Het puberbrein - Marjo Lam

Het puberbrein wordt tegenwoordig vaak gezien als valkuil bij devormgeving van CGO, berust deze vooronderstelling op feiten?Kun je de kennis over het puberbrein ook gebruiken als uitdagingbij de vormgeving van CGO en het begeleiden van de studenten?Het brein is plastisch, alle ervaringen die je opdoet leiden tot veranderingenin het brein en daarmee tot veranderingen in het gedrag.De periode tussen 10 en 22 jaar wordt gekenmerkt als een fase vanmaatschappelijke volwassenwording. Dit is een natuurlijke ontwikkeling.Het brein levert zijn topprestaties tussen het 22e en 27e levensjaar. Verschillendehersengebieden van pubers hebben de volwassen status nogniet bereikt en ook de communicatie tussen de verschillende hersengebiedenis nog niet optimaal.Aangetoond is dat pubers minder probleemoplossend vermogen hebben,ze hebben moeite met het houden van overzicht (geen helikopterview),kunnen minder gemakkelijk impulsen onderdrukken en hebben moeite omconcentratie lang vast te houden. Als zij activiteiten ondernemen denkenze aan de gevolgen van hun gedrag op de kortere termijn, hierbij hebbende emoties de overhand. Zij hebben heftige emoties, die ze minder snelonder controle kunnen houden. Negatieve emoties krijgen sneller de overhand.Door een stijging van de spiegel van diverse hormonen heeft de puberlast van stemmingswisselingen en minder relativeringsvermogen. Zehebben meer moeite met abstraheren, met keuzes maken, met plannenen prioriteiten stellen omdat de frontale kwab nog in ontwikkeling is.In de puberteit verandert er veel in de hersenen. Tijdens de puberteit vindener ontwikkelingen plaats in de prefrontale cortex, waarvan de ontwikkelingnaar zelfstandigheid een belangrijk onderdeel vormt. Pubers lerendan om informatie vast houden en flexibel te wisselen tussen regels en optijd handelingen stoppen. Vanaf 16 jaar wordt de puber zelfbewuster,krijgt oog voor zijn eigenheid, persoonlijke relaties en tolerantie. Ze krijgenmeer oog voor eigen gevoelens en wensen, ook al is dat niet meer inovereenstemming wat binnen de groep sociaal wenselijk is. Tijdens deadolescentie verbeteren vaardigheden zoals plannen en prioriteiten stellen.De adolescentie periode is vooral belangrijk om hypothetisch en kritischte leren denken.Al die activiteiten in de hersenen hebben ook een voordeel! Het toegenomenaantal verbindingen maakt het puberbrein flexibel, waardoor het eenuitgesproken periode is om te leren en nieuwe ervaringen op te doen.De puberteit is een unieke fase met veel creativiteit, vindingrijkheid enidealisme. Pubers kunnen wonderbaarlijk goed technische apparaten aande praat krijgen en originele oplossingen bedenken. De oorzaak hiervoorwordt gezocht in het nog niet uitgerijpt zijn van de frontale cortex, waardoorgedachten en informatie nog niet geremd wordt, waardoor creativi-Marjo Lam 2010 Pagina 2

teit de ruimte krijgt. De puberteit is een goede periode om nieuwe interesseste leren.Een en ander betekent dat we pubers planningsvaardigheden moeten aanleren.Onderzoek in de neuroplasticiteit toont aan dat hersendelen zichflexibel kunnen aanpassen aan de mogelijkheden. Vaardigheden waargeen beroep op gedaan wordt ontwikkelen zich langzamer. Het is dus vangroot belang een beroep te doen op deze vaardigheid!Uit onderzoek blijkt dat er grote tempoverschillen zijn in de ontwikkeling.Tempoverschillen worden snel toegeschreven aan genetische en omgevingsverschillen.Maar het kan ook gaan om rijpingsverschillen! Dit groteverschil in ontwikkeling is verwarrend en lastig voor opvoeders en onderwijsgevenden.Want… wat kunnen we nu verwachten van leerlingen vaneen bepaalde leeftijd?First you must entertain, than you can teach (Jim Henson)Wat levert al dit onderzoek naar de werking van de puberhersenenop voor het onderwijsaanbod en de begeleiding van de puber?Elke leeftijdsfase vraagt om specifieke begeleiding, afgestemd op de ontwikkelingsfaseen behoeften van het kind. Ouders leggen speelgoed in debox om de baby te motiveren tot spelen (leren). Ouders of peuterleidstersgaan met peuters naar het bos en laten ze hutten bouwen waarbij instructieen begeleiding gegeven wordt. Ouders begeleiden schoolkinderen bijhet zelfstandig naar school gaan, stapje voor stapje tot ze het uiteindelijkzelf kunnen.MBO studenten zijn minimaal 16 jaar; ook zij hebben aandacht en begeleidingnodig bij hun ontwikkeling van puber naar jong volwassene. Bij deontwikkeling van pubers speelt begeleiding door ouders en docenten ookeen belangrijke rol. Pubers kunnen wel een planning maken, maar zijkunnen zich er moeilijk aan houden. Ouders en leerkrachten begeleidende pubers bij het plannen en spelen hier een belangrijke rol in. Zij functionerenals een soort externe frontale cortex, wat niet betekend dat zij al-Marjo Lam 2010 Pagina 3

les voor de pubers moeten doen. Het doel van de begeleiding is gericht ophet zelfstandig kunnen plannen en uitvoeren van activiteiten. Als pubersthuis en op school goed begeleid worden kunnen de hersenen hier voordeelvan hebben. Plannen, vooruitdenken en beslissingen nemen zijn allemaalvaardigheden die beter tot ontwikkeling komen als de hersenengestimuleerd worden deze vaardigheden te oefenen.Je begeleidt als docent de studenten bij het leerproces en bij de voorbereidingop de toekomst. Je biedt hulp bij het ontdekken van de balans tussenrationele, weloverwogen en snelle en emotionele beslissingen. Communicatieis erg belangrijk, waarbij je niet tegen de student, maar met destudent in gesprek gaat: horizontale interactie.Van essentieel belang is het dat de student zich veilig voelt om te kunnenleren. Om die veiligheid te creëren heeft de docent aandacht voor de student.Hij neemt de student serieus en laat hem in zijn waarde. Het is belangrijkdat de begeleiding zich richt op het ontdekken van de talenten diede studenten al hebben. Begeleide reflectie is noodzakelijk om te kunnenleren van (onbewust) opgedane ervaringen. De student voelt zich gewaardeerden ondersteund en krijgt zelfvertrouwen. Zo wordt er dopaminevrijgemaakt in de hersenen. Deze stof zet mensen aan tot actie. De vervolgstapis om samen vanuit het heden te kijken naar de toekomst. Je bespreektwat er nog nodig om dit te realiseren. Hierdoor neemt de motivatietoe. Door deze positieve insteek blijft de positieve spiraal intact.Veel negatieve feedback leidt tot onzekerheid en dit remt de activiteiten.Het is belangrijk dat docenten zorgen voor uitdagende leeromgevingen, bijvoorkeur in de context van het beroep om student te verleiden tot ontdekkenen leren. Je maakt studenten nieuwsgierig en daagt ze uit. Doorsamen met de student doelen te stellen wordt het concreet en weet destudent wat hem nog te doen staat. Het is belangrijk dat de doelen overzichtelijkzijn en dat de student geen overdaad aan informatie ontvangt.Bij het stellen van doelen ga je uit bij al opgedane kennis en vaardigheden.Je maakt gebruik van de voorkennis van de student. Je maakt eenbrug naar nieuwe dingen. Een docent die gepassioneerd is en met veelemotie en goede verhalen vertelt, kan bij puber interesse opwekken overbepaalde onderwerpen.Iedereen heeft zo zijn eigen voorkeur om iets te leren, de leervoorkeuren.De een leert het liefst door het kijken naar voorbeelden in de praktijk, anderenhebben anderen nodig om goed tot leren te komen. Er zijn pubersdie het liefst kennis verwerven door overdracht van de docent, door iets teoefenen, of door spontaan leren in onverwachte gebeurtenissen. Het isbelangrijk voor docenten bij deze leervoorkeuren aan te sluiten en omstudenten te stimuleren op een andere manier te leren. Juist in deze fasezijn pubers aan het experimenteren. Je speelt daar als docent op in en jegeeft de student de mogelijkheid op verschillende manieren te leren,waarbij ook verschillende vormen van expressie: tekst, beeld en geluidMarjo Lam 2010 Pagina 4

afgewisseld worden, zodat diverse zintuigen geprikkeld worden. Het onderwijsaanbodis spannend, uitdagend en verassend, waardoor de studentzijn interesse blijft behouden. In het aanbod worden diverse geheugenpadengeactiveerd door een diversiteit in werkvormen. (Het episodische geheugenverbindt informatie aan een locatie. Het semantisch geheugenpadbevat namen, feiten en getallen. Het procedureel geheugenpad heeft betrekkingop processen die het lichaam verricht en zich herinnert. Het automatischegeheugen is eigenlijk een geconditioneerde geheugenrespons.Het emotionele geheugen verdringt alle andere geheugens omdat hetbrein altijd voorrang geeft aan emoties.)Tijdens de uitvoering ontvangt de student begeleiding/ feedback, focushierbij ook op het proces en niet alleen op het resultaat, fouten makenmag. Je informeert de student over prestaties, de voortgang en de ontwikkeling,successen worden gevierd!De beoordeling van mbo studenten richt zich op het toetsen van complexevaardigheden, zoals een beroepsbeoefenaar die uitvoert.Mijn conclusie:Het vormgeven van competentiegericht onderwijs voor pubers iseen uitdaging !!!In een periode waarin pubers vindingrijk en creatief zijn is het een uitdaginghet onderwijs zo vorm te geven dat er optimaal gebruik gemaaktwordt van dezen eigenschappen.In een periode waarin de pubers volop in ontwikkeling zijn is het een uitdaginghen te begeleiden naar die zelfstandigheid waarbij wij ze ondersteunenbij het leren plannen en zelfstandig leren.In een periode waarin pubers niet verder denken dan hun neus lang is enemoties de boventoon voeren is het een uitdaging hen te helpen de consequentieste overzien van hun gedrag op de langere termijn en hun emotieseen plaats te geven.Als wij in staat zijn pubers op al die aspecten te begeleiden zullen zij opeen bepaald moment veranderen van puber in adolescent.Marjo Lam 2010 Pagina 5