Resultaten Financieel inzicht van Nederlanders - Wijzer in geldzaken

Resultaten van een publieksonderzoek • Korte samenvattingIn het najaar van 2007 heeft CentiQ een vragenlijst laten afnemenbij een steekproef van 4280 Nederlandse consumenten metbetrekking tot hun financieel gedrag, kennis, vaardigheden enmotivaties. In het rapport wordt verslag gedaan van de analysevan de gegevens om het financieel inzicht van Nederlandseconsumenten in kaart te brengen, om de relatieve belangrijkheidvan de determinanten en gevolgen te meten, en om de verschillentussen demografische en sociaal-economische segmenten inde populatie vast te stellen. De gegevens van de steekproef zijngewogen zodat de resultaten representatief zijn voor deNederlandse populatie.Financieel gedrag en financieel inzichtHet zelf-gerapporteerde financiële gedrag van consumenten valtuiteen in drie factoren: rondkomen, overzicht en sparen. Rondkomenis gebaseerd op overhouden van geld aan het eind van demaand, rekeningen kunnen betalen, forse inkomensdalingen enuitgaven kunnen opvangen, en minder leenmogelijkhedengebruiken. Overzicht heeft te maken met precies weten wat er opde betaalrekening staat, vaak bekijken wat het saldo van betaalrekeningenis, en overzicht van de uitgaven hebben. Sparen heeftte maken met geld dat men overhoudt overmaken naar eenspaarrekening, schulden afbetalen, of aandelen kopen, en met hetaantal spaar- en investeringsproducten dat men bezit.De grote hoeveelheid gegevens is samengevat in een aantalfactoren met betrekking tot kennis en motivaties van de respondenten.Dit betreft financiële strategieën over informatie zoeken(actief-passief, avontuurlijk-zeker, en samen-individueel), metgeld hebben leren omgaan, vroegere bijbaantjes en zakgeld,zekerheid en betrokkenheid met betrekking tot financiëleproducten, spijt over genomen en niet-genomen beslissingen,korte- en lange-termijn tijdoriëntiaties, mentale boekhouding(o.a. aparte budgetten voor verschillende uitgaven), financieelbeheer, zelf-gerapporteerde kennis over financiële producten enaandelen, en een kennisquiz (werkelijke kennis).Het merendeel van de respondenten zegt goed tot zeer goed tekunnen rondkomen, geen geld tekort te komen aan het eind vande maand, gemakkelijk rekeningen te kunnen betalen en verplichtingenna te komen, en eventuele forse inkomensdalingen enuitgaven te kunnen opvangen. Echter, 41 procent van de respondentengeeft aan een forse inkomensdaling of forse uitgave niette kunnen opvangen.De respondenten zijn in het algemeen actief in de keuze vanfinanciële producten, houden van zekerheid bij hun keuze, envertrouwen adviseurs niet zo gemakkelijk hoewel men hen welraadpleegt. In het algemeen voelen de respondenten zich vrijzeker als ze een financieel besluit nemen maar voelen zich slechtsmatig betrokken bij de beslissing. Betrokkenheid is een belangrijkevoorwaarde voor informatieverwerking door de consument.Zekerheid in de besluitvorming kan duiden op een hogere kwaliteitvan de informatieverwerking. Ondanks de overheersendemening dat er voldoende mogelijkheden zijn de financiële kenniste vergroten, wil men daar niet veel moeite voor doen, en men isweinig geïnteresseerd in nieuwe financiële producten.Het zoeken naar informatie over specifieke financiële productengebeurt vaak ‘dicht bij huis’, 43 procent heeft in de afgelopentwee jaar familie, vrienden of kennissen om financiële informatiegevraagd. Ongeveer een kwart raadpleegt banken, verzekeringsmaatschappijen,pensioenfondsen en tussenpersonen. Televisie,internet, reclame, overheid, werkgevers en consumentenorganisatieszijn de minst geraadpleegde informatiebronnen.Toch vinden de meeste respondenten dat, naast financiëleinstellingen (69%), ook de overheid (56%) of onafhankelijkeinstellingen (61%) financiële voorlichting dienen te geven.22 procent geeft aan moeite te willen doen om hun financiëlekennis te vergroten.In het algemeen zeggen de respondenten dat men vroeger goedmet geld heeft leren omgaan, zakgeld heeft gekregen en bijbaantjesheeft gehad. Men heeft weinig spijt over genomenbeslissingen, en gemiste kansen op financieel gebied. Toch zijn erook aanzienlijke groepen respondenten die wel spijt tonen.Opvallend is dat een korte-termijn oriëntatie kan samengaan meteen lange-termijn oriëntatie. Mensen kunnen in hun financieelgedrag dus zowel sterk op het heden áls op de toekomst gerichtzijn. De toekomstgerichtheid komt vaker voor dan de gerichtheidop het heden. Mentale boekhouding wordt relatief vaak toegepastom te bezuinigen op dezelfde soort uitgaven waar men inde afgelopen maand veel aan heeft uitgegeven. Een vast budgetvoor bepaalde uitgaven en geld reserveren voor bepaalde uitgavenis wat minder populair.De factor financieel beheer betreft het georganiseerd omgaanmet geldzaken, en op tijd rekeningen betalen, weinig impulsiviteit,en eerder sparen dan lenen om dingen te kopen. Ongeveertweederde van de respondenten antwoordt in uitgesprokenpositieve zin op dit soort vragen. 38 procent gaat niet georganiseerdmet de dagelijkse geldzaken om, 33 procent betaalt rekeningensoms/vaak te laat, 27 procent is impulsief en koopt dingenals ze er geen geld voor hebben, en 17 procent koopt liever opkrediet dan te wachten tot ze geld gespaard heeft.Financieel beheer blijkt een zeer belangrijke factor te zijn voorrondkomen, overzicht en sparen. Van een verbetering van hetfinanciële beheer kan derhalve een gunstige invloed op hetfinanciële gedrag worden verwacht. Een verandering van definanciële situatie heeft een zeer belangrijk effect op rondkomenen sparen. Ook een aantal andere factoren heeft significante,maar minder grote effecten op de gedragsfactoren (rondkomen,overzicht en sparen).De zelf-gerapporteerde kennis over financiële producten (uitgezonderdspaarproducten) blijkt in het algemeen onvoldoendete zijn, vooral met betrekking tot aandelen, opties en obligaties.Voorts zegt 18 tot 47 procent onvoldoende kennis te hebbenover financiële producten variërend van sparen tot pensioenen.De feitelijke kennis over aandelen en obligaties blijft eveneensachter bij die over andere financiële zaken.