrikant voorgesteld met airlessapplicatie. Door dit verfsysteem toe te passen met rol en kwast kan men nietsteeds de vereiste laagdikte behalen en zullen er extra lagen moeten wordenaangebracht.Rapport VROM-InspectieII.43 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installatiese) Opvolging en coördinatie van de werkzaamhedenInspectie wordt door vele aanzien als een extra kost die tijdens de besprekingenvan het contract merendeels over het hoofd wordt gezien. Correcte afsprakenmoeten worden gemaakt omtrent de aanvang van het werk. Maar al te dikwijlsmoeten we constateren dat er reeds een deel is uitgevoerd wat nadien zeermoeilijk te evalueren is. Zeker bij assemblage van de constructieonderdelenwordt er nogal eens een loopje genomen met het verfsysteem. Daarom is hetzeker aan te raden enkel gekwalificeerd personeel de werkzaamheden te latenuitvoeren.f) Werken in de hoogteHet is niet uitgesloten dat er verschillende werkzaamheden moeten wordenuitgevoerd in de hoogte. Stellingen die worden voorzien voor verschillendedisciplines zijn niet steeds bruikbaar voor schilderwerken. Stellingen voor straal –en schilderwerken moeten verder van het object staan dan bvb voor sommigemechanische werken. Indien er geen aangepaste stellingplatformen zijn krijgtmen nogal een te maken met een eigen modificatie van de stelling wat deveiligheid in gedrang kan brengen. Voor sommige werkzaamheden brengenhoogtewerkers soelaas.g) Keuze uit verffabrikantenTijdens de voorbereidende fase zijn er bepaalde verfsystemen vastgelegd door debouwheer. Meestal wordt het type verf vernoemd naar het bindmiddel zoals bvbeen tweecomponent epoxy met ijzerglimmer. Daar er verschillendeverffabrikanten op de markt zijn die deze producten of hun alternatievenaanbieden, is het raadzaam voor één fabrikant te kiezen. Zoniet krijgt men eenmengelmoes van systemen onder mekaar die de compatibiliteit niet meer kunnenwaarborgen. Enige vorm van garantie en aansprakelijkheid is in dit geval nietmeer mogelijk. Indien dit niet mogelijk is voor het totale project kan men er voorkiezen de werf in zones in te delen met ieder zijn specifieke verffabrikant.Conserveren en isoleren komen meestal als laatste aan bod, soms enkele dagenvoor de opleveringsdatum.Deze twee technieken worden vaak stiefmoederlijk behandeld.Rapport VROM-InspectieII.44 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installaties2.8.4 Illustraties uit de praktijk van hoe het niet moetCoaten onder isolatie.Het is noodzakelijk een aangepastverfsysteem te kiezen.Coaten onder isolatie.Corrosie onder isolatie wordtmeestal te laat ontdekt.Coaten onder isolatie.Detail van corrosie onderisolatie.Rapport VROM-InspectieII.45 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installatiesWalshuid.Leidingen en passtukken dienendezelfde behandeling te krijgenzoals beschreven in hetlastenboek.Stagnatie van water.Design moet er over waken dater geen stagnatie van watermogelijk is.Gebruik van verschillendematerialen.Verschillende materialen mogenonder elkaar gebruikt wordenals ze geïsoleerd zijn vanmekaar. Ongecoate materialenzijn zeker uit den boze.Rapport VROM-InspectieII.46 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installatiesSendzimir verzinkt staal.Deze methode vanverzinking is niet geschiktvoor een maritiem klimaat.De zinklaag bedraagtongeveer 15 à 20 micron.Thermisch verzinkte buizen.Leidingen die thermischverzinkt zijn kunnen enkeld.m.v. flenzen aan elkaarworden bevestigd.Thermisch verzinkte buizen.Na het lassen van thermischverzinkte buizen moeten dezeterug naar de verzinkerij.Rapport VROM-InspectieII.47 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installatiesThermisch verzinkte “kuipjes”.Deze “kuipjes” kunnen nietworden gelast zonder dethermische verzinking teverbranden.Geschilderd thermisch verzinktstaal.Wordt ook een duplex-systeemgenoemd. Indien goedaangebracht kan dit systeem delevensduur verdubbelen.Zinkslak en onreinheden zorgendikwijls voor een niet geslotenverffilm.Kettinglassen.Om corrosie te voorkomenmoeten alle lassen volledigworden uitgevoerd.Rapport VROM-InspectieII.48 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installatiesReferentielijstISO 12944-1 : Paints and varnishes - Corrosion protection of steel structures byprotective paint systems - Part 1: General introduction.ISO 12944-2 : Paints and varnishes - Corrosion protection of steel structures byprotective paint systems - Part 2: Classification of environments.ISO 12944-3 : Paints and varnishes - Corrosion protection of steel structures byprotective paint systems - Part 3: Design considerations.ISO 12944-4 : Paints and varnishes - Corrosion protection of steel structures byprotective paint systems - Part 4: Types of surface and surface preparationISO 12944-5 : Paints and varnishes - Corrosion protection of steel structures byprotective paint systems - Part 5: Protective paint systems.ISO 12944-6 : Paints and varnishes - Corrosion protection of steel structures byprotective paint systems - Part 6: Laboratory performance test methods.ISO 12944-7 : Paints and varnishes - Corrosion protection of steel structures byprotective paint systems - Part 7: Execution and supervision of paint workISO 12944-8 : Paints and varnishes - Corrosion protection of steel structures byprotective paint systems - Part 8: Development of specifications for new work andmaintenance.Rapport VROM-InspectieII.49 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installaties2.9. Brandbeveiliging2.9.1 BrandveiligheidaspectenIn deze paragraaf vind je van de belangrijkste aspecten van brandveiligheid eenoverzicht van de aandachtspunten en de aanpak van inspecties.We delen deze paragraaf in zoals gebruikelijk bij brandveiligheid:- passieve brandveiligheid- actieve brandveiligheid- organisatie- integratie van de 3 voorgaande onderwerpenAan elk van deze rubrieken zijn preventieve en repressieve aspecten verbonden.Bij het ontwerp van een nieuwe industriële installatie ligt het accent immers vaakop het beheersen van de risico’s met technische middelen en men vergeet somsdat de keuze van deze technische middelen een bepaalde organisatie impliceert.Een extreem voorbeeld om dit duidelijk te maken: het is denkbaar een veiligeindustriële installatie te ontwerpen en te bouwen met alleen manuele detectie enblusmiddelen; dit zal echter zware eisen stellen aan de organisatie die de nodigemankracht moet voorzien.Een illustratie uit de praktijk:- Bij sommige producenten zijn slechts enkele installaties beschermd metsprinklers. Wat blussen betreft ligt de nadruk vooral op manueleblusinstallaties die overal op het terrein beschikbaar zijn, zoals vastopgestelde monitoren in combinatie met een uitgebreide en goed getraindeen uitgeruste bedrijfsbrandweer.- Bij andere producenten wordt systematisch gekozen voor sprinklerinstallaties(al dan niet met schuim) en is de bedrijfsbrandweer relatief gezien beperkter.Een andere valkuil is het voorzien van een reeks technischebeveiligingsmaatregelen die niet oordeelkundig op mekaar zijn afgestemd. Eenschoolvoorbeeld uit brandbeveiliging van gebouwen is het niet afstemmen van dewerking van een rook- en warmteafvoersysteem (RWA) op hetsprinklersysteem. Het RWA-systeem kan ervoor zorgen dat door het afvoeren vande warmte de sprinklers hun werkingstemperatuur niet of te laat bereiken.Kortom de voorschriften voor de geplande organisatie moeten tijdens het ontwerpsamen met de technische voorschriften vastgelegd worden.a) Preventie en repressieNet zoals voor veiligheid in het algemeen, bestaat de aanpak vanbrandveiligheid uit preventie en repressie.a1) PreventieVia preventie poogt men zoveel mogelijk risico’s te voorkomen en tebeheersen. In België schrijft de welzijnswet (cfr. ARBO-wet in Nederland) devolgende preventiebeginselen voor:--- begin citaat uit de “Wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn vande werknemers bij de uitvoering van hun werk” ---Art. 5.- § 1. De werkgever treft de nodige maatregelen ter bevordering vanhet welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk.Rapport VROM-InspectieII.50 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installatiesDaartoe past hij de volgende algemene preventiebeginselen toe:a) risico's voorkomen;b) de evaluatie van risico's die niet kunnen worden voorkomen;c) de bestrijding van de risico's bij de bron;d) de vervanging van wat gevaarlijk is door dat wat niet gevaarlijk of mindergevaarlijk is;e) voorrang aan maatregelen inzake collectieve bescherming bovenmaatregelen inzake individuele bescherming;f) de aanpassing van het werk aan de mens, met name wat betreft deinrichting van de werkposten, en de keuze van de werkuitrusting en dewerk- en productiemethoden, met name om monotone arbeid entempogebonden arbeid draaglijker te maken en de gevolgen daarvan voorde gezondheid te beperken;g) zo veel mogelijk de risico's inperken, rekening houdend met deontwikkelingen van de techniek;h) de risico's op een ernstig letsel inperken door het nemen van materiëlemaatregelen met voorrang op iedere andere maatregel;i) de planning van de preventie en de uitvoering van het beleid metbetrekking tot het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hunwerk met het oog op een systeembenadering waarin onder anderevolgende elementen worden geïntegreerd : techniek, organisatie van hetwerk, arbeidsomstandigheden, sociale betrekkingen en omgevingsfactorenop het werk;j) de werknemer voorlichten over de aard van zijn werkzaamheden, dedaaraan verbonden overblijvende risico's en de maatregelen die eropgericht zijn deze gevaren te voorkomen of te beperken:1° bij zijn indiensttreding;2° telkens wanneer dit in verband met de bescherming van het welzijnnoodzakelijk is;k) het verschaffen van passende instructies aan de werknemers en hetvaststellen van begeleidingsmaatregelen voor een redelijke garantie op denaleving van deze instructies;l) het voorzien in of het zich vergewissen van het bestaan van de gepasteveiligheids- en gezondheidssignalering op het werk, wanneer risico's nietkunnen worden voorkomen of niet voldoende kunnen worden beperkt doorde collectieve technische beschermingsmiddelen of door maatregelen,methoden of handelswijzen in de sfeer van de werkorganisatie.--- einde citaat ---Deze preventiebeginselen zijn uiteraard ook voor de brandveiligheid vantoepassing.Het veilig ontwerp van installaties in verband met het voorkomen van branden explosie wordt behandeld in de hoofdstukken 1.3 en 3.1. Dit omvat b.v.het voorkomen van het ontstaan van situaties waarin brand of explosie kanoptreden, zoals het voorkomen van lekken van ontbrandbare stoffen, hetvermijden van ontstekingsbronnen, enz.Samengevat: door preventie wil men de kans op het optreden van eenongewenste gebeurtenis zoveel mogelijk beperken.a2) RepressieMet repressie wil men de schadelijke gevolgen van een ongewenstegebeurtenis zo gering mogelijk houden.Voor LNG kan dit b.v. doorRapport VROM-InspectieII.51 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installaties- automatisch met schuim afdekken van een LNG plas wanneer een lek zichvoordoet;- koeling van installaties (deluge systemen, watergordijnen) om deze tebeschermen tegen de straling van een brand in een nabij gelegeninstallatie.b) Passieve brandveiligheidPassieve brandveiligheid van industriële installaties is vooral een combinatievan compartimentering en stabiliteit bij brand en explosie.Voorbeelden:- “voldoende” afstand tussen verschillende installaties op een bedrijfsterreinom uitbreiding van brand en explosie van een installatie naar een anderete beperken (cfr. de indeling in “bedrijven” of “eenheden”); elk “bedrijf” of“eenheid” staat op een ruime tussenafstand van andere “bedrijven”; opdie manier wordt niet alleen de mogelijke uitbreiding beperkt maar blijvenook ruime interventiewegen tussen de bedrijven beschikbaar;- afstand op zich is niet altijd voldoende of realiseerbaar; bijkomende“passieve” maatregelen kunnen dan zijn: het ontwerpen van constructieszodat ze in zekere mate kunnen weerstaan aan externe explosiedruk, hetbouwen van muren of het aanleggen van wallen om bepaalde delen vaninstallaties te beschermen, enz.;- kantoren, sociale lokalen (vestiaires, douches, eetzaal, …), controlekamersworden geïnstalleerd op veilige afstand van de industriële installaties enwaar nodig gecombineerd met een ontwerp dat toelaat een externe brandof explosie voldoende te weerstaan om een veilige evacuatie mogelijk temaken (de catastrofe bij BP in Houston maakte o.a. slachtoffers door deaanwezigheid van werfketen tussen de industriële installaties);- inkuiping rond opslagtanks is eveneens een vorm van compartimentering.c) Actieve brandveiligheidDetectieBelangrijke aspecten:- In industriële installaties is het detecteren van het vrijkomen vanontvlambare producten een belangrijk punt. Op die manier kan ingegrepenworden voor het begin van brand of explosie.- De branddetectietechnologie moet aangepast zijn aan degebruiksomstandigheden (bestand tegen weer en wind en de invloed vande installaties en gebruikte producten) en aan het te detecteren fenomeen(rook, warmte, …). De EN-54 reeks is op dit moment vooral gericht opdetectie in gebouwen en is minder aangepast aan detectie in openlucht ofm.a.w. in industriële installaties(zie lijst van EN 54 normen in bijlage)- Vooral voor detectietechnologie zoals branddetectie via videocamera’swaarvoor nog geen normen bestaan, is het belangrijk om vooraf concreteafspraken te maken over het inspectiemethode en criteria.- Detectiesystemen worden gebruikt als trigger voor een reeks signalen ensturingen die snel en efficiënt ingrijpen mogelijk moeten maken. Naast hettesten van de detectie op zich is het testen van deze signalen ensturingen dan ook cruciaal (zie ook verder bij integratie en scenario’s)Automatische blusmiddelenWat sprinklersystemen (al dan niet met schuim) voor industriële installatiesbetreft schieten onze Europese normen eveneens te kort. De NFPAvoorschriften(of de daarop geënte FM Global voorschriften) beschrijvenconcreter hoe industriële risico’s kunnen beschermd worden met automatischeRapport VROM-InspectieII.52 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installatiesblussystemen. Naast ontwerp- en uitvoeringsvoorschriften vindt men in deNFPA voorschriften eveneens duidelijke onderhoud- en testprocedures.d) Organisatie van de brandveiligheidZoals al eerder aangegeven, moet tijdens het ontwerp al aandacht besteedworden aan de organisatie die rond de installatie zal opgezet worden. Als deorganisatie niet is afgestemd op de technologische middelen zal het foutlopen.Aandachtspunten:- Personen aanwezig in de installatie: permanent / occasioneel, plaats,aantal, dag- en/of nachtregime, …- Evacuatie: procedures, vluchtwegen, vluchtmiddelen, in- enuitgangscontrole (cfr. is iedereen geëvacueerd?), evacuatieteam, …- Organisatie van de interventie: interne brandweerdienst of eersteinterventieploeg, interventiemiddelen, opleidingsniveau, …- Brandpreventie procedures zoals werkvergunningen, …e) Integratie van de brandveiligheidIntegratie is vaak het punt waar het fout loopt.De scenario’s die nodig zijn om bij brand zo efficiënt mogelijk in te grijpen,moeten vooraf uitgewerkt en getoetst worden. Zowel de scenario’s perproductie-installatie of productie-eenheid zijn belangrijk als de scenario’s diede onderlinge invloed van productie-installaties op een bedrijfsterreinbeschrijven.Deze scenario’s omvatten zowel de passieve, actieve als organisatorischemaatregelen en dat voor verschillende mogelijke incidenten geïdentificeerddoor de risicoanalyse.Een ander aandachtspunt zijn die delen van de scenario’s die via hard- ensoftware in de installaties ingebed worden.Belangrijk hierbij zijn: de communicatieprotocollen tussen de verschillendesystemen (zijn die compatibel?) en de bedrijfszekerheid ervan.f) InspectiesEen goede inspectie begint bij het ontwerp van een installatie. Bij het ontwerpwordt best al vastgelegd hoe de overeenstemming van de installatie met devoorschriften zal worden vastgesteld. Dit moet niet alleen toelaten een enander praktisch te organiseren maar eveneens de kosten van praktischeproeven in rekening te brengen.Enkele voorbeelden:- Punten in de voorschriften die voor interpretatie vatbaar zijn, worden bestvooraf uitgeklaard. Wijzigingen op het laatste moment omwille van eenandere interpretatie tussen de inspecteur en de ontwerper kunnen voorenorme problemen zorgen: extra kosten, vertraging, impact vanwijzigingen op andere delen van de installatie, enz.- Praktische proeven op het terrein: vooraf afspreken wanneer dezeingepland worden, met welke middelen, welke criteria, e.d. Denk b.v. aan:o het testen van detectiesystemen met “typehaarden” zondervoorbereiding naar planning en veiligheidsmaatregelen voor de proefzelf, slaagt men er vaak niet in om deze uit te voeren;o idem voor het testen van blussystemen, b.v. deluge-systemen,schuimblusinstallaties, enz.;Rapport VROM-InspectieII.53 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installatiesoohet komt vaak voor dat de brandveiligheidssystemen in de allerlaatstefase worden gekeurd of getest waardoor bepaalde praktische testenniet meer haalbaar zijn (b.v. omdat delen van de installatie al in dienstzijn) en waardoor een eventuele aanpassing van de installatie naaraanleiding van de inspectie problematisch wordt;het testen van de ingebouwde scenario’s zoals het uitschakelen vanbepaalde delen van de installatie na detectie kan b.v. niet meeruitgevoerd worden wanneer de productie loopt terwijl blijkt dat hettesten van deze scenario’s van cruciaal belang is; het valt vaak voordat de individuele beveiligingssystemen correct werken maar dat deinteractie tussen de systemen niet correct is uitgevoerd.Rapport VROM-InspectieII.54 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installaties2.9.2 Aanpak inspectie bij complexe industriële installatiesDe hierna volgende voorbeelden zijn niet gebaseerd op onze praktijkervaringtijdens de bouw van LNG terminals maar wel op de bouw van andere complexeinstallaties en gesprekken met veiligheidsverantwoordelijken van o.a. LNGterminals.Enkele van de meest relevante voorbeelden:- De afstanden tussen de opslagtanks verschillen in grote mate als je LNGterminals gaat vergelijken. Op basis van NFPA voorschriften is detussenafstand minstens een halve tankdiameter. De EN normen (zie EN 1473– Annex A) bepalen de tussenafstanden o.a. via het berekenen van destralingswarmte. Uit medegedeelde ervaringen blijkt dat meerdereberekeningsmethodes gehanteerd worden die sterk verschillende resultatenopleveren.Van bij de aanvang van het project is het dus noodzakelijk om niet alleen hetrespecteren van een bepaalde norm op te leggen, maar om eveneensnauwkeuriger te bepalen hoe deze zal toegepast worden. B.v. welkrekenmodel, welke ontwerpparameters, enz. Dit voorkomt discussies achterafen vereenvoudigt de controle op het correct naleven van de afstandregels.- In sommige terminals is er niet alleen een inkuiping rond de opslagtanks,maar is onder leidingen en zeker onder kritische punten zoals flenzen ook eeninkuiping voorzien. Bovendien heeft men deze inkuipingen uitgerust met eenautomatisch blussysteem met schuim. Het automatisch schuimsysteem wordtgestuurd door vuurdetectie, met name IR-detectie. Via een “kiessysteem”tussen de meerdere detectoren wordt het blussysteem in werking gesteld.Bij zulke uitvoeringen kunnen er zich in de praktijk meerdere problemenvoordoen. Hieronder volgt een reeks van aandachtspunten namelijk:° In sommige gevallen komt het voor dat de algemene aannemer die ondermeer met piping en sturingen van industriële installaties vertrouwd is, zelfgrote delen van de actieve brandbeveiliging ontwerpt en realiseert, als hetlastenboek die ruimte toelaat. Het gevolg hiervan is vaak het toepassenvan voor brandveiligheid ongebruikelijke (lees niet conforme)componenten en berekeningsmethoden.o Wij geven ook nog een aantal andere aandachtspunten, die vastgesteldworden in sommige installaties: Het gebruik van een gewone PLC voor het detectiesysteem en desturing van het blussen, terwijl voor deze toepassing goedgekeurdesystemen bestaan. Een schuimblusinstallatie die in de praktijk niet voldoet o.a. door zelfontworpen schuimspuitmonden en een fout gedimensioneerdleidingnetwerk. NFPA 11 (schuimblussystemen) vraagt b.v. dat vooraf het aantalminuten binnen dewelke de schuimdekking volledig moet zijn, wordtvastgelegd. Als men gewoon de NFPA 11 oplegt zonder verder teverduidelijken welke designparameters men wenst, dan laat men eengrote vrijheid aan de aannemer om zijn installatie te realiseren. De oplevering van de installatie door een derde partij levert in hetvoorgaande geval m.a.w. een reeks gefundeerde opmerkingen op metals gevolg belangrijke (dure) aanpassingen.o Besluit: door de onduidelijkheid die er soms bestaat over de toe te passenvoorschriften zijn brandveiligheidinstallaties in een aantal gevallen nietontworpen, noch uitgevoerd door een daarin gespecialiseerdeonderneming en volgens erkende regels van goede praktijk voor dit typeinstallaties.Rapport VROM-InspectieII.55 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installaties- Analoge problemen kunnen zich voordoen in verband met:o Het deluge-systeem op de tanks .o Watergordijnen tussen verschillende gebouwen.o Poederblussystemen.o Watermistsystemen.- Veranderingen in het design van het project worden dikwijls niet vertaald inde noodzakelijke aanpassingen van de brandveiligheidinstallaties. B.v.leidingen die in ontwerpfase verplaatst worden zonder de positie van deblusleidingen aan te passen.Samengevat kunnen we hieruit de volgende aanbevelingen halen:- Stel met voldoende zorg en zin voor detail de technische voorschriften samen.- Zorg ervoor dat gespecialiseerde bedrijven de brandveiligheidinstallatiesuitvoeren, volgens de vooraf vastgelegde voorschriften en dit zowel voor deeventuele berekeningen, de componenten en de uitvoering ter plaatse.- Zorg voor een goed beheer van designaanpassingen tijdens het project.(management of change)2.9.3 Conclusies - praktische raadgevingen- Bij het opstellen van de voorschriften is het best rekening te houden met devolgende raadgevingen :o Stel met voldoende zorg en zin voor detail de technische voorschriftensamen.o Zorg ervoor dat gespecialiseerde bedrijven de brandveiligheidinstallatiesuitvoeren, volgens de vooraf vastgelegde voorschriften en dit zowel voorde eventuele berekeningen, de componenten en de uitvoering ter plaatse.o Zorg voor een goed beheer van designaanpassingen tijdens het project.(management of change)- Voor de inspecties:o Betrek de controleorganismen zo snel mogelijk bij het project.o Laat b.v. de voorschriften valideren door de bevoegde controleorganismenvoor de aspecten die voor hen relevant zijn. Vraag wat de controleprocedure zal zijn, zodat hiermee kan rekening gehouden worden.o Laat het ontwerp (en het eventueel wijzigen ervan) van concreteinstallaties goedkeuren door de bevoegde controleorganismen. (wachtm.a.w. niet tot een controle van een gerealiseerde installatie)Rapport VROM-InspectieII.56 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installatiesReferentielijstNFPA 1 Fire CodeNFPA 11 Standard for Low-, Medium-, and High-Expansion FoamNFPA 12 Standard on Carbon Dioxide Extinguishing SystemsNFPA 13 Standard for the Installation of Sprinkler SystemsNFPA 14 Standard for the Installation of Standpipes and Hose SystemsNFPA 15 Standard for Water Spray Fixed Systems for Fire ProtectionNFPA 16 Standard for the Installation of Foam-Water Sprinkler and Foam-WaterSpray SystemsNFPA 20 Standard for the Installation of Stationary Pumps for Fire ProtectionNFPA 25 Standard for the Inspection, Testing, and Maintenance of Water-Based FireProtection SystemsNFPA 30 Flammable and Combustible Liquids CodeNFPA 51B Standard for Fire Prevention During Welding, Cutting, and Other Hot WorkNFPA 54 National Fuel Gas CodeNFPA 55 Standard for the Storage, Use, and Handling of Compressed Gases andCryogenic Fluids in Portable and Stationary Containers, Cylinders, andTanksNFPA 58 Liquefied Petroleum Gas CodeNFPA 59 Utility LP-Gas Plant CodeNFPA 59A Standard for the Production, Storage, and Handling of LiquefiedNatural Gas (LNG)NFPA 68 Standard on Explosion Protection by Deflagration VentingNFPA 69 Standard on Explosion Prevention SystemsNFPA 101 Life Safety Code®NFPA 110 Standard for Emergency and Standby Power SystemsNFPA 329 Recommended Practice for Handling Releases of Flammable andCombustible Liquids and GasesNFPA 550 Guide to the Fire Safety Concepts TreeNFPA 551 Guide for the Evaluation of Fire Risk AssessmentsNFPA 750 Standard on Water Mist Fire Protection SystemsNFPA 1250 Recommended Practice in Emergency Service Organization RiskManagementNFPA 1452 Guide for Training Fire Service Personnel to Conduct Dwelling Fire SafetySurveysNFPA 1561 Standard on Emergency Services Incident Management SystemNFPA 1600 Standard on Disaster/Emergency Management and Business ContinuityProgramsNFPA 1620 Recommended Practice for Pre-Incident PlanningNFPA 5000 Building Construction and Safety Code®Rapport VROM-InspectieII.57 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installaties2.10. Stuurkringen en veiligheidsstuurkringen2.10.0 InleidingStuurkringen en veiligheidsstuurkringen vormen een essentieel onderdeel in defunctionering en de beveiliging van complexe industriële installaties. In wat volgtgaan we eerst de stuurkringen situeren en vervolgens dieper ingaan op deveiligheidsstuurkringen. Deze worden geïllustreerd aan de hand van hetajuinmodel (Figuur 2.10.1) dat reeds hogerop voorgesteld werd in hoofdstuk2.1.Figuur 2.10.1 Ajuinmodel2.10.1 StuurkringenEen stuurkring is een regeling van de normale procescondities op het gebied vande procesparameters zoals temperatuur, druk, debiet, ….2.10.2 VeiligheidsstuurkringenIn de procesveiligheid situeren veiligheidsstuurkringen zich in laag vier en laagzeven (zie het ajuinmodel in Figuur 2.10.1). Het doel van eenveiligheidsstuurkring stelt zich algemeen in het detecteren van een afwijking inhet proces ten opzichte van de normale procescondities enerzijds en anderzijdsbijsturen van het proces naar een veilige toestand. Uitzonderingen hier zijn ondermeer manuele noodstops (‘emergency shut downs’ = ESD).2.10.3 De evaluatie van een intermediair risicoMet een intermediair risico bedoelen we het risico dat zal gesitueerd wordenzonder rekening te houden met de volledige installatie. Men zal hiervoor hetonderscheid maken tussen stuurkringen en veiligheidsstuurkringen. In de praktijkzal men het risico bepalen met inbegrip van de stuurkringen maar zonder deveiligheidsstuurkringen. Op basis van dit intermediair risico neemt men dan eenbeslissing over de kwaliteit en kwantiteit van bijkomende maatregelen teneindehet risico te reduceren.Rapport VROM-InspectieII.58 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installatiesEr bestaan verschillende normen die hiervoor gebruikt kunnen worden :DIN V 19250 => AK klassen (Anforderungs klasse)IEC 61508 => SIL klassen (safety-integrity-levels, component niveau)IEC 61511 => SIL klassen (safety-integrity-levels, systeem niveau)EN 954 => BC (besturing categorie)Uit ervaring blijkt dat de aanvullende evaluatie van intermediaire risico’s de enigepraktisch haalbare werkwijze is om alle risico’s in te schatten en te evalueren.In de procesindustrie zijn actieve maatregelen onderverdeeld in stuurkringen enveiligheid stuurkringen.controle systemen (stuurkringen) zorgen ervoor dat het proces op eennormale gewenste wijze verloopt; (basic process control system = BPCS)beveiligingssystemen (veiligheid stuurkringen) treden enkel in werking onderafwijkende condities. Dit ESD kan inhouden:ooodat verdere stappen in het proces verhinderd worden (vergrendelen);dat het proces veilig gestopt kan worden ( shut down);dat de afwijking ongedaan wordt gemaakt en het proces terugkeertnaar de normale, veilige werkingscondities,…Daarbij kunnen volgende bedenkingen gemaakt worden indien ESD systemenontwikkeld worden :Passieve maatregelen hebben een hogere beschikbaarheid dan actievemaatregelen.Zelfwerkende (autonome) systemen hebben een hogere beschikbaarheid dansystemen die een externe energiebron nodig hebben.Met materiële maatregelen kan men hogere beschikbaarheid realiseren danmet procedurele maatregelen.De beschikbaarheid van systemen kan worden verhoogd door inbouw vanredundantie.Instrumentatie kringen of onderdelen ervan kunnen voorzien worden vanzelfdiagnose, waardoor bepaalde falingen onmiddellijk worden gedetecteerden snel kunnen worden hersteld.Bij continue metingen geeft een verandering van de meetwaarden eenindicatie omtrent het functioneren van het meetsysteem. Bij schakelendemetingen is dat niet het geval. De bordoperator kan hierdoor een permanentediagnose maken.Het determineren van de SIL-niveaus al dan niet samen met het verifiëren vanSIL niveaus is een belangrijk aspect binnen het domein van de procesveiligheidvan complexe industriële installaties.SIL determinatie:Het bepalen van het SIL niveau heeft alles te maken met het vastleggen van eenrisico reductiefactor. Hoe hoger het SIL niveau, hoe beter de risico reducerendeeigenschappen. Op basis van een risicoanalyse (HAZOP, FMEA,…) bestaan ermethoden ,die ons toelaten om het vereiste SIL niveau te bepalen.IEC 61508/5 bijlagen C en D laten ons toe om het SIL niveau te bepalen. Menmaakt daar gebruik van een risicograaf of een risicomatrix. Noteer echter dat hethier gaat om een kwalitatieve benadering die uitgevoerd moet worden door eentoegewijd competent team.Rapport VROM-InspectieII.59 Vinçotte

Aspecten relevant voor de integriteit en veiligheid van de installatiesTevens bestaat er een mogelijkheid om de determinatie uit te voeren op basisvan IEC 61511 bijlage F, waarin verwezen wordt naar een zogenaamde LOPAstudie(layers of protection analysis). Hier kan één persoon de determinatietoepassen op basis van een kwantitatieve benadering.SIL verificatie:De SIL verificatie zal zich focussen op twee domeinen: Architecturale en functionele vereisten ( 1oo1, 1oo2,…). Probabilische vereisten (probable failure on demand).Op basis van normering heeft men expliciet voor elektrische, elektronische enprogrammeerbare elektronische toepassingen een instrument ontwikkeldwaarmee op een relatief eenvoudige wijze de architectuur en de faalkans van eenveiligheid stuurkring kan beoordeeld worden en vervolgens kan getoetst wordenof er wordt voldaan aan de voorgestelde verwachtingen (SIL determinatie).Rapport VROM-InspectieII.60 Vinçotte

Aanpak en inspectiefilosofie in het kader van de eerste uitbreiding van de LNG terminal in ZeebruggeHOOFDSTUK 3 : AANPAK EN INSPECTIEFILOSOFIE IN HET KADER VAN DE EERSTEUITBREIDING VAN DE LNG TERMINAL IN ZEEBRUGGE3.0. InleidingVoor de bouw van de LNG Terminal in Zeebrugge (Figuur 3.1) werd eind jarenzeventig de interministeriële werkgroep “Veiligheidsaspecten LNG Terminal”opgericht. Het doel van deze werkgroep was niet alleen zich te ontfermen over devergunningsmodaliteiten, maar ook de veiligheidseisen vast te leggen waaraan deLNG Terminal moest voldoen.Figuur 3.1 LNG Terminal ZeebruggeHet advies van de interministeriële werkgroep werd dan ook opgenomen in deuiteindelijke vergunning, die via het Koninklijk Besluit van 7 augustus 1981verleend werd.Naast het advies van de interministeriële werkgroep, werd in de vergunning ookverwezen naar de Belgische reglementering voor het vervoer van gevaarlijkeproducten door middel van leidingen (of kortweg de Gaswet) en werd detussenkomst van een Erkend Controleorganisme gevraagd voor het toezicht overde proeven, controles en beproevingen.Bij de uitbreiding van de LNG Terminal (2004-2008) werd opnieuw het advies vande interministeriële werkgroep ingewonnen. In hun rapport werd vooropgestelddat voor de uitbreiding dezelfde principes qua veiligheid dienden te wordentoegepast als voor de bestaande installaties, tenzij door evolutie van de techniekof van de normen een meer geoptimaliseerde oplossing mogelijk was, dieevenwel een equivalent veiligheidsniveau bleef garanderen.Het advies van de interministeriële werkgroep werd ditmaal opgenomen in hetMinisterieel Besluit van 29 september 2004, tot aanvulling en wijziging van debestaande vergunning.Naast de veiligheidseisen die op lokaal vlak gesteld werden, werd voor deuitbreiding van de LNG Terminal ook rekening gehouden met de verschillendeRapport VROM-InspectieIII.1 Vinçotte

Aanpak en inspectiefilosofie in het kader van de eerste uitbreiding van de LNG terminal in ZeebruggeEuropese Richtlijnen, zoals bijvoorbeeld de Europese Richtlijn voordrukapparatuur 97/23/EC.3.1. EPC-contractEen installatie voor de opslag en/of het transport van aardgas wordt lang nietmeer alleen ten dienste van het openbaar nut gerealiseerd. Inderdaad, voor groteprojecten is er vaak een groep van investeerders die om puur economischeredenen beslissen om samen een installatie te bouwen.Gezien de partners in zo’n project niet altijd over de nodige technische kennis enervaring beschikken en/of gezien het kostenplaatje de nodige middelen, en deplanning die verbonden zijn aan de investering primordiale parameters zijn, wordthet volledige project dikwijls uitbesteed via een EPC-contract.De afkorting EPC staat hierbij voor Engineering, Procurement enConstruction.Binnen een EPC-contract is de zogenaamde EPC-contractor verantwoordelijk voorde volledige realisatie, van in de studiefase, over de aankoop van de materialentot bij de samenbouw op de werf.Om deze reden wordt de vergelijking soms ook wel eens gemaakt met een sleutelop de deur project.Ook voor de uitbreiding van de LNG Terminal in Zeebrugge werd een beroepgedaan op een EPC-contractor. Doch, hierbij dient opgemerkt te worden datFluxys LNG, gezien hun technische kennis en ervaring als eigenaar en uitbatervan de bestaande installatie, de EPC-contractor zeker niet heeft laten begaan. Zowerden naast alle wettelijke eisen en verplichtingen nog een hele reeks aanprojectspecificaties uitgewerkt met soms verregaande bijkomendeveiligheidseisen. Bovendien heeft Fluxys LNG, samen met hun raadgevendeingenieursbureau heel wat bijkomende kwaliteits- en conformiteitscontrolesuitgevoerd.3.2. KwaliteitscontroleKwaliteit en kwaliteitscontrole zijn twee woorden die niet meer weg te denken zijnuit onze hedendaagse maatschappij.De meeste bedrijven beschikken nu immers over een kwaliteitssysteemwaarbinnen een eigen kwaliteits- of inspectiedienst actief zijn. Daarnaast is ookde tussenkomst van een onafhankelijke instelling of derde partij mogelijk voor deuitvoering van bepaalde controles en inspecties.Om te verduidelijken wie precies welke taak vervult, wordt in wat volgt voor deeenvoud over “interne” en “externe” kwaliteitscontrole gesproken.3.2.1 Interne kwaliteitscontrolea) ActorenIn de eerste plaats is er de kwaliteitsdienst van de fabrikant of de aannemer dietoeziet over de kwaliteit van het geleverde werk. Daarnaast kan de klant, indiengewenst, zelf bijkomend toezicht houden en de geleverde kwaliteit controleren.Binnen een EPC-contract is de rol van klant weggelegd voor de EPC-contractorzelf. Hij is immers verantwoordelijk voor bijvoorbeeld de aankoop van deRapport VROM-InspectieIII.2 Vinçotte

Aanpak en inspectiefilosofie in het kader van de eerste uitbreiding van de LNG terminal in Zeebruggematerialen en heeft er, in theorie, alle belang bij dat deze materialen aan devooropgestelde eisen voldoen.Los daarvan kan de eigenaar of uitbater van de installatie als finale klantnatuurlijk ook bijkomende controles uitvoeren. Dit alles is schematischweergegeven in onderstaand schema (Figuur 3.2).EngineeringAlgemeen ontwerpSpecificatiesProcurementOntwerpFabricatieQC EigenaarEindinspectieQC EPC-contractorConstructionOntvangst materialenConstructieQC FabrikantQC AannemerBeproevingFiguur 3.2Zowel bij de kwaliteitsdienst van de fabrikant of de aannemer, als bij deinspectiedienst van de EPC-contractor of de eigenaar, bestaat echter het risicodat andere elementen dan de kwaliteit en de veiligheid een invloed hebben in deuiteindelijke beoordeling.b) Bemerkingen terzakeInderdaad, kan de zogenaamd onafhankelijke kwaliteits- of inspectiedienst welaltijd even onafhankelijk een objectieve beslissing nemen?Wordt er bij gebreken niet al te snel tot de gemakkelijkheidsoplossingovergegaan om de materialen te aanvaarden zoals ze zijn, zonder dat hiervoorecht een gegronde technische basis bestaat? En in welke mate hebben routine,bedrijfscultuur of de directie een invloed op deze beslissing?In de praktijk worden de omvang en de inhoud van de controles die door de EPCcontractorworden uitgevoerd vaak bepaald op basis van de belangrijkheid van debetrokken materialen of drukapparatuur.Een nobele gedachte, zij het niet dat deze belangrijkheid soms bepaald wordtdoor het budget en de planning en minder door de kwaliteit en de veiligheid.Hierbij kan dan ook in vraag gesteld worden of de geplande inspectiebezoekenniet eerder aangewend worden om de contractuele verplichtingen van defabrikant te controleren (zoals de levertermijn) dan wel de kwaliteit?In hoeverre hebben ook persoonlijke voorkeuren zoals bijvoorbeeld deaantrekkelijkheid van de locatie waar de inspecties moeten worden uitgevoerdRapport VROM-InspectieIII.3 Vinçotte

Aanpak en inspectiefilosofie in het kader van de eerste uitbreiding van de LNG terminal in Zeebruggeeen invloed op de beslissing om al dan niet een inspectiebezoek uit te voeren? Ofwordt hier voor verre of minder fraaie bestemmingen niet al te snel een beroepgedaan op een lokale inspecteur, waarvan al dan niet gecontroleerd wordt of hijover de nodige competenties beschikt en die misschien onvoldoende op de hoogtewordt gesteld van de van toepassing zijnde eisen?3.2.2 Externe kwaliteitscontroleIn tegenstelling tot de interne kwaliteitscontrole wordt de externekwaliteitscontrole verzorgd door een onafhankelijke instelling of derde partij diegeacht wordt om noch rechtstreeks, noch onrechtstreeks belang te hebben in heteindresultaat.Wanneer men specifiek kijkt naar de kwaliteitscontrole van de mechanische endrukdragende delen kunnen, in het kader van de uitbreiding van de LNG Terminalin Zeebrugge, drie groepen onderscheiden worden (zie Figuur 3.3):de Derde Partij voor de EN 10204 3.2 certificatie van de materialende Aangemelde Instantie in het kader van de Europese Richtlijn voordrukapparatuurhet Erkend Controleorganisme in het kader van de vergunning en deGaswetEngineeringDerde PartijAlgemeen ontwerpSpecificatiesProcurementOntwerpAangemelde InstantieFabricatieEindinspectieErkend OrganismeAangemelde InstantieConstructionOntvangst materialenConstructieBeproevingAangemelde InstantieDerde PartijMogelijke tussenkomstOpgelegde tussenkomstFiguur 3.3Rapport VROM-InspectieIII.4 Vinçotte

Aanpak en inspectiefilosofie in het kader van de eerste uitbreiding van de LNG terminal in Zeebruggea) De Derde PartijVolgens EN 10204 wordt een 3.2 certificaat mee gevalideerd door een bevoegdevertegenwoordiger van de koper of door een inspecteur die in het kader van deofficieel van toepassing zijnde reglementering wordt aangewezen.Zonder specifieke eisen zou de koper dus iemand van de eigen inspectiedienst ofzelfs iemand die niet noodzakelijk over de nodige competenties beschikt kunnenaanstellen als bevoegde vertegenwoordiger. Doch, gezien de toegevoegde waardehiervan in vraag zou kunnen gesteld worden, werd in het kader van dit projectgeëist een beroep te doen op een Derde Partij, geaccrediteerd volgens EN 45004of ISO 17020 voor inspectieactiviteiten op drukdragende onderdelen.b) De Aangemelde InstantieDe tussenkomst van een Aangemelde Instantie in het kader van de EuropeseRichtlijn voor drukapparatuur wordt bepaald door de risicocategorie en de door defabrikant gekozen overeenstemmingsbeoordelingsprocedure.Deze procedure kan productgericht zijn, waarbij de Aangemelde Instantieeffectief dient tussen te komen in het ontwerp, de fabricatie en de eindinspectie.Maar, deze procedure kan ook gebaseerd zijn op een kwaliteitssysteem, waarbijde rol van de Aangemelde Instantie beperkt is tot de beoordeling van ditkwaliteitssysteem en zij de bestelde drukapparatuur niet noodzakelijk fysisch tezien krijgt.De Aangemelde Instantie wordt aangesteld door de fabrikant van de betrokkendrukapparatuur. Hierbij dient niet alleen een beroep gedaan te worden op eenAangemelde Instantie voor de beoordeling van de individuele drukapparaten,maar ook voor de evaluatie van het samenstel bij de samenbouw op de werf.Het is belangrijk om op te merken dat een LNG opslagtank, omwille van zijnontwerpgegevens, niet aan de Europese Richtlijn voor drukapparatuur isonderworpen, waardoor er in dit geval ook geen tussenkomst is van eenAangemelde Instantie.c) Het Erkend ControleorganismeHet Erkend Controleorganisme wordt belast met het toezicht over de proeven,controles en beproevingen en zal zowel in het ontwerp, de fabricatie van dematerialen, als bij de constructie op de werf tussen komen.In tegenstelling tot de Aangemelde Instantie die door de fabrikant wordtaangesteld, dient het Erkend Controleorganisme door de vergunninghouder teworden aangesteld. Hierdoor kan dit organisme ook volledig onafhankelijk enonbevooroordeeld optreden ten opzichte van de EPC-contractor, zijnonderaannemers en leveranciers.3.2.3 Omvang van de opdrachtDe tussenkomst van het Erkend Controleorganisme heeft zowel betrekking tot deopslagtank als tot de installatieleidingen.Voor wat betreft de mechanische en drukdragende delen werden hierbij volgendeelementen bekeken:Opslagtank:9% nikkel stalen binnentank9% nikkel stalen corner protectionRapport VROM-InspectieIII.5 Vinçotte

Aanpak en inspectiefilosofie in het kader van de eerste uitbreiding van de LNG terminal in Zeebruggealuminium suspended deckkoolstofstalen linerroof penetrationsvulleidingenpompkolommenoverdrukventielenInstallatieleidingen: niet-cryogene procesleidingen en hulpinrichtingen (zoals afsluiters,drukvaten, pompen, enz.) met een hoogst toelaatbare bedrijfsdruk groterdan 14,7 bar cryogene procesleidingen en hulpinrichtingen met een hoogst toelaatbarebedrijfsdruk groter en kleiner dan 14,7 bar3.2.4 Inhoud van de controlesZoals eerder aangegeven wordt de opdracht van het Erkend Controleorganismeeerder algemeen omschreven door te verwijzen naar het toezicht over deproeven, controles en beproevingen.Hieronder wordt een effectieve opsomming gegeven van de belangrijksteinspectieactiviteiten die in dit kader werden uitgevoerd:a) OntwerpAlgemeen ontwerp:nazicht van de piping classesnazicht van de constructietekeningennazicht van de (flexibititeits)berekeningenMateriaalspecificaties:nazicht van de materiaalspecificatiesnazicht van de datasheetsb) Materialen en drukapparatuurOntwerp:nazicht van het ontwerpnazicht van de fabricage- en controleproceduresFabricatie:nazicht van de EN 10204 3.2 certificatengedeeltelijk bijwonen van het niet destructief onderzoekEindinspectie:visueel en (steekproefsgewijs) dimensioneel onderzoekbijwonen van de weerstands- en dichtheidsproevengedeeltelijk bijwonen van de cryogene proevennazicht van de technische dossiersRapport VROM-InspectieIII.6 Vinçotte

Aanpak en inspectiefilosofie in het kader van de eerste uitbreiding van de LNG terminal in Zeebruggec) ConstructieOntvangst van de materialen:identificatie van de materialensteekproefsgewijs visueel onderzoekConstructie:nazicht van de lassers- en lasmethodekwalificatiessteekproefsgewijze controle van de lasparameterssteekproefsgewijs visueel onderzoek van de lassengedeeltelijk bijwonen van het niet destructief onderzoeknazicht van het lasboek en het constructiedossierBeproeving:bijwonen van de weerstands- en dichtheidsproeven3.2.5 Invullinga) KwaliteitscontroleIn het kader van de uitbreiding van de LNG Terminal in Zeebrugge werd getrachtom de taak van het Erkend Controleorganisme niet enkel als controleur in deeerste lijn in te vullen (door het rechtstreeks bijwonen en controleren vanbepaalde activiteiten), maar gezien de tussenkomst van de verschillende DerdePartijen en Aangemelde Instanties ook als overkoepelende toezichthouderteneinde de doeltreffendheid van de tussenkomst als Erkend Controleorganismete verhogen en het aantal dubbele controles en herkeuringen te verminderen.Praktisch gezien kwam dit er op neer dat de interventiepunten van het ErkendControleorganisme niet alleen gedefinieerd werden op basis van de wettelijkeeisen en/of de eventuele bijkomende eisen van de klant, maar ook rekeninggehouden werd met de interventiepunten van de Derde Partij en/of deAangemelde Instantie.Initieel werd hierbij bijvoorbeeld vooropgesteld dat het ontwerp van deinstallatieleidingen pas zou nagekeken worden na aanvaarding door deAangemelde Instantie. Ook voor het nazicht van de documentatie van deverschillende fabrikanten werd vooropgesteld dat deze reeds door de EPCcontractor,de Derde Partij en/of de Aangemelde Instantie zou worden nagekekenen aanvaard alvorens deze aan de bouwheer en het Erkend Controleorganismevoor te leggen.De achterliggende gedachte van deze werkwijze was ook de betrokken partijen(in het bijzonder de EPC-contractor) voor hun verantwoordelijkheid te stellen.De praktijk heeft echter geleerd dat verschillende documenten die voorgelegdwerden niet (eerst) nagekeken werden door de EPC-contractor, de Derde Partijen/of de Aangemelde Instantie, of dat de opmerkingen pas bij de uiteindelijkefabrikant terechtkwamen als het kalf soms al verdronken was.Ook de initiële bedoeling om de invulling van een aantal controles te maken opbasis van de interventiepunten die door de Derde Partij en/of de AangemeldeInstantie werden aangeduid in het inspectie- en testplan bleek al snel een teoptimistische gedachte te zijn. Inderdaad, als deze interventiepunten al duidelijkRapport VROM-InspectieIII.7 Vinçotte

Aanpak en inspectiefilosofie in het kader van de eerste uitbreiding van de LNG terminal in Zeebruggekenbaar waren, was dit in vele gevallen opnieuw als de fabricatie al aan de gang,of zelfs volledig afgerond was.Algemeen kunnen hiervoor verschillende redenen aangehaald worden:Niet alleen in het uitbreidingsproject van de LNG Terminal in Zeebrugge, maarook in vele andere projecten, wordt tegenwoordig een zeer strikte planninggehanteerd, wat uiteraard een invloed heeft op de leveringstermijn van dematerialen. Hierbij wordt in sommige gevallen onvoldoende of zelfs geen ruimtevoorzien voor de kwaliteitscontrole van deze materialen.Niet alleen de tijdsdruk, maar ook de onervarenheid en profileringsdrang vansommige personen of instellingen die verantwoordelijk zijn voor dekwaliteitscontrole, maken dat de zaken soms vanuit een theoretisch oogpuntbenaderd worden.Op organisatorisch vlak werd zo bijvoorbeeld meermaals gevraagd omberekeningsnota’s na te kijken zonder dat de bijbehorende constructietekeningenbeschikbaar waren, lasmethodebeschrijvingen na te kijken zonder dat deondersteunende lasmethodekwalificaties beschikbaar waren, enz.Op technisch vlak gaat men zich in dit kader maar al te graag verschuilen achterzaken die al dan niet letterlijk zijn opgenomen in de richtlijn, norm of specificatievan toepassing. Het meest uitgesproken voorbeeld hiervan is misschien wel EN10204 die in het kader van de 3.2 certificatie niet letterlijk aangeeft dat deproeven (al dan niet steekproefsgewijs) moeten bijgewoond worden door deDerde Partij.Dit alles heeft er, samen met de vaststelling van verschillende gebreken entekortkomingen, toe geleid dat er niet alleen een bijsturing noodzakelijk was tenopzichte van de vooropgestelde inspectiefilosofie, maar dat er finaal ook veelmeer bezoeken dienden uitgevoerd te worden dan initieel voorzien.b) KwaliteitsborgingExterne kwaliteitscontrole is op zichzelf natuurlijk ook niet zaligmakend. Zoalseerder aangegeven is en blijft het in de eerste plaats de fabrikant of aannemerzelf die voor de nodige kwaliteit moet zorgen.In het kader van de uitbreiding van de LNG Terminal in Zeebrugge werd hetErkend Controleorganisme daarom, buiten hun wettelijke opdracht, ook belastmet de uitvoering van kwaliteitsaudits bij de EPC-contractor en zijn belangrijksteleveranciers met de bedoeling pro-actief te kunnen reageren en de effectievecontroles meer doelgericht te kunnen invullen.3.2.6 Algemene methodologieHet Erkend Controleorganisme is betrokken bij de verschillende stappen van hetproject van bij het ontwerp, over de fabricatie van de materialen, tot bij deconstructie op de werf.Een Derde Partij of Aangemelde Instantie krijgt daarentegen meestal slechtsenkele stukjes van de puzzel voor ogen, zonder daarbij noodzakelijk op de hoogtete zijn van de finale toepassing, noch de eventuele specifieke technischeveiligheidseisen. Doch, finaal zijn het ook deze stukjes die de puzzel maken enbijdragen tot het geheel.Hierbij blijft het echter belangrijk zich niet te laten verblinden door enkele mooiogende individuele certificaten en labels, maar ook de totale context te bekijkenen daadwerkelijk na te gaan of de puzzel past.Rapport VROM-InspectieIII.8 Vinçotte

Aandachtspunten en aanzet tot inspectieplanHOOFDSTUK 4 : AANDACHTSPUNTEN EN AANZET TOT INSPECTIEPLAN4.0. InleidingDit hoofdstuk bevat in een eerste deel voor de voornaamste onderwerpen, dieuitvoerig besproken werden in de vorige hoofdstukken en voornamelijk inHoofdstuk 2 en 3, een aantal aandachtspunten die een impact kunnen hebben opde veiligheid en de kwaliteit van industriële installaties tijdens de constructiefase.In een tweede deel wordt dan een aanzet gegeven tot het opstellen van eeninspectieplan.4.1. AandachtspuntenDe onderstaande aandachtspunten zijn geen toevallige waarnemingen: ze zijneen weergave van de belangrijkste tekortkomingen die regelmatig wordenvastgesteld tijdens inspecties in het kader van de constructie van industriëleinstallaties. De meeste vermelde aandachtspunten zijn reeds vermeld gewordenmet meer details, in voornamelijk Hoofdstukken 2 of 3 van dit statusrapport.De aandacht van de lezer wordt erop gevestigd dat het niet de bedoeling is datdeze lijst volledig is, en dat hij geen inspectieprogramma vormt. Het doel is omde aandacht te vestigen op een aantal kritische punten, die regelmatig voorproblemen zorgen.In de hiernavolgende tabellen vindt U per onderwerp (toestellen & installatiesonder druk, betonnen structuren, coating en isolatie en brandveiligheid) en perfase (algemeenheden, ontwerp, materialen, fabricage inspectie en kwaliteitsborging)de relevante aandachtspunten. Tevens wordt er in een aantal gevallenvoor bijkomende uitleg naar het desbetreffende hoofdstuk en paragraafverwezen.Rapport VROM-InspectieIV.1© Vinçotte

Aandachtspunten en aanzet tot inspectieplan4.1.1 Toestellen & installaties onder drukAANDACHTSPUNTEN OPMERKINGEN0. Algemeenheden0.1. Ondanks het aanwezige veiligheidsrisico, zijn sommigedrukapparaten omwille van hun aard, druk en/of volume tochniet aan de Europese richtlijn voor drukapparatuuronderworpen.Voorbeeld : een LNG opslagtank omwille van de beperkteontwerpdruk (< 0,5 bar).Bij de uitbreiding van de LNG Terminal inZeebrugge werd de tank (en toebehoren)onder het toezicht van een erkendcontroleorganisme gebouwd (BelgischeGaswet).Deze eis werd bijkomend opgelegd in devergunning.0.2. De beoordelingsprogramma’s en de taak van de aangemeldeinstantie zijn niet altijd eenduidig vastgelegd in de Europeserichtlijn voor drukapparatuur. Hierdoor zullen de aangemeldeinstanties elkaar niet alleen beconcurreren op het gebied vande prijs, maar daarenboven ook naar de omvang en inhoudvan hun inspecties toe.Gezien de aangemelde instantie wordt aangesteld door defabrikant, zal hierbij in vele gevallen voor de weg van deminste weerstand (en laagste kost) gekozen worden,waardoor de fundamenten van de richtlijn soms wordenuitgehold.Indien de Europese richtlijn voordrukapparatuur niet van toepassing is en detussenkomst van een erkendcontroleorganisme, aangemelde instantieen/of derde partij toch gewenst is, dient hunopdracht eenduidig vastgelegd te worden.In het kader van de Belgische Gaswet wordthet erkend controleorganisme aangestelddoor de houder van de vergunning.Bij de uitvoering van hun opdracht wordthierbij, ten opzichte van een fabrikant, eengrotere onafhankelijkheid gegarandeerd danwanneer deze fabrikant zelf een contractueleovereenkomst sluit met een erkendcontroleorganisme, aangemelde instantieen/of derde partij naar keuze.Hiermee vervalt ook het veelgehoordedreigement van sommige fabrikanten om,indien de aangemelde instantie de eisen vande richtlijn zeer strikt wenst toe te passen, deRapport VROM-Inspectie © VinçotteIV.2

Aandachtspunten en aanzet tot inspectieplanvolgende bestellingen te geven aan eenandere aangemelde instantie.1. Ontwerp1.1. Cf hoofdstuk 2.2. In vele gevallen is het onduidelijk voor welk medium oftemperatuur een drukapparaat of installatie moet ontworpenworden, of er moet rekening gehouden worden metvermoeiing, of met externe invloeden zoals bijvoorbeeld eenwindbelasting, enz.Er dient dan ook een ontwerpspecificatie te bestaan die devoorschriften, of referenties ernaar, bevat waaraan dedrukapparatuur en/of installatie moet voldoen. Het ontbrekenvan een volledige en duidelijke ontwerpspecificatie of hetonvoldoende vertrouwd zijn met de inhoud ervan doorsommige partijen (bv onderaannemers), zijn vaak defundamentele oorzaak van problemen die optreden tijdens defabricage of tijdens de latere uitbating.1.2. Cf hoofdstuk 2.2. Los van de eisen van de van toepassingzijnde reglementeringis het noodzakelijk dat er een constructiecode gekozen wordt.Alle voorschriften van deze constructiecode moetengerespecteerd worden (zowel voor de aspecten ontwerp, alsvoor de materialen, constructie, inspectie, …) en er mag geenvermenging gebeuren van voorschriften uit verschillendecodes.Inderdaad, de voorschriften van een code vormen eencoherent geheel en het is dit coherent geheel dat verzekertdat de constructie voldoende veilig is.1.3. Cf hoofdstuk 2.2. Het drukapparaat of de installatie wijkt in de eindtoestandregelmatig af ten opzichte van de ontwerptekeningen. IndienHet opstellen van een ontwerpspecificatiedient in een zeer vroeg stadium te gebeuren.De voorschriften ervan moeten ook kenbaargemaakt worden aan het erkendcontroleorganisme, de aangemelde instantieen/of derde partij.Bij de uitbreiding van de LNG Terminal inZeebrugge werd de constructiecode voor detank, de piping en de drukapparatenopgelegd in de vergunning.Dit is echter niet het geval in bijvoorbeeld deEuropese richtlijn voor drukapparatuur waarenkel een reeks van essentiëleveiligheidseisen opgelegd wordt.De aangemelde instantie is verantwoordelijkom na te gaan of er voldaan werd aan deessentiële eisen van de richtlijn. De verificatievan het coherent toepassen van eenconstructiecode behoort niet noodzakelijk tothaar taak.Deze belangrijke oefening wordt veelal overhet hoofd gezien, laat staan dat deRapport VROM-Inspectie © VinçotteIV.3

Aandachtspunten en aanzet tot inspectieplande afwijkingen buiten de vooropgestelde toleranties vallen ofindien bijvoorbeeld andere materialen toegepast werden,dient de ontwerpverantwoordelijke te verifiëren of deeindtoestand nog beantwoordt aan de ontwerpcriteria. In hetbijzonder dient de rekennota opnieuw in overeenstemminggebracht te worden met de as-built tekeningen (controle vande compatibiliteit of overeenstemming).compatibiliteit tussen de rekennota en de asbuilttekeningen formeel bevestigd wordt.Dit nazicht dient zowel door de contractor,studiebureau als door de aangemeldeinstantie te gebeuren.2. Materialen2.1. Cf hoofdstuk 2.3. Het gekozen materiaal dient opgenomen te zijn in deconstructiecode. Door sommige fabrikanten wordt somsverkeerdelijk gekozen voor de toepassing van een(goedkoper) constructiestaal (bv EN 10210 S355J2H) inplaats van een staal dat geschikt is voor drukdragende delen(bv EN 10216 P355NL1).2.2. Cf hoofdstuk 2.3. Uit ervaring kan men stellen dat, voor meer dan 20% van demet een EN 10204 3.1 certificaat geleverde materialen(buizen, platen, gietstukken, smeedstukken, …), afwijkingenbestaan tussen de waarden opgenomen op het certificaat ende werkelijke eigenschappen van de betrokken materialen.Een EN 10204 3.2 certificaat biedt meer garanties(overeenstemming met de materiaalspecificatie &naspeurbaarheid) dan een EN 10204 3.1 certificaat, opvoorwaarde dat er voldoende toezicht en assistentie bij desleuteloperaties is om de gebreken te identificeren.De afwijkingen kunnen van verschillende aard zijn :- verkeerde chemische samenstellingIn het kader van de Europese richtlijn voordrukapparatuur dient een apartemateriaalbeoordeling te worden opgesteldvoor materialen die niet zijn opgenomen ineen geharmoniseerde norm.De ervaring leert ons dat de fabrikantenen/of aangemelde instanties niet altijdrekening houden met de intrinsieke kwaliteiten toepassingsgebied van de materialen enzich veelal beperken tot een nazicht van demechanische eigenschappen (sterkte entaaiheid).De Europese richtlijn voor drukapparatuurlaat voor de belangrijke drukdragende delende keuze van het type certificaat in functievan het statuut van de materiaalfabrikant.Voor materiaalfabrikanten wienskwaliteitssysteem goedgekeurd is door eenhiervoor bevoegde instelling die in deEuropese Gemeenschap is gevestigd, volstaathet dat de materialen met een EN 10204 3.1certificaat worden geleverd.In het kader van de uitbreiding van de LNGRapport VROM-Inspectie © VinçotteIV.4

Aandachtspunten en aanzet tot inspectieplan- Terminal in Zeebrugge werden alle cryogeneverkeerde mechanische eigenschappen (sterkte, - … 10204 3.2 certificaten.taaiheid, …)materialen en alle materialen bestemd voor- gekopieerde certificatenhet vervoer van gas onder hoge druk (> 14,7- bewerkte certificatenbar – zie Belgische Gaswet) geleverd met EN3. Fabricage3.1. Alle ‘speciale processen’ (lassen, solderen, plooien, …) dienenuitgevoerd te worden conform gekwalificeerde procedures endoor gekwalificeerd personeel. Niettemin worden zeerregelmatig afwijkingen vastgesteld die een implicatie kunnenhebben op de structurele integriteit van de materialen,drukapparatuur of installatie.Dit in het bijzonder voor wat de laswerkzaamheden betreft :- onvoldoende voorverwarming- verkeerde tussenpas temperatuur- verkeerde toepassing van het naverwarmen ofafkoeling- verkeerd toevoegmateriaal of probleem vannaspeurbaarheid van het toevoegmateriaal- niet gekwalificeerde lassers- …Daar waar de Europese richtlijn voordrukapparatuur van toepassing is, zouden delaswerkzaamheden steekproefsgewijs moetenworden gecontroleerd door de aangemeldeinstantie, indien door de fabrikant eenmodule met effectieve inspectie is gekozen(modules C1, F, G).Omwille van de druk op de markt is hetechter zo dat de aangemelde instanties zelfsin die gevallen het toezicht op delaswerkzaamheden tot een minimumbeperken.In het kader van de uitbreiding van de LNGTerminal in Zeebrugge werden allelaswerkzaamheden op de procesleidingen ende tank (zowel in prefab als op de werf)onder permanent toezicht van het erkendcontroleorganisme uitgevoerd.4. Inspectie4.1. Cf hoofdstuk 2.4. De methoden en technieken voor het niet destructiefonderzoek van de materialen en lassen moeten door defabrikant gekozen worden in functie van het te controlerenproduct en van de gebreken die men zichtbaar wilt maken.Het is dan ook van belang om na te gaan dat de toegepastemethode en techniek de te verwachten indicaties wel kunnenEnkel voor module G wordt in het kader vande Europese richtlijn voor drukapparatuurgevraagd om de NDO procedures formeel telaten keuren door de aangemelde instantie.In de praktijk wordt hier opnieuw weinig ofzelfs geen aandacht aan besteed.Rapport VROM-Inspectie © VinçotteIV.5

Aandachtspunten en aanzet tot inspectieplandetecteren, dat alle NDO procedures formeel goedgekeurdzijn door een level 3 operator en dat, waar nodig, deprocedures gekwalificeerd worden (demonstratie van dedetectiegraad).4.2. Cf hoofdstuk 2.4. Bij het uitvoeren van niet destructief onderzoek, zelfs metgekwalificeerde procedures, worden regelmatig afwijkingenvastgesteld die een implicatie kunnen hebben op destructurele integriteit van de constructie :- wanneer enkel een percentage van de lassen dientgecontroleerd te worden, verkiest de fabrikant vaakom de meest toegankelijke of meest ‘gunstige’ lassente onderzoeken ; er wordt zelfs soms gevraagd om defoutlassen in een afzonderlijk verslag te vermelden(het welk niet in het officiële dossier wordtopgenomen), zodat het totaal aantal foutlassenbeperkt blijft en men het percentage lassen wat moetgecontroleerd worden niet dient te verhogen- de goedgekeurde procedures worden niet correcttoegepast (stralingstijd, type taster, …)- controles van herstellingen die niet op de juiste plaatsgebeuren- verkeerde interpretatie van de resultaten- verkeerde criteria toegepast bij de interpretatie vande resultaten- …In het kader van de uitbreiding van de LNGTerminal in Zeebrugge werden alle NDOprocedures nagezien door een specialist vanhet erkend controleorganisme.Daar waar de Europese richtlijn voordrukapparatuur van toepassing is, zouden deniet destructieve controles steekproefsgewijsonder toezicht van de aangemelde instantiemoeten worden uitgevoerd, indien door defabrikant een module met effectieve inspectieis gekozen (modules C1, F, G).In dit geval beperkt het toezicht zich echterin de meeste gevallen tot het nazicht van defilms (zelfs niet altijd) en het nazicht van deNDO rapporten.In het kader van de uitbreiding van de LNGTerminal in Zeebrugge werden de nietdestructieve controles (zowel in prefab, op dewerf, als bij de keuring van de materialen)onder toezicht van het erkendcontroleorganisme uitgevoerd. Voor demeest kritische controles werd hierbij beroepgedaan op de expertise van een level 3operator.Rapport VROM-Inspectie © VinçotteIV.6

Aandachtspunten en aanzet tot inspectieplan5. Kwaliteitsborging(QualityAssurance)5.1. Cf hoofdstuk 1.1.1 Gebrek aan voldoende ervaring en kennis van de auditor engebrek aan coherentie tussen het kwaliteitssysteem van eenorganisatie en de activiteiten die verondersteld beheerst teworden dank zij dit systeem, leiden tot onefficiënt gebruikvan deze tool.Rapport VROM-Inspectie © VinçotteIV.7

Aandachtspunten en aanzet tot inspectieplan4.1.2 Betonnen structurenAANDACHTSPUNTEN OPMERKINGEN0. Algemeenheden0.1. Cf hoofdstuk 2.6. In België wordt doorgaans bij grote projecten (bv bouwen vaneen LNG-terminal) een verzekering afgesloten die de tienjarigeaansprakelijkheid dekt. Deze tienjarige aansprakelijkheid wordtopgelegd in het burgerlijk wetboek (art 1792 en art 2270).Teneinde deze verzekering te bekomen is een onafhankelijketechnische inspectie vereist. De dekking van de tienjarigeaansprakelijkheid wordt verleend onder het toeziend oog van eenspecialist burgerlijke bouwkunde die de technische controledaadwerkelijk uitvoert. Het doel van zo’n technische controle isde risico’s op gebreken en de kans op verborgen gebreken uit tesluiten, te verminderen of minstens tot een acceptabel niveau tebrengen. Het eigene aan zo’n technische controle is dat ze zowelde controle van het ontwerp als de inspectie tijdens de uitvoeringomvat.Tijdens deze controles en inspecties wordt uitgekeken naar zowelde mogelijke gebreken als naar de verborgen gebreken diebetrekking hebben op de gebruiksgrenstoestand (G.G.T.) en opde uiterste grenstoestand (U.G.T.). Daarnaast worden aspectendie de levensduur van de constructie, de constructieve veiligheiden de bruikbaarheid, met andere woorden de ‘duurzaamheid’negatief kunnen beïnvloeden, beschouwd.In Nederland is de tienjarigeaansprakelijkheid niet opgenomen in dewetgeving. Dit heeft voor gevolg dat dedaaraan verbonden technische controle vande uitvoering van de bouwkundige werkenniet verplicht is en dat er geen instantie opde werf aanwezig is die een overkoepelendecontrole (controle tijdens de ontwerp- entijdens de uitvoering) uitvoert.De controle van de bouwkundige werkenwordt dan overgelaten aan bv de ontwerper(of de bouwheer zelf) die betrokken partij isen dus niet onafhankelijk.1. Ontwerp1.1. Cf hoofdstuk 2.6. Vaak worden tijdens de ontwerpfase veelvuldige veranderingenaangebracht aan het concept zonder zich de vraag te stellenwelke implicaties deze veranderingen hebben op de uiteindelijkestabiliteit en duurzaamheid van het bouwwerk.Het is de taak van het technischcontrolebureau in iedere fase van hetbouwproject risicogestuurde controles uit tevoeren met speciale aandacht voor deuiteindelijke duurzaamheid van deconstructie.Rapport VROM-Inspectie © VinçotteIV.8

Aandachtspunten en aanzet tot inspectieplan1.2. Cf hoofdstuk 2.6. De berekeningen en het uittekenen van de constructies wordtsinds jaar en dag uitgevoerd door de ontwerper of een externstudiebureau. Deze beschikken over gesofisticeerdesoftwarepakketten die alle berekeningen conform een bepaaldenorm kunnen uitvoeren. Vroeger waren de mogelijkheden mindergroot en werden bij het berekenen hogere veiligheidsmargesgebruikt. Het verkleinen van de veiligheidsmarges heeft totgevolg dat er minder ruimte is voor fouten of afwijkingen.De hiernaast genoemde softwarepakkettenzijn als ‘black boxes’: een groot aantalparameters wordt ingevoerd en eenovervloed aan resultaten komt uit decomputer gerold. Deze resultaten worden alte veel als absolute waarheid beschouwd enniet meer in vraag gesteld. Wij stellen vastdat door het gebruik van software deontwerper zijn voeling verliest met deconstructie en met de werkelijkheid. Eentechnisch controlebureau brengt dikwijlseen nieuwe benaderingsmethode aan ofstelt zaken in vraag die voor iemand diereeds sinds geruime tijd met het projectbezig is (en door het bos de bomen nietmeer ziet) niet meer opgemerkt worden.2. Uitvoering2.1. Cf hoofdstuk 2.6. Ook tijdens de uitvoering van de bouwkundige werken kunnenallerlei (onvoorziene) zaken gebeuren die de kwaliteit van deuitvoering in het gedrang brengen:- ongunstige weersomstandigheden die de planning in hetgedrang brengen: gezien de planning absoluut moetgehaald worden wordt (door ontwerpers, bouwheer..,) alvlug toegegeven om de afgesproken uitvoeringsmethodes(vb: opgelegde faseringen, lengte stortmoten, ...) tewijzigen teneinde toch nog de einddatum te halen- achterstand op planning omwille van te laat ontvangenvan de uitvoeringsplannen, te veel wijzigingen in hetproject in een te laat stadium, uitblijven van beslissingen,…Als er geen onafhankelijke instantie op dewerf aanwezig is die een overkoepelendecontrole (controle tijdens de ontwerp- entijdens de uitvoering) uitvoert, wie zalwijzen op de weerslag van sommigebeslissingen op de kwaliteit?Rapport VROM-Inspectie © VinçotteIV.9

Aandachtspunten en aanzet tot inspectieplan4.1.3 Coating & Isolatie1. Ontwerp1.1. Cf hoofdstuk2.8.1.2. Cf hoofdstuk2.8.1.3. Cf hoofdstuk2.8.AANDACHTSPUNTEN OPMERKINGENEr dient een specificatie te bestaan die de voorschriften, ofreferenties ernaar, bevat waaraan de coating- en/ofisolatiewerkzaamheden moeten voldoen. Het ontbreken van eenvolledige, duidelijke en coherente specificatie of het onvoldoendevertrouwd zijn met de inhoud ervan door sommige partijen (bvschilderbedrijven, leveranciers, …) zijn vaak de fundamenteleoorzaak van problemen die optreden tijdens de uitvoering oftijdens de latere uitbating.In een volgende fase dienen de coating en/of isolatieproceduresvan de verschillende leveranciers en van de uitvoerders (bvschilderbedrijven) getoetst te worden op hun conformiteit met decoating- en/of isolatiespecificaties.In vele gevallen worden objecten ontworpen zonder rekening tehouden met de mogelijkheden van een goede conservering enonderhoudvriendelijkheid (vb. stagnatie van water,ontoegankelijkheid om te schilderen na montage, combinatie vanverschillende metalen, …).Alhoewel er verschillende verffabrikanten en verfsystemen op demarkt bestaan, is het raadzaam voor één fabrikant en éénverfsysteem te kiezen. Zoniet krijgt men een mengelmoes vansystemen onder mekaar die de compatibiliteit niet meer kunnenwaarborgen.Coating en/of isolatiespecificaties wordenmerendeels stiefmoederlijk behandeld, enworden vaak opgesteld zonder al te veelkennis van zaken. Al te vaak moeten wedan ook constateren dat objecten zijnbedekt met systemen die niet of nauwelijksvoldoen voor hun toepassingen.Dikwijls is ook gebleken dat bv deapplicatieprocedure niet overeenstemde metde ontwerpspecificatie. Een herschildering isdan het gevolg.Hier dient mee rekening gehouden teworden in een vroeg stadium namelijk bijhet opstellen van de plannen.Verfsystemen van verschillende fabrikantendoor mekaar gebruiken geeft in geval vanschade als gevolg van een verfprobleemvaak verlies op aansprakelijkheid.2. Uitvoering2.1. Cf hoofdstuk2.8.Een evaluatie van de schilderbedrijven voor aanvang van dewerken is aan te raden om een aantal aspecten te toetsen, zoalsbv de applicatieprocedure, de vakbekwaamheid van deapplicateurs, …Rapport VROM-Inspectie © VinçotteIV.10

Aandachtspunten en aanzet tot inspectieplan2.2. Cf hoofdstuk2.8.2.3. Cf hoofdstuk2.8.De aangeleverde materialen dienen gecontroleerd te worden.Vaak worden niet-conformiteiten vastgesteld in de aard enkwaliteit van de aangebrachte systemen.Alle werkzaamheden zouden uitgevoerd moeten worden conformgoedgekeurde procedures. Niettemin worden zeer regelmatigafwijkingen vastgesteld die een implicatie kunnen hebben op dekwaliteit :- klimatologische omstandigheden dienen van kortbij te wordenopgevolgd; al te vaak wordt er geschilderd bv bij te hogeluchtvochtigheid- tijdens het aanbrengen van de eerste laag gebeuren erregelmatig ‘vergissingen’ met het type van primer- indien de verschillende verflagen niet verschillen van kleur, ishet onmogelijk het aantal aangebrachte lagen te controleren- het ruwheidprofiel dient gecontroleerd te worden; dit isnoodzakelijk om een goede hechting te waarborgen (kritisch bijroestvast staal)- onvoldoende bescherming van roestvast staal, met lasspettersof slijpstof tot gevolg; extra manipulatie is dan noodzakelijkvoor de passivatie- bij het schilderen van flenzen dienen alle boutverbindingenvrijwaard te blijven van verf- …Omwille van onaangepaste stellingen ofhoogtewerkers blijven vaak bepaalde zonesonbereikbaar of moeilijk bereikbaar, met alsgevolg dat deze zones niet correct wordengecoat of geïsoleerd.Rapport VROM-Inspectie © VinçotteIV.11

Aandachtspunten en aanzet tot inspectieplan4.1.4 Brandveiligheid1. Ontwerp1.1. Cf hoofdstuk2.9.1.2. Cf hoofdstuk2.9.1.3. Cf hoofdstuk2.9.AANDACHTSPUNTEN OPMERKINGENEr dient een specificatie te bestaan die de voorschriften, ofreferenties ernaar, bevat waaraan het brandveiligheidssysteemmoet voldoen. Het ontbreken van een volledige, duidelijke encoherente specificatie of het onvoldoende vertrouwd zijn met deinhoud ervan door sommige partijen zijn vaak de fundamenteleoorzaak van problemen die optreden tijdens de uitvoering oftijdens de latere uitbating.Tijdens het project zullen afwijkingen ontstaan ten opzichte van deoorspronkelijke vastgelegde voorschriften of keuzes. Deze dienengoed beheerd te worden in de loop van het project om decoherentie en efficiëntie van het systeem te waarborgen.Integratie van de brandveiligheidsmaatregelen (actief, passief,organisatie) is vaak het punt waar het fout loopt.Een ander aandachtspunt zijn die delen van de scenario’s die viahard- en software in de installaties ingebed worden. Belangrijkhierbij zijn: de communicatieprotocollen tussen de verschillendesystemen (zijn die compatibel?) en de bedrijfszekerheid ervan.Van bij de aanvang van het project is hetnoodzakelijk om niet alleen het respecterenvan een bepaalde norm op te leggen, maarom eveneens nauwkeuriger te bepalen hoedeze zal toegepast worden. B.v. welkrekenmodel, welke ontwerpparameters, enz.Dit voorkomt discussies achteraf envereenvoudigt de controle op het correctnaleven van de regels.De scenario’s die nodig zijn om bij brand zoefficiënt mogelijk in te grijpen, moetenvooraf uitgewerkt en getoetst worden. Zowelde scenario’s per productie-installatie ofproductie-eenheid zijn belangrijk als descenario’s die de onderlinge invloed vanproductie-installaties op een bedrijfsterreinbeschrijven.Deze scenario’s omvatten zowel de passieve,actieve als organisatorische maatregelen endat voor verschillende mogelijke incidentengeïdentificeerd door de risicoanalyse.Rapport VROM-Inspectie © VinçotteIV.12

Aandachtspunten en aanzet tot inspectieplan2. Uitvoering &inspectie2.1. Cf hoofdstuk2.9.Praktische proeven op het terrein: vooraf afspreken wanneer dezeingepland worden, met welke middelen, welke criteria, e.d.Het komt vaak voor dat de brandveiligheidssystemen in deallerlaatste fase worden gekeurd of getest waardoor bepaaldepraktische testen niet meer haalbaar zijn (b.v. omdat delen van deinstallatie al in dienst zijn) en waardoor een eventuele aanpassingvan de installatie naar aanleiding van de inspectie problematischwordt; het testen van de ingebouwde scenario’s zoals hetuitschakelen van bepaalde delen van de installatie na detectie kanb.v. niet meer uitgevoerd worden wanneer de productie looptterwijl blijkt dat het testen van deze scenario’s van cruciaal belangis; het valt vaak voor dat de individuele beveiligingssystemencorrect werken maar dat de interactie tussen de systemen nietcorrect is uitgevoerd.Denk b.v. aan:• het testen van detectiesystemen met“typehaarden” zonder voorbereidingnaar planning enveiligheidsmaatregelen voor de proefzelf, slaagt men er vaak niet in omdeze uit te voeren• idem voor het testen vanblussystemen, b.v. deluge-systemen,schuimblusinstallaties, enz.Rapport VROM-Inspectie © VinçotteIV.13

Aandachtspunten en aanzet tot inspectieplan4.2. Aanzet tot een inspectieprogramma voor industriële installaties4.2.0 Voorbeschouwingen• De bedoeling van deze inspecties is de bezorgdheid voor veiligheid,gezondheid en milieu, maar ze kunnen ook uitgebreid worden naarbedrijfszekerheid toe.• Het uitgangspunt is dat de veiligheidsanalyse uitgevoerd is en geleid heefttot het bepalen van de ontwerp, constructie en inspectieregels en dat dezevastliggen in de ontwerpspecificatie. Voor wat betreft de veiligheidsanalyseis het belangrijk dat zowel de ernst van een gevaar als de probabiliteitervan in aanmerking worden genomen.• De rode draad in deze benadering is tweeërlei, enerzijds het resultaat vande veiligheidsanalyse van de installatie en van de samenstellendeindividuele componenten, anderzijds het resultaat van onze praktischeervaringen in het veld.• Het is de bedoeling dat de toekomstige gebruiker van dit werktuig zelf eenselectie maakt uit de reeks van aandachtspunten die wordengeïdentificeerd in functie van de SRC (safety related category) afhankelijkvan de voor hem gangbare gradatie in categorieën.4.2.1 Uitgangspunt• Wij beschouwen hier de inspectieactiviteiten aanvullend op deze voorzienin de ontwerp en constructienormen of in de van toepassing zijndereglementering. Het gaat dus eigenlijk om een soort 4th party inspectiedoor de overheid of de toekomstige eigenaar/uitbater, of door eeninstantie door hen aangesteld.4.2.2 Opmerkingen• Alle suggesties moeten in hun context gezien worden.Bijvoorbeeld kan een pomp perfect veilig zijn vanuit het oogpunt vanstructurele integriteit als gevolg van inwendige druk, maar kan hetbelangrijk zijn om andere (veiligheids-) aspecten na te trekken zoals : hettrillingsgedrag (bijvoorbeeld v.w.b vermoeiing van de aangeslotenleidingen of meetapparatuur), de impact van krachten of momenten op deinlaat en uitlaatleidingen als gevolg van niet correcte verankering ofuitlijning, het niet halen van de vooropgestelde pompkarakteristieken, …• De aanpak kan in een gegevensbank gegoten worden voor gebruik inandere situaties/installaties en die moet toelaten om allerleirangschikkingen uit te voeren en zelfs het generen van aangepasteinspectieprogramma’s, nu of in de toekomst voor andere installaties. Ookkunnen bijvoorbeeld voor toekomstig gebruik bijkomende eisentoegevoegd worden die dan ten gepaste tijd kunnen opgenomen worden inde bestelbon, aankoopspecificatie of ontwerpspecificatie al naargelang.Bijvoorbeeld het toepassen van een kwaliteitssysteem al dan niet met 3thparty toezicht.Rapport VROM-InspectieIV.14© Vinçotte

Aandachtspunten en aanzet tot inspectieplanAspect en subaspecten SRC Checkby xPreliminaireVeiligheidsanalyse Ontwerpspecificatie DRUKInspectieactiviteit Tijdstip vaninspectieVerifieert de beschikbaarheidTijdens Toets de volledigheid en duidelijkheid ontwerpVerifieert de beschikbaarheidToets de volledigheidBeoordeel de overeenstemming met deveiligheidsanalyseTijdensontwerpAankoopspecificaties Bij het begin Verifieert de beschikbaarheid voor alle materialen en Toets de volledigheidcomponentenvan de Beoordeel de overeenstemming met deaankoopfaseontwerpspecificatie Beoordeel de overeenstemming met de technischenormen/specificatiesFabricatiespecificaties Verifieert de beschikbaarheid voor alle relevantefabricatieprocessen (lassen, vervormen, thermischebehandelingen….)aankoopfase(voor deindividuelecomponenten)of tijdens demontageTijdens de Beoordeel de overeenstemming met deontwerpspecificatie Beoordeel de overeenstemming met de technischenormen/specificaties Toets de volledigheidRapport VROM-Inspectie © VinçotteIV.15

Aandachtspunten en aanzet tot inspectieplanInspectiespecificaties Verifieert de beschikbaarheid voor alle te inspecterencomponentenaankoopfase(voorindividuelecomponenten)of tijdensmontageTijdens de Beoordeel de overeenstemming met deontwerpspecificatie Beoordeel de overeenstemming met de technischenormen/specificaties Beoordeel de bekwaamheid om gezochte indicaties teidentificeren Verifieert de kwalificatie van de techniek/procedureTestspecificaties Beoordeel de overeenstemming met deontwerpspecificatieBeoordeel de overeenstemming met de technischenormen/specificatiesTijdens deaankoopfase(voorindividuelecomponenten)of tijdensmontageOntwerpOntwerpberekeningen Beoordeel de overeenstemming van de input gegevensmet de ontwerpspecificatieBeoordeel of de correcte berekeningsparameters zoalstoelaatbare spanningen, 0.2% of 1% regens, …, werdengebruikt, of correcte hypotheses werden gemaakt en ofalle belastinggevallen in rekening gebracht werdenBeoordeel of het ontwerp rekening houdt met alleontwerpgegevens zoals te verpompen fluïda,erosiefenomenen, veroudering, vermoeiing, transiënten,aantal cycli, wind, aardbeving, dynamische belastingen,ondersteuningen …Kijk na of er maar één ontwerpcode werd gebruiktBeoordeel of de berekeningsnota voldoende gegevensvoor een onafhankelijk nazicht bevatTijdensontwerpRapport VROM-Inspectie © VinçotteIV.16

Aandachtspunten en aanzet tot inspectieplanPlannen Beoordeel of de lasconfiguraties en anderefabricatiedetails in overeenstemming zijn met wat deontwerpcode voorziet en toelaatBeoordeel of de constructie/ontwerp toelaat om devereiste niet destructieve onderzoeken uit te voeren in deverschillende fasen (fabricatie, exploitatiefase)Beoordeel of de impact op de berekeningsnota’s van deverschillen tussen de ‘as designed’ en de ‘as built’ situatiewerden nagezienTijdensontwerpVooringebruiknameMaterialen Verifieert de AQ status van de materiaalfabrikant ofleverancierOnderzoek de certificaten op volledigheid qua vorm,inhoud, op overeenstemming met de specificatie én metde bestelbonBeoordeel de overeenstemming en volledigheid van deidentificaties op het materiaal met deze van despecificatie én van het certificaatBevestig de certificaten, geheel of gedeeltelijk voor X %van de totaliteit (van debestelling/gietnummer/lotnummer/type materiaal/…)door het uitvoeren van proevenRapport VROM-Inspectie © VinçotteIV.17

Aandachtspunten en aanzet tot inspectieplanFabricage Identificeert alle “speciale” processen die een kwalificatieof andere voorzorgen vereisen (lassen, solderen, plooien,buigen, andere vervormingen, rollen…)Beoordeel de kwalificaties van een of meerdereproceduresBeoordeel of alle WPS’en door een correcte PQR zijngedekt (lassen)Beoordeel de thermische behandelingen (indien vantoepassing) – temperatuur verloop, tijdsduur enopwarming en afkoelingstijden, ijking vanthermokoppels, lokalisatie van de thermokoppels…Beoordeel of het voorverwarmen, de interpastemperatuur, het naverwarmen en een langzameafkoeling correct worden toegepastBeoordeel of de WPS parameters worden gerespecteerdInspectie (niet destructief endestructief)Verifieer dat alle NDO procedures formeel goedgekeurdzijn door een level III operatorGa na of voor bepaalde niet destructief onderzoeken deprocedure dient gekwalificeerd te worden (demonstratievan doenbaarheid van de procedure)…Beoordeel of de toegepaste methode de te verwachtenindicaties wel kan detecterenGa na of de operatoren formeel gekwalificeerd zijn voorde specifieke techniek en eventueel subtechniek (vb USop austenietische gietstukken)Kijk de NDO verslagen na op volledigheid en correctheidBevestig het resultaat van het onderzoek voor X % (vanhet component, van het aantal componenten, van delengte van de lasnaad, van het aantal lassen…)Beoordeel of het programma vanproductiegetuigekoepons gerealiseerd werdBeoordeel of de resultaten van de testen op deproductiegetuigekoepons aanvaardbaar zijnRapport VROM-Inspectie © VinçotteIV.18

Aandachtspunten en aanzet tot inspectieplanTesten – druk en dichtheidstesten Beoordeel of de correcte testdruk toegepast wordt(rekening houdend met de verschillende ontwerpdrukken,hoogteverschillen, …)Beoordeel de juistheid van de druktestprocedure(sequentie van op druk brengen en van druk aflaten,venting, draining, stand van afsluiters en andereappendages, duurtijd, …)Beoordeel of de correct testmedium wordt gebruiktBeoordeel de instrumentatie (manometers) die gebruiktwordt, vb eindeschaal, capaciteit, ijking, …Beoordeel de objectieve resultaten (drukval,vervormingen, lekken, …)Verifieert dat een onderscheid werd gemaakt met dedichtheidstest indien deze vereist isTesten – functionele testen(draaiende machines, afsluiters enkleppen, …)Verifieert de karakteristieken van draaiende machinesBeoordeel of de montage correct wordt uitgevoerd(spanningsvrij, uitlijning…)Beoordeel de karakteristieken van afsluiters en kleppen,terugslagkleppen, veiligheidskleppen (openings ensluitingstijden, openings en sluitingsdrukken, koppelsvoor de actuatoren, eindeloop bewaking, draining enventing, dichtheid van afsluiters en kleppen, druktest vande disk, …)Rapport VROM-Inspectie © VinçotteIV.19

Aandachtspunten en aanzet tot inspectieplanOverdrukbeveiliging e.a. Beoordeel de verrechtvaardiging van de noodzakelijkeafblaas capaciteitBeoordeel de keuze en aantal van de directeveiligheidsappendagesTest de openings en sluitingsdrukken (ijking)Test de dichtheidBeoordeel de correcte installatie van de ‘as designed’overige (indirecte) veiligheidsappendages (instrumentatiemet correctieve functie = SRMCR systems)Naspeurbaarheid Gaat na of gedurende het gehele fabricatieproces denaspeurbaarheid gehandhaafd blijftGaat na of in de eindfase (eindinspectie) alle onderdelennog kunnen geïdentificeerd worden. (hardware ofsoftwarematig)Naamplaat Beoordeel de naamplaat. Naast de identificatie vanconstructeur en toestel of installatie is het belangrijk datde naamplaat minimum informatie geeft die van belang isbij de veilige uitbating en onderhoud. (vb min/max druk,min/max temperatuur, gewicht, elektrische spanning, …)Stempelingdoor de autoriteiten ter zake indien vantoepassingRapport VROM-Inspectie © VinçotteIV.20

Aandachtspunten en aanzet tot inspectieplanEindinspectie Beoordeel de overeenstemming met de plannen,isometrieken en/of schema’s (ondersteuning, vastepunten, instelling veerdozen, afstelling schokdempers,verankeringen, helling, dimensioneel aspect vanondersteuningen, ...)Beoordeel de correcte uitvoering van de installatie/erectie(mechanisch)Voert een dimensionele uit controle vb wanddiktesVoert een dimensionele controle uit vb inbouwmaten,functioneel, …Beoordeel of een ‘as built’ reconciliatie tussen plannen enberekeningsnota’s uitgevoerd werdAnalyse van afwijkingen Toets de evaluatie van alle mogelijke beperkingen,deviaties, derogaties, limieten in een of ander documentvastgelegd en die in strijd zijn met de ontwerpspecificatieof met de wettelijke bepalingenQuality system Onafgezien van lopende QS bij de tussenkomendepartijen kan geopteerd worden voor een onafhankelijkassessment over een gedeelte of het geheel van decomponenten en/of activiteitenData book Beoordelen de inhoud vastgelegd in de ontwerpcodeen/of reglementeringBeoordeel de efficiëntie van gebruik van het data bookvoor de toekomstige uitbater (herstellingen, spare parts,vervangingen, alternatieve controlemethodes, …)Beoordeel de traceerbaarheid tussen soft en hardware(welk document hoort bij welk component)Rapport VROM-Inspectie © VinçotteIV.21

Aandachtspunten en aanzet tot inspectieplanAspect en subaspecten SRC Checkby xCOATING & ISOLATIEInspectieactiviteit Tijdstip vaninspectiePreliminaireVeiligheidsanalyse Verifieert de beschikbaarheid Toets de volledigheid en duidelijkheidVerfspecificatie Verifieert de beschikbaarheid Toets de volledigheid, duidelijkheid en juistheid der werkenOntwerpverificatie Verifieert de plannen naar uitvoerbaarheid van deTijdensschilderwerkenontwerpOntwerpAudit schildersbedrijf Vendors Verffabrikanten Onafgezien van lopende QS bij de tussenkomendepartijen kan geopteerd worden voor een onafhankelijkassessment van het schildersbedrijf (kwaliteitsauditgebaseerd op ISO 9001, evaluatie van een recentuitgevoerde werf, algemene theoretische en technischeberoepskennis, …)Beoordeel de applicatieprocedure en de gekozenmaterialenBeoordeel/analyseer de kwaliteit van de voorgesteldeproductenBeginaankoopfaseBeginaankoopfaseBeginaankoopfaseUitvoeringControle tijdens applicatie bij Vendors Afname van staal naar schilderbaarheidTijdens Beoordeel de voorbereiding van het substraatproductie Analyseer de chloorionen op substraat en in hetstraalmiddel Beoordeel het aanbrengen van de verschillende lagen Beoordeel het uitvoeren en/of de resultaten van dekwalitatieve testen Meet steekproefsgewijze de laagdikteRapport VROM-Inspectie © VinçotteIV.22

Aandachtspunten en aanzet tot inspectieplanInspectie van de aangeleverdematerialen Verifieert de gebruikte verfsystemen en hunBij leveringovereenstemming met de van toepassing zijndespecificaties Controleer de aangebrachte lagen Meet steekproefsgewijze de laagdikte Voert trekproeven uitUitvoering voor en tijdens montageLeidingen Structuren Voert een visuele controle uitMeet steekproefsgewijze de laagdikteVoert een diëlektrische test uit voor inwendigetanks/leidingenVoor montageVoert een visuele controle uitVoor montageMeet steekproefsgewijze de laagdikte Voert een trekproef uit.Uitvoering na montageLeidingen Structuren Voert een visuele controle uitMeet steekproefsgewijze de laagdikteVoert een diëlektrische test uit voor inwendigetanks/leidingenTijdens en bijopleveringVoert een visuele controle uitTijdens en bij Meet steekproefsgewijze de laagdikte opleveringRapport VROM-Inspectie © VinçotteIV.23

Aandachtspunten en aanzet tot inspectieplanBURGERLIJKE BOUWKUNDEAspect en subaspecten SRC Check by xInspectieactiviteit Tijdstip vaninspectieBasisspecificaties Beoordeel de beschikbaarheid en correct gebruik van Bij aanvanggrondanalysesvan het Beoordeel de seismische risico’sontwerpBeoordeel de invloed van de omgeving (zee…)Beoordeel het gebruik van het correcte normkader voorontwerpberekeningenOntwerp Verifieert de beschikbaarheid en volledigheid van de Ontwerprisicoanalyse :o primaire elementen (stabiliteit)o secundaire elementen (inkuiping)die een grote invloed uitoefenen voor deveiligheid, duurzaamheid en gebruik Beoordeel de keuze van het funderingssysteem Verifieert het ontwerp en de dimensionering van debelangrijkste elementen Verifieert het bestek en overeenkomstigheid met deplannen Beoordeel de voorgeschreven testen en proeven Beoordeel de voorgeschreven materialen en techniekenAankoop Beoordeel het kwaliteitsplan van de aannemingAankoop Beoordeel de aankoopanalyse ontwerpersRapport VROM-Inspectie © VinçotteIV.24

Aandachtspunten en aanzet tot inspectieplanUitvoering Verifieer de status van de plannen die op de werfgebruikt worden teneinde vast te kunnen stellen dat onsitegewerkt wordt met plannen met de juiste index(plannenlijst)Verifieer of de vastgelegde hold-points gerespecteerdworden en verifieer de afhandeling van de vaststellingenhieromtrentVerifieer of de uitvoerders wel degelijk beschikken overde bekwaamheid en de kwalificaties zoals dezevoorkomen in het kwaliteitshandboekVerifieer de beschikbaarheid van, en de daadwerkelijkekennis (bij de uitvoerders) van de inhoud van hetkwaliteitshandboekBeoordeel of de verwerkingstijden van het op de werftoegeleverd beton (mixer) overeenkomt met detoelaatbare verwerkingstijdenBeoordeel op de werf of de beschermingsmiddelen voorhet beschermen van vers gestort beton (producten enmiddelen) beschikbaar zijnBeoordeel of de geleverde wapeningen (betonstaal)voldoen aan de kwaliteit zoals deze gedefinieerd is in despecificatiesBeoordeel of de in het beton in te storten stukken(flenzen, buizen) daadwerkelijk op de werf aanwezig zijnen of deze overeenstemmen met de specificatie en methet certificaatBeoordeel of het programma van het bijhouden vanleveringsbons, certificaten, testverslagen daadwerkelijkgerealiseerd wordtBeoordeel of de betondekking gerespecteerd wordt (temeten met bv. een packometer)Beoordeel of de vooropgestelde ontkistingstijdengerespecteerd wordenUitvoeringRapport VROM-Inspectie © VinçotteIV.25

Aandachtspunten en aanzet tot inspectieplanToets de opvolging van het kwaliteitsplan met bijzondereaandacht voor de punten op het gebied van de oplossingen afhandeling van vastgestelde gebreken of afwijkingenWoon testen bij en/of verifieer de resultatenVerifieer de gebruikte en gekozen techniekenVerifieer de opvolgingsverslagen ontwerpers en controleRapport VROM-Inspectie © VinçotteIV.26

ConclusiesHOOFDSTUK 5 : CONCLUSIESHet is geen eenvoudige opdracht om verslag uit te brengen over hetbetrouwbaarheidsniveau van het huidige toezicht bij de bouw van ingewikkeldeindustriële installaties en evenmin om de zwakheden van dat systeem bloot teleggen.De verschillende specialisten van Vinçotte die meewerkten aan de redactie van ditverslag, hebben nochtans allemaal volgens hun ervaring en opvatting getrachtom de aandacht van de lezer te vestigen op de bewaking- en controleaspectendie hen belangrijk, gevoelig, ja zelfs problematisch leken te zijn bij het opvolgenvan dergelijke projecten.Na het aandachtig doornemen van dit verslag, zal de lezer beseffen dat ereffectief talrijke aspecten zijn die bij een verkeerde aanpak de kwaliteit en deveiligheid van een uitrusting of een installatie in het gedrang kunnen brengen.Bijkomend is het zo - en dit aspect mag men ook niet uit het oog verliezen - datde markt op dit ogenblik zeker niet in de richting evolueert van een systeem datmeer veiligheidsgaranties biedt. De globalisering van de markt heeft immersgeleid tot een economische situatie met actoren die een steeds meer verbetenconcurrentiestrijd met elkaar voeren, prijzenoorlogen, het aantreden op de marktvan de zogenaamde ‘opkomende’ landen met een nog beperkte industriëleervaring en fusies en overnames die leiden tot conglomeraten en mastodontenwaarvan men zich afvraagt hoe ze nog kunnen worden gecontroleerd. Dezetendensen veruitwendigen zich in de praktijk door de talrijke reorganisaties, eensteeds grotere wil om de werkingskosten te verminderen, een vermindering vande personeelskosten (eerst in de afdelingen die niet rechtstreeks met deproductie te maken hebben, zoals de afdeling kwaliteitscontrole en internveiligheidstoezicht), outsourcing, het schrappen van arbeidsplaatsen, het nietvervangen van ervaren werknemers die met pensioen gaan, …‘Kwaliteit heeft haar prijs!’: dit is vandaag evenzeer waar als honderd jaargeleden .…De vrijmaking van de Europese markt leidt bovendien tot een situatie waarin deeconomische spelers, die de gevolgen van deze globalisering aan den lijveondervinden, steeds minder worden gecontroleerd. Ze worden meer en meerbeschouwd als enige verantwoordelijken voor de producten (materialen,uitrustingen, installaties, …) die ze op de markt brengen. Dat is in het algemeenhetgeen ze wensen te bekomen, zoals de secretaris-generaal van Orgalime hetonlangs nog verwoordde: “Test houses very often play an essential role in helpingmanufacturers in the design and testing of their products. But this should be asfar as possible a B2B relationship and we do not like obligatory 3d partycertification (…).”Het is niet gemakkelijk om precies, eenduidig en zonder discussie de zwakhedenvan het huidige certificatie- en controlesysteem aan te duiden. Deze zwakhedenzijn immers heel divers en variërend ; hun al of niet uitgesproken aanwezigheid isafhankelijk van het project en kan ook sterk afhankelijk zijn van de bekwaamheidvan de personen die ze kunnen opsporen. We hebben getracht om ze te belichtenin de verschillende hoofdstukken van dit statusrapport, zonder te beweren dat wealle mogelijke gevallen vermeld en besproken hebben.Eveneens wilden we in hoofdstuk 4 de lezer attent maken op de aandachtspuntendie wij het belangrijkst vinden. Sommige van de opgeworpen problemen zoudenmoeten worden geregeld in het kader van de wetgeving en controlemandaten dieRapport VROM-InspectieV.1 Vinçotte

Conclusiesal bestaan maar die helaas niet doeltreffend genoeg blijken te zijn. Anderehebben gewoon te maken met gebreken in het huidige controlesysteem.De situaties kunnen echter gevoelig verschillen van land tot land, wanneer dezematerie door nationale wetgeving geregeld is. De uitbreiding van de LNGterminalvan Zeebrugge lag aan de oorsprong van het verzoek van deNederlandse overheid, meer bepaald de inspectiediensten van de VROM, om ditverslag op te stellen. In het kader van die uitbreiding was het mandaat vanerkend organisme, zoals gedefinieerd in de Belgische reglementering (‘gaswet’)evenals in de vergunning, bepalend om een groot aantal van de problemen diewerden opgeworpen in het verslag, beter te kunnen beheersen en zo hetveiligheidsniveau van de installatie te verbeteren. Zo’n mandaat draagt zeker bijtot de veiligheid van de transport- en opslaginstallaties van gas in België. Delezer zal eveneens kennis kunnen nemen van de wijze waarop de Belgischeoverheden het mandaat van de organismen belast met de inspectie van denucleaire uitrustingen en installaties, hebben bepaald. Dat mandaat heeft in deloop der jaren zijn nut bewezen en kreeg internationale erkenning. Ook werd erbijvoorbeeld ingegaan op het systeem van de tienjarige aansprakelijkheid, dat inBelgië bestaat voor civiele bouwwerken, en daar zijn vruchten reeds afgeworpenheeft. Tenslotte werd ook de aandacht gericht naar domeinen waarin nog eenhele weg moet worden afgelegd (brandveiligheid, …). De in dit statusrapportopgenomen getuigenissen hebben als doel de kwaliteit en de veiligheid van deinstallaties te waarborgen tijdens de bouw ervan en dus de veiligheid van hetpersoneel van de uitbater en het publiek gedurende de ganse levensduur van deinstallatie.We hopen dan ook dat ze een nuttige inspiratie- en informatiebron mogenvormen voor de Nederlandse overheid. De Belgische overheden, waarvansommige diensten eveneens betrokken waren bij de opvolging van deze studie,zullen zeker met belangstelling kennisgenomen hebben van bepaaldeNederlandse bijzonderheden, zoals de inspectie vóór de inbedrijfstelling vanindustriële installaties (een mandaat dat niet bestaat in België in de conventionelesector, in het bijzonder voor drukrisico’s, met uitzondering van destoominstallaties), evenals het belang van een regelmatig overleg tussencontroleorganismen en overheid.Om deze studie af te sluiten willen we een aantal aspecten onderstrepen dievanuit ons standpunt van controleorganisme, en op basis van onze ervaringonbetwistbaar bijdragen tot een beter veiligheidsniveau van een industriëleinstallatie:De meeste kwaliteitsproblemen met betrekking tot uitrustingen of installatieskunnen slechts worden ontdekt via inspecties van de betrokken productentijdens de fabricage ervan. Hoewel de certificatie van kwaliteitssystemen nuttigen aanvullend is voor inspectieactiviteiten, kan ze, indien het behoud van eengelijkwaardig efficiëntie- en betrouwbaarheidsniveau gegarandeerd moet worden,die inspectieactiviteiten niet vervangen.De inspecties en controles door de verschillende projectactoren (fabrikanten, …)zijn bijzonder belangrijk. De economische realiteit en in het bijzonder de druk vanuiteenlopende aard die zij veroorzaakt, maken het echter nog essentiëler dat deinspectieactiviteiten worden uitgevoerd door onafhankelijke controleorganismen.Ondanks hun onafhankelijkheid en de pogingen om de aanpakmethoden teuniformiseren, moet men toegeven dat ook de controleorganismen onderhevigzijn aan marktmechanismen en daardoor ook aan een sterke druk op hun prijzenRapport VROM-InspectieV.2 Vinçotte

Conclusiesen controlevolumes. Over het algemeen zal die druk echter kleiner zijn alshet organisme rechtstreeks voor rekening van de uitbater (vergunninghouder)kan werken, eerder dan voor de constructeur.Een inspectie door een onafhankelijk organisme zal maar een meerwaarde biedenals dat organisme over bekwaam en ervaren personeel beschikt. Het is bijgevolgwenselijk het aantal organismen dat door de overheid wordt erkend, tebeperken zodat ze deze expertise kunnen verwerven en bestendigen.De problemen met betrekking tot de kwaliteit en de veiligheid van uitrustingen eninstallaties kunnen meestal slechts worden ontdekt via inspectieactiviteiten. Depersonen die met die inspecties belast zijn, moeten over een ruim mandaatbeschikken, zodat ze de verschillende bouwfasen regelmatig kunnen opvolgen.Een efficiënte overheidscontrole op de markt en haar verschillende actorenblijft essentieel. Zo kunnen ontsporingen aan het licht worden gebracht en denodige maatregelen worden genomen om ze te verhelpen.Deze studie mag echter geen eindpunt zijn, maar, indien en waar nodig geacht,kan ze een aanzet geven tot verdere uitdieping (bv. door het verder uitwerkenvan een inspectieplan), tot opleiding en aangepast coachen van hettoezichthoudend personeel en tot een herstructureren en optimaliseren van detoezichtstructuur.We hopen dat dit statusrapport op een bescheiden manier kan bijdragen tot deverbetering en de versterking van de regels die de kwaliteit en de veiligheid bij debouw van industriële installaties waarborgen. Zonder uit het oog te verliezen datkwaliteit bovenal een mentaliteit blijft, een filosofie die alle niveaus van eenmenselijke organisatie als leidraad moeten nemen.In 2003 kwam de onderzoekscommissie van het ongeval met het ruimteveerColumbia dan ook zeer terecht tot de volgende conclusie:“We are convinced that the management practices overseeing the Space ShuttleProgram were as much a cause of the accident as the foam that struck the leftwing.”en“It is our view that complex systems always fail in complex ways, and we believeit would be wrong to reduce the compexities and weaknesses associated withthese systems to some simple explanation. Too often, accident investigationsblame a failure only on the last step in a complex process, when a morecomprehensive understanding of that process could reveal that earlier stepsmight be equally or even more culpable.”Rapport VROM-InspectieV.3 Vinçotte

BijlagenRaport VROM-InspectieBijlagen Vinçotte

Bijlage 1 :Bibliografie(normen voor brandveiligheid)Rapport VROM-InspectieBijlage 1 Vinçotte

Bijlage 1 : Bibliografie (normen voor brandveiligheid)EN 54-1:1996Brandmelding en brandalarmsystemen - Deel 1 : InleidingEN 54-2:1998 Brandmeld- en alarmstelsels - Deel 2: Stuur- en aanduidinrichting (+AC:1999)EN 54-2/A1:2007Brandmeld- en brandalarmstelsels - Deel 2: Stuur- en aanduidinrichtingEN 54-3:2001 Brandmelding- en brandalarmstelsels - Deel 3 :GeluidsalarmeerinrichtingenEN 54-3/A1:2002Brandmeld- en brandalarmstelsels - Deel 3: GeluidsalarmeerinrichtingenEN 54-3/A2:2006 Brandmeld- en brandalarmsystemen - Deel 3:Brandalarmeringsapparatuur - Akoestische signaalgeversEN 54-4:1998Brandmeld- en alarmstelsels - Deel 4: Energietoevoer (+ AC:1999)EN 54-4/A1:2003Brandmeld- en brandalarmstelsels - Deel 4: EnergietoevoerEN 54-4/A2:2006Brandmeld- en brandalarmstelsels - Deel 4: EnergietoevoerEN 54-5/A1:2002 Brandmeld- en brandalarmstelsels - Deel 5: Warmtemelders –PuntmeldersEN 54-5:2001 Brandmelding en brandalarmstelsels - Deel 5: Warmtemelders –PuntmeldersEN 54-7:2001Brandmeld- en brandalarmstelsels - Deel 7: Rookmelders - Puntmeldersvolgens het strooilicht-, doorzendlicht- en ioniseringsbeginselEN 54-7/A1:2002Brandmeld- en brandalarmstelsels - Deel 7: Rookmelders - Puntmeldersvolgens het strooilicht-, doorzendlicht- en ioniseringsbeginselEN 54-7/A2:2006Brandmeld- en brandalarmstelsels - Deel 7: Rookmelders - Puntmeldersvolgens het strooilicht-, doorzendlicht- en ioniseringsbeginselEN 54-10:2002Brandmeld- en brandalarmstelsels - Deel 10 : Vlammelders – PuntmeldersEN 54-10/A1:2006Brandmeld- en brandalarmstelsels - Deel 10 : Vlammelders – PuntmeldersEN 54-11:2001Brandmelding- en brandalarmstelsels - Deel 11 : HandbrandmeldersEN 54-11/A1:2006Brandmeld- en brandalarmstelsels - Deel 11 : HandbrandmeldersEN 54-12:2003Brandmeld- en brandalarmstelsels - Deel 12: Rookmelders - Lijnvormige,optische detectoren met lichtstraalEN 54-13:2005Brandmeld- en brandalarmstelsels - Deel 13: Compatibiliteitsbeoordelingvan systeemonderdelenEN 54-16:2008Brandmeld- en brandalarmsystemen - Deel 16: Regel- enaanwijsapparatuur voor brandalarmsystemen met spraakalarmEN 54-17:2006 Brandmeld- en brandalarmsystemen - Deel 17 : Kortsluitisolatoren (+AC:2007)EN 54-17:2005/AC:2007: Brandmeld- en brandalarmsystemen - Deel 17 : KortsluitisolatorenEN 54-18:2006Brandmeld- en brandalarmsystemen - Deel 18: Ingangs-/Uitgangsinrichtingen (+ AC:2007)EN 54-18:2005/AC:2007: Brandmeld- en brandalarmsystemen - Deel 18: Ingangs-/UitgangsinrichtingenEN 54-20:2006Brandmeld- en brandalarmstelsels - Deel 20 : AanzuigrookmeldersEN 54-21:2006Brandmeld- en brandalarmsystemen - Deel 21: Doormeldapparatuur vooralarm- en storingsmeldingenEN 54-24:2008Brandmeld- en brandalarmstelsels - Deel 24: Onderdelen vanspraakalarminstallaties – LuidsprekersEN 54-25:2008Brandmeld- en brandalarmsystemen - Deel 25: Componenten die gebruikmaken van radioverbindingenRapport VROM-InspectieBijlage 1 Vinçotte

Bijlage 1 : Bibliografie (normen voor brandveiligheid)NFPA 1NFPA 11NFPA 12NFPA 13NFPA 14NFPA 15NFPA 16NFPA 20NFPA 25NFPA 30NFPA 51BNFPA 54NFPA 55NFPA 58NFPA 59NFPA 59ANFPA 68NFPA 69NFPA 101NFPA 110NFPA 329NFPA 550NFPA 551NFPA 750NFPA 1250NFPA 1452NFPA 1561NFPA 1600NFPA 1620NFPA 5000Fire CodeStandard for Low-, Medium-, and High-Expansion FoamStandard on Carbon Dioxide Extinguishing SystemsStandard for the Installation of Sprinkler SystemsStandard for the Installation of Standpipes and Hose SystemsStandard for Water Spray Fixed Systems for Fire ProtectionStandard for the Installation of Foam-Water Sprinkler and Foam-Water SpraySystemsStandard for the Installation of Stationary Pumps for Fire ProtectionStandard for the Inspection, Testing, and Maintenance of Water-Based FireProtection SystemsFlammable and Combustible Liquids CodeStandard for Fire Prevention During Welding, Cutting, and Other Hot WorkNational Fuel Gas CodeStandard for the Storage, Use, and Handling of Compressed Gases andCryogenic Fluids in Portable and Stationary Containers, Cylinders, and TanksLiquefied Petroleum Gas CodeUtility LP-Gas Plant CodeStandard for the Production, Storage, and Handling of Liquefied NaturalGas (LNG)Standard on Explosion Protection by Deflagration VentingStandard on Explosion Prevention SystemsLife Safety Code®Standard for Emergency and Standby Power SystemsRecommended Practice for Handling Releases of Flammable and CombustibleLiquids and GasesGuide to the Fire Safety Concepts TreeGuide for the Evaluation of Fire Risk AssessmentsStandard on Water Mist Fire Protection SystemsRecommended Practice in Emergency Service Organization Risk ManagementGuide for Training Fire Service Personnel to Conduct Dwelling Fire SafetySurveysStandard on Emergency Services Incident Management SystemStandard on Disaster/Emergency Management and Business ContinuityProgramsRecommended Practice for Pre-Incident PlanningBuilding Construction and Safety Code®Rapport VROM-InspectieBijlage 1 Vinçotte

Bijlage 2 :Lijst van gebruikte afkortingenRapport VROM-InspectieBijlage 2 Vinçotte

Bijlage 2 : Lijst van gebruikte afkortingenAfkortingVerklaringAISIAmerican Iron and Steel InstituteAKAnforderungs KlasseAKIAangewezen Keuringsinstantie (Nederland)ARABAlgemeen Reglement op de Arbeidsbescherming (België)ARBOArbeidsomstandigheden (Nederland)AREIAlgemeen Reglement op de Elektrische Installaties (België)ATEXAtmosphère ExplosibleAUTAutomatisch Ultrasoon OnderzoekAVGAbstand - Verstärkung - GrosseBCBesturingscategorieBeviBesluit externe veiligheid inrichtingenBPCSBasic Process Control SystemBRZOBesluit Risico op Zware OngevallenBWRBoiling Water reactorCENComité Européen de NormalisationCENELEC Comité Européen de Normalisation ÉlectrotechniqueCFKChloorfluorkoolstofverbindingCOPConformity of ProductionCPRCommissie voor Preventie van RampenDACDistance Amplitude ConnectionDCMRDienst Centraal Milieubeheer Rijnmond (Nederland)DINDeutsches Institut für NormungDOCDeclaration of conformityDOW F&EI Dow Fire and Explosion IndexECEuropese commissieEDTCExterne Dienst voor Technische Controle (België)EMCElektromagnetische compatibiliteitENEuropese normEPCEngineering, Procurement, ConstructionESDEmergency Shut DownsETAEuropean Technical Approval (zie Richtlijn Bouwproducten)ETSIEuropean Telecommunications Standards InstituteFMFactory MutualFMEAFailure Modes and Effect AnalysisFMECAFailure Modes and Effect Criticality AnalysisFODFederale Overheidsdienst (cfr. Ministerie) (België)FOD WASO Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en SociaalOverleg (België)GGTGebruiksgrenstoestandHAZOP Hazard and Operability AnalysisIECInternational Electrotechnical CommitteeIPPCIntergrated Pollution Prevention and ControlIRInfraroodISOInternational Organisation for StandardisationKBKoninklijk Besluit (federale wetgeving) (België)KvIKeuring voor indienststellingLNGLiquified Natural GasLOPALayers of Protection AnalysisRapport VROM-InspectieBijlage 2 Vinçotte

Bijlage 2 : Lijst van gebruikte afkortingenLVDMBMinszwMORTNBNNDONENNFPANLFOJEUOVROVRP&IDPBZOPEDPFDPGSPLANOPPLCPPSPQRPRDPSVPWRQAQCQMQRAQSRIKRIVMRWASCHSILSLSSRCSRMCRSWASWIFTTISTOFDTQRUGTULSUVVBSVLAREMVRLow Voltage DirectiveMinisterieel Besluit (federale wetgeving) (België)Ministerie van Sociale zaken en Werkgelegenheid (Nederland)Management Oversight Risk AnalysisBureau voor Normalisatie of Belgische NormNiet-destructief onderzoekNederlands Normalisatie Instituut of Nederlandse normNational Fire Protection Association (USA)New Legislative NetworkOfficial Journal of the European UnionOmgeving VeiligheidsrapportVeiligheidsrapportPiping and Instrumentation DiagramPreventiebeleid Zware OngevallenPressure equipment DirectiveProbability Failure on DemandPublicatiereeks Gevaarlijke StoffenProgressive Loss of Containment AnalysisProgrammable Logic ControllerPrivaat Publieke SamenwerkingProcedure Qualification RecordPraktijkrichtlijn drukapparatuur (Nederland)Pressure Safety ValvePressurised Water reactorQuality AssuranceQuality ControlQuality ManagementQuantitative Risk AssessmentQuality SystemRapport Ingebruikneming KeuringRijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Nederland)Rook- en warmte-afvoer systeemScheduleSafety Integrity LevelServiceability Limit StateSafety Related CategorySafety Related Measuring Cotrol and Regulation systemSamenwerkingsakkoordStructured what-IF checklistTechnical Inspection ServiceTime Of Flight DiffractionTraining Quality ReportUiterste grenstoestandUltimate Limit StateUltravioletVeiligheidsbeheersysteemVlaams Reglement op het Milieu (Vlaanderen,België)VeiligheidsrapportRapport VROM-InspectieBijlage 2 Vinçotte

Bijlage 2 : Lijst van gebruikte afkortingenVROMVVIWmWPSMinisterie van Volkshuisvesting,Ruimtelijke Ordening enMilieubeheer, (Nederland)Verklaring voor ingebruiknameWet MilieubeheerWelding Procedure SpecificationRapport VROM-InspectieBijlage 2 Vinçotte

Bijlage 3 :Materialen - voorbeeldenRapport VROM-InspectieBijlage 3 Vinçotte

Bijlage 3.1 (17 blz.)Rapport VROM-InspectieBijlage 3 Vinçotte

Bijlage 3.2 (7 blz.)Rapport VROM-InspectieBijlage 3 Vinçotte

Bijlage 3.3 (4 blz.)Rapport VROM-InspectieBijlage 3 Vinçotte

Bijlage 3.4 (4 blz.)Rapport VROM-InspectieBijlage 3 Vinçotte

Bijlage 3.5 (2 blz.)Rapport VROM-InspectieBijlage 3 Vinçotte

Bijlage 3.6 (8 blz.)Rapport VROM-InspectieBijlage 3 Vinçotte

Bijlage 3.7 (1 blz.)Rapport VROM-InspectieBijlage 3 Vinçotte

Bijlage 3.8 (1 blz.)Rapport VROM-InspectieBijlage 3 Vinçotte

Bijlage 3.9 (2 blz.)Rapport VROM-InspectieBijlage 3 Vinçotte

Bijlage 3.10 (7 blz.)Rapport VROM-InspectieBijlage 3 Vinçotte

CABF PED/SPV08/004Pressure Vessel Failure during Hydrotest-Nov. 2007 in ChinaJanuary 9, 2008Thomas EunFolks,Please find attached photos of a pressure vessel that recently failed whilst under hydrotest during postfabrication testing. This vessel was manufactured by a vessel vendor in China and the plate was ofChinese mill origin. Unfortunately this is another example of serious equipment/material failures withequipment being sourced out of the rapidly developing economies such as China, Eastern Bloc andothers. These examples are becoming almost a weekly occurrence now and are exhibiting failure modesnot seen in the mature manufacturing economies since the 1930's. Again we need to ensure vigilance inthe acceptance of manufacturers and once more I stress the need to know where the base materials aresourced from.Apparently this pressure vessel had reached fifty percent of the required test pressure when the shellruptured. A metallurgical failure report is not available however from the photographs a number ofobservations could be made regarding the quality of the material and the welding.Lesson learned(1) All base metal requirements shall be specified in P.O Requisition per project/Industry Coderequirements.(2) Consult specialists (i.e., Materials and Corrosion Engineers) whenever you doubt.(3) All inspection (from base materials to final products) should be performed per the codes, specs &standards.(4) Especially when you selected the manufacturers in China, the above (1), (2) & (3) will be a veryimportant message.1