Resultaten Financieel inzicht van Nederlanders - Wijzer in geldzaken

36 • Financieel inzicht van NederlandersDe factor ‘zekerheid’ heeft een positieve verband met ‘rondkomen’.De overtuiging dat men goede financiële beslissingenneemt en het idee dat men financiële kennis kan opdoen als hetnodig is, hebben een positief verband met beheersing van deuitgaven. Mogelijk echter zijn er variabelen in het spel die zowel‘zekerheid’ als ‘rondkomen’ verklaren, zoals bijvoorbeeld opleiding,financiële kennis en inkomen.De factor ‘spijt over niet-gemaakte keuze’ heeft een negatiefeffect op ‘rondkomen’. Behalve een gevoelsmatige reactie kanspijt in dit opzicht ook duiden op gemiste kansen, waardoor mennu in ongunstiger financieel vaarwater verkeert, en daardoorminder goed kan rondkomen. De factor ‘vermijden van spijt overgemaakte keuze’ heeft echter geen significant effect op rondkomen.De factor met betrekking tot het meer individueel nemen vanfinanciële besluiten heeft een negatief effect op ‘rondkomen’.Kennelijk leidt het zelf uitzoeken van zaken, geen vertrouwenhebben in adviseurs, en weinig over financiën praten met vriendenen kennissen tot minder goed kunnen rondkomen. Ook hierkan de causaliteit omgekeerd zijn: als men minder goed kanrondkomen, neemt men geen adviseurs in de arm om zich te latenadviseren hoe men uit de penibele financiële situatie kan komen.Zowel vroegere bijbaantjes of zakgeld gekregen hebben, als (inminder belangrijke mate) geleerd hebben met geld om te gaanhebben een positief effect op rondkomen. Blijkbaar hebben dezeaspecten van de opvoeding een langdurig effect, zodat men oplatere leeftijd relatief goed kan rondkomen.De netto waarde van de eigen woning heeft een positief effect op‘rondkomen’. Het saldo van vermogen en schulden heeft eenongeveer even groot positief effect op ‘rondkomen’. Uiteraardcreëert vermogen een buffer voor onvoorziene uitgaven eninkomensdaling. Door een negatief vermogen, met daaraangepaard gaande (rente-)kosten is er geen buffer en is men persaldo per maand meer geld kwijt.In de vragenlijst is gevraagd wie in het huishouden voor degezamenlijke financiële zaken op de korte termijn zorgt. Indienmen aangaf dat de partner dit altijd of het meest doet, of indiende respondent een inwonend kind of een andere inwonendepersoon is, gaat het om een niet-financiële beslisser in het huishouden.In de andere gevallen is er sprake van een financiële(mede-)beslisser in het huishouden. Uit Tabel 3.1 blijkt dat nietfinanciëlebeslissers vaker vinden dat het huishouden goed kanrondkomen dan dat financiële beslissers in het huishouden datvinden. Blijkbaar leidt het niet hebben van de verantwoordelijkheidvoor de financiële zaken tot een rooskleurig beeld van definanciële situatie. Mogelijk ontstaat dit beeld door een beperktof gedeeltelijk overzicht van de financiën, of vanuit het idee ‘watniet weet, wat niet deert’. Immers als men niet of weinig weet vanonvoldoende financiële buffers of te laat betaalde rekeningen,kan het idee ontstaan dat men goed kan rondkomen.De aanwezigheid van kinderen in het huishouden, in het gevalmen samenwoont, heeft een negatief effect op ‘rondkomen’.Behalve met directe kosten van kinderen heeft dit effect mogelijkte maken met de levensfase van een huishouden. Immers de fasevan opgroeiende kinderen is er één waarin het huishouden nogweinig vermogen heeft opgebouwd, en één of beide partner(s)niet of slechts gedeeltelijk betaald werk verrichten.Van de levensgebeurtenissen heeft beëindiging van baan/ontslageen negatief effect op rondkomen. Deze gebeurtenis gaat vaaksamen met vermindering van inkomen of met verhoging vanuitgaven, waardoor de financiële situatie verslechtert.Autochtonen zeggen relatief goed rond te komen in vergelijkingmet allochtonen, gegeven alle overige effecten. Een hogereleeftijd leidt eveneens tot beter rondkomen. Niet duidelijk is ofhier sprake is van een leeftijdseffect of een generatie- of cohorteffect.Bij een leeftijdseffect treedt het verschijnsel op als menouder wordt. Bij een generatie- of cohorteffect is het verschijnseltyperend voor een nieuwe generatie.Overige effectenEen aantal factoren heeft een statistisch significant, maar inhoogte een gering effect op ‘rondkomen’. Middelbaar en hoogopgeleiden zeggen beter rond te komen dan laag opgeleiden,vanwege de correlatie tussen opleiding en inkomen.Van de belangrijke gebeurtenissen in het leven hebben echtscheiding,verandering/verkrijging van een baan, 6 en een grootongeval of ernstige ziekte een significant negatief effect oprondkomen. De overige levensgebeurtenissen (uitgezonderdbeëindiging van baan/ontslag, zie hierboven) hebben geensignificant effect. Ook pensionering heeft geen significant effect.Het passief omgaan met informatie bij de aanschaf van eenfinancieel product heeft, enigszins verrassend, een positief effectop ‘rondkomen’. Passiviteit heeft in dit opzicht te maken metbeperking van informatie, snelheid van besluitvorming, nietverder zoeken als een product voldoet, en een beperkt aantalalternatieven overwegen. Deze vorm van besluitvorming zou menook kunnen opvatten als efficiënt, onder het motto ‘overdaadschaadt’. Uit onderzoek is gebleken dat mensen vaak de voorkeurgeven aan een kleinere hoeveelheid informatie, of minder keuzealternatieven.Zie hiervoor ook Schwartz (2004).Geen effectEen aantal factoren heeft geen effect op ‘rondkomen’, gegeven deeerder genoemde effecten.Alleenstaanden kunnen even goed rondkomen als samenwonenden.Het inkomen is niet noemenswaardig van invloed op ‘rondkomen’.Werkzaamheid en het aantal werkuren heeft eveneensgeen significant effect op ‘rondkomen’, evenmin als het hebbenvan een beroep waarbij men zich bezighoudt met financiëlezaken. Het hebben van aparte of gezamenlijke rekeningen heefteen positief noch negatief effect op ‘rondkomen’.De kennis over financiële zaken en de zelf-gerapporteerde kennisover financiële producten en aandelen hebben geen significantinvloed op ‘rondkomen’. Verwachtingen over de financiëlesituatie van het huishouden in de komende 12 maanden hebbeneveneens geen effect op de huidige manier van rondkomen.6Verandering en verkrijging van een baan zijn in de vragenlijst als één categorie bevraagd. Gezien het negatieve effect van deze categorie zal het in de meeste gevalleneen verandering van baan betreffen.