Resultaten Financieel inzicht van Nederlanders - Wijzer in geldzaken

Resultaten van een publieksonderzoek • 111InleidingIn dit hoofdstuk wordt allereerst de voorgeschiedenis van hetonderzoek naar financieel inzicht van Nederlanders samengevat.Vervolgens worden het doel van het onderzoek, de steekproef,vragenlijst, en aanpak van de analyses beschreven.1.1 VoorgeschiedenisIn 2006 is CentiQ opgericht, een platform dat zich tot doel gesteldheeft om het financieel inzicht van consumenten te verhogen.Partners van het platform zijn een aantal ministeries (Financiën,Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Onderwijs, Cultuur enWetenschap), banken, verzekeraars, financieel adviseurs, consumentenorganisatiesen enkele universiteiten. Sinds de oprichtingvan CentiQ heeft de Projectgroep Onderzoek een aantal onderzoekenbegeleid. In 2007 zijn in opdracht van het Ministerie vanFinanciën twee tussenrapportages over de financiële vaardighedenvan consumenten verschenen: het Verslag VooronderzoekFinancieel Inzicht en Ontwikkeling Vragenlijst van het aan deRadboud Universiteit in Nijmegen gelieerde Instituut voor ToepasteSociologie, en Nederlanders en hun Financieel Inzicht vanMillward Brown, marktonderzoekbureau te Amsterdam. De eersterapportage geeft een overzicht van de wetenschappelijke literatuurover financiële vaardigheden, een theoretisch model en eenconcept-vragenlijst. De tweede rapportage geeft een verslag vaneen zestal focusgroepen waarin consumenten hun ervaringenmet financiële besluitvorming hebben besproken.In het najaar van 2007 is in opdracht van het Ministerie vanFinanciën door Veldkamp Marktonderzoek BV te Amsterdam devragenlijst met betrekking tot financiële vaardigheden afgenomenen getest bij een steekproef van 4280 Nederlandseconsumenten. De verantwoording van het veldwerk is beschrevenin Publieksonderzoek Financieel Inzicht (Veldkamp, 2007). Hetonderhavige verslag bouwt voort op de bovengenoemde rapportagesen rapporteert de analyse van de verzamelde gegevens.1.2 Doel van het onderzoekHet onderzoek dient bij te dragen aan de doelstelling van CentiQ:Goed geïnformeerde en opgeleide consumenten, die geïnteresseerdzijn in en zelfvertrouwen hebben bij het nemen van financiëlebeslissingen, waardoor zij een actievere rol innemen op de financiëlemarkten en komen tot weloverwogen financiële beslissingen.Financieel inzicht is in het ITS rapport (2007) als volgt gedefinieerd.“Mensen met financieel inzicht zijn in staat om hun financiële zakente regelen. Zij hebben kennis op het gebied van lenen, sparen enplannen, weten hoe ze in het dagelijkse leven met geld om moetengaan en kunnen hun zaken op een verantwoorde manier beheren.Een persoon met financieel inzicht zal een gedrag vertonen datovereenkomt met het handelen op basis van kennis en ervaring.Verder weet een persoon met financieel inzicht welk risico hij neemtbij bepaalde financiële beslissingen. Dit komt overeen met hetobjectief meetbaar risico.”Het publieksonderzoek (survey) van najaar 2007 is uitgevoerd omhet financieel inzicht van Nederlandse consumenten in kaart tebrengen, om de relatieve belangrijkheid van de determinanten engevolgen te meten, en om de verschillen tussen demografische ensociaal-economische segmenten in de populatie vast te stellen.De resultaten van het survey leiden tot richtinggeving en onderbouwingvan beleid om het financiële inzicht en de kwaliteit vande financiële beslissingen van consumenten te verhogen.1.3 SteekproefDe doelgroep van het onderzoek bestaat uit personen van 18 jaaren ouder met een Nederlandse nationaliteit, die Nederlandskunnen lezen en schrijven. Er is gestreefd naar een representatievesteekproef van personen. Dat wil zeggen dat de samenstellingvan de steekproef overeenkomt met de populatie op eenaantal criteria. Hiertoe is de steekproef gestratificeerd uitgezetnaar de kenmerken sekse, leeftijd, opleiding en regio, etniciteit eninternetgebruik.Het grootste gedeelte van de steekproef is getrokken uit de TNS-NIPO database. De respondenten hebben de vragenlijst ingevuldmet behulp van Computer Assisted Self Interviewing (CASI). Ditresulteerde in 3000 ingevulde enquêtes (responspercentage 85%).Het overige gedeelte van de steekproef is getrokken uit eenbestand van deelnemers aan het SSP Onderzoek (StichtingSelectieve Post) van Cendris, aangevuld met een zelfzoekprocedurevan enquêteurs. Deze respondenten zijn zowel geïnterviewdmet Computer Assisted Personal Interviewing (CAPI) als met CASI.Dit resulteerde in 1280 ingevulde vragenlijsten (responspercentage19%). Het totaal aantal respondenten in het databestandbedraagt 4280. Vanwege de non-response was een correctienodig om de verdeling van kenmerken van de steekproef inovereenstemming te brengen met die van de populatie. Hiertoe iseen gewicht toegekend aan elke respondent in het databestand.De gewichten zijn in de analyses toegepast om de uitkomsten teherleiden overeenkomstig de populatie.1.4 VragenlijstDe vragenlijst die voor dit onderzoek is gebruikt, is ontwikkelddoor het ITS, Radboud Universiteit te Nijmegen, in samenwerkingmet de leden van de Projectgroep Onderzoek van CentiQ.De concepten en vragen zijn voor een deel overgenomen uiteerder onderzoek. Vragen uit eerder buitenlands onderzoek zijnvertaald en aangepast aan de Nederlandse situatie.